Edeni​—Kasi Munda wa Edeni Chikaŵa Chikaya cha Ŵanthu?

TIYELEZGERE kuti mukukhala ku malo ghanyake ghakutowa chomene. Ku malo agha kulije chiwawa cha mu tawuni panji chakutimbanizga chilichose. Malo agha ngakuru chomene ndipo mukukhala mwamtende. Mukufipa mtima na chilichose yayi, mukulwara yayi panji kupulika vyakuŵinya vilivyose. Mukukondwa na vinthu viwemi ivyo vyamuzungulirani.

Mukuwona mitundu yakupambanapambana ya maluŵa ghakutowa chomene, tumilonga, makuni ghakutikitira makora, utheka wakubiliŵira, zuŵa kweniso mfwiri. Kamphepo kakuputa makora ndipo mukupulika kasungu kawemi. Mukupulika mahamba ghakulira, chongo cha maji, kwimba na kulira kwa viyuni kweniso vibenene. Apo mukaghanaghanira vinthu vyose ivi, kasi mungatemwa kuti mukhale mu malo ghanthena agha?

Ŵanthu ŵanandi pa charu chapasi ŵakugomezga kuti ŵanthu ŵanyake ŵali kukhalapo mu malo ghakutowa ghanthena agha. Kwa vyaka vinandi, ŵa chisopa cha Chiyuda, Chikhristu kweniso Chisilamu, ŵali kusambirapo vya munda wa Edeni, malo agho Chiuta wakapeleka kwa Adamu na Eva kuti ŵakhalengemo. Baibolo likuti ŵanthu aŵa ŵakakhalanga mwamtende, kweniso ŵakakondwanga chomene. Iwo ŵakawa pa mtende na vinyama, kweniso Chiuta uyo wakaŵapa malo agha kuti ŵakhalengemo kwamuyirayira.—Genizesi 2:15-24.

Ŵahindu ŵakugomezga kuti kale kukaŵa paradiso. Ŵabuda ŵakugomezga kuti ŵalongozgi ŵalara ŵachisopa chawo ŵakaŵako kale chomene ndipo ŵakakhalanga mu charu chakutowa chomene nga umo wakaŵira paradiso. Visopa vinandi vya ku Africa vikusambizga nkhani izo zikuyowoya kuti Adamu na Eva ŵakakhalanga mu paradiso.

Visopa kweniso mitheto yinandi yikusambizga kuti kale kukaŵa paradiso. Munthu munyake wakalemba kuti: “Ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga kuti paradiso wakaŵako nadi ndipo ŵanthu awo ŵakakhalanga mu malo agha ŵakaŵa ŵambura kwananga, ŵakaŵa na wanangwa, ŵakakhalanga mwamtende, mwakukondwa, ŵakaŵa na vinthu vinandi viwemi, pakaŵavya uyo wakachitanga kuŵachichizga kuti ŵachite vinthu vinyake, ŵanthu ŵakenjerwanga yayi, panji kutimbana. . . . Vigomezgo ivi vikutipa nkhongono kuti paradiso wakaŵako nadi ndipo tikugomezga kuti wazamuŵakoso.”

Kasi nkhani zose izi kweniso mitheto yakukhwaskana na paradiso vikafuma nkhu? Kasi vingachitika kuti ŵanthu wose ŵaghanaghane waka vyakuti kukaŵa paradiso kweni kukaŵavya? Kasi munda wa Edeni kweniso Adamu na Eva ŵakaŵako nadi?

Ŵanthu ŵanyake ŵakususka kuti munda wa Edeni ukaŵako nadi, ndipo ŵakugomezga kuti nkhani iyi ntchidokoni waka. Chifukwa cha kuluta panthazi kwa sayansi, ŵanthu ŵanandi ŵakughanaghana kuti nkhani izi ni vidokoni waka. Chakuzizika ntchakuti ŵalongozgi ŵavisopa nawo ŵakukayikira kuti munda wa Edeni ukaŵako. Iwo ŵakuti kukaŵavya malo ghakutowa nthena. Ŵakuti nkhani iyi ntchidokoni panji kuti ntharika waka.

