“Khristu Ni Nkhongono za Chiuta”

1-3. (a) Kasi ŵasambiri ŵakakumana na vichi pa Nyanja ya Galileya, ndipo Yesu wakachita vichi? (b) Chifukwa wuli mpositole Paulosi wakalemba kuti “Khristu ni nkhongono za Chiuta”?

ŴASAMBIRI ŵakaŵa na wofi chomene. Iwo ŵakakumbukanga ivyo vikachitika pa Nyanja ya Galileya, chimphepo cha mwera chikamba kuputa mwamabuchi. Tikukayika yayi kuti mphepo ya mwera yikaŵa yachilendo yayi kwa iwo pa nyanja iyi. Nakuti ŵanyake mwa ŵanalume aŵa ŵakaŵa ŵalovi kwa nyengo yitali.a (Mateyu 4:18, 19) Kweni ichi chikaŵa “chimphepo chikuru chomene,” ndipo mwaluŵiro chimphepo ichi chikapangiska kuti nyanja yiwuke chomene. Ŵanalume aŵa ŵakayezga kwendeska ngalaŵa mwankhongono, kweni chimphepo chikaŵawezgeranga kumasinda. “Majigha ghakatimbanga boti,” ilo likamba kuzura na maji. Pa nyengo iyi, Yesu wakaŵa mu tulo twakufwa nato kumanyuma kwa boti, iyo wakavuka chifukwa wakasambizga mizinda ya ŵanthu zuŵa lose. Ŵasambiri ŵakamuwuska mu tulo chifukwa ŵakachitanga wofi kuti ŵafwenge. Ŵakamuŵeyelera ŵakati, “Fumu, tiponoskani, tikufwa!”—Mariko 4:35-38; Mateyu 8:23-25.

² Yesu wakaŵavya wofi. Wakachenya mphepo na nyanja wakati, “Chetama! Khala chete!” Nyengo yeneyiyo, mphepo yikapulikira, yikazika, majigha ghakaleka, ndipo “kukaŵa bata likuru.” Pa nyengo iyi ŵasambiri ŵakachita wofi chomene. Ndipo ŵakafumbana kuti: “Kasi uyu ni njani?” Nakuti ni munthu wa mtundu wuli uyo wangachenya mphepo na nyanja nga wakuchenya mwana wambura kupulikira?—Mariko 4:39-41; Mateyu 8:26, 27.

³ Yesu wakaŵa munthu bweka yayi. Nkhongono za Yehova zikagwiranga ntchito pa Yesu, ndipo Yehova wakalongora nkhongono zake mu nthowa zakuzizwiska kwizira mwa iyo. Mpositole Paulosi wakakhuŵilizgika kulemba kuti, “Khristu ni nkhongono za Chiuta.” (1 Ŵakorinte 1:24) Kasi nkhongono za Chiuta zikuwonekera wuli mwa Yesu? Ndipo kasi umo Yesu wakugwiliskilira ntchito nkhongono za Chiuta vingakhwaska wuli umoyo withu?

Nkhongono za Mwana Wakwamba wa Chiuta

4, 5. (a) Kasi Yehova wakapeleka nkhongono na mazaza wuli kwa Mwana wake wakwamba? (b) Kasi Mwana uyu wakagwiliskira ntchito vichi kuti wafiske ntchito yakulenga ya Awiske?

⁴ Ghanaghanirani za nkhongono izo Yesu wakaŵa nazo kuchanya pambere wandize pa charu chapasi. Yehova wakalongora “nkhongono yake ya muyirayira” apo wakalenga Mwana wake wakwamba, Yesu Khristu. (Ŵaroma 1:20; Ŵakolose 1:15) Pamanyuma, Yehova wakapeleka nkhongono zinandi na mazaza kwa Mwana wake, na kumupa mulimo wa kulenga vinthu ivyo Iyo wakakhumbanga. Pakuyowoya za Mwana uyu, Baibolo likuti: “Vinthu vyose vikaŵako kwizira mwa iyo, ndipo kwambura iyo palije chinthu nanga ntchimoza chikaŵako.”—Yohane 1:3.

