บทความศึกษา 30
เพลง 105 “พระเจ้าเป็นความรัก”
บทเรียนสำคัญจากกษัตริย์อิสราเอล
“พวกเจ้าจะเห็นอีกครั้งหนึ่งถึงความแตกต่างระหว่างคนดีและคนชั่ว ระหว่างคนที่รับใช้พระเจ้าและคนที่ไม่ได้รับใช้พระองค์”—มลค. 3:18
จุดสำคัญ
เรียนว่าพระยะโฮวามองกษัตริย์อิสราเอลยังไงเพื่อเราจะเข้าใจว่าเราต้องทำอะไรเพื่อทำให้พระองค์พอใจ
1-2. คัมภีร์ไบเบิลพูดถึงกษัตริย์ของอิสราเอลบางคนยังไงบ้าง?
คัมภีร์ไบเบิลพูดถึงกษัตริย์ของอิสราเอลมากกว่า 40 คนa และบอกรายละเอียดเกี่ยวกับพวกเขาอย่างตรงไปตรงมา และถึงกับบอกด้วยว่ากษัตริย์ที่ดีก็เคยทำสิ่งที่ไม่ดี ตัวอย่างเช่น พระยะโฮวาพูดถึงกษัตริย์ดาวิดว่า “ดาวิดผู้รับใช้ของเรา . . . เชื่อฟังเราสุดหัวใจและทำแต่สิ่งที่เราเห็นว่าถูกต้อง” (1 พก. 14:8) ถึงอย่างนั้น ดาวิดก็เคยทำผิดศีลธรรมทางเพศกับภรรยาของคนอื่น และยังวางแผนให้สามีของเธอไปตายในสนามรบด้วย—2 ซม. 11:4, 14, 15
2 ในทางตรงกันข้าม คัมภีร์ไบเบิลบอกว่ากษัตริย์ที่ไม่ดีก็เคยทำสิ่งดี ๆ ด้วย เช่น เรโหโบอัม สำหรับพระยะโฮวาแล้วเขาเป็นคนที่ “ทำชั่ว” (2 พศ. 12:14) แต่เรโหโบอัมก็เชื่อฟังพระยะโฮวาตอนที่พระองค์บอกเขาว่าไม่ต้องไปสู้กับอิสราเอล 10 ตระกูลที่พยายามจะแยกตัวออกจากอาณาจักรของเขา นอกจากนั้น เขายังช่วยปกป้องประชาชนของพระยะโฮวาโดยสร้างเมืองที่มีป้อมปราการหลายเมืองด้วย—1 พก. 12:21-24; 2 พศ. 11:5-12
3. มีคำถามสำคัญอะไรเกิดขึ้นมา? และเราจะคุยอะไรกันในบทความนี้?
3 มีคำถามสำคัญอย่างหนึ่งเกิดขึ้นมานั่นคือ ถ้ากษัตริย์อิสราเอลเคยทำสิ่งที่ดีและไม่ดี พระยะโฮวาใช้อะไรตัดสินว่ากษัตริย์คนนั้นซื่อสัตย์ในสายตาของพระองค์? คำตอบสำหรับคำถามนี้จะช่วยให้เราเข้าใจว่า เราต้องทำอะไรเพื่อจะทำให้พระยะโฮวาพอใจ ในบทความนี้เราจะมาดูปัจจัย 3 อย่างที่พระยะโฮวาใช้เพื่อตัดสินกษัตริย์อิสราเอล นั่นคือ 1) สภาพหัวใจของเขา 2) เขากลับใจหรือเปล่า และ 3) เขาสนับสนุนการนมัสการแท้หรือไม่
พวกเขารับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจ
4. กษัตริย์ที่ดีกับกษัตริย์ที่ไม่ดีต่างกันยังไง?
4 กษัตริย์อิสราเอลที่ดีจะรับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจb เช่น คัมภีร์ไบเบิลพูดถึงกษัตริย์เยโฮชาฟัทว่า เขา “รับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจ” (2 พศ. 22:9) และพูดถึงโยสิยาห์ว่า “ไม่มีกษัตริย์องค์ไหนเทียบเขาได้ ไม่ว่าก่อนหรือหลังเขา เพราะเขากลับมาหาพระยะโฮวาสุดชีวิตจิตใจ” (2 พก. 23:25) แล้วโซโลมอนที่ต่อมาทำสิ่งที่ไม่ดีล่ะ? คัมภีร์ไบเบิลบอกว่า “เขาไม่ได้รับใช้พระยะโฮวาพระเจ้าสุดหัวใจ” (1 พก. 11:4) นอกจากนั้น คัมภีร์ไบเบิลยังพูดถึงอาบียัมกษัตริย์ที่ไม่ดีว่า เขา “ไม่ได้รับใช้พระยะโฮวาพระเจ้าของเขาสุดหัวใจ”—1 พก. 15:3
5. การรับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจหมายถึงอะไร?