Mbunenesko kuti mu Baibolo namo muli ntharika. Nakuti Yesu wakatemwanga chomene kuyowoya ntharika izo ŵanthu ŵakuzimanya makora. Kweni pakuyowoya vya munda wa Edeni, Baibolo likuti ukaŵako nadi ntchidokoni panji ntharika waka yayi. Usange munda wa Edeni ukaŵako nadi yayi, kasi tingagomezga wuli kuti vinyake ivyo Baibolo likuyowoya ni vyaunenesko? Tiyeni tiwone chifukwa icho ŵanyake ŵakukayikira kuti munda wa Edeni ukaŵako nadi, kweniso usange ivyo ŵakuyowoya ni vyakupulikikwa nadi. Paumaliro tiwonenge umo nkhani ya kuyowoya vya munda wa Edeni yikukhwaskira munthu waliyose payekha.

Kasi Munda wa Edeni Ukaŵako Nadi?

KASI mukuyimanya makora nkhani ya Adamu na Eva kweniso munda wa Edeni? Ŵanthu ŵanandi ŵakuyimanya nkhani iyi. Usange mukuyimanya makora yayi nkhani iyi, mwalekerachi kuyiŵerenga? Yikusangika pa Genizesi 1:26–3:24. Nkhani iyi yikuti:

Yehova Chiutaa wakapanga munthu kufuma ku fuvu, wakamuthya zina lakuti Adamu ndipo wakamuŵika mu munda uwo ukaŵa mu chigaŵa chakuchemeka kuti Edeni. Chiuta ndiyo wakapanda munda wa Edeni. Ukaŵa na maji ghakukwana kweniso makuni gha vipasi vinandi chomene. Pakati pa munda uwu pakaŵa “khuni la kumanyiska uwemi na uheni.” Chiuta wakakanizga ŵanthu kurya vipambi vya khuni ili ndipo wakati para ŵarya mbwenu ŵafwenge. Pamanyuma, Chiuta wakapangira Adamu mwanakazi, zina lake Eva, kuŵa movwiri wake, ndipo wakamupanga kufuma ku mbambo yake. Wakaŵapa ntchito yakupwelelera munda ndipo wakaŵaphalira kuti ŵababane na kuzuzga charu chapasi.

Apo Eva wakaŵa yekha, njoka yikayowoya nayo, ndipo yikamunyenga kuti warye chipambi icho Chiuta wakaŵakanizga. Yikamupusika kuti Chiuta wakaŵanoranga chinthu chiwemi chomene icho chingaŵawovwira kuti ŵaŵe nga Chiuta. Eva wakapusikika na kurya chipambi icho Chiuta wakaŵakanizga. Pamanyuma, Adamu nayo wakakolerana na muwoli wake, wakagalukira Chiuta. Yehova wakakwiya ndipo wakatemba Adamu, Eva, na njoka. Adamu na Eva ŵakati ŵachimbizgika mu munda uwo ukaŵa paradiso, ŵangelo wakajara nthowa yakunjilira mu munda.

Nkhwantha zamasambiro, kweniso ŵakusanda mbiri, ŵakuti ivyo vili mu buku la Genizesi vikachitika nadi ndipo ni vyaunenesko. Kweni ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakukayikira kuti vinthu ivi vikachitika nadi. Kweni chifukwa wuli ŵanthu ŵakukayikira ivyo buku la Genizesi likuyowoya vya Adamu, Eva, kweniso munda wa Edeni? Tiyeni tiwone vinthu vinayi ivyo ŵakukayikira kuti vikaŵako nadi.

