1, 2. Kasi chilato cha Yehova cha zuŵa la 7 chikaŵa chivichi, ndipo vinjeru vya Chiuta vikayezgeka wuli kukwambilira kwa zuŵa ili?

VYANANGIKA! Pa zuŵa la 6, Yehova wakalenga ŵanthu, nakuti ndiwo ŵakaŵa ŵapachanya chomene kuluska vilengiwa vinyake vyose. Kweni mwamabuchi ŵakakhira kufuma pa malo ghapachanya na kufika pa malo ghapasi chomene. Yehova wakati “vyose ivyo wakapanga,” kusazgapo ŵanthu, “vikaŵa viwemi chomene.” (Genizesi 1:31) Kweni kukwambilira kwa zuŵa la 7, Adamu na Eva ŵakasankha kulondezga Satana. Ŵakazgoka ŵakwananga, ŵambura urunji, ndipo paumaliro ŵakafwa.

² Vikaŵa nga khumbo la Yehova la zuŵa la 7 latondeka. Zuŵa ili, kuyana na zuŵa la 6 likeneranga kuŵa na vyaka 1,000 utali wake. Yehova wakalipatura zuŵa ili, ndipo paumaliro pa zuŵa ili charu chose chikatenge Chiŵenge paradiso wakuzura na ŵanthu ŵarunji. (Genizesi 1:28; 2:3) Kweni, kasi ivi mphanyi vikachitika wuli uku ŵanthu ŵakwamba ŵagaluka kale? Kasi mphanyi Chiuta wakachita wuli? Vinjeru vya Yehova vikayezgeka, mutepanji ichi chikaŵa chiyezgo Chikuru kuluska viyezgo vyose.

3, 4. (a) Chifukwa wuli umo Yehova wakachitira na uchigaruka mu Edeni ntchiyelezgero chakuzizika cha vinjeru vyake? (b) Kasi kujiyuyura kukutichiska kukumbuka unenesko wuli apo tikusambira vinjeru vya Yehova?

³ Yehova wakachitapo kanthu pa nyengo yeneyiyo. Wakapeleka chilango ku ŵanthu awo ŵakagaluka mu Edeni, ndipo pa nyengo yeneyiyo pera, wakapeleka chilindizga chinyake chakukondweska chomene: chilato chake chikaŵa cha kumazga masuzgo agho ŵanthu ŵakambiska mu munda wa Edeni. (Genizesi 3:15) Chilato cha Yehova chikaŵa chakuti charu chose chiŵe Paradiso, nakuti mpaka sono wandasinthe yayi chilato ichi. Ntchilato chipusu nadi kweni chikukhumba vinjeru vinandi chomene. Ndipo munthu uyo wakuŵazga Baibolo wangakhala na umoyo uwemi para wakusambira na kughanaghanirapo pa chilato ichi. Kweni muli mose umo vingaŵira, chilato cha Yehova chizamufiskika nadi kwambura kukayika. Yehova wazamumazga uheni wose, kwananga na nyifwa. Wazamovwira ŵanthu ŵakugomezgeka kuŵa ŵarunji. Vyose ivi vizamuchitika pambere zuŵa la 7 lindafike paumaliro. Palije chinthu icho chingamutondeska Yehova kufiska khumbo lake ilo wakalengera charu chapasi na ŵanthu pa nyengo yake yakuŵikika!

⁴ Kasi vinjeru ivi vikutovwira yayi kuti timuchindikenge chomene Yehova? Mpositole Paulosi wakalemba kuti: ‘Vinjeru vya Chiuta ni vinandi chomene.’ (Ŵaroma 11:33) Apo tikusambira vigaŵa vyakupambanapambana vya mukhaliro wa Chiuta uwu, tikwenera kujiyuyura kuti timanye unenesko wakuzirwa uwu: nanga tingayezgayezga wuli, kweni tingamalizga yayi kuvimanya vinjeru vyose vya Yehova. (Yobu 26:14) Chakwamba, tiyeni timanye ng’anamuro la vinjeru.

Kasi Vinjeru vya Chiuta Ni Vichi?

5, 6. Kasi pali kukolerana wuli pakati pa kumanya vinthu na vinjeru, ndipo kasi Yehova wakumanya vichi?

⁵ Vinjeru vikupambana na kumanya vinthu. Kompyuta yingasunga vinthu vinandi, kweni palije munthu uyo wangayowoya kuti kompyuta njavinjeru. Ndipouli, pali kukolerana kukuru pakati pa kumanya vinthu na vinjeru. (Zintharika 10:14) Mwachiyelezgero, usange mukukhumba ulongozgi wa vinjeru wa umo mungachitira na nthenda yikuru, kasi mungaluta kwa munthu uyo wakumanya vinthu vichoko waka panji uyo wakumanya kalikose yayi kakukhwaskana na munkhwala? Yayi! Ntheura kumanya vinthu mwakufikapo nkhwakuzirwa kuti munthu waŵe na vinjeru.

⁶ Yehova wakumanya vinthu vyose. Pakuŵa “Themba lamuyirayira,” iyo yekha ndiyo wakhalako kwamuyirayira. (Chivumbuzi 15:3) Ndipo mu nyengo yose iyi, wakumanya chilichose icho chikuchitika. Baibolo likuti: “Kulije chilengiwa icho ntchakubisika pamaso pake, kweni vinthu vyose vili pakweru ndipo vikuwoneka pamaso pa uyo wazamutifumba.” (Ŵahebere 4:13; Zintharika 15:3) Pakuŵa Mlengi, Yehova wakumanya makora ivyo wali kulenga, ndipo wakuwona vyose ivyo ŵanthu ŵakuchita kwambira waka apo charu chikalengekera. Iyo wakusanda mitima ya ŵanthu, palije icho wakuleka kumanya. (1 Midauko 28:9) Chifukwa chakuti wakatilenga na wanangwa wakusankha kuchita ivyo tikukhumba, wakukondwa para wakuwona kuti tikusankha kuchita vinthu mwamahara pa umoyo. Pakuŵa ‘wakupulika malurombo,’ iyo wakutegherezga malurombo ghanandi pa nyengo yimoza. (Salimo 65:2) Iyo wakukumbukira chilichose, wakuluwa yayi ndipo wakukhumbikwira kukumbuskika yayi.

7, 8. Kasi Yehova wakulongora wuli kuti wakumanya, wakupulikiska kweniso kuti wali na vinjeru?

⁷ Yehova wakumanya vinthu pera yayi. Wakuwonaso umo fundo zakupambanapambana zikukolelerana na kuŵa na chithuzi chose cha umo vinthu viliri. Wakusanda na kweruzga, kupambaniska pakati pa chiwemi na chiheni, chakukhumbikwa na chambura kukhumbikwa. Iyo wakuwona vinthu mwapachanyapachanya waka yayi, wakulaŵiska mukati mu mtima. (1 Samuyeli 16:7) Ntheura Yehova wakumanyisiska na kupulikiska vinthu, mikhaliro iyo yikuluska kumanya waka vinthu. Kweni vinjeru vikuluska vyose.

⁸ Vinjeru nkhugwiliskira ntchito kupulikiska kweniso mahara pakuchita vinthu. Ndipo mazgu ghanyake ghakwambilira gha mu Baibolo agho ghakung’namulika kuti “vinjeru” ghakung’anamura “kuchita vinthu makora” panji “mahara ghakovwira.” Ntheura vinjeru vya Yehova ni vyapamulomo waka yayi. Chifukwa cha kumanya vinthu vinandi na kuvipulikiska, Yehova nyengo zose wakuchita vinthu viwemi chomene ndipo wakuvichita mu nthowa yiwemi. Ivi ni vinjeru nadi! Yehova wakulongora unenesko wa mazgu gha Yesu uyo wakati: “Vinjeru vikuwoneka vyaurunji na milimo yake.” (Mateyu 11:19) Milimo ya Yehova iyo yikuwoneka mu chilengiwa chake chose yikupeleka ukaboni wa vinjeru vyake.

Ukaboni wa Vinjeru vya Chiuta

9, 10. (a) Kasi Yehova wakulongora vinjeru wuli ndipo wakuvilongora wuli? (b) Kasi selo likupeleka wuli ukaboni wakuti Yehova wali na vinjeru vyapachanya?

⁹ Kasi muli kuzizwapo na luso lwa munthu uyo wakupanga vinthu vyakutowa ivyo vikugwira makora ntchito? Ivi ni vinjeru vyakukondweska nadi. (Ekisodo 31:1-3) Yehova ndiyo ntchisimi kweniso mweneko wa vinjeru ivi. Pakuyowoya za Yehova, Themba Davide likalemba kuti: “Nkhumulumbani chifukwa mu nthowa yakofya nili kupangika mwakuzizwiska. Milimo yinu njakuzizwiska, fundo iyi nkhuyimanya makora nkhanira.” (Salimo 139:14) Apo tikupulikiska makora za umo munthu wali kulengekera, tikuzizikika chomene na vinjeru vya Yehova.

¹⁰ Mwachiyelezgero: Imwe mukamba kupangika na selo limoza, sumbi la amama ŵinu ilo likakumana na wanalume wa adada ŵinu. Pakati pajumpha nyengo yichoko waka, selo ili likamba kugaŵikana. Ndipo paumaliro pake imwe mukapangika na maselo pafupifupi 100 tiliriyoni. Maselo nthunthu tuchokotuchoko chomene. Maselo pafupifupi 10,000 ghangayana waka na kamutu kamuzumali kachoko chomene. Ndipouli, selo lililose lili kupangika mwakunjilirananjilirana chomene. Ndakunjilirananjilirana chomene kuluska makina ghaliyose ghakupangika na munthu panji fakitare. Ŵasayansi ŵakuyowoya kuti selo likuyana waka na msumba wakuŵa na linga uwo wuli na vipata vyakunjilira na vyakufumira, misewu, mafoni na nthowa zinyake zakuyowoyeskerana, chinyina cha nkhongono za magesi, mafakitare, vilwero vyakutayira viswaswa, ŵasilikari ŵa chivikiliro kweniso likuru la msumba wose. Chinyake chakuzizika ntchakuti, selo lingagaŵikana na kuŵa maselo ghanandi mu maora ghachoko waka.

11, 12. (a) Kasi ntchivichi icho chikupangiska maselo gha kamwana ako kakupangika mu nthumbo kupambana, ndipo kasi chikuyana wuli na fundo ya pa Salimo 139:16? (b)  Kasi wongo wa munthu ukulongora wuli kuti tili ‘kulengeka mwakuzizwiska’?

¹¹ Maselo ghakupambana chomene. Apo maselo gha kamwana mu nthumbo ghakwamba kugaŵikana, ghakwamba kuchita ntchito zakupambanapambana. Ghanyake ghakuŵa maselo gha misipa; ghanyake viwangwa, minofu, ndopa na gha maso. Kupambana kose uku kukuchitika mu layibulare ya maselo yakuchemeka DNA. Davide wakaphalira Yehova kuti: “Maso ghinu ghakaniwona nkhati namba waka kupangika mu nthumbo, viŵaro vyane vyose vikalembeka mu buku linu.”—Salimo 139:16.

¹² Viŵaro vinyake vya munthu ni vyakusuzga chomene kuvipulikiska. Mwachiyelezgero, wongo wa munthu. Ŵanyake ŵakuyowoya kuti ntchakusuzga chomene kupulikiska chilengiwa chose. Wongo uli na maselo gha misipa 100 biliyoni, pafupifupi kuyana waka na unandi wa nyenyezi izo zili mu chipinga usiku chithu. Selo lililose likupanga minthavi iyo yikujoyinana na maselo ghanyake. Ŵasayansi ŵakuyowoya kuti wongo wa munthu ungasunga vinthu vyose ivyo vili mu malayibulare ghose gha pa charu chapasi ndipo unandi wa vinthu ivyo wongo ungasunga ukumanyikwa yayi. Nangauli ŵasambira za chiŵaro icho chili ‘kupangika mwakuzizwiska’ kwa vyaka vinandi, ŵasayansi ŵakuzomera kuti ŵazamupulikiskapo yayi umo chikugwilira ntchito.

13, 14. (a) Kasi nyerere, lutatavi na vilengiwa vinyake vikulongora wuli ‘vinjeru vyakawiro,’ ndipo vikutisambizga vichi pakuyowoya za Uyo wakavilenga? (b) Chifukwa wuli tingayowoya kuti vili kupangika ‘mwa vinjeru’?

¹³ Ŵanthu ntchiyelezgero chimoza cha vinjeru vya kulenga vya Yehova. Pa Salimo 104:24 pakuti: “A Yehova, nawo mbunandi wa milimo yinu! Muli kuyipanga yose mu vinjeru. Charu chapasi ntchakuzura na ivyo muli kupanga.” Vinjeru vya Yehova vikuwoneka mu chilengiwa chose icho tikuwona. Mwachiyelezgero, nyerere zili na “vinjeru vyakawiro.” (Zintharika 30:24) Nyerere zikukhala makora chomene mu khululu. Malo ghanyake mu khululu lawo zikusungamo tuvibenene uto para zili na njara zikutora na kurya nga ni para tuvibenene utu ni viŵeto. Nyerere zinyake zikuŵa nga mbalimi, zikulima “vyakumera” vinyake ivyo vikuwoneka nga ni wowa panji kuti nkhowani. Vilengiwa vinandi vili kupangika kuti vichitenge mwakuzizwiska. Membe yikuduka mwakugadabukagadabuka mwakuti nanga yingaŵa ndege yakupangika mwaluso wuli yingayana nayo yayi. Viyuni vinyake vikusamuka kuluta ku malo ghanyake na kuwelakoso mwakugwiliskira ntchito nyenyezi panji mapu gha mu mutu. Ŵasayansi awo ŵakusanda vinthu vyamoyo ŵakumalira vyaka vinandi kusambira vinthu vyakusuzga kupulikiska ivyo vili kulengeka. Ntheura Uyo wakalenga vinthu ivi wakwenera kuti ngwavinjeru nadi!

¹⁴ Ŵasayansi ŵasambira vinandi kufuma ku vinjeru vya Yehova. Ndipo pali ŵasayansi ŵanyake awo chilato chawo nkhuyezga kupanga vinthu kutolera ivyo vili mu Chilengiwa. Mwachiyelezgero, imwe mungazizwa na kutowa kwa lutatavi. Kweni wasayansi wakuwona kuti lutatavi luli kupangika mwapadera chomene ndipo ŵakughanaghana kupanga chinthu chinyake kutolera umo lutatavi luli kupangikira. Pali lutatavi lunyake ulo lukuwoneka nga ndwambura kukhora, kweni ndwakukhora chomene kuluska chisulo panji uzi uwo ŵakusonera vyakuvwara ivyo mpholopolo yikutondeka kunjira. Kasi ndwakukhora wuli? Pali lutatavi lunyake ulo ukuru wake ukuyana waka na mukwawu wakukomera somba. Lutatavi nga ili lungakora ndege iyo yikuduka muchanya! Kuyowoya unenesko, apa Yehova wali kuwoneska nadi vinjeru vyake vyapachanya.

Vinjeru mu Vinthu Vyakuchanya

15, 16. (a) Kasi nyenyezi zikupeleka ukaboni wuli wakuti Yehova wali na vinjeru? (b) Kasi udindo wa Yehova wa kulongozga chiwuru chikuru cha ŵangelo ukulongora wuli kuti wali na vinjeru?

¹⁵ Vinjeru vya Chiuta vikuwoneka mu ivyo wali kupanga mu chilengiwa chose. Nyenyezi za kuchanya, izo tikadumbiskana mu Mutu 5, zili kuŵikika waka bweka mbwelelere palipose yayi. Chifukwa cha vinjeru vya Yehova vya ‘malango gha kuchanya,’ nyenyezi zili kuŵikika mu magulu ghakuchemeka vipingausiku, ivyo navyoso vili mu magulu. (Yobu 38:33) Lekani tikuzizwa yayi para Yehova wakuchema vinthu vyakuchanya kuti “mawumba”! (Yesaya 40:26) Ndipouli, paliso gulu linyake ilo likupeleka ukaboni ukuru wa vinjeru vya Yehova.

¹⁶ Nga umo tikawonera mu Mutu 4, Chiuta wali na zina linyake la chithokozo lakuti “Yehova wa mawumba” chifukwa chakuti ni Mulongozgi Mukuru wa chiwuru chikuru cha vilengiwa vyauzimu. Ichi chikupeleka ukaboni wa nkhongono za Yehova. Kweni kasi vinjeru vyake vikukhwaskika wuli? Wonani fundo iyi: Yehova na Yesu ŵakupumura yayi, ŵakugwira ntchito nyengo zose. (Yohane 5:17) Ntheura tikumanya kuti ŵangelo ŵa Wapachanya Nkhanira nawo ŵakutangwanika nyengo zose. Ndipo kumbukani kuti iwo mbapachanya, mbamahara ndiposo mbankhongono chomene kuluska ŵanthu. (Ŵahebere 1:7; 2:7) Yehova wapangiska ŵangelo wose aŵa kuŵa ŵakutangwanika, waŵapa ntchito iyo ŵakuchita mwakukondwa ya kufiska “ivyo wakuyowoya” na kuchita “khumbo lake” kwa vyaka mabiliyoni ghanandi. (Salimo 103:20, 21) Ivi vikulongora waka vinjeru ivyo Mulongozgi uyu wali navyo.

‘Yehova Yekha Ndiyo Ngwavinjeru’

17, 18. Chifukwa wuli Baibolo likuyowoya kuti ‘Yehova yekha ndiyo ngwavinjeru,’ ndipo chifukwa wuli vinjeru vyake vikutipa wofi wa ntchindi?

¹⁷ Kuyana na vinthu vyose ivyo tadumbiskana mu mutu uwu. Kasi mungakolerana nalo yayi Baibolo para likuyowoya kuti vinjeru vya Yehova ni vyapachanya chomene kuluska vinjeru vyose? Nkhanira kwali! Mwachiyelezgero, Baibolo likuti Yehova ‘yekha ndiyo ngwavinjeru.’ (Ŵaroma 16:27) Ndiyo pera uyo wali na vinjeru pa chilichose. Iyo Ntchisimi cha vinjeru vyose. (Zintharika 2:6) Nangauli Yesu ngwavinjeru chomene kuluska vilengiwa vyose vya Yehova, kweni iyo wakathembanga vinjeru vyake yayi, wakayowoyanga ivyo Adada ŵake ŵakamutuma.—Yohane 12:48-50.

