Masuzgo gha vya Ndyali Ghakufiska Uchimi wa mu Baibolo
Ŵanthu mazuŵa ghano mbakugaŵikana chomene chifukwa cha ndyali. Ŵakukolerana yayi pa malango agho ghakukhwaska umoyo wawo wa zuŵa na zuŵa, ndipo ŵakuyowoya mwankhongono maghanoghano ghawo. Mu boma, kanandi awo ŵakupanga malango kweniso ŵalaraŵalara ŵanyake ŵakususkana chomene ndipo ŵakupulikana yayi. Ivi vikupangiska kuti paŵe masuzgo pa vya ndyali ndipo vikutondeska boma kugwira makora ntchito.
Kweni ntchakuzirwa chomene kuwona ivyo vikuchitika ku United States na Britain (United Kingdom). Chifukwa wuli? Chifukwa Baibolo likayowoyerathu kuti vyanthena ivi vizamuŵako pakati pa vyaru viŵiri ivi pa nyengo iyo boma lakuchanya lakuŵikika na Chiuta lizamunjilirapo kuwombora ŵanthu.
Masuzgo gha vya ndyali mu “mazuŵa ghaumaliro”
Baibolo lili na uchimi wakuzizika chomene uwo uli mu buku la Daniyeli. Mu uchimi uwu, Chiuta wakavumbura “ivyo vizamuchitika mu mazuŵa ghaumaliro,” iyo ni nyengo yakuzirwa chomene mu mdauko wa ŵanthu.—Daniyeli 2:28.
Uchimi wa mu Baibolo uwu, ukalongosoreka mu loto ilo Chiuta wakapeleka kwa themba la Babuloni. Mu loto ili, themba likawona chikozgo chikuru chomene chakupangika na visulo vyakupambanapambana. Pamanyuma, ntchimi Daniyeli yikalongosora kuti, chikozgo ichi chikimiranga maboma gha pa charu chose agho ghazamuwuka na kuwa mu mdauko wa ŵanthu.a Ndipo wakati, paumaliro chikozgo ichi chizamuparanyikirathu para chatimbika na libwe ilo likwimira Ufumu panji kuti boma la Chiuta.—Daniyeli 2:36-45.
Mwakuyana na uchimi uwu, Ufumu wa Chiuta ndiwo unjirenge m’malo mwa maboma ghose gha ŵanthu. Ufumu uwu ndiwo Yesu wakasambizga ŵalondezgi ŵake kuti ŵalombenge apo wakati: “Ufumu winu wize.”—Mateyu 6:10.
Kweni kasi ni mpha mu Baibolo apo pakayowoyerathu kuti kuzamuŵa masuzgo gha ndyali? Wonani kuti vikandiro vya chikozgo ni “vyakusazgikana chisulo na dongo.” (Daniyeli 2:33) Kusazgikana kwa chisulo na dongo uku, vikupambana chomene na umo chikozgo chose chiliri icho ntchachisulo. Ivi vikulongora kuti paŵenge ufumu umoza wa pa charu chose uwo uŵenge wakupambana na maufumu ghanyake ghose. Ukupambana wuli? Uchimi wa Daniyeli ukulongosora kuti:
Ntheura mwakuyana na uchimi uwu, Baibolo likayowoyerathu kuti ufumu wa charu chose wakwimilika na malundi gha chikozgo uzamuŵa wakugaŵikana pa ndyali. Nkhongono za ufumu uwu zizamuŵa zichoko chifukwa cha ŵanthu awo ŵali mu ufumu uwu.
Uchimi wa Daniyeli ukufiskika pasono
Malundi gha chikozgo ichi ni boma ilo likuwusa pa charu chose pasono, la United States mwakukolerana na Britain. Kasi ivyo vikuchitika mazuŵa ghano vikulongora wuli kuti fundo iyi njaunenesko?