1. Kasi munda wa Edeni ukaŵako nadi?

Chifukwa wuli ŵanthu ŵakukayikira kuti munda wa Edeni ukaŵako nadi? Chifukwa cha vinjeru vya ŵanthu. Kwa vyaka vinandi, awo ŵakusanda vya Mazgu gha Chiuta ŵakuti munda wa Chiuta ukaŵa kuti uchaliko ku malo ghanyake. Kweni ŵanthu aŵa ŵakalongozgekanga waka na vinjeru vya Ŵagiriki nga Plato na Aristotle, awo ŵakatenge pa charu chapasi palije icho ntchakufikapo. Kweni kuchanya pera ndiko kungaŵa vinthu vyakufikapo. Ntheura awo ŵakusanda Mazgu gha Chiuta aŵa ŵakamba kughanaghana kuti Paradiso wakwenera kuti wakaŵa kufupi na kuchanya.b Ŵanthu ŵanyake ŵakati munda wa Edeni ukaŵa pachanya pa phiri litali chomene; ŵanyake ŵakuti ukaŵa Kumpoto panji Kumwera kwa charu, ndipo ŵanyake ŵakuti ukaŵa ku mwezi panji kufupi waka na mwezi. Lekani ŵanthu ŵanandi ŵakamba kuwona kuti nkhani ya munda wa Edeni ntchidokoni waka. Nakuti nkhwantha zinyake zamasambiro mazuŵa ghano zikuti mbuzeleza kugomezga kuti munda wa Edeni ukaŵako nadi, chifukwa malo ghanthena ghandaŵeko.

Kweni Baibolo likulongosora za munda wa Edeni mu nthowa yapadera chomene. Pa Genizesi 2:8-14, tikusangapo vinthu vinandi ivyo vikulongosora umo munda wa Edeni ukaŵira. Baibolo likuti chigaŵa cha Edeni chikaŵa kumafumiro gha dazi. Likutiso mukaŵa mlonga uwo ukathiliranga, ndipo kunthazi kwake ukapatukana na kuŵa milonga yinayi. Baibolo likuzunura zina la mlonga uliwose kweniso likulongosora mwakudumura uko milonga iyi yikalutanga. Kwa nyengo yitali, nkhwantha zamasambiro zikuzizwa na fundo izi ndipo zikufufuza nkhani iyi mu Baibolo kuti panyake zingabowozga malo agho kukaŵa nadi munda wa Edeni. Kweni vinandi ivyo ŵakusanga vikuŵa vyakupambana na ŵanyake. Kasi ivi vikung’anamura kuti munda wa Edeni kweniso milonga yake ni vyautesi kweniso vidokoni waka?

Wonani fundo iyi: Nkhani ya munda wa Edeni yikamanyikwa vyaka 6,000 ivyo vyajumpha. Mozesi ndiyo wakalemba nkhani iyi, ndipo panyake ŵanyake ndiwo ŵakamuphaliranga panji wakagwiliskira ntchito vinthu vinyake ivyo vikalembeka kale. Mozesi wakalemba nkhani iyi pati pajumpha vyaka 2,500 kufuma apo vikachitikira. Ntheura apo Mozesi wakalembanga ivi, nkhani ya munda wa Edeni yikaŵa kuti yiliko kale. Kasi vingachitika kuti milonga kweniso vinthu vinyake ivyo vikaŵa mu munda wa Edeni visinthe? Charu chikulutilira kusintha. Kweniso ku chigaŵa icho kukaŵa Edeni kukuchitika vindindindi vinandi. Nakuti ku malo agha ndiko kukuchitika vindindindi vikuru chomene pa charu chose. Ku malo ghanthena agha vinthu vikusintha chomene. Kweniso Chigumula icho chikachitika mu nyengo ya Nowa nacho chikwenera kuti chikapangiska charu kuti chisinthe chomene mu nthowa iyo ise tingamanya makora yayi.c

Wonani fundo zichoko waka izo tikumanya: Buku la Genizesi likuti munda wa Edeni ukaŵako nadi. Mlonga wa Yufurate na Tigrisi panji kuti Hidekeli mwa milonga yinayi iyo yikuzunulika mu buku la Genizesi yichaliko m’paka sono. Nakuti Baibolo likuzunura na vyaru ivyo milonga iyi yikajumphanga kweniso vilengiwa vyakumanyikwa ivyo vikasangikangamo. Ŵaisrayeli ŵakale awo ŵakaŵazganga nkhani iyi, yikaŵawovwira kumanya vinthu vinandi chomene.

Nkhani iyi yiŵenge chidokoni waka, kasi mphanyi yikulongosoreka makora nthena? Panji kasi ŵakasintha fundo zinyake kuti zikoleraneko waka? Yayi. Chifukwa kanandi para ŵanthu ŵakwamba chidokoni ŵakutemwa kwamba na mazgu ghakuti, “kale chomene kukaŵa . . .” Kweni para munthu wakulongosora nkhani iyo yikachitika nadi, wakuzunura vinthu panji fundo zakukhumbikwa, nakuti ndimo yiliri nkhani ya munda wa Edeni.