5 ถ้าอย่างนั้น การรับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจหมายถึงอะไร? คนที่รับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจจะไม่รับใช้พระเจ้าแค่พอเป็นพิธี แต่เขาจะรับใช้เพราะรักพระองค์มากและเลื่อมใสในพระองค์ และเขาจะเป็นแบบนี้ตลอดทั้งชีวิต
6. เราจะรักพระยะโฮวาสุดหัวใจเสมอได้ยังไง? (สุภาษิต 4:23; มัทธิว 5:29, 30)
6 เราจะเลียนแบบกษัตริย์ที่ดีและรักพระยะโฮวาสุดหัวใจเสมอได้ยังไง? เราทำได้โดยการหลีกเลี่ยงอิทธิพลต่าง ๆ ที่ไม่ดี ตัวอย่างเช่น เราจะไม่เลือกความบันเทิงที่ไม่เหมาะสมเพราะมันจะทำให้เราไม่ได้รักพระยะโฮวาสุดหัวใจ การคบหาเพื่อนที่ไม่ดีและการรักเงินก็อาจทำให้เราเป็นแบบนั้นด้วย ถ้าเราเห็นว่าเริ่มมีบางอย่างที่ทำให้เรารักพระยะโฮวาน้อยลง เราต้องรีบตัดมันออกไปทันที—อ่านสุภาษิต 4:23; มัทธิว 5:29, 30
7. ทำไมเป็นเรื่องสำคัญที่เราจะหลีกเลี่ยงอิทธิพลที่ไม่ดีต่าง ๆ?
7 เราต้องรักพระยะโฮวาสุดหัวใจและไม่ยอมให้อะไรมาแบ่งหัวใจของเราไป ถ้าไม่ระวังเราอาจหลอกตัวเองและคิดว่าถ้ารับใช้พระยะโฮวามากขึ้นเราก็ไม่ต้องระวังอิทธิพลที่ไม่ดีต่าง ๆ ลองคิดถึงตัวอย่างนี้ สมมุติว่าวันหนึ่งอากาศร้อนมาก ตอนที่คุณกลับบ้านคุณก็เลยเปิดแอร์ แต่ถ้าคุณเปิดแอร์แล้วไม่ยอมปิดประตูปิดหน้าต่าง คุณคิดว่ามันจะช่วยได้มากแค่ไหนเพราะอากาศร้อนมันก็เข้ามาในบ้านของคุณอยู่ดี? จุดสำคัญคืออะไร? เราต้องไม่ใช่แค่รับอาหารที่เสริมความเชื่อที่ช่วยให้เราสนิทกับพระยะโฮวาเท่านั้น เราต้องปิดประตูไม่ยอมให้ “อากาศ” ร้อนซึ่งเป็นเหมือนอิทธิพลที่ไม่ดีเข้ามาในหัวใจและทำให้หัวใจของเราถูกแบ่งแยก—อฟ. 2:2
พวกเขากลับใจจากบาป
8-9. เมื่อกษัตริย์ดาวิดและกษัตริย์เฮเซคียาห์ถูกว่ากล่าวตักเตือน พวกเขาทำยังไง? (ดูภาพหน้าปก)
8 อย่างที่บอกไปก่อนหน้านี้ กษัตริย์ดาวิดทำผิดร้ายแรง แต่เมื่อผู้พยากรณ์นาธันบอกดาวิดว่าพระยะโฮวารู้สึกยังไงกับบาปที่เขาทำ ดาวิดก็ถ่อมตัวและกลับใจ (2 ซม. 12:13) และจากคำพูดของเขาที่อยู่ในสดุดีบท 51 เราเห็นเลยว่าดาวิดกลับใจและรู้สึกเสียใจจริง ๆ กับสิ่งที่เขาทำไป ดาวิดไม่ใช่แค่แกล้งทำเป็นเสียใจเพื่อหลอกนาธันหรือเพื่อจะไม่ถูกลงโทษ—สด. 51:3, 4, 17, หัวบท