⁵ Ise tingapulikiska yayi ukuru wa nkhongono izi. Ghanaghanirani waka nkhongono izo zikakhumbikwa pakulenga ŵangelo ŵankhongono mamiliyoni ghanandi, mlengalenga na mabiliyoni gha vipinga usiku ivyo vilimo, kweniso charu chapasi na mitundu yakupambanapambana ya vinthu vyamoyo ivyo vilimo. Kuti wafiske ntchito iyi, Mwana Wakwamba uyu wakagwiliskira ntchito nkhongono yikuru chomene ya mzimu utuŵa wa Chiuta. Mwana uyu wakakondwa chomene kuŵa Misiri uyo Yehova wakamugwiliskira ntchito pakulenga vinthu vinyake vyose.—Zintharika 8:22-31.

6. Kasi Yesu wakapika nkhongono na mazaza wuli wati wawuka ku ŵakufwa?

⁶ Kasi Mwana wakwamba wakapokera nkhongono panji mazaza ghanandi kuluska agha? Yesu wakati wawuka ku ŵakufwa wakati: “Mazaza ghose ghapika kwa ine kuchanya na pa charu chapasi.” (Mateyu 28:18) Yehova wali kupa Yesu nkhongono na wanangwa kweniso mazaza pa chilengiwa chose. Pakuŵa “Themba la mathemba na Fumu ya mafumu,” Yesu wali kupika mazaza kuti wazakaparanye “maboma ghose na ŵamazaza wose na ŵankhongono wose,” vyakuwoneka na vyambura kuwoneka, ivyo vikwimikana na Awiske. (Chivumbuzi 19:16; 1 Ŵakorinte 15:24-26) “Chiuta wandasidepo kanthu kambura kuŵikika pasi pa” Yesu.—Ŵahebere 2:8; 1 Ŵakorinte 15:27.

7. Chifukwa wuli tikusimikizga kuti Yesu wazamugwiliskirapo ntchito mwankhaza yayi nkhongono izo Yehova wali kumupa?

⁷ Kasi tikwenera kufipa mtima kuti nyengo zinyake Yesu wangagwiliskira ntchito mwankhaza nkhongono zake? Yayi! Yesu wakuŵatemwa chomene Awiske, ndipo wangachita yayi chilichose icho chingaŵakwiyiska. (Yohane 8:29; 14:31) Yesu wakumanya makora kuti Yehova wakugwiliskira ntchito nkhongono zake mwankhaza yayi. Iyo wakujiwonera yekha na maso ghake kuti Yehova wakupenjerezga mipata kuti “walongore nkhongono zake pa awo mitima yawo njakufikapo kwa iyo.” (2 Midauko 16:9) Yesu wakutemwa ŵanthu nga umo Awiske ŵakuchitira, ntheura tikugomezga na mtima wose kuti nyengo zose wagwiliskirenge ntchito makora nkhongono zake. (Yohane 13:1) Yesu wali na mbiri yiwemi pa nkhani iyi. Tiyeni tidumbiskane nkhongono izo wakaŵa nazo apo wakaŵa pano pasi kweniso umo wakazigwiliskiranga ntchito.

“Yankhongono mu . . . Mazgu”

8. Kasi Yesu wakapika nkhongono za kuchita vichi wakati waphakazgika, ndipo wakagwiliskira wuli ntchito nkhongono zake?

⁸ Kwambura kukayika, Yesu wakachitapo munthondwe uliwose yayi apo wakaŵa musepuka mu Nazareti. Kweni vinthu vikasintha wakati wabatizika mu 29 C.E., apo wakaŵa na vyaka pafupifupi 30. (Luka 3:21-23) Baibolo likutiphalira kuti: “Chiuta wakamuphakazga na mzimu utuŵa na nkhongono, ndipo wakendendeka mu charu kuchita uwemi na kuchizga wose awo ŵakayuzgikanga na Dyabulosi.” (Milimo 10:38) Kasi mazgu ghakuti “kuchita uwemi,” ghakulongora yayi kuti Yesu wakagwiliskiranga ntchito nkhongono zake mwakwenelera? Wakati waphakazgika, Yesu “wakaŵa ntchimi yankhongono mu milimo na mazgu.”—Luka 24:19.