2. Kasi ntchakupulikikwa kugomezga kuti Chiuta wakapanga Adamu kufuma ku fuvu kweniso Eva kufuma ku mbambo ya Adamu?

Ŵasayansi ŵakuti thupi la munthu likupangika na vinthu vyakupambanapambana nga hydrogen, oxygen, na carbon ivyo vikusangika mu dongo. Kweni fumbo lingaŵa lakuti, kasi vikachitika wuli kuti vinthu ivi vizgoke chinthu chamoyo?

Ŵasayansi ŵakuti umoyo ukaŵako wekha. Iwo ŵakuti tunthu tuchokotuchoko tukamba kusintha ndipo pakati pajumpha vyaka mamiliyoni tukamba kuŵa vinthu vikuru vyakuzizika. Kweni mazgu ghakuti “tunthu tuchokotuchoko” ghangaŵa ghakutimbanizga chomene, chifukwa nanga kangaŵa kanthu kachoko wuli ako ise tingakawona yayi na maso ghithu nako kali kupangika mwapadera chomene. Palije ukaboni wakulongora kuti vyamoyo vikaŵako mwamwaŵi waka panji vikachita kusintha kufuma ku vinthu vinyake. Kweni chilengiwa chikupeleka ukaboni wakuti uyo wakachilenga ngwavinjeru kweniso ngwamahara chomene kuluska munthu waliyose.d—Ŵaroma 1:20.

Tiyerezgere kuti mukupulikizga sumu yiwemi kweniso yakunozga chomene, panji mwawona chithuzi chakutowa chomene panji mwawona chinthu chinyake icho ŵasayansi ŵapanga, Kasi mungati vikaŵako waka vyekha? Napachoko pose! Kweni vinthu ivi tingaviyaniska na thupi la munthu yayi, chifukwa thupi la munthu lili kupangika mwapadera, mwaluso kweniso ndakutowa chomene. Kasi chingaŵa chamahara kughanaghana kuti palije uyo wakalenga thupi la munthu? Nakuti buku la Genizesi likuti pa vinthu vyose ivyo Chiuta wali kulenga, munthu yekha ndiyo wali kumulenga mu chikozgo chake. (Genizesi 1:26) Lekani ni ŵanthu pera awo ŵakuyezga Chiuta pa nkhani yakupanga vinthu mwaluso nga kwimba sumu, kujambura vithuzi kweniso vinthu vinyake ivyo ŵasayansi ŵakupanga. Kasi tikwenera kuzizwa nthena kuti Chiuta wakutiluska kupanga vinthu mwaluso?

Chifukwa wuli ŵanyake ŵakuwona kuti ntchambura kupulikikwa kuti Chiuta wakapanga mwanakazi kufuma ku mbambo ya Adamu?e Chiuta wakhumbenge mphanyi wakagwiliskira ntchito nthowa yinyake, kweni wakapanga nthena na chilato. Iyo wakakhumbanga kuti para mwanalume na mwanakazi ŵatorana ŵaŵe paubwezi wakukhora chomene kweniso “thupi limoza.” (Genizesi 2:24) Kuyowoya unenesko, kupanga mwanakazi na mwanalume munthowa yakuti ŵaŵe paubwezi wakukhora kweniso wambura kumara, mbukaboni wakuti Chiuta ngwavinjeru kweniso ngwachitemwa chomene.

Kweniso ukaboni ukulongora kuti ŵanthu wose ŵali kufuma ku mwanalume na mwanakazi yumoza. Kasi ivi vikukolerana yayi na ivyo buku la Genizesi likuyowoya?

3. Ŵanyake ŵakuti khuni la kumanyiska uwemi na uheni kweniso khuni la umoyo ghakaŵako nadi yayi.

Buku la Genizesi likuti makuni agha ghakaŵa na nkhongono zapadera zamunthondwe yayi. Kweni likuti Yehova wakapanda makuni agha na chilato.