¹⁸ Wonani umo mpositole Paulosi wakalongosolera umo vinjeru vya Yehova viliri vyapadera. Iyo wakati: “Vitumbiko ivyo Chiuta wakupeleka ni vinandi chomene. Wali na vinjeru ndipo wakumanya chomene vinthu. Vyeruzgo vyake ni vyambura mapenjeko ndipo nthowa zake ni zambura kubowozgeka!” (Ŵaroma 11:33) Mu chiyowoyero chakwambilira vesi ili likwamba na mazgu ghakuti “O.” Ntheura, Paulosi wakalongora ivyo vikaŵa mu mtima wake, wofi wa kuchindika Chiuta. Lizgu la Chigiriki ilo wakagwiliskira ntchito ilo likung’anamurika kuti ‘kunyang’amira,’ likuyana chomene na lizgu lakuti “chizongwe.” Ntheura mazgu agho ghali pa lemba ili, ghakovwira munthu kughanaghanirapo umo vinthu viliri. Para tikughanaghanira vinjeru vya Yehova, tikuŵa nga tikulaŵiska mu chizongwe chitali chomene icho tikumanya yayi utali wake, ndipo tingachilongosora yayi umo chiliri. (Salimo 92:5) Kasi tikwenera yayi kujiyuyura para tikughanaghanira za fundo iyi?

19, 20. (a) Chifukwa wuli nombo njakwenelera nadi kwimira vinjeru vya Chiuta? (b) Kasi Yehova walongora wuli luso lwake lwa kuwona vyamunthazi?

¹⁹ Yehova waliso na vinjeru munthowa yinyakeso: Ndiyo pera wangawona vyamunthazi. Kumbukani kuti Yehova wakugwiliskira ntchito nombo iyo yikulaŵiska patali kwimira vinjeru vyake. Uzito wa mitundu yinyake ya nombo ungaŵa makilogiramu 5 pera kweni maso ghake ngakuru kuluska gha munthu mulara. Maso gha nombo ghakulaŵiska patali chomene mwakuti yingawona kanthu kachoko chomene ako kali patali mamita mahandiredi ghanandi, panji pa mtunda wa makilomita ghanandi! Pakuyowoya za nombo, Yehova wakati: “Maso ghake ghakulaŵiska kutali.” (Yobu 39:29) Apa fundo njakuti Yehova wakumanya vyose ivyo vichitikenge munthazi!

²⁰ Baibolo lili na maukaboni ghanandi ghakulongora kuti uwu mbunenesko. Lili na mauchimi ghanandi, panji kuti vyakuchitika ivyo vikalembekerathu. Nkhondo, kwamba na kuwa kwa maufumu ghankhongono kweniso nthowa izo ŵalara ŵa ŵasilikari ŵakagwiliskiranga ntchito pakurwa nkhondo vikayowoyekerathu mu Baibolo ndipo nyengo zinyake pakajumphanga vyaka mahandiredi ghanandi pambere vindachitike.—Yesaya 44:25–45:4; Daniyeli 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Chifukwa wuli tikuti Yehova wali kulemberathu kalikose yayi ako kakuchitika pa umoyo wa munthu? Pelekani chiyelezgero. (b) Kasi tikumanya wuli kuti vinjeru vya Yehova ni vyakughanaghanira ŵanji kweniso vyalusungu?

²¹ Kweni kasi ichi chikung’anamura kuti Yehova wakuwonerathu vyose ivyo imwe muchitenge mu umoyo? Pali ŵanthu ŵanyake awo ŵakusambizga kuti Yehova wali kulemberathu kalikose ako munthu wakuchita. Kweni uwu mbutesi, nakuti ŵanthu ŵanthena ŵakuyuyura waka vinjeru vya Yehova. Ndipo fundo yawo iyi yingang’anamura kuti Yehova wakutondeka kujikora umo wakugwiliskira ntchito luso lwake lwa kuwona vya munthazi. Tingayelezgera nthena: Imwe muŵenge kuti muli na mazgu ghawemi pakwimba sumu, kasi mukatenge mukhalirenge waka kwimba sumu nyengo zose kwambura kupumura? Uwu ungaŵa uchindere ukuru chomene! Mwakuyana waka, Yehova wali na luso lwa kuwona munthazi, kweni wakukhalira waka kuwona vya munthazi yayi. Para Yehova wangakhalira waka kuwona vyamunthazi mbwenu ndikuti wakutipoka wanangwa withu wakusankha ivyo tikukhumba, chifukwa wanangwa wakusankha, ntchawanangwa chakuzirwa icho Yehova wazamutipokapo yayi.—Dotoronome 30:19, 20.

²² Fundo yakuti Yehova wali kulemberathu vyose ivyo ŵanthu ŵakuchita, yikulongora kuti vinjeru vya Yehova vikughanaghanira ŵanji yayi, vilije chitemwa, kweniso ni vyambura lusungu. Kweni uwu mbutesi ukuru chomene! Baibolo likusambizga kuti Yehova “ngwavinjeru mu mtima.” (Yobu 9:4) Yehova wali na mtima weneko nga uwo ŵanthu ŵali nawo yayi. Kanandi para Baibolo likugwiliskira ntchito lizgu lakuti mtima, likuyowoya za wunthu wa mukati, uwo ukusazgapo ivyo vikutuma munthu kuchita vinthu kweniso umo wakujipulikira. Ntheura Yehova wakulongora vinjeru vyake chifukwa chakuti wakutemwa chomene vilengiwa vyake, kusazgapo ŵanthu.—1 Yohane 4:8.

23. Kasi tikwenera kuchita vichi para tamanya kuti Yehova wali na vinjeru vyapachanya kuluska vithu?

²³ Vinjeru vya Yehova ni vyakugomezgeka chomene. Ni vyapachanya chomene kuluska vinjeru vithu. Lekani Baibolo likutipempha kuti: “Uthembenge Yehova na mtima wako wose, ungagomezganga pa kapulikiskiro kako yayi. Mu mendero ghako ghose maso ghako ghaŵe kwa iyo, ndipo wakunyoloskerenge nthowa zako.” (Zintharika 3:5, 6) Sono tiyeni tisande vinjeru vya Yehova ivyo vingatovwira kuti tisendelere kwa Chiuta withu uyo ngwavinjeru pa chilichose.

1, 2. Kasi Yehova watilembera “kalata” wuli, ndipo chifukwa wuli?

KASI mukukumbuka apo mukapokera kalata kufuma kwa wakutemweka winu uyo wakukhala kutali? Ni vinthu vichoko waka ivyo vikutikondweska chomene kuluska kupokera kalata iyo muli vinthu vyakusingo kwa munthu uyo tikumutemwa. Tikukondwa kupulika za umoyo wake, umo wakukhalira kweniso ivyo wakukhumba kuchita. Kulemberana makalata vingapangiska kuti ŵanthu ŵaŵe paubwezi wakukhora chomene nangauli ŵangakhalanga kutali na kutali.

² Kasi mukuwona kuti ntchivichi chingaŵa chakukondweska chomene kuluska kupokera uthenga wakufuma Chiuta uyo tikumutemwa chomene? Yehova watilembera uthenga uwo tingati ni “kalata,” Mazgu ghake, Baibolo. Mu kalata iyi wakutiphalira umo waliri, ivyo wachita, ivyo wakukhumba kuchita, na vinyake vinandi. Yehova watipa Mazgu ghake chifukwa wakukhumba kuti tisendelere kwa iyo. Chiuta withu uyo ngwavinjeru mu vinthu vyose wakasankha nthowa yiwemi chomene ya umo wangayowoyeskerana nase. Umo Baibolo lili kulembekera kweniso ivyo vilimo, vikulongora vinjeru vyapachanya chomene vya uyo ni mweneko.

Chifukwa Wuli Wakachita Kulemba Mazgu?

3. Kasi Yehova wakagwiliskira ntchito nthowa wuli pakupeleka Dango kwa Mozesi?

³ Ŵanyake ŵangafumba kuti, ‘Chifukwa wuli Yehova wakagwiliskira ntchito nthowa yambura kutifika pamtima pakuyowoyeskana na ŵanthu, mwachiyelezgero, kuyowoya nawo mwakudunjika kufuma kuchanya?’ Mbunenesko kuti nyengo zinyake Yehova wakayowoyanga na ŵanthu mwakudunjika kufuma kuchanya, kwizira mu ŵangelo ŵake. Mwachiyelezgero, ndimo wakachitira apo wakapelekanga Dango ku Ŵaisrayeli. (Ŵagalatiya 3:19) Mazgu ghakufuma kuchanya ghakaŵa ghakofya chomene mwakuti Ŵaisrayeli ŵakaŵa na wofi ndipo ŵakapempha Yehova kuti waleke kuyowoya nawo mwakudunjika kweni waphalirenge waka Mozesi ivyo wakukhumba kuŵaphalira. (Ekisodo 20:18-20) Ntheura Yehova wakaphalira Mozesi pa mulomo malango ghakukwana 600.

4. Longosorani chifukwa icho kuyowoya waka pa mulomo kukatenge kuŵenge nthowa yakugomezgeka yayi yakupelekera malango gha Chiuta.

⁴ Kasi chikatenge chichitikenge ntchivichi malango agha ghalekenge kulembeka? Kasi Mozesi wakatenge wakumbukirenge mazgu ghose gha mu Dango ili na kuphalira mtundu uwu vinthu vyose mwambura kubudiska? Wuli pakuyowoya za miwiro ya kunthazi? Kasi yikatenge yizakagomezgenge vinthu vyakuphalirika waka pa mulomo? Iyi yikatenge yiŵenge nthowa yiwemi yayi yakupelekera malango gha Chiuta ku miwiro yose yakulondezgapo. Ghanaghanani waka icho chingachitika usange mungakhumba kuphalira nkhani yinyake ŵanthu awo ŵali pa mzere utali, ndipo mwaphalira nkhani yose munthu uyo wali kunthazi kwa mzere mwakuti waphalire munthu wachiŵiri, ndipo nayo waphalire munyake na kulutilira kuchita nthena mpaka ŵanthu wose ŵayipulike. Ntchakuwonekerathu kuti ivyo munthu waumaliro wapulikenge viŵenge vyakupambana chomene na ivyo mwanguphalira munthu wakwamba. Mazgu gha mu Dango la Chiuta ghakaŵa na suzgo ili yayi.

5, 6. Kasi Yehova wakaphalira Mozesi kuti wachite vichi na mazgu ghake, ndipo chifukwa wuli tingati Yehova watitumbika pakutilembera Mazgu ghake?

⁵ Yehova wakasankha vinthu mwamahara chomene kuti mazgu ghake ghalembeke. Wakaphalira Mozesi kuti: “Lemba mazgu agha, chifukwa nkhuchita phangano na iwe na Israyeli kuyana na mazgu agha.” (Ekisodo 34:27) Ntheura Baibolo likamba kulembeka mu 1513 B.C.E. Kwa vyaka vyakulondezgapo vyakukwana 1,610, Yehova “wakayowoyanga . . . nyengo zinandi ndiposo munthowa zinandi” ku ŵanthu ŵakukwana 40 awo ŵakalemba Baibolo. (Ŵahebere 1:1) Mu vyaka vyose ivi, awo ŵakalembanga Baibolo mwakujipeleka ŵakaŵikapo mtima chomene kuti ŵakopere Malemba kwambura kubudiska kuti ghasungike.—Ezira 7:6; Salimo 45:1.

⁶ Yehova watitumbika nadi chifukwa cha kuyowoyeskana nase kwizira mu mazgu agho watilembera. Kasi muli kupokerapo kalata iyo yikamukondweskani chomene, panji chifukwa yikaŵa yakupembuzga mwakuti mukayisunga na kuyiŵazga mwakuwerezgawerezga? Ndimo viliriso na “kalata” iyo Yehova watilembera. Pakuti Yehova wali kuchita kulemba mazgu ghake, tingaŵazga mwakuwerezgawerezga na kughanaghanira pa ivyo ghakuyowoya. (Salimo 1:2) ‘Tingasanguluskika na Malemba’ panyengo yiliyose iyo takhumba.—Ŵaroma 15:4.

Chifukwa Wuli Wakagwiliskira Ntchito Ŵanthu Kuti Ŵalembe?

7. Kasi vinjeru vya Yehova vikuwoneka wuli apo wakasankha ŵanthu kuti ndiwo ŵalembe Baibolo?

⁷ Chifukwa cha vinjeru vyake, Yehova wakagwiliskira ntchito ŵanthu kuti ndiwo ŵalembe Mazgu ghake. Ghanaghanani waka: Kasi Yehova wagwiliskirenge ntchito ŵangelo kuti ndiwo ŵalembe Baibolo mphanyi uthenga wake ngwakunozga? Mbunenesko kuti ŵangelo ŵakatenge ŵalongosorenge Yehova makora kuyana na umo iwo ŵakumanyira, kulongosora umo iwo ŵakusopera, na kulongosora ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Chiuta ŵa pa charu chapasi. Kweni kasi maghanoghano ghithu ghakatenge ghayanenge na gha vilengiwa ivi vyauzimu na vyaurunji, ivyo vikumanya vinandi, ndipo vili na vinjeru na nkhongono kuluska ise?—Ŵahebere 2:6, 7.

8. Kasi awo ŵakalembanga Baibolo ŵakazomerezgeka kugwiliskira ntchito luso lawo munthowa wuli? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

⁸ Chifukwa chakuti wakagwiliskira ntchito ŵanthu kuti ndiwo ŵalembe Mazgu ghake, Yehova wakapeleka vinthu ivyo tikukhumbikwira, mazgu ‘ghakupelekeka na Chiuta kwizira mwa mzimu,’ kweni ghakulembeka munthowa iyo taŵanthu tingapulikiska makora. (2 Timote 3:16) Kasi wakachita wuli? Ntchakuwonekerathu kuti kanandi wakazomerezganga kuti ŵalembi ŵagwiliskire ntchito luso lwawo pa kusankha “mazgu ghakukondweska, na kulemba mazgu gheneko gha unenesko.” (Mupharazgi 12:10, 11) Lekani ivyo vili mu Baibolo vili kulembeka munthowa zakupambanapambana, ndipo vikulongora wunthu weneko wa awo wakalembanga kweniso ivyo vikaŵachitikiranga pa umoyo wawo.a Kweni ŵanthu aŵa “ŵakayowoyanga vyakufuma kwa Chiuta pakulongozgeka na mzimu utuŵa.” (2 Petrosi 1:21) Ntheura vyose ivyo ŵali kulemba ni “mazgu gha Chiuta” nadi.—1 Ŵatesalonika 2:13.

9, 10. Chifukwa wuli kugwiliskira ntchito ŵanthu kuti ndiwo ŵalembe Baibolo kwapangiska kuti liŵe lakukopa kweniso lakunozga?

⁹ Kugwiliskira ntchito ŵanthu kuti ndiwo ŵalembe Baibolo kwapangiska kuti liŵe lakukopa na lakunozga. Awo ŵakalembanga ŵakajipulikanga nga umo tikujipulikira ise. Pakuti ŵakaŵa ŵanthu ŵakwananga, ŵakakumananga na masuzgo na viyezgo vyakuyana waka na ivyo tikukumana navyo ise mazuŵa ghano. Nyengo zinyake mzimu wa Yehova ukaŵatumanga kuti ŵalembe umo ŵakujipulikira kweniso masuzgo agho ŵakakumananga nagho. (2 Ŵakorinte 12:7-10) Ntheura, ŵakalemba mazgu ghakuyowoya za vinthu ivyo nawo vikuŵachitikira, agho mungelo wakatenge walembenge yayi.

¹⁰ Mwachiyelezgero, wonani mazgu gha Davide Themba la Israyeli. Pamanyuma pakuti wachita zakwananga zikuru, Davide wakalemba masalimo umo wakakhutura vyose ivyo vikaŵa mu mtima wake, na kulomba Chiuta kuti wamugowokere. Wakalemba kuti: “[Nitozgani] ku kwananga kwane. Pakuti maubudi ghane nkhughamanya makora, ndipo kwananga kwane kuli pamaso pane nyengo zose. Wonani, ine nkhababika wakubuda, na wakwananga kufuma waka apo amama ŵakatolera nthumbo. Munganifumiskangapo yayi pamaso pinu. Ndipo mungawuskangapo yayi mzimu winu utuŵa pa ine. Sembe zakukondweska kwa Chiuta ni mzimu wakuphyoka. Mtima wakuphyoka na kuteketeka, A Chiuta, muwukanenge chara.” (Salimo 51:2, 3, 5, 11, 17) Kasi mwawona nthena umo wakajipulikira uyo wakalemba salimo ili? Ninjani munyake padera pa munthu wakwananga wangalemba mazgu agha?

Chifukwa Wuli Buku IliLikuyowoya za Ŵanthu?

11. Kasi ni viyelezgero wuli ivyo vikachitika nadi ndipo vili kulembeka mu Baibolo kuti ‘vitisambizge’?

¹¹ Paliso chinthu chinyake icho chikupangiska Baibolo kuŵa lakunozga. Nkhani zinandi za mu Baibolo zikuyowoya za ŵanthu, ŵanthu ŵeneko, awo ŵakateŵeteranga Yehova na awo ŵakamuteŵeteranga yayi. Tikuŵazga ivyo ŵakakumana navyo, masuzgo agho ŵakasangananga nagho kweniso chimwemwe icho ŵakaŵa nacho. Tikuwona vyakufumapo vya ivyo ŵakachitanga mu umoyo wawo. Ivi vikalembeka kuti “vitisambizge.” (Ŵaroma 15:4) Kwizira mu viyelezgero ivi, ivyo ni vyakuchitika vyanadi, Yehova wakutisambizga mu nthowa iyo yikukhwaska mtima withu. Wonani viyelezgero vinyake.

12. Kasi nkhani za mu Baibolo zakukhwaskana na ŵanthu ŵambura kugomezgeka zikutovwira wuli?

¹² Baibolo likuyowoya za ŵanthu ŵambura kugomezgeka na ŵaheni kweniso ivyo vikaŵachitikira. Mu nkhani izi, tikuwona umo ŵanthu aŵa ŵakalongolera mikhaliro yiheni ndipo chikuŵa chipusu kwa ise kupulikiska. Mwachiyelezgero, ni dango wuli lakuyowoya za kuleka kugomezgeka ilo lingaŵa lankhongono chomene kwa ise kuluska nkhani ya Yudasi uyo wakachita mwambura kugomezgeka apo wakendera mphiska Yesu? (Mateyu 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Nkhani zanthena izi zikukhwaska luŵiro chomene mtima withu ndipo zikutovwira kuti timanye na kugega mikhaliro yiheni.