9-11. (a) Kasi nyengo zinandi Yesu wakasambizganga nkhu, ndipo ni suzgo wuli ilo wakakumananga nalo? (b) Chifukwa wuli mizinda yikazizwanga na umo Yesu wakasambizgiranga?

⁹ Kasi Yesu wakaŵa wankhongono mu mazgu munthowa wuli? Nyengo zinandi wakasambizganga pakweru, mu mphepete mwa nyanja na mapiri kweniso mu nthowa na mu misika. (Mariko 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Ivyo wakasambizganga viŵenge vyambura kukhorweska mphanyi ŵategherezgi ŵake ŵakafumangapo. Pa nyengo iyo mabuku ghakaŵa kuti ghandambe kulembeka, ŵategherezgi ŵakeneranga kusunga mazgu ghake mu maghanoghano na mitima yawo. Ntheura visambizgo vya Yesu vikeneranga kuŵa vyakukopa chomene, vyakupulikikwa makora, na vyambura kusuzga kukumbukira. Kweni iyi yikaŵa suzgo yayi kwa Yesu. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani Upharazgi wake wa pa Phiri.

¹⁰ Mulenji unyake kukwambilira kwa chaka cha 31 C.E., wumba ukawungana mu mphepete mwa phiri pafupi na nyanja ya Galileya. Ŵanyake ŵakafuma ku Yudeya na ku Yerusalemu, mtunda wa makilomita 100 panji 110. Ŵanyake ŵakafuma mu mphepete mwa nyanja ku Ture na Sidoni, kumpoto. Ŵanthu ŵanandi ŵalwari ŵakasendelera kwa Yesu kuti ŵamukhwaske, ndipo wose wakaŵachizga. Wakati wamara kuchizga wose awo ŵakaŵa ŵalwari chomene, wakamba kuŵasambizga. (Luka 6:17-19) Wakati wamara kuyowoya, ŵakazizwa na ivyo ŵakapulika. Chifukwa wuli?

¹¹ Vyaka vikati vyajumphapo, yumoza wa awo ŵakapulika upharazgi uwu wakalemba kuti: “mizinda yikazizikika na kasambizgiro kake, pakuti wakaŵasambizganga nga ni munthu uyo wali na mazaza.” (Mateyu 7:28, 29) Yesu wakayowoyanga mwamazaza nakuti wakaŵafikanga pa mtima ŵategherezgi ŵake. Wakayowoyanga ivyo Chiuta wakamutuma ndipo wakakhozgeranga visambizgo vyake na Mazgu gha Chiuta. (Yohane 7:16) Ivyo Yesu wakayowoyanga vikapulikikwanga makora, vikaŵa vyakukopa kweniso vyambura kususkika. Wakayowoyanga iyo ni fundo ya nkhani na kufika pa mtima ŵategherezgi ŵake. Wakaŵasambizganga umo ŵangasangira chimwemwe, umo ŵangalombera, umo ŵangapenjera Ufumu wa Chiuta na ivyo ŵangachita kuti ŵazakaŵe na munthazi muwemi. (Mateyu 5:3–7:27) Mazgu ghake ghakakhwaska awo ŵakaŵa na njara ya unenesko na urunji. Ŵanthu nga aŵa ŵakaŵa ŵakukhumbisiska ‘kujipata’ na kuleka chilichose mwakuti ŵamulondezge. (Mateyu 16:24; Luka 5:10, 11) Uwu mbukaboni wakuti mazgu gha Yesu ghakaŵa ghankhongono!

“Yankhongono mu Milimo”

12, 13. Kasi Yesu wakaŵa “wankhongono mu milimo” munthowa wuli, ndipo ni minthondwe wuli yakupambanapambana iyo wakachitanga?