Malundi gha chikozgo ichi ni “vyakusazgikana chisulo na dongo,” kulongora kuti ufumu uwu ngwakuchepa nkhongono ku chigaŵa chinyake. (Daniyeli 2:42) Mazuŵa ghano, nkhongono za boma la United States na Britain zikuchepa chifukwa cha vinthu vinyake ivyo vikuchitika mu maboma agha. Mwachiyelezgero, mu vyaru vyose viŵiri ivi, ŵanthu mbakugaŵikana chomene. Ŵanthu ŵakuchita viwoneskero vya viwawa kuti ŵavikilire wanangwa wawo. Kanandi ŵanthu awo ŵakuŵasankha paudindo ŵakutondeka kufiska ivyo ŵanandi ŵakukhazga. Chifukwa chakuti ŵanthu ŵawo mbakugaŵikana, kanandi maboma agha ghakutondeka kufiska makora ivyo ŵakukhumba.
Maboma agho ghakayowoyekerathu mu Daniyeli chaputara 2
Wonani vinyake ivyo uchimi wa Daniyeli ukung’anamura na umo vikufiskikira mazuŵa ghano:
Uchimi: “Ufumu uwu uzamuŵa wakugaŵikana. Kweni nkhongono za chisulo zizamuŵamo.”—Daniyeli 2:41.
Ivyo ichi chikung’anamura: Nangauli ŵanthu ŵake ŵakulimbana kweniso mbakugaŵikana mu ndyali, kweni charu cha United States na Britain chichali na ŵasilikari ŵankhongono. Ntheura chifukwa cha ichi, ŵangachita vinthu na mazaza kweniso na nkhongono nga ntchisulo.
Umo uchimi ukufiskikira
Mu 2023, charu cha United States na United Kingdom, vikagwiliskira ntchito ndalama zinandi chomene pa vyankhondo. Ndalama izi zikaŵa zinandi chomene kuluska ndalama izo vyaru 12 vikagwiliskira ntchito pa vyankhondo.—Stockholm International Peace Research Institute.
“Kukolerana kwa charu cha UK na US pa nkhani ya chivikiliro . . . kwaluta panthazi chomene ndipo tikukolerana chomene . . . Tikugwilira lumoza ntchito, tikovwirana, na kurwa nkhondo lumoza.”—Strategic Command, U.K. Ministry of Defence, April 2024.
Uchimi: “Nga umo minwe ya vikandiro yikaŵira yakusazgikana chisulo na dongo, mu vigaŵa vinyake ufumu uwu uzamuŵa wankhongono ndipo mu vigaŵa vinyake uzamuŵa wambura nkhongono.”—Daniel 2:42.
Ivyo ichi chikung’anamura: Nangauli ŵali na nkhongono za nkhondo, vyaru vya United States na Britain vikutondeka kuchita vinyake ivyo vikukhumba chifukwa cha umo maboma ghawo ghakugwilira ntchito. Para ŵanthu ŵanandi awo ŵali mu maboma agha, ŵandazomerezge, nyengo zinyake maboma agha ghakusuzgika kufiska ivyo ghakukhumba.
Umo uchimi ukufiskikira
Mwakuyana na ivyo ŵakusanda vya ndyali ŵanyake ŵakuyowoya: “Kugaŵikana mu ndyali ku America kukutondeska [charu cha United States] kupeleka wovwiri pa charu chose, nga pa nkhani ya chivikiliro na vyamalonda.”—The Wall Street Journal.
“Masuzgo gha vya ndyali agho ghandachitikepo kumanyuma kose ghatimbanizga ŵandyali, ndipo ghakupangiska kuti awo ŵakugwira ntchito za bomab ŵatondeke kuluta panthazi na ndondomeko za boma [la Britain] zakusinthira vinthu.”—Institute for Government.
Uchimi: “Ŵazamusazgikana na ŵanthu bweka, kweni ŵazamudemelerana yayi yumoza na munyake.”—Daniyeli 2:43.
Ivyo ichi chikung’anamura: Ŵanthu bweka ŵangayowoyapo pa umo boma likwenera kwendeskera vinthu, kweni ŵamazaza mu boma na ŵanthu awo ŵakuvota ŵakukhorwa yayi.
