IVYO TINGACHITA APO MITENGO YA VINTHU YIKUKWERA

Mugwiliskirenge Ntchito Ndalama Mwamahara

Para mitengo ya vinthu yikukwera, tose tikukhwaskika. Kweni ntchiwemi yayi kughanaghana kuti palije icho mungachita. Pangaŵa vinthu vinyake ivyo mungachita kuti vinthu viŵeko makora.

CHIFUKWA WULI NTCHAKUZIRWA KUGWILISKIRA NTCHITO NDALAMA MWAMAHARA?

Usange mukutondeka kugwiliskira ntchito ndalama mwamahara, mungamba kufipa mtima chomene na kwamba kwenjerwa. Nanga mungaŵa na ndalama zichoko waka, pali vinandi ivyo mungachita kuti vinthu viŵeko makora.

IVYO MUNGACHITA

Mugurenge vinthu kuyana na ndalama izo mukusanga. Para mwachita nthena, mtima winu uŵenge m’malo nanga mungasangana na suzgo la vyachuma, kweniso muŵenge ŵakunozgeka kuzakalipira vinthu vinyake vyamabuchi.

Kuti mugurenge vinthu kuyana na ndalama izo mukusanga, mukwenera kupanga bajeti ya ndalama izo mukusanga kweniso izo mugwiliskirenge ntchito. Apo mukupanga bajeti, mukwenera kulemba vinthu ivyo mukukhumbikwira nadi. Mukwenera kulondezga bajeti yinu, ndipo mukwenera kusintha usange mitengo ya vinthu kweniso ndalama izo mukusanga vyasintha. Para muli mu nthengwa, mukwenera kumufumba dankha munyinu pa chilichose icho musankhenge.

Yezgani kuchita vinthu ivi: M’malo mwa kugwiliskira ntchito kadi pakugura vinthu, gwiliskirani ntchito ndalama izo mwatolerathu. Ŵanyake ŵakuwona kuti kugura vinthu na ndalama izo ŵatolerathu, vikuŵawovwira kuti ŵalondezgenge bajeti iyo ŵapanga na kuleka kunjira mu ngongoli. Musangenge nyengo yakuweleramo ndalama izo mwaŵika ku banki kweniso izo mwagwiliskira ntchito. Mwenjerwenge chomene yayi, para mukumanya makora ndalama izo muli nazo.

Ntchipusu kunanga ndalama zinandi, kweni para mungalemba bajeti vingamovwirani chomene. Ndipo vingamovwirani kuti mtima winu uŵe m’malo.

“Kupendesera mtengo.”—Luka 14:28.

Mulimbikirenge kuti ntchito yileke kumumalirani. Kasi ni vinthu wuli ivyo mungachita kuti mulutilire kuŵa pa ntchito yinu? Wonani vinyake ivyo mungachita: Mufikenge ku ntchito pa nyengo yake. Muŵenge na maghanoghano ghakwenelera ghakukhwaskana na ntchito iyo mukugwira. Mulimbikirenge ntchito kweniso movwirenge ŵanyinu. Muŵenge na ntchindi. Mulondezgenge malango gha pa ntchito kweniso muyezgenge kusazgirako maluso ghinu.

Lekani kunanga ndalama. Jifumbani kuti, ‘Kasi nkhunanga ndalama zinandi kugulira vinthu vyambura kukhumbikwa panji vinthu ivyo vinganipweteka?’ Mwachiyelezgero, ŵanthu ŵanandi ŵakunanga ndalama kugulira munkhwala wakuzweteska wongo, kutchova njuga, kukhweŵa panji kumwa chomene moŵa. Vinthu ivi vingananga umoyo winu kweniso ntchito yingamara.

“Ngwakukondwa munthu uyo wakusanga vinjeru . . . Nkhuwemi kusanga ivi kuluska kusanga siliva.”—Zintharika 3:13, 14.

Sungani ndalama izo zingamovwirani pa vyamabuchi. Usange ntchamachitiko, sungani ndalama zichoko waka kuti muzakalipire vinthu vinyake panji para mwasangana na vyamabuchi. Para mwasunga ndalama zinyake, vingamovwirani kuti muleke kufipa mtima para imwe, panji wamumbumba yinu walwara, ntchito yamumalira, panji wasangana na vinthu vyamabuchi.

