LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • mwbr26 Malichi pp. 1-12
  • Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
  • Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano—2026
  • Mitu Yichoko
  • MALICHI 2-8
  • MALICHI 9-15
  • MALICHI 16-22
  • MALICHI 23-29
  • EPULERO 6-12
  • EPULERO 13-19
  • EPULERO 20-26
  • EPULERO 27–MEYI 3
Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano—2026
mwbr26 Malichi pp. 1-12

Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano

MALICHI 2-8

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 41-42

“Ungawopanga Yayi”

w25.05 12 ¶13

Yehova Wangamusanguluskani

Nangauli Yehova wakaŵasanguluska Ŵayuda awo ŵakaŵa ku wuzga na chigomezgo chiwemi, kweni wakamanyanga kuti ŵazamusanganaso na masuzgo panyengo iyo ŵazamufwatukanga ku wuzga. Yehova wakayowoyerathu kuti chakuumaliro wa wuzga wa Ŵayuda, themba linyake lankhongono lizamuthereska mitundu yakuzingilizga Babuloni ndipo paumaliro lizamuwukira Babuloni. (Yes. 41:2-5) Kasi Ŵayuda ŵakeneranga kufipa mtima? Yehova wakaŵaphalilirathu ŵanthu ŵake kumanyuma kuti: “Ungawopanga yayi, pakuti nili nawe. Ungenjerwanga chara, pakuti ndine Chiuta wako.” (Ŵazgani Yesaya 41:10-13.) Kasi wakang’anamuranga vichi apo wakayowoya kuti “ndine Chiuta wako”? Apa wakakumbuskanga Ŵayuda kuti ŵakwenera kumusopa iyo yayi, chifukwa fundo iyi ŵakayimanyanga kale. M’malo mwake, wakaŵakumbuskanga kuti iyo wali nawo.—Sal. 118:6.

ijwbv nkhani 5 ¶4-7

Yesaya 41:10—“Sono Ungopanga, Pakuti Ine Ndiri Nawe”

“Nili nawe.” Yehova wakuphalira awo ŵakumusopa kuti ŵaleke kopa chifukwa ŵali ŵekha yayi. Iyo wakuwona masuzgo agho ghakuŵawira, wakupulika malurombo ghawo, ndipo wakuŵa nawo pafupi.—Salimo 34:15; 1 Petrosi 3:12.

“Ndine Chiuta wako.” Yehova wakuŵazikiska mtima awo ŵakumusopa mwakuŵakumbuska kuti mulimose umo vingaŵira iyo ni Chiuta wawo ndipo iwo mbanthu ŵake. Ndipo ŵakwenera kumanya kuti palije icho chingajandizga Chiuta kuti wachitepo kanthu kuŵawovwira.—Salimo 118:6; Ŵaroma 8:32; Ŵahebere 13:6.

“Nikukhozgenge, enya, nikovwirenge, nikukolenge na woko lane lamalyero laurunji.” Yehova wawelezgapo fundo yimoza katatu kuti wadidimizge kuti mulimose umo vingaŵira waŵawovwirenge ŵanthu ŵake. Wali kugwiliskira ntchito mazgu ghakuti nikukolenge na woko lane lamalyero laurunji kuti walongore umo wakuchitira para ŵanthu ŵake ŵakukukhumbikwira wovwiri. Para munyake wawa, Chiuta wakunyoloska woko lake kuti wamuwuske.—Yesaya 41:13.

Mazgu gha Chiuta, Baibolo ni nthowa yikuru iyo Chiuta wakukhozgera na kovwilira awo ŵakumusopa. (Joshuwa 1:8; Ŵahebere 4:12) Mwachiyelezgero, mu Mazgu gha Chiuta muli vinjeru vyakovwira ku awo ŵakusangana na masuzgo, nga ukavu, ulwari, panji nyifwa ya wakutemweka wawo. (Zintharika 2:6, 7) Chiuta wangagwiliskiraso ntchito nkhongono yake ya mzimu utuŵa kuti awo ŵakumusopa ŵaghanaghanenge makora na kuleka kuhangayika na masuzgo ghawo.—Yesaya 40:29; Luka 11:13.

w16.07 18 ¶4-5

“Ungawopanga Chara, Ine Nikovwirenge”

Kasi mazgu agha ngakukhozga yayi? Jitorani kuti Yehova wakumuphalirani imwe mazgu agha. Nangauli chingaŵa chakukondweska nadi kwenda na Yehova, kweni mazgu agha ghakung’anamura kuti Yehova wakumukorani pa kawoko na kwenda namwe yayi. Nakuti usange Yehova wangamukorani na woko lake la malyero na kwenda namwe, asi ndikuti wakorenge ku woko linu lamazere? M’malo mwake Yehova wakunyoloska ‘woko lake lamalyero laurunji’ na kukora “woko linu lamalyero” kuti wamufumiskani mu khululu, panji kuti masuzgo agho mukukumana nawo. Apo wakumuguzirani kuwaro, wakumusimikizgirani kuti: “Ungawopanga chara, ine nikovwirenge.”

Kasi mukuwona kuti Yehova ni Dada winu wachitemwa kweniso Mubwezi uyo wangamovwirani para mwasangana na suzgo kweniso para mukwenjerwa? Yehova wakumutemwani chomene, ndipo wakumufipirani mtima. Kweniso wakumusimikizgirani kuti wamovwiraninge. Yehova ngwakunozgeka kumovwirani kweniso kumuvikilirani para mwasangana na masuzgo. Nadi, Yehova ni “movwiri wakugomezgeka mu nyengo ya suzgo.”—Sal. 46:1.