13. Kasi Baibolo likutovwira wuli kuti tipulikiske makora mikhaliro yiwemi?

¹³ Baibolo likuyowoyaso za ŵateŵeti ŵanandi ŵakugomezgeka ŵa Chiuta. Tikuŵazga za umo ŵakajipelekera kweniso umo ŵakalongoleranga kugomezgeka. Tikuwona luŵiro mikhaliro iyo tikwenera kuŵa nayo mwakuti tisendelere kwa Chiuta. Mwachiyelezgero, ghanaghanani za chipulikano. Baibolo likulongosora ng’anamuro la chipulikano na kutiphalira umo mukhaliro uwu uliri wakuzirwa kuti tikondweske Chiuta. (Ŵahebere 11:1, 6) Kweni Baibolo liliso na viyelezgero vyanadi vya ŵanthu awo ŵakalongora chipulikano. Ghanaghanani waka za chipulikano icho Abrahamu wakalongora apo wakakhumbanga kupeleka Yisake kuŵa sembe. (Genizesi, chaputara 22; Ŵahebere 11:17-19) Kwizira mu nkhani zanthena izi, mazgu ghakuti “chipulikano” ghakuŵa ghankhongono ndipo chikuŵa chipusu kupulikiska. Tikumuwonga chomene Yehova chifukwa wakutiphalira waka kuti tilongore mikhaliro yiwemi yayi, kweni wakutipaso viyelezgero vya umo ŵanji wakalongolera mikhaliro iyo.

14, 15. Kasi Baibolo likutiphalira vichi pakuyowoya za mwanakazi munyake uyo wakiza pa tempile, ndipo nkhani iyi yikutisambizga vichi za Yehova?

¹⁴ Nkhani za vyakuchitika vyanadi izo zili mu Baibolo, kanandi zikutisambizga kanthu kanyake kakukhwaskana na umo Yehova waliri. Ghanaghanani waka za nkhani iyo tikuŵazga yakukhwaskana na mwanakazi uyo Yesu wakamuwona mu tempile. Apo Yesu wakakhala pafupi na bokosi lakutayamo ndalama, wakawonanga apo ŵanthu ŵakatayangamo vyakupeleka vyawo. Ŵasambazi ŵanandi ŵakizanga na kuponyamo ndalama zinandi kufuma pa “usambazi wawo.” Kweni maso gha Yesu ghakaŵa chomene pa chokoro chikavu. Chokoro ichi chikapeleka “tundalama tuŵiri twakuzirwa pachoko.”b Ndiyo ndalama yekha iyo chikaŵa nayo. Yesu uyo wakuwona vinthu mwakuyana ndendende na awiske wakayowoya kuti: “Chokoro chikavu ichi, chaponyamo zinandi kuluska wose.” Kuyana na mazgu agha, chokoro ichi chikatayamo ndalama zinandi kuluska izo ŵakapeleka ŵanthu wose kusazga pamoza.—Mariko 12:41-44; Luka 21:1-4; Yohane 8:28.

¹⁵ Kasi tikusambirapo kanthu kanyake yayi kuwona kuti pa ŵanthu wose awo ŵakiza ku tempile pa zuŵa ili, mbwenu chokoro ichi pera ndicho chikasankhika kuti chilembeke mu Baibolo? Chiyelezgero ichi chikutisambizga kuti Yehova ni Chiuta wakuwonga. Iyo wakukondwa na vyawanangwa vyakufumira pasi pamtima withu, mwambura kupwelerako kanthu kuti vingawoneka vichoko pakuyelezgera na ivyo ŵanji ŵakupeleka. Yehova wagwiliskira ntchito nthowa yiwemi chomene kuti watisambizge fundo yakukondweska iyi kujumpha nthowa yinyake yiliyose.

Ivyo mu Baibolo Mulije

16, 17. Kasi vinjeru vya Yehova vikuwonekera wuli nanga ni mu vinthu ivyo wakasankha kuti vileke kulembeka mu Mazgu ghake?

¹⁶ Para mukulembera kalata mubwezi winu, pakuŵa vinthu vinandi chomene ivyo mungatemwa kulemba. Kweni mukusankha mwamahara ivyo mungalembamo. Mwakuyana waka, Yehova nayo wakasankha kuti mu Mazgu ghake wazunulemo ŵanthu ŵanyake na vyakuchitika vinyake. Kweni mu nkhani izi, ni nyengo zose yayi apo Baibolo likulongosora chilichose. (Yohane 21:25) Mwachiyelezgero, para Baibolo likuyowoya za cheruzgo cha Chiuta, ivyo vyalembeka vingazgora mafumbo ghithu ghose yayi. Vinjeru vya Yehova vikuwoneka nanga ni mu vinthu ivyo wakasankha kuti vileke kulembeka mu Mazgu ghake. Munthowa wuli?

¹⁷ Umo Baibolo lili kulembekera nyengo zinyake likuvumbura ivyo vili mu mtima withu. Pa Ŵahebere 4:12 pakuti: “Mazgu [panji kuti uthenga] gha Chiuta ngamoyo na ghankhongono, ngakuthwa kuluska lupanga lwa wuyi kosekose, ghakugwaza m’paka kupatura umoyo na mzimu . . . ndipo ghakumanya ivyo mtima ukughanaghana na kukhumba.” Uthenga wa mu Baibolo ukulasa pasi pamtima, kuvumbura ivyo tikughanaghana ndiposo vilato vithu. Awo ŵakuŵazga Baibolo na chilato chakuti walisange vifukwa kanandi ŵakukhuŵara na nkhani izo zilije vinandi vyakuti viŵakhorweske. Ŵanthu ŵanthena aŵa, ŵangakayikiraso usange Yehova ngwalusungu, ngwavinjeru kweniso ni murunji nadi.

18, 19. (a) Chifukwa wuli tikwenera yayi kukhuŵara usange tili na mafumbo pa nkhani yinyake ya mu Baibolo ndipo tikusanga yayi mazgoro panyengo iyo? (b) Kasi ntchivichi chikukhumbikwa kuti tipulikiske Mazgu gha Chiuta, ndipo uwu mbukaboni wuli wakuti Yehova wali na vinjeru vyapachanya?

¹⁸ Para tikuŵazga Baibolo mwakupwelelera na chilato chakuti timumanye makora, tikukhorwa kuti iyo wali nadi nga umo Baibolo lose likumulongosolera. Ivi vikutovwira kuti tileke kukhuŵara usange tili na mafumbo pa nkhani yinyake ndipo tikutondeka kusanga mazgoro panyengo iyo. Mwachiyelezgero, para chithuzi chikuru chakeruka ndipo tawunjika pamoza tumapisi twake kuti tipangeso chithuzi icho, nyengo zinyake, tingatondeka kumanya makora pisi linyake panji kumanya apo tingaŵika pisi linyake. Kweni tingaŵa kuti tili na mapisi ghose ghakutovwira kumanya umo chithuzi chose chingawonekera. Mwakuyana waka, para tikuŵazga Baibolo, pachoko na pachoko tikumanya kuti Yehova ni Chiuta wa mtundu wuli, ndipo tikuŵa na chithuzi chakuwoneka makora. Nanga pakwamba tingatondeka kupulikiska nkhani yinyake, panji kutondeka kumanya umo yikukolerana na wunthu wa Chiuta, kweni ivyo tili kusambira mu Baibolo vili kutisambizga kale vinthu vinandi vyakukhwaskana na Yehova, vyakuti vitovwire kuwona kuti ni Chiuta wachitemwa, muwemi na murunji.

¹⁹ Ntheura kuti tipulikiske Mazgu gha Chiuta, tikwenera kuŵazga na mtima wakukhumba kumanya. Kasi uwu mbukaboni yayi wakuti Yehova wali na vinjeru vinandi? Ŵanthu ŵakusambira ŵangalemba mabuku agho ŵanthu “ŵavinjeru na ŵamahara” pera ndiwo ŵangaghapulikiska. Kweni kulemba buku lakuti lipulikikwe ku ŵanthu ŵa maghanoghano ghawemi pera kukukhumba vinjeru vya Yehova.—Mateyu 11:25.

Buku Ilo Lili na “Vinjeru Viwemi”

20. Chifukwa wuli ni Yehova pera uyo wangatiphalira umo tingakhalira makora, ndipo Baibolo lingatovwira wuli?

²⁰ Mu Mazgu ghake, Yehova wakutiphalira umo tingakhalira makora. Pakuti ni Mlengi withu, iyo wakumanya makora ivyo tikukhumbikwira kuluska umo taŵene tikumanyira. Ndipo ivyo ŵanthu ŵakukhumbikwira nga kutemweka, kukondwa na kuŵa na ŵabwezi ŵawemi vichali vindasinthe. Baibolo lili na “vinjeru viwemi” ivyo vingatovwira kuti tiŵe na umoyo uwemi. (Zintharika 2:7) Chigaŵa chilichose cha buku ili chili na mutu uwo ukulongora umo tingagwiliskilira ntchito ulongozgi wamahara uwo wuli mu Baibolo, tiyeni tiwone chiyelezgero chimoza.

21-23. Kasi ni ulongozgi wuli wamahara uwo ungatovwira kuti tigege kusunga vyakusingo?

²¹ Kasi muli kuwonapo kuti ŵanthu awo ŵakusunga vifukwa ku singo kanandi ŵakujipweteka ŵekha? Kusunga chigwinini ku singo ni katundu muzito chomene pa umoyo wa munthu. Para tasunga chinthu ku singo, nyengo zose tikuchighanaghana, chikutisoŵeska mtende, na kutipoka chimwemwe. Ivyo Ŵasayansi ŵali kusanga vikulongora kuti munthu uyo wakusunga ukali ku singo wangalwara luŵiro nthenda ya mtima na matenda ghanyake ghambura kuchira luŵiro. Kale, pambere ŵasayansi ŵandamanye ivi, Baibolo likayowoyerathu mwavinjeru kuti: “Taya ukali, leka kutukutwa.” (Salimo 37:8) Kweni tingachita wuli nthena?

²² Mazgu gha Chiuta ghakupeleka ulongozgi uwu: “Munthu wamahara wakuwezgako ukali wake, ndipo mbutozi kwa iyo kusulako maubudi.” (Zintharika 19:11) Umanyi nkhuwona waka pachanyachanya yayi, kweni mukati mweneko mwa chinthu, kusanda makora chinthu icho ntchakumanyikwirathu. Umanyi ukupangiska kuti munthu wapulikiskenge luŵiro vinthu chifukwa ungatovwira kumanya chifukwa icho munthu munyake wayowoyera panji kuchitira chinthu chinyake. Para tingaŵikapo mtima kuti tipulikiske chifukwa icho wakachitira nthena, kweniso umo vinthu vikaŵira kwa iyo vingatovwira kuti tileke kumughanaghanira viheni.

²³ Baibolo liliso na ulongozgi wakuti: “Lutilirani kuzizipizgirana na kugowokerana na mtima wose.” (Ŵakolose 3:13) Mazgu ghakuti “Lutilirani kuzizipizgirana na kugowokerana” ghakung’anamura kuti tiŵenge na lusungu na ŵanji, kusulako waka mikhaliro yawo iyo yikutikwenyerezga. Kuzizipizga kwanthena uku kungatovwira kuti tileke kusungira ŵanyithu vyakusingo. “Kugowokera” kukung’anamura kuleka kusunga nduzga. Chiuta withu wavinjeru wakumanya kuti tikukhumbikira kugowokera ŵanji usange pali vifukwa vyakupulikikwa. Awo taŵagowokera ndiwo ŵakusanga chandulo pera yayi, kweni nase tikuŵa na mtende mu mtima. (Luka 17:3, 4) Mu Baibolo muli vinjeru nadi.

24. Kasi pakuŵa uwemi wuli usange umoyo withu ukukolerana na vinjeru vya Chiuta?

²⁴ Chitemwa chambura mphaka, ndicho chikutuma Yehova kuti wayowoyeskanenge nase. Wakasankha nthowa yiwemi chomene ya umo wangachitira nthena, wakatumizga “kalata” yakulembeka na ŵanthu awo ŵakakhuŵirizgika na mzimu utuŵa. Vinjeru vya Yehova vikusangika mu kalata iyi. Vinjeru ivi ni “vyakugomezgeka chomene.” (Salimo 93:5) Usange umoyo withu ukukolerana na vinjeru ivi na kuphalirako ŵanji, tikusendelera kwa Chiuta uyo ngwavinjeru mu vinthu vyose. Mu mutu wakulondezgapo, tidumbiskanenge za chiyelezgero chikuru cha vinjeru vyakuwona patali vya Yehova, ivyo ni luso lwake lwa kuyowoyerathu ivyo vichitikenge munthazi na kufiska vilato vyake.

1, 2. Kasi ‘ntchisisi wuli chakupatulika’ icho chikwenera kutikondweska, ndipo chifukwa wuli?

CHIFUKWA chakuti nkhani za chisisi zikukondweska na kuzizika ŵanthu, chikupangiska kuti ŵanthu ŵatondekenge kusunga chisisi. Kweni, Baibolo likuyowoya kuti: “Mbuchindami wa Chiuta kubisa nkhani.” (Zintharika 25:2) Pakuŵa Muwusi Mukuru kweniso Mlengi, Yehova wakuphalira ŵanthu vinthu vyose yayi. Iyo wakulindilira nyengo yake yakwenelera yakuvumbulira chisisi.

² Nangauli vili nthena, pali chisisi chinyake chakukondweska icho Yehova wavumbura mu Mazgu ghake. Ichi chikuchemeka “chisisi chakupatulika cha khumbo [la Chiuta].” (Ŵaefeso 1:9) Kusambira za chisisi ichi kungatovwira chomene kuluska kuchimanya waka. Kumanya chisisi ichi kungatovwira kuti tizakapone kweniso kungatipa mahara ghakumanyira vinjeru vya Yehova vyambura mphaka.

Chisisi ChakupatulikaChikuvumbukwa Pachokopachoko

3, 4. Kasi uchimi uwo uli kulembeka pa Genizesi 3:15 ukupeleka wuli chilindizga, ndipo muli ‘chisisi wuli chakupatulika’?

³ Adamu na Eva ŵakati ŵananga, vikawoneka nga khumbo la Yehova lakuti charu chose chapasi chiŵe paradiso kweniso kuti ŵanthu ŵarunji ŵakhalengemo latimbanizgika. Kweni Chiuta wakamazga suzgo iyi nyengo yeneyiyo. Iyo wakati: “Niŵikenge ulwani pakati pa iwe [njoka] na mwanakazi kweniso pakati pa mphapu yako na mphapu yake. Iyo wazamudinya mutu wako ndipo iwe uzamuluma chitende chake.”—Genizesi 3:15.

⁴ Mazgu agha ghakaŵa ghakusuzga kughapulikiska makora. Kasi mwanakazi uyu wakaŵa njani? Kasi njoka yikaŵa njani? Kasi “mphapu” iyo yikeneranga kudinya mutu wa njoka yikaŵa njani? Adamu na Eva ŵakenera kuti ŵakasachizga waka icho mazgu agha ghakang’anamuranga. Ndipouli, mazgu gha Chiuta ghakupeleka chilindizga kwa mphapu yiliyose yakugomezgeka ya ŵanthu ŵaŵiri ŵambura kugomezgeka aŵa, Adamu na Eva. Urunji utondenge. Khumbo la Yehova lifiskikenge. Munthowa wuli? Ichi chikaŵa chisisi! Baibolo likuchichema kuti “vinjeru vya Chiuta ivyo ni chisisi chakupatulika, vinjeru vyakubisika.”—1 Ŵakorinte 2:7.

5. Longosorani chifukwa icho Yehova wakuvumbulira pachokopachoko chisisi chake.

⁵ Pakuti Yehova ndiyo “wakuvumbura vinthu vyakubisika,” wakeneranga kuzakavumbura vinthu vyakukhwaskana na chisisi ichi. (Daniyeli 2:28) Kweni wakeneranga kuchita ichi pachokopachoko, mundondomeko yiwemi. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani umo dada wachitemwa wakuchitira para mwana wake muchoko wamufumba kuti, “Adada, kasi chikachitika ntchivichi kuti ine nibabike?” Dada wavinjeru wakuphalira mwana wake muchoko vinthu vyekha ivyo wangapulikiska. Kweni para mwana yura wakukura, dada wakumuphalira vinandi. Munthowa yakuyana waka, Yehova wakumanya nyengo iyo njakwenelera kuvumbulira ŵanthu ŵake khumbo lake ndiposo chilato.—Zintharika 4:18; Daniyeli 12:4.

6. (a) Kasi phangano likugwira ntchito wuli? (b) Chifukwa wuli ntchakukondweska kumanya kuti Yehova wakuchita maphangano na ŵanthu?

⁶ Kasi Yehova wakavumbura wuli chisisi chake? Wakagwiliskira ntchito maphangano ghakupambanapambana kuvumbulira vinthu. Ntchakuwonekerathu kuti namwe pa nyengo yinyake mukachitapo phangano na munthu munyake ndipo mukasayinirana, kwali likaŵa la kugura nyumba panji kubweleka ndalama. Phangano ili likamusimikizgirani kuti waliyose wazamuchita vinthu ivyo mwakolerana. Kweni chifukwa wuli Yehova wakakhumbikwiranga kupanga phangano na ŵanthu? Kuti wasimikizgire kuti wazamufiska nadi ivyo walayizga. Uwu mbunenesko nadi, ndipouli, nyengo zinyake Chiuta wakakhozgeranga mazgu ghake na maphangano. Maphangano agha ghakupangiska kuti ise taŵanthu ŵambura urunji tiŵe na chigomezgo chakukhora mu malayizgo gha Yehova.—Ŵahebere 6:16-18.

Phangano na Abrahamu

7, 8. (a) Kasi ni phangano wuli ilo Yehova wakapangana na Abrahamu, ndipo likalongora vichi pakuyowoya za chisisi chakupatulika? (b) Kasi Yehova mwapachokopachoko wakachepeska wuli mzere wakubabikirako mphapu yakulayizgika?

⁷ Pakati pajumpha vyaka 2,000 kufuma apo Adamu na Eva ŵakachimbizgika mu Paradiso, Yehova wakaphalira muteŵeti wake wakugomezgeka Abrahamu kuti: “Nizamwandaniska nadi mphapu yako nga ni nyenyezi zakuchanya . . . Kwizira mu mphapu yako, mitundu yose pa charu chapasi yizamusanga vitumbiko chifukwa wapulikira mazgu ghane.” (Genizesi 22:17, 18) Ili likaŵa layizgo pera yayi; Yehova wakayowoya kuti ni phangano ndipo wakalikhozgera na chilapo chake icho chikusintha yayi. (Genizesi 17:1, 2; Ŵahebere 6:13-15) Ntchapadera chomene kuti Fumu Yikuru yili kuchita phangano lakuti litumbike ŵanthu.

