KASI VIKAŴAKO VYEKHA?
Lulimi lwa Chona
Ŵachona ŵakutemwa chomene kujitozga. Pa nyengo iyo ŵali maso, ŵangamalira nyengo yakukwana ma peresenti 24 pakujitozga. Ŵakukwaniska kujitozga makora nthena chifukwa cha umo lulimi lwawo luli kupangikira.
Wonani fundo iyi: Pa lulimi lwa chona pali tunthu twakusongoka twakuchemeka papillae twakukwana 290, uto tuli kugoŵekera mumasinda ndipo nthwakomira gwa nga ni njoŵe za munthu. Papilla yiliyose yili na kachibokoloro ako kakunyamura mata luŵiro para chona wakuwezgera lulimi lwake mu mulomo. Apo chona wakumyanga weya wake, papillae wakunjira pasi na kuthunyira mata pa chikumba.
Papillae uyo ŵamukuzga
Lulimi lwa chona lunganyamura mata ghakukwana mamililita pafupifupi 48 kuthunyira pa chikumba na pa weya wake zuŵa lililose. Mu mata agha muli maenzemu agho ghakunanga vinthu viheni. Chinyake ntchakuti, apo mata agha ghakukamuka, ghakuzizimiska thupi la chona ndipo ichi ntchakukhumbikwa chifukwa chona wali na tuvidolozi twakufumiskira mavuchi twakuchepa chomene.
Usange ka papillae kamoza kafika apo weya waposekana, kakuzunthira pasi mu weya, na kuwuzungulura. Mutu wa papillae waliyose ukukwanthaso chikumba para chona wakujitozga. Ŵakaswiri ŵakatolera vigaŵa vinyake vya lulimi lwa chona pakupanga chipeso chakuyezgelerapo. Chipeso ichi chikupesa sisi kwambura kulimbana nacho kupambana na vipeso vinyake ndipo ntchipusu kuchisuka—nakuti chikuzungulura sisi lakuposekana. Ŵakaswiri ŵakugomezga kuti lulimi lwa chona lungaŵawovwira kupanga nthowa ziwemi zakutozgera malo ghamaweyamaweya. Lungawovwiraso kunozga nthowa zakuphakira mafuta panji munkhwala pa thupi ilo ndakujalika na sisi.
Kasi mukuti wuli? Kasi lulimi lwa chona lukaŵako lwekha? Panji lukachita kulengeka?