9 กษัตริย์เฮเซคียาห์ก็ทำบาปต่อพระยะโฮวาเหมือนกัน คัมภีร์ไบเบิลบอกว่า “เขากลายเป็นคนหยิ่ง ทำให้พระเจ้าโกรธเขาและโกรธชาวยูดาห์และชาวเยรูซาเล็มด้วย” (2 พศ. 32:25) ทำไมเฮเซคียาห์กลายเป็นคนหยิ่ง? อาจเป็นเพราะเขาคิดว่าตัวเองร่ำรวย เอาชนะชาวอัสซีเรียได้ และหายป่วยอย่างอัศจรรย์ เขาก็เลยคิดว่าตัวเองเหนือกว่าคนอื่น และเป็นไปได้ด้วยที่ความหยิ่งอาจทำให้เขาอยากอวดชาวบาบิโลนว่าเขาร่ำรวยขนาดไหน ผู้พยากรณ์อิสยาห์ก็เลยบอกเขาว่าพระยะโฮวาโกรธเขามาก (2 พก. 20:12-18) แต่เหมือนกับดาวิด เฮเซคียาห์ถ่อมตัวและกลับใจ (2 พศ. 32:26) ผลก็คือพระยะโฮวามองว่าเฮเซคียาห์เป็นกษัตริย์ที่ซื่อสัตย์และเขา “ทำสิ่งที่พระยะโฮวาเห็นว่าถูกต้อง”—2 พก. 18:3
กษัตริย์ดาวิดและกษัตริย์เฮเซคียาห์ถ่อมตัวและกลับใจตอนที่ผู้พยากรณ์มาว่ากล่าวแก้ไขพวกเขา (ดูข้อ 8-9)
10. เมื่อกษัตริย์อามาซิยาห์ถูกว่ากล่าวตักเตือน เขาทำยังไง?
10 กษัตริย์อามาซิยาห์ของยูดาห์ไม่เหมือนกับดาวิดและเฮเซคียาห์ เขาทำสิ่งที่ถูกต้องแต่ “ไม่ได้ทำอย่างสุดหัวใจ” (2 พศ. 25:2) เขาทำอะไร? หลังจากที่พระยะโฮวาช่วยเขาให้รบชนะชาวเอโดมแล้ว อามาซิยาห์ก็เริ่มนมัสการพระของชาวเอโดมc และเมื่อผู้พยากรณ์ของพระยะโฮวาไปเตือนเขาเรื่องนี้ เขาก็ไม่ฟังและถึงกับไล่ผู้พยากรณ์ของพระยะโฮวาออกไป—2 พศ. 25:14-16
11. อย่างที่บอกไว้ใน 2 โครินธ์ 7:9, 11 เราต้องทำอะไรเพื่อพระยะโฮวาจะให้อภัยเรา? (ดูภาพด้วย)
11 เราได้เรียนอะไรจากตัวอย่างเหล่านี้? เราต้องกลับใจจากบาปและทำทุกอย่างที่ทำได้เพื่อจะไม่กลับไปทำผิดซ้ำอีก แล้วถ้าเราได้รับคำแนะนำจากผู้ดูแลในประชาคมแม้แต่ในเรื่องที่เราคิดว่าเป็นเรื่องเล็ก ๆ ล่ะ? ตอนที่เราได้รับคำแนะนำเราไม่ควรรู้สึกว่าพระยะโฮวาไม่รักเราหรือผู้ดูแลไม่ชอบเรา อย่าลืมว่าแม้แต่กษัตริย์ที่ดีก็ยังต้องได้รับคำแนะนำและถูกว่ากล่าวตักเตือน (ฮบ. 12:6) ตอนที่เราถูกว่ากล่าวตักเตือน เราควร 1) ถ่อมใจยอมรับฟัง 2) เปลี่ยนแปลงตัวเอง และ 3) ตั้งใจรับใช้พระยะโฮวาต่อไป ถ้าเรากลับใจจากบาป พระยะโฮวาก็จะให้อภัยเรา—อ่าน 2 โครินธ์ 7:9, 11
เมื่อมีคนมาเตือนเรา เราควร (1) ถ่อมใจยอมรับฟัง (2) เปลี่ยนแปลงตัวเอง และ (3) ตั้งใจรับใช้พระยะโฮวาต่อไป (ดูข้อ 11)f
พวกเขาสนับสนุนการนมัสการแท้
12. สิ่งสำคัญที่ทำให้กษัตริย์ที่ดีต่างจากกษัตริย์ที่ไม่ดีคืออะไร?