¹² Yesu wakaŵaso ntchimi “yankhongono mu milimo.” (Luka 24:19) Mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka na Yohane ghakulongosora minthondwe yakujumpha 30 iyo Yesu wakachita na “nkhongono za Yehova.”b (Luka 5:17) Minthondwe ya Yesu yikakhwaska ŵanthu ŵanandi. Wonani minthondwe yiŵiri iyo Yesu wakachita, wakaryeska ŵanalume 5,000, ndipo pamanyuma ŵanalume 4,000. Ŵanthu wose awo ŵakaryeskeka pa minthondwe iyi, ŵakaŵa ŵanandi chomene usange tingasazgako ŵana na ŵanakazi .—Mateyu 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Yesu wakachitanga minthondwe yakupambanapambana. Wakaŵa na mazaza pa mizimu yiheni, wakayifumiskanga kwambura suzgo. (Luka 9:37-43) Wakaŵa na mazaza pa vinthu vya chilengiwa, wakapangiska maji kuzgoka vinyo. (Yohane 2:1-11) Ghanaghanirani waka umo ŵasambiri ŵakwenera kuti ŵakazizwira kuwona “Yesu wakwenda pa nyanja.” (Yohane 6:18, 19) Wakaŵa na nkhongono pa matenda, wakachizganga ŵanthu ŵakupendera, awo ŵakalwara kwa nyengo yitali, na matenda gha manyimanyi. (Mariko 3:1-5; Yohane 4:46-54) Iyo wakachizganga ŵanthu aŵa mu nthowa zakupambanapambana. Ŵanthu ŵanyake wakaŵachizgiranga kutali, apo ŵanyake wakachitanga kuŵakhwaska. (Mateyu 8:2, 3, 5-13) Ŵanyake ŵakachira pa nyengo yeneyiyo, ŵanyake pachokopachoko.—Mariko 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14. Kasi Yesu wakachita vichi ivyo vikulongora kuti wali na nkhongono ya kuwuska ŵakufwa?

¹⁴ Kuluska vyose, Yesu wakaŵa na nkhongono ya kuwuska ŵakufwa. Katatu kose, Yesu wakawuska ŵanthu ŵakufwa, wakawezgera msungwana wa vyaka 12 ku ŵapapi ŵake, mwana musepuka yumoza pera ku anyina awo ŵakaŵa chokoro, kweniso wakawezgera Lazaro ku ŵadumbu ŵake. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohane 11:38-44) Mu vyakuchitika vyose vitatu ivi pakaŵavya icho chikaŵa chakusuzga. Wakawuska msungwana wa vyaka 12 pa bedi apo wakafwira pati pajumpha nyengo yichoko waka. Wakawuska mwana musepuka wa chokoro pa machira, tikukayika yayi kuti likaŵa zuŵa ilo wakafwira. Ndiposo wakawuska Lazaro ku malaro pakati pajumpha mazuŵa ghanayi kufuma apo wakafwira.

Kugwiliskira Ntchito Nkhongono Mwamahara, Mwakughanaghanira Ŵanji Kweniso Kwambura Uryezi

15, 16. Kasi mbukaboni wuli uwo ukulongora kuti Yesu wakagwiliskiranga ntchito nkhongono zake mwa uryezi yayi?

¹⁵ Ghanaghanirani waka nkhaza izo zikatenge ziŵengepo usange nkhongono za Yesu zikaŵa mu mawoko gha ŵawusi ŵambura urunji. Kweni Yesu wakaŵa wakwananga yayi. (1 Petrosi 2:22) Wakakana kupuluskika na uryezi, kukhumbisiska udindo na uzukusi, ivyo vikuchitiska ŵanthu ŵanandi ŵambura urunji kugwiliskira ntchito nkhongono zawo kupwetekera ŵanji.

¹⁶ Yesu wakagwiliskiranga ntchito nkhongono zake mwa uryezi yayi, nesi kuzigwiliskira ntchito kuti wasangire vyakukhumba vyake. Apo wakaŵa na njara, wakakana kuzgora malibwe kuŵa vingwa. (Mateyu 4:1-4) Vinthu vichoko ivyo wakaŵa navyo mbukaboni wakuti wakagwiliskiranga ntchito nkhongono zake kuti wasange chandulo yayi. (Mateyu 8:20) Paliso ukaboni unyake uwo ukulongora kuti wakachitanga milimo yankhongono chifukwa cha uryezi yayi. Kuti wachite minthondwe, wakeneranga kujipeleka chomene. Para wachizga ŵalwari, nkhongono zake zikafumangamo. Iyo wakamanyanga kuti nkhongono zake zinyake zafumamo, nanga wangamukhwaska ni munthu yumoza. (Mariko 5:25-34) Ndipouli, wakazomerezganga mizinda ya ŵanthu kumukhwaska, ndipo ŵakachizgikanga. (Luka 6:19) Uwu mbukaboni wambura kususkika wakuti Yesu wakajighanaghaniranga yekha yayi.