Nyengo zinyake ŵanthu nawo ŵakuchita vinthu vyakuyana waka. Mwachiyelezgero, mu khoti, mweruzgi wangaphalira ŵanthu kuti ŵakwenera kupeleka ntchindi. Apa mweruzgi wangang’anamura kuti ŵanthu ŵapeleke ntchindi ku mipando, mathebulu panji chipinda icho ŵakweruzgiramo yayi, kweni awo ŵakwimira khoti. Mwakuyana waka mafumu nagho ghakuŵa na ndodo ya chifumu kweniso kuvwara mphumphu ivyo vikulongora mazaza agho ghali nagho.

Kasi makuni ghaŵiri agha ghakimiranga vichi? Ŵanthu ŵali na maghanoghano ghakupambana pa nkhani iyi. Kweni pali zgoro lipusu kweniso lakupulikikwa makora chomene. Khuni la kumanyiska uwemi na uheni likimiranga kuti Chiuta ndiyo yekha wali na udindo wakumanya icho ntchiwemi na chiheni. (Yeremiya 10:23) Lekani kukaŵa kwananga kwiba vya mu khuni ili! Khuni la umoyo likimiranga kuti Yehova yekha ndiyo wangapeleka umoyo wamuyirayira.—Ŵaroma 6:23.

4. Ŵanthu ŵanyake ŵakuti nkhani yakuti njoka yingayowoya ntchidokoni waka.

Kuyowoya unenesko, nkhani ya mu buku la Genizesi yingaŵa yakusuzga chomene kuyipulikiska usange tikuleka kughanaghaniraso nkhani zinyake za mu Baibolo. Kweni Malemba ghakutovwira kupulikiska makora nkhani yakusuzga iyi.

Kasi ni njani wakapangiska njoka kuyowoya? Ŵaisrayeli ŵakale ŵakamanyanga vinthu ivyo vikaŵawovwira kupulikiska icho chikapangiska kuti njoka yiyowoye. Mwachiyelezgero, nangauli ŵakamanyanga kuti chinyama chingayowoya yayi, kweni mungelo wangapangiska chinyama kuyowoya. Mozesi wakalemba nkhani yakukhwaskana na Balamu; Chiuta wakatuma mungelo kuti wapangiske mbunda ya Balamu kuyowoya nga munthu.—Maŵazgo 22:26-31; 2 Petrosi 2:15, 16.

Kasi ŵangelo ŵanyake kusazgapo na ŵalwani ŵa Chiuta ŵangachita minthondwe? Mozesi wakaŵonanga apo ŵamasenga ŵa Ŵaeguputo ŵakachita minthondwe nga iyo Chiuta wakachita kwizira mwa iyo nga nkhuzgora ndodo kuŵa njoka. Ntchakuwonekerathu kuti nkhongono iyo ŵakachitira munthondwe uwu yikafuma kwa ŵangelo awo mbalwani ŵa Chiuta.—Ekisodo 7:8-12.

Tikukayika yayi kuti Mozesi ndiyo wakalemba buku la Yobu. Buku la Yobu likuyowoya chomene vya mulwani mukuru wa Chiuta, Satana, uyo wakuti ŵanthu ŵakuteŵetera Chiuta chifukwa cha uryezi. (Yobu 1:6-11; 2:4, 5) Kasi Ŵaisrayeli ŵakaghanaghananga kuti Satana ndiyo wakapangiska njoka kuyowoya na Eva mu munda wa Edeni kuti yimupusike na kuswa dango la Chiuta? Ivi vingachitika.

Kasi Satana ndiyo wakapangiska njoka kuyowoya utesi? Yesu wakati Satana “ni mutesi ndipo ni wiske wa utesi.” (Yohane 8:44) “Wiske wa utesi” ndiyo wakaŵa wakwamba kuyowoya utesi. Utesi wakwamba ni uwo njoka yikayowoya na Eva. Chiuta ŵakati para munthu warya chipasi icho wakamukanira mbwenu wafwenge, kweni njoka yikati: “Kufwa mufwenge yayi.” (Genizesi 3:4) Yesu wakamanyanga kuti Satana ndiyo wakapangiska njoka kuyowoya. Ivyo Yesu wakavumbulira mpositole Yohane ndivyo vikamazga nkhani yose, iyo wakachema Satana kuti “njoka ya papo kale.”—Chivumbuzi 1:1; 12:9.