12 กษัตริย์ที่ดีในสายตาของพระยะโฮวาต้องเป็นคนที่สนับสนุนการนมัสการแท้และช่วยประชาชนของพระองค์ให้ทำอย่างนั้นด้วย จริงอยู่ที่พวกเขาเคยทำผิดพลาด ถึงอย่างนั้น พวกเขาก็เลื่อมใสและนมัสการพระยะโฮวาผู้เดียวและพยายามทำลายรูปเคารพให้หมดไปจากแผ่นดินอิสราเอลd
13. ทำไมพระยะโฮวาตัดสินว่าอาหับเป็นกษัตริย์ที่ไม่ดี?
13 แล้วสำหรับกษัตริย์ที่ไม่ดีในสายตาของพระยะโฮวาล่ะ? แน่นอนว่าไม่ใช่พวกเขาทำสิ่งที่ไม่ดีไปซะทุกอย่าง แม้แต่กษัตริย์ที่ชั่วอย่างอาหับก็แสดงความถ่อมและรู้สึกเสียใจเมื่อรู้ว่าเขามีส่วนทำให้นาโบทต้องตาย (1 พก. 21:27-29) นอกจากนั้น เขายังสร้างเมืองต่าง ๆ และจัดการกับศัตรูของอิสราเอลด้วย (1 พก. 20:21, 29; 22:39) แต่อาหับก็ทำชั่วมากโดยสนับสนุนการนมัสการเท็จ นี่เป็นเพราะเขาได้รับอิทธิพลที่ไม่ดีจากภรรยา และเขาไม่เคยกลับใจในเรื่องนี้เลย—1 พก. 21:25, 26
14. (ก) ทำไมพระยะโฮวาถึงมองว่าเรโหโบอัมเป็นกษัตริย์ที่ไม่ดี? (ข) กษัตริย์ที่ไม่ดีส่วนใหญ่ของอิสราเอลมีอะไรที่เหมือนกัน?
14 ให้เรามาดูตัวอย่างของกษัตริย์ที่ไม่ดีอีกคนหนึ่งคือเรโหโบอัม อย่างที่ได้พูดไปแล้วตอนต้นบทความ เรโหโบอัมทำสิ่งดี ๆ หลายอย่าง แต่พอเขาปกครองอาณาจักรอย่างมั่นคงแล้ว เขาก็ไม่ทำตามกฎหมายของพระยะโฮวาและไปนมัสการพระเท็จ (2 พศ. 12:1) ต่อมาเขากลับมานมัสการพระยะโฮวา แล้วก็กลับไปนมัสการพระเท็จอีก (1 พก. 14:21-24) ไม่ใช่แค่เรโหโบอัมและอาหับเท่านั้นที่นมัสการพระเท็จ กษัตริย์อิสราเอลที่ไม่ดีส่วนใหญ่ก็สนับสนุนการนมัสการเท็จและส่งเสริมให้ประชาชนทำตามด้วย เห็นได้ชัดเลยว่าในสายตาของพระยะโฮวา การสนับสนุนการนมัสการแท้คือสิ่งสำคัญที่พระองค์มองว่ากษัตริย์คนไหนดีหรือไม่ดี
15. ทำไมการสนับสนุนการนมัสการแท้ถึงเป็นเรื่องสำคัญมากสำหรับพระยะโฮวา?
15 ทำไมพระยะโฮวาถึงมองว่าเรื่องนี้สำคัญมาก? เหตุผลหนึ่งก็คือเพราะพระองค์คาดหมายให้กษัตริย์นำหน้าประชาชนในการนมัสการแท้ นอกจากนั้น การนมัสการพระเท็จทำให้ผู้คนทำบาปร้ายแรงและทำสิ่งที่ไม่ดีต่อกัน (ฮชย. 4:1, 2) และเนื่องจากกษัตริย์และชาวอิสราเอลทั้งชาติเป็นของพระยะโฮวา การที่พวกเขาไปนมัสการพระเท็จจึงเป็นเหมือนกับการเล่นชู้และไม่ซื่อสัตย์ต่อพระองค์ (ยรม. 3:8, 9) คนที่เล่นชู้ทรยศหักหลังและไม่ซื่อสัตย์ต่อคู่ของตัวเองและทำให้คู่ของเขาเจ็บปวดมาก คล้ายกันผู้รับใช้ที่อุทิศตัวให้กับพระยะโฮวาที่ไปนมัสการพระเท็จก็ทรยศและไม่ซื่อสัตย์ต่อพระองค์ ซึ่งทำให้พระองค์เจ็บปวดมากe—ฉธบ. 4:23, 24
16. อะไรคือความแตกต่างระหว่างคนดีและคนชั่วในสายตาของพระยะโฮวา?
