Vyawanangwa Ivyo Ŵakapelekanga kwa Themba

PARA imwe mungakhumba kupeleka chawanangwa kwa munthu wakuzirwa, kasi mungapeleka vichi? Kale vyakununkhira vinyake vikaŵanga vyakuzirwa chomene nga ni golide mwakuti ŵanthu ŵakapelekanga kwa themba. Lekani vyawanangwa viŵiri ivyo ŵakumanya vya nyenyezi ŵakapeleka kwa “themba la Ŵayuda” vikaŵa vyakununkhira.—Mateyu 2:1, 2, 11.

Baibolo likuti apo fumukazi ya ku Sheba yikiza kwa themba Solomoni ‘yikapeleka matalente 120 gha golide na mafuta gha basamu ghanandi na malibwe ghakuzirwa. Vindachitikeposo kuti kwize mafuta ghanandi nthena gha basamu kuyana na agho fumukazi ya ku Sheba yikapeleka kwa Themba Solomoni.’a (2 Midauko 9:9) Mathemba ghanyake nagho ghakapeleka mafuta gha basamu kwa Solomoni.—2 Midauko 9:23, 24.

Chifukwa wuli mafuta panji vyakununkhira ivi vikaŵanga vyakudura chomene mu nyengo yakale? Chifukwa ntchakuti vikagwiranga ntchito zinandi. Mwachiyelezgero, ŵakaphakaranga, vikagwiranga ntchito pakusopa, na kunozgera chitanda. (Wonani bokosi la mutu wakuti “Umo Kale Ŵakagwiliskiranga Ntchito Vyakununkhira.”) Kweniso vyakununkhira vikaduranga chifukwa chakuti vikafumanga kutali ndipo ŵakawodanga mwakudura.

VIKAJUMPHANGA MU CHIPALAMBA CHA KU ARABIA

Kale makuni ghanyake gha vyakununkhira ghakameranga mu Mlonga wa Yorodani. Kweni vyakununkhira vinyake vikafumanga ku vyaru vinyake. Baibolo likuzunura mitundu yinandi ya vyakununkhira. Likuzunura safuloni, aloyi, basamu, sinamoni, lubani na mure. Ku vyakurya ŵakaŵikangako minti, dilu na kamini.

Vyakununkhira nga ni aloyi, kida, na sinamoni vikafumanga uko sono tikuti China, India, na Sri Lanka. Ndipo mure na lubani vikafumanga ku makuni agho ghakusangika ku chipalamba icho chikwambira kumwera kwa Arabia m’paka ku Somalia. Narido na spikenadi vikafumanga ku India.

Vyakununkhira ivi kuti vikafike ku Israel vikajumphanga mu chipalamba cha Arabia. Ntheura buku linyake likuti ŵanthu ŵa ku Arabia ndiwo ŵekha ŵakaguliskanga chomene vinthu ivi ku vyaru vya kumafumiro na kumanjiliro gha dazi. (The Book of Spices) Ku Negev kumwera kwa Israel kuli kusangika matawuni na viliŵa vyakukhora vyakale, umo ŵanthu ŵamalonda awo ŵakaguliskanga vyakununkhira ŵakendangamo. Malo agha ghakulongora kuti ŵanthu awo ŵakafumanga kumwera kwa Arabia m’paka ku Mediterranean ndiwo ŵakaguliskanga vyakununkhira. Ŵanthu aŵa ŵakasanganga chomene ndalama.—World Heritage Centre of UNESCO.

Ŵanthu ŵamalonda aŵa ŵakendanga mitunda makilomita 1,800 kujumpha mu Arabia uku ŵanyamura vyakununkhira. (Job 6:19) Baibolo likuti gulu la Ŵaishimayeli likanyamura ‘maziwu na mafuta gha munkhwala na mure’ kufuma ku Giliyadi kuluta navyo ku Eguputo. (Genesis 37:25) Ku ŵamalonda aŵa, ndiko ŵana ŵa Yakobe ŵakaguliska munung’una wawo Yosefe kuŵa muzga.