17. Kasi Yesu wakalongora kuti wakagwiliskiranga ntchito nkhongono zake mwamahara?

¹⁷ Yesu wakaŵa wamahara pakugwiliskira ntchito nkhongono zake. Iyo wakachitanga minthondwe kuti wajilongore waka yayi, panji kuti wakondweske waka ŵanthu. (Mateyu 4:5-7) Wakakana kuchita minthondwe kuti wakondweske waka Herode. (Luka 23:8, 9) M’malo mwa kuthandazga nkhongono zake, nyengo zinandi Yesu wakaphaliranga awo waŵachizga kuti ŵaleke kuphalira munthu waliyose. (Mariko 5:43; 7:36) Iyo wakakhumbanga yayi kuti ŵanthu ŵamanye za iyo mwakupulika waka malipoti.—Mateyu 12:15-19.

18-20. (a) Kasi ntchivichi icho chikapangiskanga Yesu kugwiliskira ntchito nkhongono zake mwakwenelera? (b) Kasi mukujipulika wuli na umo Yesu wakachizgira mwanalume wakumangwa makutu?

¹⁸ Yesu wakapambananga chomene na ŵawusi awo ŵakugwiliskira ntchito nkhongono zawo kwambura kughanaghanira vyakusoŵerwa kweniso masuzgo gha ŵanji. Yesu wakaghanaghaniranga ŵanthu. Iyo wakakhwaskikanga chomene para wawona ŵanthu ŵakusuzgika mwakuti wakachitangapo kanthu kuti wamazge masuzgo ghawo. (Mateyu:14:14) Wakaghanaghaniranga umo iwo ŵakajipulikiranga na vyakusoŵa vyawo, ndipo lusungu ulu ndilo likamupangiska kugwiliskira ntchito nkhongono zake mwakwenelera. Chiyelezgero chiwemi cha nkhani iyi chili pa Mariko 7:31-37.

¹⁹ Pa chakuchitika ichi, mizinda yikuru yikiza kwa Yesu na ŵalwari ŵanandi, ndipo wose wakaŵachizga. (Mateyu 15:29, 30) Kweni Yesu wakasankhapo mwanalume yumoza kuti wamovwire mwapadera. Mwanalume uyu wakaŵa wakumangwa makutu ndiposo wachikwikwi. Yesu wakwenera kuti wakamanya kuti mwanalume uyu wakaŵa wawofi kweniso wasoni. Ntheura wakachita vinthu mwamahara chomene, wakatolera mwanalume uyu pamphepete, patali na wumba, pa malo gha ŵekha. Pamanyuma Yesu wakayowoya nayo na mawoko kuti wamuphalire ivyo wakakhumbanga kuchita. “Wakanjizga minwe yake mu makutu gha munthu yura, ndipo wakati wathunya mata, wakamukhwaska pa lulimi.”c (Mariko 7:33) Kufuma apo, wakalaŵiska kuchanya na kulomba. Apa vikaŵa nga Yesu wakuphalira mwanalume uyu kuti, ‘Ivyo nikuchitirenge vichitikenge mu nkhongono ya Chiuta.’ Paumaliro Yesu wakati: “Julika.” (Mariko 7:34) Nyengo yeneyiyo, mwanalume uyu wakamba kupulika na kuyowoya makora.

²⁰ Ntchakukhozga chomene kumanya kuti apo Yesu wakagwiliskiranga ntchito nkhongono zake izo Chiuta wakamupa pakovwira ŵakusuzgika, wakaghanaghanirangaso umo iwo ŵakajipulikiranga! Kasi ntchakukhozga yayi kumanya kuti Yehova wali kuŵika Ufumu wake mu mawoko gha Muwusi uyo wakughanaghanira ŵanthu?