Umo uchimi ukufiskikira
“Mazuŵa ghano ŵanthu ŵa ku America ŵakuŵawona mwakwenelera yayi ŵandyali kweniso ŵanthu awo ŵasankhika.”—Pew Research Center.
“Pasono ŵanthu ŵakugomezga viŵi yayi maboma kweniso ŵa ndyali nga umo vikaŵira mu vyaka vyakujumpha 50 kumanyuma.”—National Centre for Social Research.
Umo uchimi wa Daniyeli ufiskikirenge munthazi
Mwakuyana na uchimi wa Daniyeli, apo Ufumu wa Chiuta ukwiza na kunjira m’malo mwa maboma gha ŵanthu, uzamusanga kuti boma la United States na Britain lichali na mazaza pa charu chose.—Daniyeli 2:44.
Mu uchimi wakuyana waka uwo uli mu buku la Chivumbuzi, Baibolo likulongora kuti “mathemba gha charu chose” ghazamuwungana kuti ghalimbane na Yehovac Chiuta chifukwa cha nkhondo ya Haramagedoni, iyo ni “nkhondo ya zuŵa likuru la Chiuta Wankhongonozose.” (Chivumbuzi 16:14, 16; 19:19-21) Pa nkhondo iyi, Yehova wazamuparanya maboma ghose gha ŵanthu na kuwuskapo vyose vyakukhwaskana na maboma agha pa charu chose agho ghakwimilika na chikozgo mu uchimi wa Daniyeli.
Kuti mumanye vinandi, wonani nkhani ya mutu wakuti, “Kasi Nkhondo ya Aramagedoni Ni Vichi?”
Sangani chandulo na uchimi wa Daniyeli wakukhwaskana na masuzgo gha ndyali
Baibolo likayowoyerathu za masuzgo gha vya ndyali agho ghakuchitika ku United States na Britain, ndipo para mwamanya makora muwonenge mwakwenelera vinthu ivyo vikuchitika mazuŵa ghano.
Muzamupulikiska chifukwa icho Yesu wakakhumbiranga kuti ŵalondezgi ŵake ŵaleke kunjilirapo pa nkhani za ndyali. (Yohane 17:16) Ndipo mupulikiskengeso makora chifukwa icho Yesu, uyo ni Themba la Ufumu wa Chiuta, wakayowoyera kuti: “Ufumu wane ngwa charu chino chara.”—Yohane 18:36.
Muzamukhozgeka na chigomezgo chakuti nyengo yakuti Ufumu wa Chiuta uchitengepo kanthu yili pafupi chomene, pamoza na vitumbiko ivyo Ufumu wa Chiuta uli kulayizga ŵanthu.—Chivumbuzi 21:3, 4.
Muŵenge ŵakusimikizga na ivyo vichitikenge munthazi, ndipo muzamuchita wofi yayi kuti nkhondo izo zikuchitika pa charu chose zinangirengethu charu chapasi.—Salimo 37:11, 29.
Uchimi wa Daniel ukulongora kuti boma la United States na Britain, ilo likwimilika na vikandiro vya chikozgo, ndilo ni boma la pa charu chose laumaliro. Boma lakulondezgapo ilo likwiza ni boma la Chiuta lakufikapo ilo ni Ufumu wa Chiuta.
Kuti mumanye vinandi ivyo Ufumu wa Chiuta uzamuchitira ŵanthu, wonelerani vidiyo ya mutu wakuti, Kasi Ufumu wa Chiuta Ni Vichi?
a Wonani bokosi la mutu wakuti, “Kasi Ni Maboma Nga gha pa Charu Chose Agho Uchimi wa Daniyeli Ukulongosora?”
b Ntchito za boma “ni ntchito zose izo boma lili kulemba ŵanthu.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.
c Yehova ni zina lenecho la Chiuta. (Salimo 83:18) Wonani nkhani yakuti “Kasi Yehova Ni Njani?”