16 เราได้บทเรียนอะไรจากเรื่องนี้? แน่นอนว่าเราต้องไม่ยุ่งเกี่ยวกับอะไรก็ตามที่เกี่ยวข้องกับการนมัสการเท็จ แต่เราต้องสนับสนุนการนมัสการแท้และขยันทำงานรับใช้พระยะโฮวาด้วย ผู้พยากรณ์มาลาคีบอกอย่างชัดเจนว่าในสายตาของพระยะโฮวาคนดีกับคนชั่วต่างกันตรงไหน เขาบอกว่า “พวกเจ้าจะเห็นอีกครั้งหนึ่งถึงความแตกต่างระหว่างคนดีและคนชั่ว ระหว่างคนที่รับใช้พระเจ้าและคนที่ไม่ได้รับใช้พระองค์” (มลค. 3:18) ดังนั้น ถ้าเราอยากให้พระยะโฮวามองว่าเราเป็นคนดีในสายตาพระองค์ เราไม่ควรให้อะไรทั้งนั้นมาทำให้เราเลิกรับใช้พระองค์แม้แต่ความไม่สมบูรณ์แบบหรือความผิดพลาดของเราเอง การเลิกรับใช้พระยะโฮวาคือบาปที่ร้ายแรงมาก
17. ทำไมเราต้องระวังตอนเลือกคนที่จะแต่งงานด้วย?
17 ถ้าคุณเป็นโสดและกำลังคิดจะแต่งงาน คำพูดของมาลาคีช่วยคุณยังไงให้เลือกคนที่จะมาเป็นคู่ของคุณ? คุณอาจเจอใครสักคนที่มีนิสัยดี แต่ถ้าเขาไม่ได้รับใช้พระยะโฮวา เขาจะเป็นคนดีในสายตาของพระองค์ไหม? (2 คร. 6:14) และถ้าคุณแต่งงานกับคนนี้ เขาจะช่วยให้คุณรับใช้พระยะโฮวาอย่างซื่อสัตย์ไหม? ขอให้นึกถึงตัวอย่างของกษัตริย์โซโลมอน พวกภรรยาของโซโลมอนก็อาจมีคุณลักษณะที่ดีบางอย่าง แต่ถึงอย่างนั้นพวกเธอก็ไม่ได้นมัสการพระยะโฮวา นี่เลยเป็นต้นเหตุที่ทำให้กษัตริย์โซโลมอนค่อย ๆ เริ่มนมัสการพระเท็จ—1 พก. 11:1, 4
18. พ่อแม่ควรสอนลูกเรื่องอะไร?
18 พวกคุณที่เป็นพ่อแม่ คุณสามารถใช้เรื่องราวของกษัตริย์อิสราเอลสอนลูกให้กระตือรือร้นในงานรับใช้พระยะโฮวาได้ พยายามช่วยลูกให้เห็นว่าสิ่งสำคัญที่ทำให้พระยะโฮวามองว่ากษัตริย์อิสราเอลเป็นคนดีหรือไม่ดีก็คือ เขาสนับสนุนการนมัสการแท้หรือเปล่า ให้สอนลูกทั้งโดยทางคำพูดและการกระทำของคุณว่ากิจกรรมของคริสเตียนไม่ว่าจะเป็นการอ่านและศึกษาคัมภีร์ไบเบิล การเข้าร่วมการประชุม และการประกาศ เป็นเรื่องสำคัญกว่าสิ่งอื่นทั้งหมด (มธ. 6:33) ถ้าคุณไม่ทำอย่างนั้น ลูกอาจจะคิดว่าการเป็นพยานพระยะโฮวาเป็นแค่การนับถือศาสนาตามพ่อแม่ ผลก็คือลูกอาจไม่คิดว่าการนมัสการพระยะโฮวาเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในชีวิต และมันอาจถึงกับทำให้พวกเขาเลิกรับใช้พระองค์ไปเลย
19. ยังมีหวังอะไรสำหรับคนที่เลิกรับใช้พระยะโฮวา? (ดูกรอบ “คุณกลับมาหาพระยะโฮวาได้” ด้วย)
19 สำหรับคนที่เลิกรับใช้พระยะโฮวา ยังมีหวังว่าพวกเขาจะกลับมาเป็นเพื่อนกับพระองค์ได้อยู่ไหม? แน่นอน ถ้าพวกเขากลับใจและกลับมาสนับสนุนการนมัสการแท้อีกครั้ง พวกเขาต้องแสดงความถ่อมและยอมรับความช่วยเหลือจากผู้ดูแลในประชาคม (ยก. 5:14) การได้กลับมาเป็นผู้รับใช้ของพระยะโฮวาและเป็นเพื่อนกับพระองค์อีกครั้งคือสิ่งที่คุ้มค่าแน่นอน
20. ถ้าเราเลียนแบบกษัตริย์ที่ดี พระยะโฮวาจะมองเรายังไง?