⁸ Phangano la Abrahamu likavumbura kuti mphapu yakulayizgika yikenera kuzakaŵa munthu, chifukwa chakuti yikeneranga kuŵa mphapu ya Abrahamu. Kasi mphapu yikeneranga kuŵa njani? Mukuluta kwanyengo, Yehova wakavumbura kuti mwana wa Abrahamu, Yisake, wakeneranga kuŵa sekuru wa mphapu iyi. Pakati pa ŵana ŵaŵiri ŵa Yisake, Yakhobe ndiyo wakasankhika. (Genizesi 21:12; 28:13, 14) Pamanyuma pake, Yakhobe wakayowoya mazgu gha uchimi agha kwa yumoza wa ŵana ŵake 12, wakati: “Nthonga yaufumu yizamufumako yayi kwa Yuda, ndipo ndodo ya mulongozgi yizamufumapo yayi pakati pa malundi ghake m’paka Shilo [panji kuti “Uyo Ni Mwenecho,” mazgu ghamusi] wize. Iyo ndiyo ŵanthu wose ŵazamumupulikira.” (Genizesi 49:10) Ntheura chikamanyikwa kuti mphapu yizamuŵa themba, ilo lizamufuma mwa Yuda.

Phangano na Ŵaisrayeli

9, 10. (a) Kasi ni phangano wuli ilo Yehova wakapangana na mtundu wa Israyeli, ndipo ŵakasanga chivikiliro wuli? (b) Kasi Dango likalongora wuli za kukhumbikwa kwa sembe yakuwombora?

⁹ Mu chaka cha 1513 B.C.E., Yehova wakapanga vinthu ivyo vikapangiska kuti vigaŵa vinyake vya chisisi chakupatulika vivumbukwe. Wakapangana phangano na ŵana ŵa Abrahamu, mtundu wa Israyeli. Nangauli phangano ili likugwira ntchito yayi sono, Dango la Mozesi likaŵa chigaŵa chakukhumbikwa chomene cha khumbo la Yehova la kwiziska mphapu yakulayizgika. Munthowa wuli? Ghanaghanirani nthowa zitatu izi. Yakwamba, Dango likaŵa nga ntchiliŵa icho chikaŵavikiliranga. (Ŵaefeso 2:14) Malango ghake ghaurunji ghakaŵa nga ni mphaka pakati pa Ŵayuda na ŵanthu awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi. Ntheura Dango likawovwira kusungilira mzere wa kubabikiramo mphapu yakulayizgika. Tikwenera kuwonga chomene chivikiliro ichi, chifukwa chikapangiska kuti mtundu wa Israyeli uŵepo m’paka pa nyengo yakuŵikika ya Chiuta yakuti Mesiya wababike mu fuko la Yuda.

¹⁰ Yachiŵiri, Dango likalongoranga kuti ŵanthu ŵakukhumbikwira sembe yakuwombora. Dango laurunji likavumbura kuti ŵanthu ŵakwananga ŵangalondezga yayi mwakukwana Dango ili. Ntheura ilo likapangiska kuti “kwananga kuwonekere, m’paka mphapu iyo yikapika layizgo yize.” (Ŵagalatiya 3:19) Kwizira mu sembe za nyama, Dango likapelekanga mwaŵi kuti zakwananga zigowokereke. Kweni nga umo Paulosi wakalembera, “vingachitika yayi kuti ndopa za ng’ombe na za mbuzi ziwuskepo zakwananga,” chifukwa sembe izi zikimiranga sembe yakuwombora ya Khristu iyo yikaŵa mu nthowa. (Ŵahebere 10:1-4) Ku Ŵayuda ŵakugomezgeka, phangano ili likaŵa nga ni “mulinda withu wakutilongozgera kwa Khristu.”—Ŵagalatiya 3:24.

11. Kasi Dango la phangano likapeleka chilindizga wuli ku mtundu wa Israyeli, kweni chifukwa wuli iwo nga ni mtundu ŵakataya chilindizga ichi?

¹¹ Yachitatu, phangano likapeleka chilindizga chiwemi ku mtundu wa Israyeli. Yehova wakaŵaphalira kuti usange ŵaŵenge ŵakugomezgeka ku phangano lake ŵaŵenge “mafumu na ŵasembe, na mtundu utuŵa.” (Ekisodo 19:5, 6) Israyeli wakuthupi ndiyo wakaŵa viŵaro vya ŵasembe awo ŵakeneranga kuŵa ŵakwamba kusankhika kuya kuchanya. Ndipouli, Ŵaisrayeli nga ni mtundu ŵakagalukira Dango la phangano, ŵakamukana Mesiya, ndipo ŵakataya mwaŵi uwu. Kasi mbanjani awo ŵazamukwaniska chiŵelengero cha ŵasembe ŵa ufumu? Kasi mtundu wakutumbikika uwu nga ukakolerana wuli na mphapu yakulayizgika? Vigaŵa vya chisisi chakupatulika ivi vikeneranga kuzavumbulika pa nyengo yakwenelera ya Chiuta.

Phangano la Ufumu wa Davide

12. Kasi ni phangano wuli ilo Yehova wakapangana na Davide, ndipo ntchigaŵa wuli cha chisisi chakupatulika icho likalongora?

¹² Mu vyaka vya mu 1100 B.C.E., Yehova wakalongora chigaŵa chinyake cha phangano liphya apo wakapangana nawo phangano linyake. Iyo wakalayizga Themba lakugomezgeka Davide kuti: “Nizamuwuska mphapu yako pamanyuma pako, . . . ndipo nizamukhozga ufumu wake. . . . Nizamukhozga chitengo cha ufumu wake muyirayira.” (2 Samuyeli 7:12, 13; Salimo 89:3) Mzere wakubabikiramo mphapu yakulayizgika ukachepeskeka kufika pa nyumba ya Davide. Kweni kasi munthu wambura kufikapo wangawusa kwa “muyirayira”? (Salimo 89:20, 29, 34-36) Ndipo munthu nga uyu wangafwatura ŵanthu ku kwananga na nyifwa?

13, 14. (a) Mwakuyana na Salimo 110, kasi ni layizgo wuli ilo Yehova wakalayizga Themba lake la kuphakazgika? (b) Kasi ni vinthu wuli vyakusazgikira ivyo ntchimi za Yehova zikavumbura vyakukhwaskana na kwiza kwa mphapu?

¹³ Davide wakalemba kuti: “Yehova wakaphalira Fumu yane kuti: ‘Khala ku woko lane lamalyero m’paka niŵike ŵalwani ŵako kuŵa chakukandapo malundi ghako.’ Yehova walapa chilapo, ndipo wasinthenge yayi maghanoghano, wakuti: ‘Ndiwe wasembe muyirayira nga umo vikaŵira na Melekizedeki.’” (Salimo 110:1, 4) Mazgu gha Davide ghakuyowoya mwakudunjika vya mphapu yakulayizgika, panji Mesiya. (Milimo 2:35, 36) Themba ili lizamuwusa kufumira ku Yerusalemu yayi, kweni kufuma kuchanya ku ‘woko lamalyero’ la Yehova. Ichi chikumupa mazaza ghakuwusa charu cha Israyeli pera yayi kweni charu chose chapasi. (Salimo 2:6-8) Apa pakavumbulika chinthu chinyakeso. Wonani kuti Yehova wakayowoya kuti Mesiya wazamuŵa ‘wasembe nga ni Melekizedeki.’ Nga Melekizedeki uyo wakaŵa wasembe kweniso themba mu nyengo ya Abrahamu, mphapu iyo yikwiza yizamusoleka na Chiuta kuti yiŵe Themba kweniso Wasembe!—Genizesi 14:17-20.

¹⁴ Mu vyaka vyakulondezgapo, Yehova wakagwiliskira ntchito zintchimi kuvumbura vinthu vyakusazgikira vyakukhwaskana na chisisi chakupatulika. Mwachiyelezgero, Yesaya wakavumbura kuti mphapu iyi yizamufwa, kupeleka umoyo wake kuŵa sembe. (Yesaya 53:3-12) Mika wakayowoyerathu uko Mesiya wazamubabikira. (Mika 5:2) Daniyeli nayo wakachima za nyengo yeneko yakuŵako kwa mphapu ndiposo ya nyifwa yake.—Daniyeli 9:24-27.

Chisisi Chakupatulika Chavumbukwa!

15, 16. (a) Kasi chikachitika ntchivichi kuti Mwana wa Yehova ‘wababike na mwanakazi’? (b) Kasi Yesu wakahara vichi ku ŵapapi ŵake ŵa wunthu, ndipo mphawuli apo wakafika nga ni mphapu yakulayizgika?

¹⁵ Vikamanyikwanga yayi umo mauchimi agha ghazamufiskikira m’paka apo mphapu yikawonekera. Lemba la Ŵagalatiya 4:4 likuyowoya kuti: “Nyengo yikati yakwana, Chiuta wakatuma Mwana wake, uyo wakababika mu mwanakazi.” Mu chaka cha 2 B.C.E., mungelo wakaphalira mwanakazi uyo wakaŵa wandatengwepo zina lake Mariya kuti: “Wona, uŵenge na nthumbo na kubaba mwana mwanalume. Zina lake umuthye Yesu. Iyo wazamuŵa mukuru, wazamuchemeka Mwana wa Wapachanya Nkhanira. Ndipo Yehova Chiuta wazamumupa chitengo cha Davide, awiske. . . Mzimu utuŵa wizenge pa iwe, ndipo nkhongono ya Wapachanya Nkhanira yikubenekelerenge. Ntheura uyo wababikenge wazamuchemeka mutuŵa, Mwana wa Chiuta.”—Luka 1:31, 32, 35.

¹⁶ Nyengo yikati yajumphapo, Yehova wakasamuska umoyo wa mwana wake kufuma kuchanya kuya mu nthumbo ya Mariya, kuti wababike na mwanakazi. Mariya wakaŵa mwanakazi wambura urunji. Kweni Yesu wakahara yayi kwananga kwake, chifukwa wakaŵa “Mwana wa Chiuta.” Kuŵa na ŵapapi ŵa wunthu awo ni mphapu ya Davide, kukapangiska kuti chiŵe chamachitiko kwa Yesu kuŵa wakuzomerezgeka mwadango kuŵa muhaliri wa ufumu wa Davide. (Milimo 13:22, 23) Apo Yesu wakabatizikanga mu chaka cha 29 C.E., Yehova wakamuphakazga na mzimu utuŵa ndipo wakati: “Uyu ni Mwana wane, wakutemweka.” (Mateyu 3:16, 17) Paumaliro, mphapu yakulayizgika yikafika nadi! (Ŵagalatiya 3:16) Iyi yikaŵa nadi nyengo yakuvumbura vinthu vinandi vyakukhwaskana na chisisi chakupatulika.—2 Timote 1:10.

17. Kasi ng’anamuro la lemba la Genizesi 3:15 likavumbukwa wuli?

¹⁷ Pa nyengo ya uteŵeti wake, Yesu wakavumbura njoka iyo yikuyowoyeka pa lemba la Genizesi 3:15 kuti ni Satana ndipo mphapu ya njoka mbalondezgi ŵa Satana. (Mateyu 23:33; Yohane 8:44) Pamanyuma vikavumbukwa umo wose aŵa ŵazamuparanyikira kwamuyirayira. (Chivumbuzi 20:1-3, 10, 15) Ndipo mwanakazi wakamanyikwa kuti ni “Yerusalemu wakuchanya,” panji mwanakazi wa Chiuta, kung’anamura gulu la Yehova lakuchanya la vilengiwa vyauzimu.a—Ŵagalatiya 4:26; Chivumbuzi 12:1-6.

Phangano Liphya

18. Kasi chilato cha “phangano liphya” ni vichi?

¹⁸ Vinthu ivyo vikavumbulika usiku wakuti namachero ghake Yesu wakomekenge vikaŵa vyapadera chomene. Pa usiku uwu, Yesu wakaŵaphalira ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka za “phangano liphya.” (Luka 22:20) Mwakuyana na Dango la Mozesi, phangano liphya ili likeneranga kupanga “mafumu na ŵasembe.” (Ekisodo 19:6; 1 Petrosi 2:9) Ndipouli, phangano ili, likeneranga kukhazikiska mtundu wakuthupi yayi, kweni wauzimu, “Israyeli wa Chiuta,” wakupangika na Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakugomezgeka. (Ŵagalatiya 6:16) Ŵanthu ŵa mu phangano liphya aŵa, ŵazamutoramo chigaŵa pamoza na Yesu kutumbika ŵanthu wose.

19. (a) Chifukwa wuli phangano liphya likapanga nadi ‘ufumu wa ŵasembe? (b) Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakumanyikwa na zina lakuti ‘chilengiwa chiphya,’ ndipo mbalinga awo ŵazamuteŵetera lumoza na Khristu kuchanya?

¹⁹ Kweni kasi chifukwa wuli phangano liphya likapanga nadi “mafumu na ŵasembe” kuti litumbike ŵanthu? Chifukwa chakuti m’malo mwa kususka ŵalondezgi ŵa Khristu kuti mbakwananga, ilo likupeleka mwaŵi kuti zakwananga zigowokereke kwizira mu sembe yake. (Yeremiya 31:31-34) Para iwo ŵali na mbiri yiwemi kwa Yehova, iyo wakuŵatora kuti ŵaŵe ŵa mu mbumba yake yakuchanya na kuŵaphakazga na mzimu utuŵa. (Ŵaroma 8:15-17; 2 Ŵakorinte 1:21) Ntheura iwo ŵakababikaso ‘kuti ŵaŵe na chigomezgo chamoyo icho wali kuŵasungira kuchanya.’ (1 Petrosi 1:3, 4) Chifukwa chakuti ŵali mu malo ghaphya ndiposo ghapachanya chomene, Ŵakhristu ŵakuphakazgika na mzimu ŵakumanyikwa na zina lakuti ‘chilengiwa chiphya.’ (2 Ŵakorinte 5:17) Baibolo likuyowoya kuti paumaliro pake, ŵanthu ŵakukwana 144,000 ŵazamuŵa na chigaŵa cha kuwusa ŵanthu awo ŵazamuwomboleka.—Chivumbuzi 5:9, 10; 14:1-4.

20. (a) Kasi ntchisisi wuli chakupatulika icho chikavumbulika mu chaka cha 36 C.E.? (b) Kasi mbanjani awo ŵazamusangwa na vitumbiko ivyo vikalayizgika kwa Abrahamu?

²⁰ Pamoza na Yesu, ŵakuphakazgika aŵa ŵazamuŵa “mphapu ya Abrahamu.”b (Ŵagalatiya 3:29) Ŵakwamba kusankhika ŵakaŵa Ŵayuda ŵakuthupi. Kweni mu chaka cha 36 C.E., chigaŵa chinyake cha chisisi chakupatulika chikavumbukwa: Ŵanthu awo ŵakaŵa Ŵayuda yayi nawo ŵakaŵa na mwaŵi wakuŵa na chilindizga cha umoyo wakuchanya. (Ŵaroma 9:6-8; 11:25, 26; Ŵaefeso 3:5, 6) Kasi Mbakhristu ŵakuphakazgika pera awo ŵali na mwaŵi wakukondwa na vitumbiko ivyo vikalayizgika kwa Abrahamu? Yayi, chifukwa chakuti sembe ya Yesu yikutumbika charu chose. (1 Yohane 2:2) Pati pajumpha nyengo, Yehova wakavumbura kuti ŵanthu ŵanandi chomene awo ni “mzinda ukuru” ŵazamupona umaliro wa charu cha Satana. (Chivumbuzi 7:9, 14) Ŵanthu ŵanandi ŵazamuwuskika ku ŵakufwa na chilindizga chakuzakaŵa na umoyo wamuyirayira mu Paradiso.—Luka 23:43; Yohane 5:28, 29; Chivumbuzi 20:11-15; 21:3, 4.

Vinjeru vya Chiuta na Chisisi Chakupatulika

21, 22. Kasi chisisi chakupatulika cha Yehova chikulongora wuli vinjeru vyake?

²¹ Chisisi chakupatulika chikalongora “mazaza agho ghali mu malo ghakuchanya” munthowa yakuzizwiska. (Ŵaefeso 3:8-10) Yehova wakalongora nadi vinjeru vyapachanya chomene pa kupanga chisisi ichi, kweniso kuchivumbura pachokopachoko! Iyo wakughanaghana mwa vinjeru kuti ŵanthu ŵangafiska yayi kumanya vinthu vyose, ndipo wakuŵapa mwaŵi kuti ŵalongore vinthu ivyo vili mu mtima mwawo.—Salimo 103:14.

²² Yehova wakalongoraso vinjeru vyapachanya apo wakasankha Yesu kuŵa Themba. Mwana wa Yehova ngwakugomezgeka chomene kuluska chilengiwa chilichose. Apo wakakhalanga nga ni munthu wa thupi na ndopa, Yesu wakakumana na masuzgo ghanandi. Wakapulikiskanga makora masuzgo gha ŵanthu. (Ŵahebere 5:7-9) Wuli pakuyowoya za awo ŵazamuwusa na Yesu? Kwa vyaka vinandi, ŵanalume na ŵanakazi, ŵakusankhika kufuma ku mitundu yose na viyowoyero vyose ŵaphakazgika. Palije na yumoza wa ŵanthu aŵa uyo wandakumanepo na masuzgo. (Ŵaefeso 4:22-24) Chizamuŵa chakukondweska nadi kuwusika na mathemba ndiposo ŵasembe ŵalusungu aŵa.

23. Kasi ni udindo wuli uwo Ŵakhristu ŵali nawo wakukhwaskana na chisisi chakupatulika?

²³ Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Mazgu agha ntchisisi chakupatulika icho chikabisika mu nyengo iyo yajumpha na ku miwiro . . . chavumbulikira ku ŵatuŵa ŵake.” (Ŵakolose 1:26) Ŵatuŵa ŵa Yehova ŵakuphakazgika ŵakumanya vinthu vinandi vyakukhwaskana na chisisi chakupatulika, ndipo ŵakuphalira ŵanthu mamiliyoni ghanandi chisisi ichi. Tili na mwaŵi wapadera nadi! Yehova “wakativumbulira chisisi chakupatulika cha khumbo lake.” (Ŵaefeso 1:9) Ntheura tiyeni tiphalireko ŵanyithu chisisi chakupatulika ichi, kovwira ŵanthu kuti ŵamanye vinjeru vya Yehova Chiuta.

1-3. Chifukwa wuli tikugomezga kuti Yehova ngwakujiyuyura?

DADA wakukhumba kusambizga mwana wake muchoko sambiro lakuzirwa. Wakukhumbisiska kumusambizga kuti wamufike pa mtima. Kasi wakwenera kugwiliskira ntchito nthowa wuli? Kasi wakwenera kumofya na kumuphalira kuti wayimilire waka jojoloro pafupi nayo na kwamba kumukalipira? Panji kasi wakwenera kusindama kuti wayane msinkhu wa mwana wake na kuyowoya nayo mwakuzika kweniso mwaubwezi? Dada wamahara na wakujiyuyura wangasankha kuyowoya nayo mwakuzika.