Kasi ntchakuzizika nthena kuti mzimu wankhongono ungapangiska njoka kuyowoya? Nanga ni ŵanthu awo ŵalije nkhongono kweni ŵakupangiska vinthu vinyake kuyowoya mwachiyelezgero makatuni.

Ukaboni Wambura Kususkika

Kasi mungazomerezga yayi kuti ŵanthu awo ŵakukana kuti nkhani ya mu buku la Genizesi yikachitika nadi, ŵalije vifukwa vyakupulikikwa? Kweni pali maukaboni ghakupulikikwa kweniso ghakukhorweska kuti nkhani iyi yikachitika nadi.

Mwachiyelezgero, Yesu Khristu wakuchemeka kuti “kaboni wakugomezgeka na waunenesko.” (Chivumbuzi 3:14) Iyo wakaŵa wakufikapo ndipo wandayowoyepo utesi, nesi kubendezga unenesko mu nthowa yiliyose. Nakuti wakati iyo wakaŵako kale chomene pambere wandaŵe munthu pa charu chapasi. Ndipo wakakhala lumoza na Adada ŵake, Yehova, “pambere charu chindaŵeko.” (Yohane 17:5) Ntheura iyo wakaŵa kuti waliko kale apo charu chikalengekanga. Kasi pali ukaboni wuli wakugomezgeka?

Yesu wakati Adamu na Eva ŵakaŵako nadi. Ndipo wakayowoya vya nthengwa yawo apo wakayowoyanga kuti mwanalume wakwenera kuŵa na mwanakazi yumoza. (Mateyu 19:3-6) Usange Adamu na Eva ŵakaŵako nadi yayi kweniso usange munda wa Edeni ukaŵako nadi yayi, mbwenu nkhani izi ni vidokoni waka, ndipo Yesu wakapusikika waka kweniso wakaŵa mutesi. Kweni Yesu wangayowoya utesi panji kupusikika yayi! Yesu wakaŵa kuchanya ndipo wakawonanga ivyo vikachitikanga mu munda wa Edeni. Kasi pangaŵaso ukaboni unyake wakukhorweska kujumpha apa?

Kuyowoya unenesko, para munthu wakuleka kugomezga nkhani ya mu buku la Genizesi ndikuti walije chipulikano mwa Yesu. Ndipo chikuŵa chakusuzga kwa munthu wanthena kuti wapulikiske nkhani zikuruzikuru na malayizgo ghakukhorweska gha mu Baibolo. Tiyeni tiwone chifukwa icho tikuyowoyera nthena.

[Mazgu Ghamusi]

Chifukwa Wuli Nkhani ya Munda wa Edeni Yikumukhwaskani?

NKHWANTHA zinyake zamasambiro zikuti nkhani ya munda wa Edeni iyo yili mu buku la Genizesi, yikukolerana yayi na fundo zinyake za mu Baibolo. Mwachiyelezgero, Purofesa munyake uyo wakusanda vya Chisopa zina lake Paul Morris, wakalemba kuti: “Padera pa buku la Genizesi palijeso buku linyake mu Baibolo ilo likuyowoya vya munda wa Edeni.” Nangauli ŵanthu ŵanyake awo ŵakuti “ŵakumanya chomene vinthu” ŵakukolerana nayo, kweni ivyo ŵakuyowoya ni vyautesi.

Mu Baibolo muli nkhani na mabuku ghanandi chomene agho ghakulongosora za munda wa Edeni, Adamu, Eva na njoka.a Kweni chifukwa chakuti ŵakaswiri aŵa ŵakususka kuti munda wa Edeni ukaŵako nadi vikupangiska kuti nkhani iyi yiwoneke yikuru chomene. Ŵakaswiri aŵa kweniso ŵalara ŵavisopa awo ŵakususka nkhani ya mu buku la Genizesi ŵakung’anamura kuti Baibolo lose ndautesi. Chifukwa wuli tikuyowoya nthena?

Para tayipulikiska makora nkhani ya munda wa Edeni vitovwirengeso kuti tilipulikiske makora Baibolo lose. Mwachiyelezgero, Mazgu gha Chiuta ghakutovwira kusanga mazgoro gha mafumbo ghakuzirwa chomene agho ŵanthu ŵakutemwa kufumba. Ndipo mazgoro agha kanandi ghakukolerana chomene na nkhani iyo yikachitika mu munda wa Edeni. Tiyeni tiwone viyelezgero vyakulondezgapo ivi.