Chithuzithuzi cha Vinthu Vyamunthazi

21, 22. (a) Kasi minthondwe ya Yesu yikutovwira kumanya vichi? (b) Chifukwa chakuti Yesu wakaŵa na mazaza pa chilengiwa, kasi tikwenera kukhazga vichi mu Ufumu wake?

²¹ Minthondwe iyo Yesu wakachitanga pa charu chapasi yikutovwira waka kumanya za vitumbiko vikuru ivyo vizamuŵako mu ufumu wake. Mu charu chiphya cha Chiuta, Yesu wazamuchitaso minthondwe—kweni pa charu chose! Ghanaghanirani waka vinthu vyakukondweska ivyo tikulindizga munthazi.

²² Yesu wazamuwezgerapo kukolerana kwa pakati pa vinthu vyamoyo. Kumbukani kuti wakalongora kuti wali na mazaza pa chilengiwa apo wakachetamiska mphepo ya mwera pa nyanja. Ipo, mu Ufumu wa Khristu, ŵanthu ŵazamukhumbikwira kopa kavuluvuru yayi, nesi vindindindi, kuphulika kwa vinthu vinyake ivyo vikuwoneka nga ni bala kufuma pasi pa charu, panji ngozi zinyake za chilengiwa. Chifukwa chakuti Yesu ni Misiri Waluso, uyo Yehova wakagwiliskira ntchito pakulenga charu na vinthu vyose vyamoyo ivyo vikukhalamo, wakumanya makora umo charu chapasi chikapangikira. Wakumanya umo vinthu vya pa charu chapasi vikwenera kugwilira ntchito. Mu Ufumu wake, charu chose chizamuŵa Paradiso.—Luka 23:43.

23. Kasi Yesu wazamufiska wuli ivyo ŵanthu ŵakukhumba pakuŵa Themba?

²³ Wuli pakuyowoya za ivyo ŵanthu ŵakukhumba? Chifukwa chakuti Yesu wakaryeska ŵanthu masauzandi ghanandi mwakugwiliskira ntchito somba na tuvingwa tuchoko waka, tili na chigomezgo kuti mu ufumu wake muzamuŵavya njara. Enya, vyakurya vinandi ivyo vizamugaŵika kwambura kutemwera, vizamumazga njara kwamuyirayira. (Salimo 72:16) Nkhongono izo wakaŵa nazo pa kuchizga matenda zikutisimikizgira kuti kuzamuŵavya ŵachibulumutira, ŵakumangwa makutu, na ŵakudumuka viŵaro, ndipo ŵanthu ŵakupendera ŵazamuchizgika, ndipo ŵazamulwaraso yayi umoyo wawo wose. (Yesaya 33:24; 35: 5, 6) Kuwuska ŵanthu ku ŵakufwa uko wakachitanga kukutisimikizgira kuti apo wazamuwusa nga ni Themba kuchanya wazamuŵa na nkhongono za kuwuska ŵanthu mamiliyoni ghanandi awo Awiske ŵakuŵakumbukira.—Yohane 5:28, 29.

24. Kasi tikwenera kukumbuka vichi apo tikughanaghanira za nkhongono za Yesu, ndipo chifukwa wuli?

²⁴ Apo tikughanaghanira za nkhongono za Yesu, tikwenera kukumbuka kuti Mwana uyu, wakulondezga Awiske nkhanira ndendende. (Yohane 14:9) Ntheura umo Yesu wakugwiliskira ntchito nkhongono zake, vikutovwira kumanya umo Yehova wakugwiliskira ntchito nkhongono zake. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani za umo wakachizgira wavyoni munyake mwalusungu. Chifukwa cha chitima, Yesu wakakhwaska mwanalume yura na kuyowoya kuti: “Nkhukhumba.” (Mariko 1:40-42) Para tikughanaghanira vyakuchitika nga ivi, vikuŵa nga Yehova wakuyowoya kuti, ‘umu ndimo nkhugwiliskira ntchito nkhongono zane.’ Kasi mukuchiskika yayi kulumba Chiuta Wankhongonozose na kumuwonga chifukwa cha kugwiliskira ntchito nkhongono zake mu nthowa yachitemwa nga ni iyi?