² Kasi Yehova ni Dada wa mtundu wuli? Wakujikuzga, wakujiyuyura, mukali panji wakuzika? Yehova wakumanya vyose ndipo ngwavinjeru mu vyose. Kasi namwe muli kuwona nthena kuti para ŵanthu ŵakumanya vinandi ndipo ŵali na mahara ghanandi ŵakujitukumura? Baibolo likuti: “Munthu uyo wamanya vinthu wakujitukumura.” (1 Ŵakorinte 3:19; 8:1) Kweni Yehova, uyo “ngwavinjeru mu mtima,” ngwakujiyuyura. (Yobu 9:4) Ichi chikung’anamura kuti walije mazaza panji ni muchoko yayi, kweni ngwakujiyuyura waka. Chifukwa wuli ngwakujiyuyura?

³ Yehova ni mutuŵa. Ntheura iyo wakujitukumura yayi, chifukwa mukhaliro uwu ukubinkhiska munthu. (Mariko 7:20-22) Nakuti wonani ivyo ntchimi Yeremiya yikayowoya kwa Yehova: “Mukumbukenge nadi na kusindama pa ine.”a (Chitengero cha Yeremiya 3:20) Ghanaghanani waka! Yehova, Fumu Yikuru, yikakhumbisiska “kusindama” panji kuthekama kuti yiyane na msinkhu wa Yeremiya kuti yovwire munthu wambura urunji uyu. (Salimo 113:7) Enya, Yehova ngwakujiyuyura. Kweni kasi kujiyuyura kwa Chiuta kukusazgapo vichi? Kasi kukukolerana wuli na vinjeru? Ndipo chifukwa wuli nkhwakuzirwa chomene kwa ise?

Umo Yehova Wakulongolera Kuti Ngwakujiyuyura

4, 5. (a) Kasi kujiyuyura ni vichi, kasi kukulongoleka wuli, ndipo chifukwa wuli munthu wakujiyuyura tikwenera kumuwona nga ngwakulopwa panji wawofi yayi? (b) Kasi Yehova wakalongora wuli kujiyuyura pakuchita vinthu na Davide, ndipo kujiyuyura kwa Yehova nkhwakuzirwa wuli kwa ise?

⁴ Kujiyuyura chikung’anamura kuŵa na mtima wakujipepura, kuleka kujikwezga panji kujiŵikamo. Kujiyuyura ni mukhaliro wa mukati mu mtima, ndipo munthu wangawoneka kuti wali nawo usange ngwakuzika, wakuzizipizga, ndiposo wambura kugwamira pa chinthu chimoza. (Ŵagalatiya 5:22, 23) Kweni munthu uyo wali na mikhaliro yakukondweska Chiuta iyi, tileke kumuwona nga ngwakulopwa panji wawofi. Yehova wakukalipa mwaurunji, ndipo nyengo zinyake wakugwiliskira ntchito nkhongono zake zakuparanya; waŵenge kuti ngwakulopwa panji wawofi mphanyi wakuchita nthena yayi. Kweni chifukwa cha kujiyuyura na kuzika, Yehova wakulongora nkhongono zikuru, izo zikumulongozga pakuchita vinthu. (Yesaya 42:14) Kasi pali kukolerana wuli pakati pa kujiyuyura na vinjeru? Buku linyake lakulongosora Baibolo likuti: “Kujiyuyura . . . nkhuleka kujighanaghanira wekha, ndipo munthu wakujiyuyura wakuŵa na vinjeru vyose.” Fundo iyi yikulongora kuti vingachitika yayi kuti munthu wakujikuzga waŵe na vinjeru vyeneko. Kasi tikutumbikika wuli chifukwa chakuti Yehova ngwakujiyuyura?

⁵ Davide wakayimbira Yehova kuti: “Mukunipa chiskango chinu cha chiponosko, woko linu lamalyero likunifighilira, ndipo kujiyuyura kwinu kwanikuzga.” (Salimo 18:35) Tingayowoya kuti Yehova wakasindama kuti wapwelelere munthu wambura urunji uyu, kumuvikilira na kumovwira zuŵa lililose. Davide wakamanya kuti Yehova wangamuthaska kweniso kumovwira kuŵa fumu yikuru pekha para Chiuta wangasankha kujiyuyura na kusindama pa iyo. Kuyowoya unenesko, ninjani wa ise uyo watenge waŵenge na chilindizga cha kuzakapona usange Yehova walekenge kujiyuyura, kuŵa wakukhumbisiska kusindama pakuchita nase vinthu nga ni Dada wakuzika ndiposo wachitemwa?

6, 7. (a) Kasi Yehova ngwakujiyuyura munthowa wuli? (b) Kasi pali kukolerana wuli pakati pa kujiyuyura na vinjeru, ndipo ninjani wakupeleka chiyelezgero chiwemi pa nkhani iyi?

⁶ Kujiyuyura ni mukhaliro wakukondweska chomene uwo ŵanthu ŵakugomezgeka ŵakwenera kulutilira kuŵa nawo. Ukukolerana na vinjeru. Mwachiyelezgero, pa Zintharika 11:2 pakuti: “Vinjeru vili na ŵakujiyuyura.” Ndipouli, para Baibolo likuyowoya kuti Yehova ngwakujiyuyura, likupambaniska na para likuyowoya za ŵanthu. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti para Baibolo likuyowoya za kujiyuyura kwa ŵanthu, likulongora kuti munthu wakumanya ivyo wangatondeka kuchita. Palije icho Chiuta Wankhongonozose wangatondeka kuchita, pekha para wajikanizga yekha kuchita vinthu vinyake chifukwa cha fundo zake za urunji. (Mariko 10:27; Tito 1:2) Nakuti Yehova ni Chiuta Wapachanya Nkhanira, ntheura palije uyo wangamuphalira chakuchita. Yehova wakupambana chomene na ŵanthu pa nkhani ya kujiyuyura.

⁷ Ndipouli, Yehova ngwakujiyuyura chomene ndipo wakukhumbisiska kuchita vinthu na ŵanthu. Kweniso, Yehova ngwakuzika. Wakusambizga ŵateŵeti ŵake kuti kuzika nkhwakuzirwa kuti munthu waŵe na vinjeru vyeneko. Ntheura, Baibolo likuyowoya za “kuzika uko kukufuma mu vinjeru.”b (Yakobe 3:13) Yehova wakulongora chiyelezgero chiwemi pa nkhani iyi. Tiyeni tiwone umo wakuchitira.

Yehova Ngwakujiyuyura, Wakugaŵirako Ŵanyake Mauteŵeti Ndipo Wakutegherezga

8-10. (a) Chifukwa wuli ntchinthu chapadera chomene kuti Yehova wakukhumbisiska kugaŵirako ŵanji mauteŵeti na kupulikira maghanoghano ghawo? (b) Kasi Wankhongonozose wakajiyuyura wuli pakuchita vinthu na ŵangelo ŵake?

⁸ Ukaboni wakukondweska wakuti Yehova ngwakujiyuyura nadi ngwakuti wakugaŵirako ŵanji mauteŵeti ndiposo wakupulikizga para ŵanji ŵakuyowoya. Ichi ntchakuzizika chomene chifukwa iyo wakukhumbikwira wovwiri panji ulongozgi yayi. (Yesaya 40:13, 14; Ŵaroma 11:34, 35) Ndipouli, Baibolo likulongora mwakuwerezgawerezga kuti Yehova wakujiyuyura munthowa iyi.

⁹ Mwachiyelezgero, ghanaghanani waka za chinthu chapadera icho chikachitika kwa Abrahamu. Abrahamu wakaŵa na ŵalendo ŵatatu, ndipo yumoza mwa iwo wakamuzunura kuti “Yehova.” Ŵalendo aŵa ŵakaŵa ŵangelo, kweni yumoza wa iwo wakiza mu zina la Yehova ndipo wakachitanga vinthu mu zina lake. Apo mungelo uyu wakayowoyanga na kuchita vinthu, tingati waka ni Yehova uyo wakayowoyanga na kuchita. Kwizira munthowa iyi, Yehova wakaphalira Abrahamu kuti wakupulika “kulira kwa mu Sodomu na Gomora.” Ntheura Yehova wakati: “Nikhilirenge kwenekuko kuti nkhawone usange ŵakuchita nadi kuyana na kulira uko kwafika kwa ine. Para yayi, namumanya.” (Genizesi 18:3, 20, 21) Mbunenesko kuti mazgu gha Yehova agha ghakang’anamuranga kuti Chiuta Wankhongonozose ‘wakhirenge’ nadi yayi. M’malo mwake, pa nyengo iyi napo wakatuma ŵangelo kuti ŵamuyimire. (Genizesi 19:1) Chifukwa wuli? Kasi Yehova uyo wakuwona chilichose mphanyi ‘wakamanya’ yayi yekha umo vinthu vikaŵira mu misumba iyi? Wangatondeka yayi kumanya. Kweni m’malo mwake, mwakujiyuyura Yehova wakapeleka ntchito iyi kwa ŵangelo kuti ŵalute na kusanda umo vinthu viliri, na kwendera Loti na mbumba yake mu Sodomu.

¹⁰ Yehova wakutegherezga. Nakuti nyengo yinyake wakafumba maghanoghano gha ŵangelo ŵake umo wangachitira na Themba liheni Ahabu. Yehova wakakhumbikwiranga wovwiri uwu yayi. Ndipouli, wakazomera masachizgo gha mungelo munyake, ndipo wakamutuma kuti wachite ivyo wayowoya. (1 Mathemba 22:19-22) Kasi uku kukaŵa kujiyuyura yayi?

11, 12. Kasi Abrahamu wakamanya wuli kuti Yehova ngwakujiyuyura?

¹¹ Yehova ngwakukhumbisiska kutegherezga kwa ŵanthu ŵambura urunji para ŵakukhumba kuyowoyapo masuzgo ghawo. Mwachiyelezgero, Yehova wakati waphalira waka Abrahamu kuti wakukhumba kuparanya Sodomu na Gomora, munthu wakugomezgeka uyu wakazizikika chomene. Abrahamu wakati: “Ntchambura kwenelera kuti muchite nthena,” kufuma apo wakatiso: “Asi Mweruzgi wa charu chose chapasi wachitenge icho ntchakunyoloka?” Wakafumba Yehova usange wangaleka kuparanya misumba iyi para mungasangika ŵarunji ŵakukwana 50. Yehova wakamusimikizgira kuti mbwenu wangaparanya yayi. Kweni Abrahamu wakalutilira kufumba, ndipo wakakhizgako chiŵelengero kufika pa 45, pa 40, na kulutilira kukhizga. Nangauli Yehova wakamusimikizgiranga kuti para ndimo vingaŵira mbwenu wangaparanya yayi, kweni Abrahamu wakalutilira kukhizgako chiŵelengero m’paka kufika pa 10. Panji Abrahamu wakamanyanga yayi umo lusungu lwa Yehova luliri. Pa nyengo yose iyi, Yehova wakazikira ndipo wakajiyuyura chomene, wakamupa nyengo mubwezi na muteŵeti wake Abrahamu kuti wayowoye ivyo vili mu mtima wake.—Genizesi 18:23-33.

¹² Kasi mukughanaghana kuti mbanthu ŵalinga ŵavinjeru na ŵakusambira awo ŵangategherezga mwakufwasa kwa munthu uyo wali na mahara ghachoko chomene?c Kweni Yehova wakategherezga, ndipo ichi chikulongora kuti Chiuta withu ngwakujiyuyura chomene. Apo ŵakadumbiskananga, Abrahamu wakawona kuti Yehova “wakukalipa luŵiro chara.” (Ekisodo 34:6) Abrahamu wakamanya kuti walije wanangwa wa kufumba ivyo Chiuta Wapachanya Nkhanira wakuchita, lekani wakapempha kaŵiri kuti: “Naŵeya Yehova, kukalipa yayi.” (Genizesi 18:30, 32) Enya, Yehova wakakalipa nadi yayi. Iyo ngwakuzika ndipo kuzika uku “kukufuma mu vinjeru.”

Yehova Wakughanaghana Pakuchita Vinthu

13. Kasi mazgu ghakuti ‘kuzika’ panji kuleka kugwamira pa chinthu chimoza agho ghali mu Baibolo ghakung’anamura vichi, ndipo chifukwa wuli mazgu agha ngakwenelera nadi kuyowoya za Yehova?

¹³ Kujiyuyura kwa Yehova kukuwonekaso kwizira mu mukhaliro unyake wakukondweska wa kuleka kugwamira pa chinthu chimoza. Chachitima ntchakuti mukhaliro uwu ngwakusoŵa chomene pakati pa ŵanthu ŵakwananga. Yehova kuti wakukhumbisiska waka kutegherezga kwa vilengiwa vyake vyamahara yayi, kweni ngwakukhumbisiskaso kuchita ivyo ŵayowoya usange vikuleka kususkana na malango ghake ghaurunji. Kuyana na umo mazgu ghakuti “vyakupulikiska” ghakugwiliskilika ntchito mu Baibolo, ghakung’anamura ‘kuleka kugwamira pa chinthu chimoza.’ Vinjeru vya Chiuta vyagonaso pa mukhaliro uwu. Lemba la Yakobe 3:17 likuti: “Vinjeru vyakufuma kuchanya . . . [ni] vyakupulikiska” panji kuti kugwamira pa chinthu chimoza yayi. Kasi Yehova uyo ngwavinjeru pa vinthu vyose wakuchita wuli kuti waleke kugwamira waka pa chinthu chimoza? Nthowa yimoza njakuti wakusintha kuyana na umo vinthu viliri. Kumbukani kuti zina lake leneko likutisambizga kuti wakusintha na kuŵa chilichose icho wakhumba kuti wafiske khumbo lake. (Ekisodo 3:14) Kasi ichi chikulongora yayi kuti wakusintha kuyana na umo vinthu viliri na kuleka kugwamira pa chinthu chimoza?

14, 15. Kasi mboniwoni ya Ezekiyeli ya gileta likuru la Yehova yikutisambizga vichi pakuyowoya za gulu lakuchanya la Yehova, ndipo gulu ili likupambana wuli na maboma gha ŵanthu?

¹⁴ Mu Baibolo muli chaputara chinyake chakukondweska chomene icho chikutovwira kuti tiyambe kupulikiska umo Yehova wakusinthira kuyana na umo vinthu viliri. Ntchimi Ezekiyeli yikawona mboniwoni ya gulu lakuchanya la vilengiwa vyauzimu vya Yehova. Yikawona gileta lakupangika mwakofya, “galimoto” ya Yehova iyo wakuyilongozga nyengo zose. Kendero kake ndiko kakaŵa kakuzizika chomene. Matayala ghake, agho ghakaŵa ghakuru, ghakaŵa na vigaŵa vinayi ndipo ghakaŵa na maso palipose mwakuti ghawonenge kulikose ndipo ghakasinthanga kwakuluta mwamabuchi, kwambura kwimilira dankha panji kuzgoka. Gileta likuru ili likendanga mwakuguguzika chomene kupambana na umo chingachitira chigalimoto chikuru chakupangika na ŵanthu. Gileta ili likendanga pa sipidi nga ya leza, ndipo likakoneranga ku chigaŵa chilichose, uku lili mu sipidi! (Ezekiyeli 1:1, 14-28) Enya, mwakuyana waka na muwusi Wankhongonozose uyo wakuliyendeska, gulu la Yehova likusinthasintha kuyana na umo vinthu viliri.

¹⁵ Ŵanthu ŵangayezga pachoko waka kulondezga kusintha kwa nthena uku. Kweni kanandi, ŵanthu na maboma ghawo ŵakugwamira chomene pa chinthu chimoza m’malo mwa kusintha usange mphakukhumbikwa. Ŵakuŵa ŵanonono mtima m’malo mwakuzomerezga waka kuti chinthu chinyake chichitike kuyana na umo vinthu viliri. Mwachiyelezgero, sitima ya pa mtunda iyo yikuyeya katundu panji iyo yikuyeya mafuta yingaŵa yakuzizika chomene chifukwa cha ukuru na nkhongono zake. Kweni kasi usange pangachitika chinthu chinyake mwamabuchi, sitima izi zingasintha kuyana na umo vinthu viliri? Usange chinthu chinyake chingawa kunthazi kwa sitima yikuru iyo yikuyeya katundu, yingagega yayi, nesi kuzgokera kumphepete. Yikutondeka kwimilira mwamabuchi. Para uyo wakwendeska wakaka mabuleki, sitima iyi yingalutilira kwenda mtunda wa makilomita ghaŵiri ndipo yikwimilira! Mwakuyana waka, para ŵazimwa injini ya sitima yakuyeya mafuta, yingalutilira kwenda mtunda wa makilomita 8. Nanga ni para mungaŵika giya lakuti yiwelere chafutanyuma, sitima iyi yingalutilira kuya kunthazi pa mtunda wa makilomita ghatatu. Ichi chikuyana waka na maboma gha ŵanthu awo ŵakuleka kusintha na kugwamira waka pa chinthu chimoza. Chifukwa cha kujitemwa, kanandi ŵanthu ŵakukana kusintha vyakuchita kuti viyane na umo vinthu viliri. Unonono mtima wanthena uwu ndiwo wapangiska maboma ghanandi kumara chifukwa cha kusoŵa ndalama. Kweniso maboma ghanyake ghawa chifukwa cha mtima wanthena uwu. (Zintharika 16:18) Tikukondwa chomene kuti Yehova na gulu lake ndimo ŵaliri yayi.

Umo Yehova Wakulongolera Kuti Ni Munonono Mtima Yayi

16. Kuyana na umo Yehova wakachitira na Loti pambere wandaparanye Sodomu na Gomora, kasi wakalongora wuli kuti wakugwamira pa chinthu chimoza yayi?

¹⁶ Ghanaghaniraniso za kuparanyika kwa Sodomu na Gomora. Loti na mbumba yake ŵakapokera ulongozgi wakukwana kufuma kwa mungelo wa Yehova, uyo wakamuphalira kuti: “Chimbilira ku chigaŵa cha mapiri.” Kweni Loti wakakhumbako yayi ndipo wakapempha Yehova kuti: “Kura yayi Yehova, naŵeya.” Loti wakaghanaghananga kuti wafwenge usange waluta ku mapiri, ntheura wakapempha Yehova kuti wachimbilire ku Zowari msumba uwo ukaŵa pafupi na apo wakakharanga. Kweni Yehova wakakhumbangaso kuparanya msumba uwu. Loti wakaŵa na wofi wambura kwenelera. Chifukwa Yehova wakatenge wamuvikilirenge ku mapiri kura. Ndipouli, Yehova wakapulikira ivyo Loti wakapempha. Ntheura wakamuphalira kuti: “Vili makora. Nikuchitirengeso lusungu, niparanyenge yayi msumba uwo wayowoya.” (Genizesi 19: 17-22) Kasi apa tingati Yehova wakugwamira pa chinthu chimoza nthe?