● Chifukwa wuli tikuchekura na kufwa? Adamu na Eva ŵapulikirenge Yehova mphanyi ŵakakhala na umoyo kwamuyirayira. Kweni ŵakafwa chifukwa chakuti ŵakapulikira yayi Yehova. (Genizesi 2:16, 17; 3:19) Ndipo ŵakataya mwaŵi wakuŵa ŵakufikapo. Ntheura ŵana awo ŵakababa nawo ŵakaŵa ŵakwananga na ŵambura kufikapo. Baibolo likuti: “Kwananga kukanjira mu charu na munthu yumoza ndipo nyifwa yikiza chifukwa cha kwananga. Ntheura nyifwa yikathandazgikira ku ŵanthu wose chifukwa wose ŵakananga.”—Ŵaroma 5:12.

● Chifukwa wuli Chiuta wazomerezga vinthu viheni? Mu munda wa Edeni, Satana wakati Chiuta ni mutesi ndipo wakunora ŵanthu vinthu viwemi chomene. (Genizesi 3:3-5) Iyo wakati Yehova wakulamulira makora yayi. Adamu na Eva ŵakasankha kupulikira Satana; ntheura nawo ŵakakana kuwusika na Yehova, ndipo ŵakati munthu wali na wanangwa wakujisankhira yekha icho ntchiwemi na chiheni. Pakuti Yehova ni murunji kweniso wavinjeru chomene wakamanya nthowa yiwemi iyo wangamazgira utesi wose uwu, ntheura wazomerezga kuti kwa kanyengo ŵanthu ŵajiwuse ŵekha. Kweni vinthu viheni vikuchitika chifukwa Satana ndiyo wakulamulira, kweniso vikuvumbura kuti Satana ni mutesi kweniso kuti ŵanthu ŵangajiwusa yayi kwambura Chiuta.—Yeremiya 10:23.

● Chifukwa wuli Chiuta wakalenga charu? Yehova wakakhumbanga kuti charu chose chiŵe chakutowa nga umo ukaŵira munda wa Edeni. Wakaphalira Adamu na Eva kuti ŵababane ŵazuzge charu chapasi na “kuchithereska,” kuti chilutilire kuŵa chakutowa kweniso kuti vikolerane na khumbo lake. (Genizesi 1:28) Khumbo la Chiuta ndakuti charu chiŵe paradiso kweniso kuti ŵana ŵa Adamu na Eva ŵaŵe ŵakufikapo na ŵakukolerana. Nkhani zinandi izo zili mu Baibolo zikulongosora umo Chiuta wazamuchitira kuti wafiske khumbo lake.

● Chifukwa wuli Yesu Khristu wakiza pa charu chapasi? Kugaluka kwa Adamu na Eva mu munda Edeni kukapangiska kuti ŵanthu ŵafwenge, kweni chifukwa chakuti Chiuta wakutitemwa wakatipa chigomezgo. Wakatuma mwana wake pa charu chapasi kuti wazakapeleke chiwombolero. (Mateyu 20:28) Kasi ivi vikung’anamurachi? Yesu wakaŵa “Adamu waumaliro”; iyo wakakwaniska kuchita ivyo Adamu wakwamba wakatondeka. Yesu wakalutilira kuŵa wakufikapo na kupulikira Yehova nyengo zose. Wakapeleka umoyo wake mwawanangwa kuŵa sembe yakuwombora, ivi vikapangiska kuti ŵanthu wose ŵakugomezgeka ŵagowokereke zakwananga zawo kweniso kuti ŵazakakondwe na umoyo uwemi uwo Adamu na Eva ŵakaŵa nawo pambere ŵandanange mu munda wa Edeni. (1 Ŵakorinte 15:22, 45; Yohane 3:16) Ivyo Yesu wakachita vyawovwira kuti khumbo la Chiuta lakuti charu chizakaŵeso paradiso nga umo ukaŵira munda wa Edeni lizakafiskike nadi.b

Khumbo la Chiuta lizamufiskika nadi, ntchidokoni waka yayi. Ni nkhani yanadi. Nga umo munda wa Edeni ukaŵirako nadi pa charu chapasi, kweniso kuti mukakhala vinyama na ŵanthu ŵanadi, ivyo Chiuta walayizga vifiskikenge nadi sonosono apa. Kasi muzamuŵamo mu charu chiphya ichi? Vyose vili mu mawoko ghinu. Chiuta wakukhumba kuti ŵanthu wose ŵazakaŵemo mu charu chiphya ichi.—1 Timote 2:3, 4.