20 เราได้บทเรียนอะไรจากกษัตริย์ของอิสราเอล? เราจะเป็นเหมือนกษัตริย์ที่ดีถ้าเรารับใช้พระยะโฮวาสุดหัวใจ ถ้าเราทำผิดพลาด ให้เราเรียนรู้จากมัน กลับใจ และยอมรับการว่ากล่าวตักเตือน และขอให้จำไว้ว่าการสนับสนุนการนมัสการพระเจ้าเที่ยงแท้องค์เดียวเป็นสิ่งสำคัญมากขนาดไหน ถ้าคุณซื่อสัตย์ต่อพระยะโฮวาเสมอ พระองค์จะมองว่าคุณทำสิ่งที่ถูกต้องในสายตาพระองค์
เพลง 45 สิ่งที่ใจฉันคิดใคร่ครวญ
a ในบทความนี้ คำว่า “กษัตริย์อิสราเอล” หมายถึงกษัตริย์ทุกคนที่เคยปกครองประชาชนของพระยะโฮวา ไม่ว่าจะเป็นกษัตริย์ที่ปกครองอาณาจักรยูดาห์ 2 ตระกูล หรืออาณาจักร 10 ตระกูลของอิสราเอล หรือปกครองทั้ง 12 ตระกูล
b อธิบายคำศัพท์ คัมภีร์ไบเบิลมักใช้คำว่า “หัวใจ” เพื่ออธิบายถึงตัวตนของคนเราที่อยู่ภายใน ซึ่งรวมถึงความต้องการ ความคิด ความรู้สึก เจตนารมณ์ และเป้าหมายของเรา
c เวลาที่กษัตริย์ของชาติอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ชาติอิสราเอลไปรบชนะประเทศไหน เป็นธรรมเนียมที่พวกเขาจะนมัสการพระของชาติที่ไปรบชนะมา
d กษัตริย์อาสาเคยทำบาปร้ายแรง (2 พศ. 16:7, 10) แต่คัมภีร์ไบเบิลก็บอกว่าเขาเป็นกษัตริย์ที่ดี มีครั้งหนึ่งเขาทำเรื่องที่ไม่ควรทำจนทำให้พระยะโฮวาส่งผู้พยากรณ์มาว่ากล่าวตักเตือนเขา ตอนแรกเขาไม่ยอมฟัง แต่เป็นไปได้ที่ตอนหลังเขากลับใจ พระยะโฮวาเห็นข้อดีมากกว่าข้อเสียของเขา และที่สำคัญ อาสานมัสการพระยะโฮวาเพียงผู้เดียวและตั้งใจทำลายรูปเคารพทั่วอาณาจักรของเขา—1 พก. 15:11-13; 2 พศ. 14:2-5
e กฎหมาย 2 ข้อแรกในกฎหมายของโมเสสบอกว่าให้นมัสการพระยะโฮวาองค์เดียวเท่านั้นและห้ามการนมัสการพระอื่นหรือสิ่งอื่น ๆ—อพย. 20:1-6
f คำอธิบายภาพ ผู้ดูแลที่อายุน้อยเป็นห่วงพี่น้องชายคนหนึ่งที่มีปัญหาเรื่องการดื่มเหล้า พี่น้องชายคนนี้ถ่อมตัวและฟังคำแนะนำ เปลี่ยนแปลงตัวเอง และรับใช้พระยะโฮวาอย่างซื่อสัตย์ต่อ ๆ ไป