17, 18. Kuyana na umo Yehova wakachitira vinthu na ŵanthu ŵa mu Nineve, kasi wakalongora wuli kuti wakugwamira pa chinthu chimoza yayi?

¹⁷ Yehova wakuchitapo kanthu para munthu walapa kufumira pasi pamtima. Nyengo zose wakuchita mwalusungu ndiposo mwakwenelera. Ghanaghanani waka icho chikachitika apo ntchimi Yona yikatumika ku msumba uheni na wankhaza, wa Nineve. Apo Yona wakendanga mu misewu ya mu Nineve, uthenga uwo wakapharazganga ukaŵa upusu chomene. Ukaŵa wakuti: Msumba ukuru uwu uparanyikenge mu mazuŵa 40. Ndipouli, vinthu vikasintha mwamabuchi. Ŵanthu ŵa mu Nineve ŵakalapa.—Yona, chaputara 3.

¹⁸ Tingasambirapo kanthu kanyake usange tingawona umo Yehova wakachitira pa nkhani iyi na umo Yona wakachitira. Pa chakuchitika ichi, Yehova wakasintha na kuŵa Chiuta wakugowokera, m’malo mwa kuŵa “chinkhara pa nkhondo.”d (Ekisodo 15:3) Kweni Yona wakasintha yayi maghanoghano ghake, ndipo wakaŵavya lusungu. M’malo mwa kuleka kugwamira pa chinthu chimoza nga ni Yehova, iyo wakachita nga ni sitima yakuyeya katundu panji mafuta iyo yazunulika kale. Pakuti wakapharazga za pharanyiko, iyo wakakhumbanga kuti lize nipera! Ndipouli, mwakuzika, Yehova wakasambizga muteŵeti wake wambura lusungu uyu sambiro lambura kuluwika, kuti waleke kuŵa munonono mtima na kuŵa walusungu.—Yona, chaputara 4.

19. (a) Kasi tingagomezga wuli kuti Yehova ngwavinjeru kuyana na ivyo wakukhazga kwa ise? (b) Kasi lemba la Zintharika 19:17 likulongora wuli kuti Yehova ni Fumu ‘yiwemi kweniso yakuzika’ na yakujiyuyura chomene?

¹⁹ Yehova ngwavinjeru chomene, ndipo wakukhazga vinandi yayi kwa ise. Themba Davide likayowoya kuti: “Wakumanya makora umo tili kupangikira, wakukumbuka kuti tili fuvu.” (Salimo 103:14) Yehova wakumanya kuti ndise ŵambura kufikapo ndipo wakutimanya makora kuluska umo tikujimanyira. Wakukhazga kuti tichite vinthu ivyo tingatondeka kukwaniska yayi. Baibolo likupambaniska pakati pa mafumu ‘ghawemi na ghakupulikiska na agho ‘ngakusuzga kughakondweska.’ (1 Petrosi 2:18) Kasi Yehova ni Fumu ya mtundu wuli? Wonani ivyo lemba la Zintharika 19:17 likuyowoya, likuti: “Uyo wakulongora lusungu kwa mukavu wakubwerekeska Yehova.” Ntchakuwonekerathu kuti ni fumu yiwemi na yamahara pera iyo yingaŵikako mahara ku chinthu chilichose icho munthu wakuchitira ŵakavu. Lemba ili likulongora kuti Mlengi wa chilengiwa chose, wakuwona nga wali na ngongoli kwa ŵanthu awo ŵakuchitira lusungu ŵanyawo. Yehova ngwakujiyuyura nadi.

20. Kasi tingagomezga wuli kuti Yehova wakupulika na kuzgora malurombo ghithu?

²⁰ Mazuŵa ghano napo, Yehova ngwakuzika ndiposo ngwavinjeru pakuchita vinthu na ŵateŵeti ŵake. Para tikulomba na chipulikano iyo wakupulika. Nangauli wakutuma ŵangelo ŵake yayi kuti ŵazakayowoye nase, kweni tileke kughanaghana kuti wakuzgora yayi malurombo ghithu. Kumbukani kuti apo mpositole Paulosi wakapemphanga Ŵakhristu ŵanyake kuti ŵalutilire ‘kumulombera’ kuti wafumiskike mu jele, iyo wakasazgirapo kuti: “Mutilomberenge mwakuti nize kwa imwe mwaluŵiro.” (Ŵahebere 13:18, 19) Ntheura, malurombo ghithu ghangapangiska kuti Yehova wachite chinthu chinyake icho panji watenge wachitenge yayi.—Yakobe 5:16.

21. Kasi kujiyuyura kwa Yehova tileke kukuwona wuli, ndipo tikwenera kumanya vichi pakuyowoya za iyo?

²¹ Nangauli vili nthena, kweni kujiyuyura kwa Yehova, kuzika, kutegherezga, kweniso kuleka kugwamira pa chinthu chimoza, vikung’anamura kuti Yehova wakuswa malango ghake ghaurunji yayi. Ŵalongozgi ŵa visopa vya Chikhristu chautesi ŵangaghanaghana kuti ŵakuchita vinthu mwamahara para ŵakuyuyura malango gha Yehova kuti ghakolerane waka na ivyo mberere zawo zikukhumba. (2 Timote 4:3) Kweni chizgoŵi cha ŵanthu awo ŵakuzomerezga vinthu vinyake na chilato chakuti ŵatemweke na ŵanthu chikupambana chomene na umo Yehova waliri. Yehova ni mutuŵa; wazamubinkhiskapo yayi malango ghake ghaurunji. (Levitiko 11:44) Ntheura tiyeni tiyezge Yehova, tiŵe ŵavinjeru na kuleka kugwamira pa chinthu chimoza, chifukwa para tikuchita nthena, ndikuti ndise ŵakujiyuyura. Kasi mukukondwa yayi kuti Yehova Chiuta, uyo ngwavinjeru chomene pa chilengiwa chose, ngwakujiyuyura chomene? Ntchakukondweska chomene kusendelera kwa Chiuta wakuzizwiska uyu, wakuzika, wakujiyuyura, ndiposo wambura kugwamira pa chinthu chimoza.

1-3. Kasi ŵazengezgani ŵa Yesu ŵakachita wuli na visambizgo vyake, ndipo ntchivichi icho ŵakatondeka kumanya pakuyowoya za iyo?

ŴATEGHEREZGI ŵakazizwa. Yesu uyo pa nyengo iyi wakaŵa munyamata wakayimilira kunthazi kwawo mu Sunagoge na kwamba kusambizga. Wakaŵa mulendo yayi kwa iwo, chifukwa wakakulira mu msumba wawo ndipo kwa vyaka vinandi wakagwiranga ntchito ya ukalipentara mu msumba uwu. Panji nthena ŵanyake mwa ŵanthu aŵa ŵakakhalanga mu nyumba izo Yesu wakazengako, panji kulima minda yawo na mapulawu panji majoko agho Yesu wakapanga na mawoko ghake.a Kweni kasi ŵachitenge wuli na visambizgo vya munthu uyo kale wakaŵa kalipentara?

² Ŵanthu ŵanandi awo ŵakapulikanga ivyo wakuyowoya ŵakazizwanga chomene, ndipo ŵakafumbanga kuti: “Kasi munthu uyu wali kuvitora nkhu vinjeru ivi?” Kufuma apo ŵakati: “Uyu ni kalipentara, mwana wa Mariya.” (Mateyu 13:54-58; Mariko 6:1-3) Chachitima ntchakuti nyengo yinyake ŵazengezgani ŵa Yesu, ŵakayowoya kuti, ‘uyu ni munthu bweka nga ndise.’ Nangauli ivyo wakayowoyanga vikaŵa na vinjeru kweni ŵanthu ŵakamukana. Ŵakamanya yayi kuti vinjeru ivyo wakaŵaphaliranga vikaŵa vyake yayi.

³ Kasi Yesu wakavitora nkhu vinjeru ivi? Iyo wakati: “Ivyo nkhusambizga ni vyane chara, kweni vya uyo wakanituma.” (Yohane 7:16) Mpositole Paulosi wakalongosora kuti Yesu Khristu “wakutivumbulira vinjeru vya Chiuta na urunji.” (1 Ŵakorinte 1:30) Vinjeru vya Yehova vikavumbulika kwizira mwa Mwana wake, Yesu. Uwu ukaŵa unenesko wambura kususkika, nakuti Yesu wakayowoya kuti: “Ine na Adada tili ŵamoza.” (Yohane 10:30) Tiyeni tisande vigaŵa vitatu ivyo Yesu wakalongolera “vinjeru vya Chiuta.”

Ivyo Wakasambizga

4. (a) Kasi mutu wa uthenga wa Yesu ukaŵa wakuti wuli, ndipo chifukwa wuli ukaŵa wakukhumbikwa chomene? (b) Chifukwa wuli ulongozgi wa Yesu ukaŵa wakovwira nyengo zose ndipo ŵategherezgi ŵake ŵakapinduranga nawo wuli?

⁴ Chakwamba, ghanaghanirani ivyo Yesu wakasambizga. Mutu wa uthenga wake ukaŵa wakuti “makani ghawemi gha Ufumu.” (Luka 4:43) Mutu uwu ukaŵa wakuzirwa chomene chifukwa Ufumu uwu ndiwo uzamulongora kuti muwuso wa Yehova ndiwo nguwemi, kweniso uzamutuŵiska zina la uyo wakuwusa ndipo uzamupeleka vitumbiko vyamuyirayira ku ŵanthu. Kwizira mu ivyo wakasambizganga, Yesu wakapelekaso ulongozgi wamahara uwo ungatovwira pa umoyo wa zuŵa na zuŵa. Wakalongora kuti ni Msambizgi panji kuti “Wakupeleka Fundo Wakuzizwiska” uyo wakayowoyekerathu. (Yesaya 9:6) Ntchakupulikwikwa kuti ulongozgi wake uŵe wakuzizwiska. Chifukwa wakamanyanga chomene Mazgu gha Chiuta na khumbo lake, wakamanyanga makora umo ŵanthu ŵaliri, ndipo wakaŵatemwanga chomene. Ntheura ulongozgi wake ukaŵa wakovwira, ndipo ŵategherezgi ŵake ŵakapinduranga nawo. Yesu wakayowoya “mazgu gha umoyo wamuyirayira.” Enya, para munthu wangalondezga ulongozgi wake, wazamuponoskeka.—Yohane 6:68.

5. Kasi ni nkhani wuli zinyake izo Yesu wakayowoya pa Upharazgi wake wa pa Phiri?

⁵ Ivyo Yesu wakayowoya pa Upharazgi wake wa pa Phiri ntchiyelezgero chiwemi chomene cha vinjeru vyapachanya ivyo vikaŵa mu visambizgo vyake. Upharazgi uwu, wuli kulembeka pa Mateyu 5:3–7:27, ndipo ungatora maminiti 20 pera kuti munthu wawupharazge. Kweni, ukutchujuka yayi, ngwakovwira chomene pa nyengo yasono nga umo ukaŵiraso wakovwira mu nyengo yakale. Pa upharazgi uwu, Yesu wakakhwaska vigaŵa vinandi vyakukhumbikwa, kusazgapo umo munthu wangakhalira makora na ŵanyake (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), umo wangaŵira na mikhaliro yituŵa (5:27-32), na umo wangaŵira na umoyo wakukhorweska (6:19-24; 7:24-27). Kweni Yesu wakachita vinandi kuluska kuphalira waka awo ŵakategherezganga vinthu vyamahara ivyo wakasambizganga. Wakaŵalongosolera umo ŵangachitira, kusanda nawo lumoza, na kupeleka ukaboni wa chinthu icho wayowoyanga.

6-8. (a) Kasi Yesu wakupeleka vifukwa wuli vyakukhorweska vyakuti munthu wagege kwenjerwa? (b) Kasi ntchivichi chikulongora kuti ulongozgi wa Yesu ukaŵa na vinjeru vyakufuma kuchanya?

⁶ Mwachiyelezgero, wonani ulongozgi wamahara uwo Yesu wakapeleka wa umo tingachitira para tikwenjerwa na vinthu vyakuthupi, uwo ukusangika mu chaputara 6 cha buku la Mateyu. Yesu wakutipa ulongozgi wakuti: “Lekani kwenjerwa na umoyo winu kuti muryengechi panji mumwengechi, nesi ivyo muvwalikenge mathupi ghinu.” (Vesi 25) Chakurya na chakuvwara ni vinthu vyakukhumbikwa chomene pa umoyo ndipo mwakawiro, ŵanthu ŵakwenjerwa na umo ŵangavisangira. Kweni Yesu wakutiphalira kuti ‘tileke kwenjerwa’ na vinthu ivi.b Chifukwa wuli?

⁷ Tegherezgani apo Yesu wakulongosora mwakufika pa mtima. Pakuti Yehova wali kutipa umoyo na thupi, kasi wangatipa yayi chakurya chakuti tirye, na malaya ghakuti tivwalike thupi ilo wali kutipa? (Vesi 25) Usange Chiuta wakupeleka chakurya ku viyuni na kuvwalika maluŵa, asi wapwelelerenge chomene ŵanthu awo ŵakumusopa! (Vesi 26, 28-30) Enya, kwenjerwa mwakujumphizga nkhwambura mahara. Kungasazgirako yayi umoyo withu na pachoko pose.c (Vesi 27) Kasi tingachita wuli kuti tigege kwenjerwa chomene? Yesu wakutipa ulongozgi wakuti: Lutilirani kuŵika kusopa Yehova pa malo ghakwamba. Awo ŵakuchita nthena ŵangaŵa na chigomezgo chose kuti Adada ŵakuchanya ‘ŵasazgirengeko’ vinthu vyose vyakukhumbikwa pa umoyo wawo. (Vesi 33) Paumaliro, Yesu wakupeleka sachizgo lakovwira chomene, wakuti, ghanaghanirani za vinthu vya zuŵa ilo mulimo. Chifukwa wuli tikusazga vyenjezgo vya mwahuno na vya machero? (Vesi 34) Kweniso, chifukwa wuli tikufipa mtima na vinthu ivyo panji vizamuŵakoso yayi? Kulondezga ulongozgi wamahara uwu kungativikilira kuti tileke kusuzgika maghanoghano mu charu cha kuzura na masuzgo.

⁸ Ntchakuwonekerathu kuti ulongozgi uwo Yesu wakapeleka ngwakovwira chomene mazuŵa ghano nga umo ukaŵira apo ukayowoyekanga vyaka pafupifupi 2,000 ivyo vyajumpha. Kasi uwu mbukaboni yayi wakuti wakaŵa na vinjeru vyakufuma kuchanya? Nanga ungaŵa ulongozgi uwemi wa ŵanthu ŵamahara, mukuluta kwa nyengo ukuŵa wambura ntchito ndipo ŵakuwunozgaso panji kuwusintha. Ndipouli, visambizgo vya Yesu vichali kugwira ntchito mpaka sono. Kweni ichi chikwenera kutizizika yayi chifukwa Msambizgi Wakuzizwiska uyu, wakayowoyanga “mazgu gha Chiuta.”—Yohane 3:34.

Umo Wakasambizgiranga

9. Kasi ŵasilikari ŵanyake ŵakayowoya vichi vyakukhwaskana na umo Yesu wakasambizgiranga? chifukwa wuli tingati wakatalulira waka yayi?

⁹ Nthowa yachiŵiri iyo Yesu wakalongolera vinjeru vya Chiuta ni umo wakasambizgiranga. Nyengo yinyake ŵasilikari awo ŵakatumika kuti ŵakamukore ŵakawera mawoko ghawaka, na kuyowoya kuti: “Palije munthu uyo wali kuyowoyapo nthena.” (Yohane 7:45, 46) Ŵasilikari aŵa ŵakatalulira waka yayi pakuyowoya. Kuluska munthu waliyose uyo wali kuŵapo na umoyo pa charu chapasi, Yesu uyo wakafuma ‘kuchanya’ wakamanyanga na kuwona vinthu vinandi mwakuti wakayowoyanga vinthu kufumira mu ivyo wakumanya na kuwona. (Yohane 8:23) Wakasambizganga nadi mu nthowa iyo munthu waliyose wangafikapo yayi. Wonani waka nthowa ziŵiri izo Msambizgi wavinjeru uyu wakagwiliskira ntchito.

10, 11. (a) Chifukwa wuli tikunweka chomene na umo Yesu wakagwiliskiranga ntchito viyelezgero? (b) Kasi ntharika ni vichi, ndipo ntchiyelezgero wuli icho chikulongora chifukwa icho ntharika za Yesu zikaŵira za kufika pa mtima pakusambizga?

¹⁰ Kugwiliskira ntchito viyelezgero vya kufika pa mtima. Baibolo likuti: “Yesu wakayowoya vinthu vyose ivi ku mizinda mu ntharika. Enya, kwambura ntharika wakayowoyanga nawo chara.” (Mateyu 13:34) Tikuzizwa na luso lake lapadera chomene la kusambizga unenesko wakukhumbikwa mwa kugwiliskira ntchito vyakuchitika vya zuŵa na zuŵa. Ŵalimi ŵakuseŵa mbuto, ŵanakazi ŵakunozgekera kuphika chingwa, ŵana ŵakuseŵera pa musika, ŵalovi ŵakuponya mikwawu, ŵaliska ŵakupenja mberere yakuzgeŵa. Ivi ni vinthu ivyo ŵategherezgi ŵake ŵakaviwonanga nyengo zinandi. Para unenesko wakukhumbikwa wayelezgereka na vinthu ivyo ŵanthu ŵakuvimanya makora, ukunjira chomene ndiposo mwaluŵiro mu mitima ya ŵanthu.—Mateyu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Kanandi Yesu wakagwiliskiranga ntchito ntharika, nkhani zifupi izo zikusambizga munthu nkharo yiwemi panji unenesko unyake wakukhwaskana na vinthu vyauzimu. Pakuti nkhani zikusuzga yayi kuzipulikiska na kukumbukira kuluska kuyowoya waka chinthu, nkhani za Yesu zikapangiska kuti visambizgo vyake viŵe vyambura kuluwika. Mu nkhani zake zinandi, Yesu wakalongosora Awiske mu nthowa iyo munthu wangaluwa yayi. Mwachiyelezgero, ninjani uyo wangatondeka kupulikiska fundo iyo yili mu ntharika ya mwana wakuzgeŵa, yakuti usange munthu uyo wakapuluka walapa, Yehova wakumuchitira lusungu na kumupokelera na mawoko ghaŵiri?—Luka 15:11-32.

12. (a) Kasi Yesu wakagwiliskiranga wuli ntchito mafumbo pakusambizga? (b) Kasi Yesu wakaŵazgora wuli ŵanthu awo ŵakafumba za mazaza ghake?