“Nyengo na vyakuchitika vyamabuchi vikuwira [tose] wose.”—Mupharazgi 9:11.

Ivyo Vingamovwirani Kuti Musungenge Ndalama

Kanandi muphikenge ku nyumba chakurya.

Mungananga ndalama zinandi para mukutemwa kurya chakurya ku resitiranti panji kugura vyakumwa na vyakurya vyakuphika kale. Nangauli pangakhumbikwa nyengo na nkhongono kuti muphike chakurya kunyumba, kweni vikovwira kuti muleke kunanga ndalama zinandi. Kweniso vingamovwirani kuti muryenge vyakurya vyakwenelera.

Mughanaghanirengepo pambere mundagure vinthu.

Lemberanithu vinthu ivyo mukukhumba kugura ndipo londezgani ivyo mwalemba. Lekani kugura waka chilichose kwambura kughanaghanirapo dankha.
Mungagura vinthu vinandi usange vyatchipa chikuru bajeti yinu yikuzomerezga. Kweni woneseskani kuti mwamusunga makora vinthu ivyo mwagura kuti vikaleke kunangika.
Mugurenge vyakutchipa usange ni viwemi.
Mugurenge vinthu pa intaneti ivyo vyatchipa, kuti mugege kugura vinthu ivyo vyanguŵa pa bajeti yayi, ndipo mumanyenge ndalama izo mukugwiliskira ntchito. Yezgani kugura vinthu pa intaneti, usange uko mukukhala nthowa iyi yiliko.
Penjani vinthu ku malo uko ŵangakhizgako mitengo. Muyaniskenge mitengo ya vinthu, kusazgapo mitengo ya magesi na maji.

Mughanaghanirengepo dankha pambere mundagure vinthu vyanyuwani.

Makampani ghakulutilira kufumiska mafoni ghanyuwani kuti ghasange ndalama zinandi. Jifumbani kuti: ‘Kasi para ningagura foni iyo yafuma sono yinganovwira nadi? Kasi nkhwenera nadi kugura sono? Usange ntchakwenelera kugura, kasi nkhukhumbikwa nadi kugura foni iyo yafuma sono?’

Nozgani ivyo vyanangika na kulutilira kuvigwiliskira ntchito.

Lutilirani kupwelelera vinthu ivyo muli navyo nga furiji na sitovu, ndipo nozgani usange vyanangika. Mungaleka kunanga ndalama zinandi para mukugura vinthu ivyo ŵanthu ŵanyake ŵavigwiliskirapo kale ntchito.

Mulimenge.

Yezgani kusanga malo ghakuti mulimengepo kuti muŵe na chakurya. Kweniso kuti muchepeske ndalama zinandi zakugulira vinthu, mungalima vinthu vinyake ivyo mungaguliska panji kugaŵirako ŵanyinu.

“Maghanoghano gha munthu wachitatata ghakovwira kuti vinthu vyende makora.”—Zintharika 21:5.

Mwanalume munyake wakuti: “Nyengo zose tikuŵikako mahara ku mitengo ya vinthu ivyo tikugura, kweniso umo tikugwiliskira ntchito makadi ghithu.”—Miles wa ku England.

Mwanalume munyake wakuti: “Pambere tindalute kukagura vinthu ku shopu, ine na mbumba yane tikulemberathu vinthu ivyo tikukhumba.”—Jeremy wa ku U.S.A.

Mwanakazi munyake wakuti: “Nyengo zose tikusintha bajeti iyo mbumba yithu yapanga kuti yikolerane na umo vinthu viliri, kweniso tikusunga ndalama zinyake za vinthu vyamabuchi.”—Yael wa ku Israel.

Mwanalume munyake wakuti: “Tikusambizga ŵana ŵithu kuti ŵanozgenge vinthu ivyo vyanangika m’malo mwa kugura vyanyuwani. Vinthu ivi vikusazgapo galimoto yithu kweniso vinthu vya pa nyumba. Ine na muwoli wane tikugega kugura chilichose icho chafuma waka.”—Jeffrey wa ku U.S.A.

Mwanalume munyake wakuti: “Nkhuchepeskako ndalama izo nkhunanga chifukwa nkhupanda mphangwe na vinyake ndipo nkhuŵetaso nkhuku. Kweniso nkhugaŵirako ŵanyake mphangwe na vinyake ivyo nkhulima.”—Hono wa ku Myanmar.