Apo Yesu wakafwanga wakayowoya na mwanalume munyake uyo wakaŵa wakwananga chomene. Mwanalume uyu wakaŵa chigeŵenga; ndipo wakamanyanga kuti wakwenera kukomeka. Kweni wakapempha Yesu kuti wamovwire. Kasi Yesu wakamuzgora vichi? “Iwe uzamuŵa na ine mu Paradiso.” (Luka 23:43) Yesu wakukhumbisiska kuzakawuska chigeŵenga chira kuti chizakaŵe na mwaŵi na kukhala kwamuyirayira mu paradiso pa charu chapasi. Kasi mukuwona kuti Yesu wangakondwa yayi kuti namwe muzakasange vitumbiko ivi? Wakukhumbisiska nadi! Adada ŵake nawo ŵakukhumbisiska! Usange namwe mukukhumba kuzakaŵamo mu charu chiphya, chitani vyose ivyo mungakwaniska kuti mumumanye makora Chiuta uyo wakapanda munda wa Edeni.

[Mazgu Ghamusi]

[Bokosi/Vithuzithuzi]

UCHIMI UWO UKULONGORA KUTI BAIBOLO NDAKUKOLERANA

“Niŵikenge ulwani pakati pa iwe na mwanakazi kweniso pakati pa mphapu yako na mphapu yake. Iyo wazamudinya mutu wako ndipo iwe uzamuluma chitende chake.”—Genizesi 3:15.

Uwu ni uchimi wakwamba uwo Chiuta wakayowoya mu munda wa Edeni. Kasi ŵanthu ŵanayi awo ŵakuzunulika mu uchimi uwu, mwanakazi, mphapu yako, njoka, na mphapu yake mbanjani? Kasi ni “ulwani wuli uwo ukayowoyeka”?

NJOKA

Satana Dyabulosi.—Chivumbuzi 12:9.

MWANAKAZI

Gulu la vilengiwa vya kuchanya la Yehova. (Ŵagalatiya 4:26, 27) Yesaya wakati “mwanakazi,” uyo wakayowoyekerathu wazamubaba mtundu wauzimu.—Yesaya 54:1; 66:8.

MPHAPU YA NJOKA

Wose awo ŵakusankha kuchita khumbo la Satana.—Yohane 8:44.

MPHAPU YA MWANAKAZI

Wakwamba ni Yesu Khristu uyo wakafuma kuchanya, yumoza wa mu gulu la Yehova lakuchanya. Ŵanyake awo ŵali mu gulu la “mphapu” mbabali ŵa Khristu awo ŵamuwusa lumoza na iyo kuchanya. Ŵakhristu ŵakuphakazgika aŵa, ndiwo ŵakupanga mtundu wauzimu, “Israyeli wa Chiuta.”—Ŵagalatiya 3:16, 29; 6:16; Genizesi 22:18.

CHILONDA CHA PACHITENDE

Satana wakapweteka Mesiya, kweni wakamupwetekerathu yayi. Satana wakakoma Yesu pa charu chapasi. Kweni Yesu wakawuskika.

CHILONDA CHA KU MUTU

Kuparanyika kwa Satana. Yesu wazamuparanya Satana ndipo wazamuŵakoso yayi muyirayira. Kweniso Yesu wazamuwuskapo masuzgo ghose agho Satana wakambiska mu munda wa Edeni.—1 Yohane 3:8; Chivumbuzi 20:10.

Kuti mumanye nkhani yikuru chomene mu Baibolo wonani burosha lakuti Kasi mu Baibolo Muli Uthenga Wuli? lakusindikizgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.

[Chithuzithuzi]

Adamu na Eva ŵakasangana na masuzgo chifukwa cha kwananga