¹² Kugwiliskira ntchito mafumbo mwaluso. Yesu wakagwiliskiranga ntchito mafumbo kuti ŵategherezgi ŵake ŵamanye ŵekha iyo ni fundo, kuti wamanye ivyo vili mu mtima wawo, panji kuti ŵapange ŵekha chakusankha. (Mateyu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Apo ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakamufumba usange wali na mazaza ghakufuma kwa Chiuta, Yesu wakazgora kuti: “Kasi ubatizo wa Yohane ukafuma kuchanya panji ku ŵanthu?” Fumbo ili likaŵahangayiska chomene, ndipo ŵakamba kuyowoyeskana ŵekhaŵekha kuti: “Usange titenge, ‘Ukafuma kuchanya,’ iyo watenge, ‘Ipo mukalekerachi kumugomezga?’ Kweni usange titenge, ‘Ukafuma ku ŵanthu’?” Ŵakawopanga mzinda, chifukwa wose aŵa ŵakawonanga Yohane kuti wakaŵa ntchimi nadi.” Paumaliro, ŵakazgora kuti: “Tikumanya chara.” (Mariko 11:27-33; Mateyu 21:23-27) Mwakugwiliskira ntchito fumbo lipusu, Yesu wakaŵapangiska kuti ŵasoŵe chakuyowoya na kuvumbura upusikizgi uwo ukaŵa mu mitima yawo.

13-15. Kasi nkhani ya Musamariya uyo wakalongora kuti ni mzengezgani yikulongora wuli kuti Yesu wakaŵa na vinjeru?

¹³ Nyengo zinyake para Yesu wakuyowoya viyelezgero wakaŵikangamoso mafumbo ghakupangiska kuti munthu waghanaghane. Apo Muyuda munyake wakumanya za malango wakafumba Yesu ivyo munthu wangachita kuti wazakasange umoyo wamuyirayira, Yesu wakamuphalira za Dango la Mozesi, ilo likuyowoya za kutemwa Yehova na muzengezgani wako. Kuti wajiwoneske kuti ni murunji, munthu uyu wakafumba kuti: “Kasi mzengezgani wane ni njani?” Yesu wakamuzgora kuti: “Munthu munyake wakakhiranga kufuma ku Yerusalemu kuya ku Yeriko ndipo wakasangana na vigeŵenga ivyo vikamuvura na kumutimba, ndipo vikaluta, kweni vikamuleka kuti wakhala pa singo pera. Sono wasembe munyake wakakhiranga mu msewu wenewura, kweni wakati wamuwona, wakajumpha kumphepete. Mulevi nayo wakati wafika pa malo ghara na kumuwona, wakajumpha kumphepete. Kweni Musamariya munyake uyo wakendanga mu msewu uwu wakati wafika pa iyo na kumuwona, chitima chikamukora. Ntheura wakiza pafupi na kumukaka vilonda, wakapungulirapo mafuta na vinyo. Wakamukwezga pa mbunda yake na kuluta nayo ku nyumba ya ŵalendo na kumupwelelera. Zuŵa lakulondezgapo, wakatora madinari ghaŵiri, wakapeleka kwa uyo wakalaŵiliranga nyumba ya ŵalendo, ndipo wakati: ‘Mumupwelelere, ndipo ndalama zose izo mungananga padera pa izi, nizamuwezgerapo para nakawera.’ Ni nju pa ŵatatu aŵa, uyo iwe ukuwona kuti wakaŵa mzengezgani wa munthu uyo wakapwetekeka na vigeŵenga?” Wakati: “Uyo wakamulengera lusungu.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ Kasi nkhani iyi yikulongora wuli vinjeru vya Yesu? Mu nyengo ya Yesu, Ŵayuda ŵakatenge “mzengezgani” ni munthu yekha uyo wakulondezga mitheto yawo, ndipo Ŵasamariya ŵakaŵawonanga kuti mbazengezgani ŵawo yayi. (Yohane 4:9) Kasi Yesu wayowoyenge kuti Musamariya ndiyo wakapwetekeka ndipo Muyuda ndiyo wakamovwira, mphanyi vikawovwira kuti sankho limare? Mwamahara, Yesu wakayinozga makora nkhani iyi kuti yiŵe yakuti Musamariya ndiyo wakapwelelera Muyuda. Wonaniso fumbo ilo Yesu wakafumba kuumaliro wa nkhani yake. Wakasintha apo mazgu ghakuti “mzengezgani” ghakajintha. Tingati munthu wakumanya za malango uyu wakafumba kuti: ‘Ninjani uyo nkhwenera kumulongora chitemwa nga ni mzengezgani wane?’ Yesu wakamufumba kuti: “Ni nju pa ŵatatu aŵa, uyo iwe ukuwona kuti wakaŵa mzengezgani wa munthu uyo wakapwetekeka na vigeŵenga?” Yesu wakaŵika chomene maghanoghano pa munthu uyo ŵakamuchitira lusungu, panji kuti wakupwetekeka yayi, kweni pa Musamariya uyo wakalongora lusungu. Mzengezgani mweneko ni uyo wakwamba kuchitapo kanthu kuti walongore lusungu ku ŵanji, mwambura kupwelerako kanthu za mtundu wawo. Kuti fundo iyi yipulikikwe makora, Yesu wakatenge wayowoyenge munthowa yinyakeso yayi kujumpha pa iyi.

¹⁵ Kasi tikwenera kuzizwa nthena na “kasambizgiro kake” kweniso ivyo vikapangiska ŵanthu kusendelera kwa iyo? (Mateyu 7:28, 29) Nyengo yinyake “mzinda ukuru” ukakhala nayo lumoza kwa mazuŵa ghatatu, nangauli ukaŵavya chakurya!—Mariko 8:1, 2.

Umo Wakachitiranga Vinthu

16. Kasi Yesu wakalongora “ukaboni” wuli kuti wakalongozgekanga na vinjeru vya Chiuta?

¹⁶ Nthowa yachitatu iyo Yesu wakalongolera vinjeru vya Yehova ni umo wakakhaliranga. Vinjeru ni viwemi, vikovwira. Msambiri Yakobe wakafumba kuti: “Ni njani ngwavinjeru . . . pakati pinu?” Ndipo wakajizgora yekha kuti: “Na nkharo yake yiwemi walongore milimo yakuzika.” (Yakobe 3:13) Nkharo ya Yesu ‘yikachitira ukaboni’ kuti wakalongozgekanga na vinjeru vya Chiuta. Tiyeni tiwone umo wakalongolera kuti ni munthu wakughanaghana makora kwizira mu nkharo yake kweniso umo wakachitiranga vinthu na ŵanji.

17. Kasi pali ukaboni wuli uwo ukulongora kuti Yesu wakachitanga vinthu mwakutalulira yayi pa umoyo wake?

¹⁷ Kasi muli kuwonapo kuti ŵanthu awo ŵakughanaghana makora yayi ŵakutalulira pakuchita vinthu? Pakukhumbikwa vinjeru kuti munthu waleke kuchita vinthu mwakujumphizga. Yesu wakalondezganga vinjeru vya Chiuta ndipo wakachitanga vinthu mwamahara. Kuluska vyose, wakaŵika vinthu vyauzimu pa malo ghakwamba mu umoyo wake. Wakatangwanika chomene na ntchito ya kupharazga makani ghawemi. Wakati “chifukwa ndicho nkhizira.” (Mariko 1:38) Mwakawiro, vinthu vyakuthupi vikaŵa vyakuzirwa chomene yayi kwa iyo. Vikuwoneka kuti wakaŵa na vinthu vichoko waka vyakuthupi. (Mateyu 8:20) Ndipouli, kuti wakaŵa munthu wambura chimwemwe panji wakujinora mwakujumphizga yayi. Nga Mbadada ŵake awo ni “Chiuta wakukondwa,” Yesu wakaŵa munthu wakukondwa, ndipo wakapangiskangaso ŵanji kuti nawo ŵaŵe ŵakukondwa. (1 Timote 1:11; 6:15) Apo wakaluta ku ukwati, chakuchitika icho pakaŵanga sumu, kwimba na kusangwa, iyo wakalutirapo kukatimbanizga vinthu yayi. Vinyo likati lamara, wakazgora maji kuŵa vinyo liwemi chomene, chakumwa icho ‘chikukondweska mtima wa munthu.’ (Salimo 104:15; Yohane 2:1-11) Nyengo zinandi Yesu wakazomeranga para wachemeka ku chakurya, ndipo wakagwiliskiranga ntchito nyengo iyi kuti wasambizge.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakughanaghana makora pakuchita vinthu na ŵasambiri ŵake?

¹⁸ Yesu wakaghanaghananga makora pakuchita vinthu na ŵanji. Kumanya makora umo ŵanthu ŵaliri kukamovwira kuti wawonenge ŵasambiri ŵake mwakwenelera. Wakamanyanga makora kuti mbambura kufikapo. Ndipouli, wakawonanga ivyo ŵakuchita makora. Wakawonanga kuti ŵanalume aŵa, awo Yehova wakaŵaguza, ŵangachita makora vinthu. (Yohane 6:44) Mwambura kupwelerako kanthu za maubudi ghawo, Yesu wakalongoranga kuti wakuŵagomezga. Kuti walongore kuti wakuŵagomezga ŵasambiri ŵake, Yesu wakaŵapa mulimo ukuru chomene. Wakaŵatuma kupharazga makani ghawemi, ndipo wakaŵa na chigomezgo kuti ŵangakwaniska ntchito iyi. (Mateyu 28:19, 20) Buku la Milimo likupeleka ukaboni wakuti ŵanalume aŵa ŵakachita mwakugomezgeka ntchito iyo Yesu wakaŵapa. (Milimo 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Ipo Yesu wakachita makora kuŵagomezga.

19. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakaŵa munthu “wakuzika na wakujiyuyura mu mtima”?

¹⁹ Nga umo tikawonera mu Mutu 20, Baibolo likulongora kukolerana uko kuli pakati pa kujiyuyura, kuzika na vinjeru. Nakuti Yehova wakupeleka chiyelezgero chiwemi chomene pa nkhani iyi. Kweni wuli pakuyowoya za Yesu? Ntchakukondweska chomene kuwona umo Yesu wakajiyuyuliranga pakuchita vinthu na ŵasambiri ŵake. Pakuti wakaŵa murunji, iyo wakaŵa wapachanya kwa iwo. Nangauli ndimo vikaŵira, kweni wakaŵayuyuranga yayi. Kweniso, wakaŵapangiskanga kuti ŵajiwone kuŵa ŵapasi panji ŵawakawaka yayi. M’malo mwake, wakaŵaghanaghaniranga na kumanya ivyo ŵangatondeka kufiska, ndipo para ŵabuda, wakachitanga nawo mwakuzika. (Mariko 14:34-38; Yohane 16:12) Kasi tingazizwa nthena chifukwa icho ŵana ŵachoko nawo ŵakafwatukanga para ŵali na Yesu? Ŵakamutemwanga chomene chifukwa ŵakawona kuti ni munthu “wakuzika na wakujiyuyura mu mtima.”—Mateyu 11:29; Mariko 10:13-16.

20. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakugwamira pa chinthu chimoza yayi pakuchita vinthu na mwanakazi Wamitundu uyo mwana wake wakaŵa na mizimu yiheni?

²⁰ Yesu wakalongoraso kujiyuyura kwa Yehova munthowa yinyakeso yakuzirwa. Wakazomeranga kuchita ivyo ŵanji ŵakukhumba, panji titi kuleka kugwamira pa chinthu chimoza, usange wawona kuti mphakwenelera kulongora lusungu. Mwachiyelezgero, kumbukani apo mwanakazi uyo wakaŵa Muyuda yayi wakamupempha kuti wachizge mwana wake uyo wakasuzgikanga chomene na mizimu yiheni. Katatu kose, Yesu wakalongora kuti wakukhumba yayi kumovwira. Pakwamba wakazgora yayi, kachiŵiri wakayowoya mwambura kubisa kuti wakatumika ku Ŵamitundu yayi kweni ku Ŵayuda, ndipo kachitatu wakapeleka chiyezgelero icho chikakhozgeranga fundo yachiŵiri. Ndipouli, mwanakazi wakakosera ndipo uwu ukaŵa ukaboni wakuti wakaŵa na chipulikano chikuru. Pakuwona umo vinthu vikaŵira, kasi Yesu wakachita wuli? Wakachita chinthu icho wakayowoya kuti wachitenge yayi. Wakachizga mwana wa mwanakazi uyu. (Mateyu 15:21-28) Uku kukaŵa kujiyuyura kukuru chomene, asi nthena? Ndipo kuluwa yayi kuti vinjeru vyeneko vyagona pa kujiyuyura.

21. Chifukwa wuli tikwenera kuyezgayezga kulondezga nkharo ya Yesu, umo wakayowoyeranga, kweniso umo wakachitiranga vinthu?

²¹ Tikuwonga chomene kuti mabuku gha Makani Ghawemi ghakutivumbulira vinthu ivyo munthu wavinjeru chomene uyo wali kuŵapo na umoyo wakayowoya na kuchita. Tiyeni tikumbuke kuti Yesu wakalongora ndendende mikhaliro ya Awiske. Para tingalondezga nkharo ya Yesu, umo wakayowoyeranga kweniso umo wakachitiranga vinthu, tizamuŵa na vinjeru vyakufuma kuchanya. Mu mutu wakulondezgapo, tiwonenge umo tingagwiliskilira ntchito vinjeru vya Chiuta pa umoyo withu.

1-3. (a) Kasi Solomoni wakalongora wuli vinjeru vyapadera kuti wamazge nkhani iyo ŵanakazi ŵakalimbananga mwana? (b) Kasi Yehova wakulayizga kuti watipenge vichi, ndipo tingajifumba mafumbo wuli?

UKAŴA mulandu wakusuzga chomene, ŵanakazi ŵaŵiri ŵakalimbirananga mwana yumoza. Ŵanakazi aŵa ŵakakhalanga mu nyumba yimoza, ndipo wose ŵakababa ŵana ŵanalume, ŵakapambana mazuŵa ghachoko waka. Yumoza wa ŵana aŵa wakafwa, ndipo waliyose wa ŵanakazi aŵa wakayowoyanga kuti mwana uyo ngwamoyo ngwake.a Pakaŵavya munthu waliyose wa pamphepete uyo wakawona ivyo vikachitika. Ntchakuwonekerathu kuti mulandu uwu ukazengeka mu khoti lichoko kweni mweruzgi wakatondeka kweruzga. Paumaliro pake, mulandu uwu ukatolekera kwa Solomoni, themba la Israyeli. Kasi wamanyenge uyo ni mweneko wa mwana?

² Wakati wategherezga kwa kanyengo apo ŵanakazi aŵa ŵakagazgananga, Solomoni wakatuma munthu kuti wakamutolere lupanga. Wakagamura kuti ŵadumure pakati mwana, na kupeleka chipitika chimoza kwa mwanakazi waliyose. Nyengo yeneyiyo mwanakazi uyo wakaŵa nadi nyina wa mwana wakaŵeyelera themba kuti lipeleke mwana kwa munyake. Chifukwa mwana uyu wakaŵa wakuzirwa chomene kwa iyo. Kweni mwanakazi munyake yura wakakoserezga kuti mwana wadumurike pakati. Solomoni wakamanya uyo wakaŵa nadi nyina wa mwana. Iyo wakamanyanga lusungu ulo mama wakuŵa nalo pa mwana wake, ndipo wakagwiliskira ntchito vinjeru ivi kuti wamazge nkhani iyi. Ghanaghanirani waka chimwemwe icho nyina wa mwana yura wakaŵa nacho apo Solomoni wakamupanga mwana wake na kuyowoya kuti: “Ndiyo ni nyina wa mwana.”—1 Mathemba 3:16-27.

³ Ivi vikaŵa vinjeru vyapadera chomene, asi nthena? Ŵanthu ŵakati ŵapulika umo Solomoni wakeruzgira mulandu uwu, ŵakazizwa chomene, “pakuti ŵakawona kuti [wakaŵa] na vinjeru vya Chiuta.” Enya, vinjeru vya Solomoni vikaŵa chawanangwa chakufuma kwa Chiuta. Yehova Chiuta wakamupa “mtima wavinjeru na wakupulikiska.” (1 Mathemba 3:12, 28) Wuli pakuyowoya za ise? Kasi nase tingapokera vinjeru kufuma kwa Chiuta? Enya, chifukwa Solomoni wakakhuŵirizgika kulemba kuti: “Yehova ndiyo wakupeleka vinjeru.” (Zintharika 2:6) Yehova wakulayizga kuti wapelekenge vinjeru ivyo ni luso lwa kugwiliskira ntchito makora mahara na kupulikiska, ku wose awo ŵakuvipenja na mtima wose. Kasi tingapokera wuli vinjeru vyakufuma kuchanya? Ndipo ni mwauli umo tingagwiliskira ntchito vinjeru ivi mu umoyo withu?

Kasi ‘Tingasanga Wuli Vinjeru’?

4-7. Kasi ni vinthu wuli vinayi ivyo vingatovwira kuti tisange vinjeru?

⁴ Kasi tikwenera kuŵa ŵakusambira chomene kuti tipokere vinjeru kufuma kwa Chiuta? Yayi. Yehova ngwakunweka kutigaŵirako vinjeru vyake mwambura kupwelerako kanthu za umo tiliri panji masambiro ghithu. (1 Ŵakorinte 1:26-29) Kweni tikwenera kwamba ndise kuchitapo kanthu, chifukwa Baibolo likutipempha kuti “usazgirepo kupulikiska.” (Zintharika 4:7) Kasi tingachita wuli nthena?

⁵ Chakwamba, tikwenera kopa Chiuta. Lemba la Zintharika 9:10 likuti: “Kopa Yehova ni jando la vinjeru.” Chifukwa wuli lemba ili likuti kopa Yehova ni jando la vinjeru? Kumbukani kuti vinjeru vikusazgapo luso lwa kugwiliskira ntchito makora vinthu ivyo munthu wakumanya. Kopa Chiuta chikung’anamura kutenthema pamaso pake yayi, kweni chikung’anamura kumusindamira, kumupa ntchindi, na kumugomezga. Wofi wanthena uwu nguwemi chomene. Ukutipangiska kuti tichitenge vinthu mwamahara kuyana na khumbo la Chiuta na nthowa zake. Palije nthowa yinyake iyo tingachita kuluska iyi, pakuti awo ŵakulondezga fundo za Yehova nyengo zose ŵakusanga chandulo.

⁶ Chachiŵiri, tikwenera kuŵa ŵakujiyuyura. Tingaŵa yayi na vinjeru vya Chiuta usange ndise ŵambura kujiyuyura. (Zintharika 11:2) Chifukwa wuli? Usange ndise ŵakujiyuyura, chikuŵa chipusu kuzomera kuti tikumanya chilichose yayi, maghanoghano ghithu ndigho nyengo zose ngawemi yayi, ndiposo kuti tikukhumbikwira kumanya maghanoghano gha Yehova pa nkhani yiliyose. Yehova “wakususka ŵakujikuzga,” kweni ŵakujiyuyura wakuŵapa vinjeru.—Yakobe 4:6.

⁷ Chinthu chachitatu kweniso chakuzirwa, nkhusambira Mazgu gha Chiuta. Vinjeru vya Yehova vikuvumbulika mu Mazgu ghake. Kuti tisange vinjeru ivi, tikwenera kulimbikira chomene kuvipenja. (Zintharika 2:1-5) Chinthu chinyake cha nambara 4 ni lurombo. Usange tikulomba Chiuta na mtima wose kuti watipe vinjeru, mbwenu watipenge mwawanangwa. (Yakobe 1:5) Iyo watizgorenge para tikulomba wovwiri wa mzimu utuŵa. Ndipo mzimu wake ungatovwira kusanga usambazi uwo uli mu Mazgu ghake uwo ungatovwira kumazga masuzgo agho tikukumana nagho, kugega ngozi, na kuchita vinthu mwamahara.—Luka 11:13.

8. Kasi tingalongora wuli kuti tapokera nadi vinjeru vya Chiuta?

⁸ Nga umo tikawonera mu Mutu 17, vinjeru vya Yehova vikugwira ntchito. Ntheura usange tapokera nadi vinjeru vya Chiuta, viwonekenge kwizira mu ivyo tikuchita. Msambiri Yakobe wakalongosora vipambi vya vinjeru vya Chiuta apo wakalemba kuti: “Vinjeru vyakufuma kuchanya, chakwamba ni vituŵa, pamanyuma vyamtende, vyakupulikiska, vyakupulikira luŵiro, vyakuzura na lusungu na vipambi viwemi, vikutemwera yayi, ni vyambura upusikizgi.” (Yakobe 3:17) Apo tikudumbiskana chigaŵa chilichose cha vinjeru vya Chiuta, tikwenera kujifumba kuti, ‘Kasi vinjeru vyakufuma kuchanya vikugwira ntchito mu umoyo wane?’

“Ni Vituŵa, Pamanyuma Vyamtende”

9. Kasi kuŵa mutuŵa chikung’anamurachi, ndipo chifukwa wuli ntchakwenelera kuti utuŵa ndiwo ni mukhaliro wakwamba wa vinjeru uwo ukuzunulika?

⁹ “Chakwamba ni vituŵa.” Mwakuyana na lemba la Yakobe 3:17, kuŵa mutuŵa chikung’anamura kuŵa wakutowa na wambura kufipirwa, kuwaro pera yayi kweni na mukati wuwo. Baibolo likuyaniska vinjeru na mtima, kweni vinjeru vyakufuma kuchanya vinganjira yayi mu mtima uwo ngwakufipirwa na maghanoghano, makhumbiro, na vilato viheni. (Zintharika 2:10; Mateyu 15:19, 20) Ndipouli, usange mtima withu ngutuŵa, kung’anamura umo ise tingafiskira nga mbanthu ŵambura urunji, mbwenu ‘tipatukengeko ku uheni, na kuchita uwemi.’ (Salimo 37:27; Zintharika 3:7) Kasi ntchakwenelera yayi kuti utuŵa ndiwo ni mukhaliro wakwamba wa vinjeru uwo ukuzunurika? Usange ndise ŵakufipirwa mwauzimu na mu makhaliro, kasi tingalongora wuli mikhaliro yinyake ya vinjeru vyakufuma kuchanya?

10, 11. (a) Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuŵa ŵamtende? (b) Usange mwawona kuti mwakhuŵazga musopi munyinu, kasi mungalongora wuli kuti ndimwe ŵamtende? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

¹⁰ “Pamanyuma vyamtende.” Vinjeru vyakufuma kuchanya vikutipangiska kulondezga mtende, uwo ntchipambi cha mzimu wa Chiuta. (Ŵagalatiya 5:22) Tikuyezgayezga kuti tileke kutimbanizga “chakukakira cha mtende” icho chikupangiska kuti ŵanthu wa Yehova ŵaŵe ŵakukolerana. (Ŵaefeso 4:3) Tikuchitaso ivyo tingafiska kuti tiwezgerepo mtende para watimbanizgika. Chifukwa wuli kuchita nthena nkhwakuzirwa? Baibolo likuti: “Lutilirani . . . kukhala mwamtende, ndipo Chiuta wa chitemwa na wa mtende waŵenge namwe.” (2 Ŵakorinte 13:11) Ntheura chikuru tikulutilira kuŵa ŵamtende, Chiuta wa mtende waŵenge nase. Umo tikuchitira na ŵasopi ŵanyithu vikukhwaska chomene ubwezi withu na Yehova. Kasi tingalongora wuli kuti ndise ŵamtende? Tiyeni tiwone chiyelezgero chimoza.

¹¹ Kasi mukwenera kuchitachi usange mwamanya kuti mwakhuŵazga musopi munyinu? Yesu wakati: “Ntheura usange ukwiza na chawanangwa chako ku jotchero ndipo penepara wakumbuka kuti mubali wako wali nawe na kafukwa, uchileke chawanangwa chako penepapo panthazi pa jotchero. Ulute, ukawezgerepo dankha mtende na mubali wako. Para wawerako ndipo upeleke chawanangwa chako.” (Mateyu 5:23, 24) Mungalondezga ulongozgi uwu para mungamba ndimwe kuluta kwa mbali winu. Kuti mukachite vichi? Kuti ‘mukawezgerepo mtende.’b Kuti ichi chichitike, imwe mukwenera kuzomera, kuti ivyo mukachita vikamupweteka maghanoghano. Usange mukuluta kwa iyo na chilato cha kuwezgerapo mtende na kulutilira kuŵa na maghanoghano agha, mbwenu vinthu viŵengeso makora, mungaphepiskana, na kugowokerana. Para mukwamba ndimwe kuchitapo kanthu kuti mukhazikiske mtende, mukulongora kuti mukulongozgeka na vinjeru vya Chiuta.

“Vyakupulikiska, Vyakupulikira Luŵiro”

12, 13. (a) Kasi lizgu ilo lang’anamurika kuti ‘kuzika’ pa Yakobe 3:17 likung’anamura vichi? (b) Kasi tingalongora wuli kuti ndise ŵakuzika?

¹² “Vyakupulikiska.” Kasi kuŵa wakuzika chikung’anamurachi? Mwakuyana na ivyo awo ŵakusanda Baibolo ŵakuyowoya, lizgu lakwambilira la Chigiriki ilo lili kung’anamurika kuti “vyakupulikiska” pa Yakobe 3:17 ndakusuzga chomene kuling’anamura. Chomene lizgu ili likung’anamura kupambika. Awo ŵakung’anamura ŵakugwiliskira ntchito mazgu nga “kuzikira,” “kuzizipizga,” na “kughanaghanira ŵanji.” Kweni ng’anamuro leneko la lizgu ili “nkhuzomerezga.” Kasi tingalongora wuli kuti chigaŵa ichi cha vinjeru vyakufuma kuchanya chikugwira ntchito mwa ise?

¹³ Lemba la Ŵafilipi 4:5 likuti: “Mahara ghinu ghamanyikwe ku ŵanthu wose.” Baibolo linyake likung’anamura vesi ili kuti: “Kuzika kwinu kumanyikwe na ŵanthu ŵose.” (Tumbuka Bible) Mungawona kuti iyi ni nkhani ya umo ise tikujiwonera yayi; kweni umo ŵanji ŵakutiwonera, mbiri iyo tili nayo. Munthu wakuzika wakugwamira waka pa ivyo dango likuyowoya yayi panji kuchichizga kuti vinthu vichitike umo iyo wakukhumbira. M’malo mwake, wakukhumbisiska kutegherezga ku ivyo ŵanyake ŵakuyowoya, ndipo usange nkhwakwenelera, wakuzomerezga ivyo iwo ŵakukhumba. Wakuzikiraso ndipo wakuchita vinthu na ŵanji mwa ukali panji mwa nkhaza yayi. Nangauli ichi ntchakukhumbikwa ku Ŵakhristu wose, kweni ntchakuzirwa chomene ku awo ŵakuteŵetera nga mbalara. Usange ŵalara mbakuzikira, vikovwira kuti ŵanthu ŵaŵenge ŵakufwatuka kupempha wovwiri kwa iwo. (1 Ŵatesalonika 2:7, 8) Tose tingachita makora kujifumba kuti, ‘Kasi nkhumanyikwa kuti nkhughanaghanira ŵanji, kuzomerezga, na kuzikira?’

14. Kasi tingalongora wuli kuti ndise ‘ŵakupulikira luŵiro’?

¹⁴ “Vyakupulikira luŵiro.” Lizgu la Chigiriki ilo lang’anamurika kuti “vyakupulikira luŵiro” likusangika pa vesi ili pera mu Malemba ghose gha Chigiriki. Kuyana na ivyo nkhwantha yinyake yikayowoya, “kanandi ŵasilikari ndiwo ŵakugwiliskira ntchito lizgu ili.” Likung’anamura “kunyengelereka mwaluŵiro” kweniso “kujilambika.” Munthu uyo wakulongozgeka na vinjeru vyakufuma kuchanya wakujilambika mwaluŵiro ku ivyo Malemba ghakuyowoya. Wakumanyikwa yayi na mbiri yakuti para wapanga chakusankha, wakukana kusintha nanga pangaŵa fundo iyo yikumususka. M’malo mwake, wakukaŵa yayi kusintha usange wapika ukaboni wakupulikikwa wa mu Malemba wakuti ivyo wakuchita ni viheni panji wali na maghanoghano ghakubudika. Kasi ndimo namwe mukumanyikwira nthena?

“Vyakuzura na Lusungu na Vipambi Viwemi”

15. Kasi lusungu ni vichi, ndipo chifukwa wuli ntchakwenelera kuti “lusungu” na “vipambi viwemi” vikuzunulika pamoza pa Yakobe 3:17?

¹⁵ “Vyakuzura na lusungu na vipambi viwemi.”c Lusungu ntchigaŵa chiwemi cha vinjeru vyakufuma kuchanya, chifukwa vinjeru ivi vikuyowoyeka kuti ni ‘vyakuzura na lusungu.’ Wonani kuti “lusungu” na “vipambi viwemi” vikuzunulika pamoza. Ichi ntchakwenelera nadi, chifukwa mu Baibolo, lusungu kanandi likung’anamura kuchitira chitima ŵanji, icho chikupangiska munthu kuchitira ŵanji milimo yinandi yiwemi. Buku linyake likulongosora lusungu kuti ni “maghanoghano gha kuchitira chitima munthu uyo wali mu ukhaliro wakusuzga na kuyezga kuchitapo kanthu.” Ntheura uyo wali na vinjeru vya Chiuta wakuŵa munthu wambura kughanaghanira ŵanji yayi, wambura chitima, panji kuŵa waka wakusambira chomene. M’malo mwake, wakuŵa waubwezi, wakughanaghanira ŵanji, ndiposo wakuchitira chitima ŵanji. Kasi tingalongora wuli kuti ndise ŵalusungu?

16, 17. (a) Padera pa kutemwa Chiuta, kasi ntchivichi chinyake icho chikutituma kuchita mulimo wakupharazga, ndipo chifukwa wuli? (b) Kasi tingalongoraso wuli kuti ndise ŵakuzura na lusungu?

¹⁶ Nthowa yiwemi chomene nkhuphalirako ŵanji makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta. Kasi ntchivichi icho chikutituma kuchita mulimo uwu? Chifukwa chikuru ntchakuti tikutemwa Chiuta. Kweniso tikupharazga chifukwa tikuchitira lusungu, panji kulengera chitima ŵanyithu. (Mateyu 22:37-39) Ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano mbakukweŵeka, “ŵakufyopoka na kujowoleka nga ni mberere zambura muliska.” (Mateyu 9:36) Ŵaliska ŵa visopa vyautesi ŵaŵaleka na kuŵabulumutizga mwauzimu. Ntheura ŵakumanya yayi ulongozgi wavinjeru uwo ukusangika mu Mazgu gha Chiuta panji vinthu viwemi ivyo Ufumu wiziskenge sonosono apa pa charu chapasi. Para tikughanaghanira za vyakusoŵa vyauzimu vya ŵanthu awo tikukhala nawo, lusungu lwithu lwakufumira pasi pamtima lukutipangiska kuchita vyose ivyo tingafiska kuti tiŵaphalire za khumbo la Yehova.

¹⁷ Kasi tingalongoraso wuli kuti ndise ŵakuzura na lusungu? Kumbukani ntharika ya Yesu ya Musamariya uyo wakasanga munthu wa paulendo uyo wakagona mumphepete mwa msewu, uyo vigeŵenga vikamwibira na kumutimba. Chifukwa cha kumuchitira chitima, Musamariya “wakamulengera lusungu,” wakakaka mabamba ghake na kumupwelelera. (Luka 10:29-37) Kasi ichi chikulongora yayi kuti lusungu lukusazgapo kupeleka wovwiri uwo ukukhumbikwa kwa awo ŵali mu suzgo? Baibolo likutiphalira kuti “tichite icho ntchiwemi kwa wose, kweni chomene kwa awo mbamoza na ise mu chipulikano.” (Ŵagalatiya 6:10) Tiyeni tiwone mipata yinyake iyo tingachitira nthena. Mubali panji mudumbu muchekuru wangakhumbikwira wovwiri wakuluta na kuwera ku maungano gha Chikhristu. Mwanakazi uyo ni chokoro wangakhumbikwira wovwiri wakunozga nyumba yake. (Yakobe 1:27) Munthu uyo wagongowa wangakhumbikwira “mazgu ghawemi” kuti ghamusanguluske. (Zintharika 12:25) Para tikulongora lusungu munthowa izi, tikupeleka ukaboni wakuti vinjeru vyakufuma kuchanya vikugwira ntchito mwa ise.

“Vikutemwera Yayi, Ni Vyambura Upusikizgi”

18. Usange tikulongozgeka na vinjeru vyakufuma kuchanya, ntchivichi icho tikwenera kuyezgayezga kuwuskamo mu mitima yithu, ndipo chifukwa wuli?

¹⁸ “Vikutemwera yayi.” Vinjeru vya Chiuta vikupangiska munthu kugega kusankhana mitundu na kujikuzga chifukwa cha charu icho wakufumira. Usange tikulongozgeka na vinjeru ivi, tikuyezgayezga kuwuskamo mzimu uliwose wakutemwera mu mitima yithu. (Yakobe 2:9) Tikutemwera ŵanji chifukwa cha masambiro, usambazi, panji udindo uwo ŵali nawo mu mpingo yayi; nesi kudelera musopi munyithu waliyose, kwali wangawoneka kuŵa wapasi wuli. Usange Yehova waŵalongora chitemwa chake ŵanthu aŵa, nase tikwenera kuŵawona kuti mbakwenelera chitemwa chithu.

19, 20. (a) Kasi lizgu la Chigiriki ilo likung’anamurika kuti “upusikizgi” likamba wuli? (b) Kasi tingalongora wuli kuti tikutemwa “ŵabali kwambura upusikizgi,” ndipo chifukwa wuli ntchakuzirwa kuchita nthena?

¹⁹ “Vyambura upusikizgi.” Lizgu la Chigiriki ilo likung’anamurika kuti “upusikizgi” lingang’anamura “munthu uyo wakuchita nawo seŵero.” Mu nyengo yakale, Ŵagiriki na Ŵaroma awo ŵakachitanga maseŵero ŵakavwaranga chinthu chikuru kumaso kuti ŵaleke kumanyikwa para ŵakuseŵera. Ntheura, lizgu la Chigiriki ilo likung’anamurika kuti “upusikizgi” likamba kugwiliskirika ntchito pakuyowoya za munthu uyo wakuyelezgera waka, panji uyo wakupusika ŵanyake. Chigaŵa ichi cha vinjeru vya Chiuta chikwenera kukhwaska umo tikuchitira na ŵasopi ŵanyithu pera yayi kweniso na ivyo tikuŵaghanaghanira.

²⁰ Mpositole Petrosi wakati “kupulikira unenesko” kukwenera kutipangiska kutemwa “ŵabali kwambura upusikizgi.” (1 Petrosi 1:22) Tikwenera kutemwa ŵabali kufumira mu mtima, kujilongora waka yayi. Tikwenera yayi kujibisa pakuchita vinthu kuti tipusike waka ŵanyithu. Chitemwa chithu chikwenera kuŵa chanadi chakufumira pasi pa mtima. Usange ndimo tikuchitira, vipangiskenge kuti ŵasopi ŵanyithu ŵatigomezgenge, chifukwa ŵamanyenge kuti umo tikuwonekera ndimo tiliri nadi. Para tikuchita vinthu mwaunenesko, vikovwira chomene kuti tiŵe paubwezi uwemi na ŵanyithu ndipo tingafwatuka kuyowoyeskana vya kusingo kweniso tingawovwira kuti ŵabali na ŵadumbu ŵagomezganenge mu mpingo.

“Sungilira Vinjeru”

21, 22. (a) Kasi Solomoni wakatondeka wuli kusunga vinjeru? (b) Kasi tingasungilira wuli vinjeru, ndipo tingasanga chandulo wuli para tikuchita nthena?

²¹ Vinjeru vya Chiuta ntchawanangwa chakufuma kwa Yehova icho tikwenera kuchisunga. Solomoni wakati, “Mwana wane . . . sungilira vinjeru na kaghanaghaniro kawemi.” (Zintharika 3:21) Ntchachitima kuti Solomoni uyo wakalemba mazgu agha wakatondeka kuchita nthena. Wakaŵa wavinjeru pekha apo wakaŵa na mtima wakupulikira. Kweni paumaliro pake, ŵanakazi ŵanandi awo wakatora ŵakapatuska mtima wake pakusopa kutuŵa kwa Yehova. (1 Mathemba 11:1-8) Vyakufumapo vya ivyo Solomoni wakachita vikulongora kuti kumanya vinthu kulije phindu usange tikuleka kugwiliskira ntchito makora ivyo tikumanya.

²² Kasi tingasunga wuli vinjeru viwemi? Tikwenera kuŵazga Baibolo na mabuku ghakulongosora Baibolo agho ghakunozgeka na “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” pera yayi, kweniso tikwenera kuyezgayezga kugwiliskira ntchito ivyo tikusambira. (Mateyu 24:45) Tili na vifukwa vyakukwana vya kugwiliskira ntchito vinjeru vya Chiuta. Vikutipa umoyo uwemi sono. Vikutovwira kuti ‘tikoleske umoyo wanadi’—umoyo wa mu charu chiphya cha Chiuta. (1 Timote 6:19) Ndipo kuluska vyose, vinjeru vyakufuma kuchanya vikutovwira kuti tisendelere kwa uyo Ntchisimi cha vinjeru vyose, Yehova Chiuta.