Ivyo Tasambira

w01 10/1 20 ¶3

Kasi Kugomezgeka Chikung’anamurachi?

Yehova wakamuphalira mubwezi wake Abrahamu kuti: “Ine ndine chiskango chako.” (Genizesi 15:1; Yesaya 41:8) Yehova wakayowoya waka yayi mazgu agha. Yehova wakavikilira na kuponoska Abrahamu kweniso ŵamumbumba yake kwa Farawo na Abimeleki. Wakawovwira Abrahamu kuthaska Loti ku mafumu ghanayi agho ghakakora Loti. Yehova wakawezgeramo nkhongono zakubabira mwa Abrahamu uyo wakaŵa na vyaka 100 kweniso Sara uyo wakaŵa na vyaka 90 kuti mphapu yakulayizgika yizakafume mwa iwo. Nyengo zose Yehova wakayowoyanga na Abrahamu kwizira mu mboniwoni, maloto, kweniso ŵangelo. Yehova wakagomezgeka kwa Abrahamu pa nyengo iyo wakaŵa wamoyo kweniso pati pajumpha nyengo yitali Abrahamu wati wafwa. Vyaka vinandi vikati vyajumphapo, Yehova wakafiska malayizgo ghake agho wakalayizga mphapu ya Abrahamu, mtundu wa Israyeli nangauli mtundu uwu ukaŵa wakugaluka. Ubwezi uwo ukaŵa pakati pa Yehova na Abrahamu ukalongoranga umo kugomezgeka kwanadi kuliri, uko nkhuchitapo kanthu chifukwa cha chitemwa.—Genizesi, chaputara 12 m’paka 25.

MALICHI 9-15

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 43-44

Uchimi Uwo Ukalembeka Pafupifupi Vyaka 200 Pambere Undafiskike

wp20.1 8 ¶2-3

Baibolo Ni Buku Ilo Muli Unenesko

Uchimi: Mu 700 B.C.E Yesaya wakalemba kuti Babuloni uwo ukaŵa msumba wankhongono chomene uzamuparanyika, ndipo muzamukhalaso munthu yayi. (Yesaya 13:17-20) Yesaya wakayowoyerathu zina la munthu uyo wazamuparanya msumba uwu kuti ni Sayirasi. Wakayowoyaso umo wazamuchitira ndipo wakati ‘milonga yizamukamuka.’ Ndipo wakachimaso kuti vipata vizamujalika yayi.—Yesaya 44:27–45:1.

Umo Uchimi Uwu Ukafiskikira: Vyaka 200 pamanyuma pakuti Yesaya wachima, Fumu ya Peresiya yikawukira Babuloni. Kasi fumu iyi yikaŵa njani? Yikaŵa Sayirasi. Pakuti msumba uwu ukaŵa wakuvikilirika chomene, Sayirasi wakaghanaghana vyakupatuska maji gha mu mlonga wa Yufurate agho ghakavikiliranga msumba. Ŵasilikari ŵake ŵakapatuska maji gha mlonga uwu. Ichi chikapangiska kuti maji gha mu mlonga uwu ghachepe mwakuti ŵasilikari ŵake ŵanjire kwambura suzgo. Pa vifukwa vyambura kumanyikwa makora, Ŵababuloni ŵakajara yayi vijaro vyakunjilira mu msumba ndipo ŵasilikari ŵa Sayirasi ŵakanjira mu msumba na kuwuparanya.

w22.03 14 ¶1; lfb sambiro 63 ¶5

ŴAYUDA ŵakakondwa chomene. Yehova Chiuta “wakavundura mzimu wa Sayirasi themba la Peresiya” kuti wafwature Ŵaisrayeli, awo ŵakakhala ku wuzga ku Babuloni kwa vyaka vinandi. Themba likapharazga kuti Ŵayuda ŵangawelera ku charu chawo kuti ‘ŵakazengeso nyumba ya Yehova Chiuta wa Israyeli.’ (Ezir. 1:1, 3) Iyi yikaŵa nkhani yakukondweska chomene. Ichi chikang’anamuranga kuti Ŵayuda ŵamusopaso Chiuta waunenesko mu charu icho wakaŵapa.

Mu chaka chimoza, Sayirasi wakapharazga kuti: ‘Yehova waniphalira kuti nimuzengereso tempile lake ku Yerusalemu. Waliyose uyo wakukhumba kovwirapo ni mwanangwa kuluta.’ Ntheura, Ŵayuda ŵanandi ŵakawelera kwawo ku Yerusalemu pakati pajumpha vyaka 70 nga umo Yehova wakalayizgira. Sayirasi wakatumizgaso makapu ghagolide na ghasiliva na viteŵetero vyose ivyo Nebukadinezara wakatora mu tempile. Apa tawona kuti Yehova wakagwiliskira ntchito Sayirasi kuti wawovwire ŵanthu ŵake.

Ivyo Tasambira

w24.02 30 ¶8

Mafumbo Ghakufuma ku Ŵaŵazgi

Chiyelezgero chachiŵiri ni uchimi wakukhwaskana na Sayirasi kuti wazamuthereska na kufumiska Ŵayuda ku wuzga na kulangura kuti tempile la Yehova lizengekeso. (Yes. 44:26–45:4) Themba la Peresiya Sayirasi likafiska nadi uchimi uwu. (Ezir. 1:1-4) Ndipouli, Sayirasi wakasopanga Chiuta waunenesko yayi. Nangauli Yehova wakagwiliskira ntchito Sayirasi kuti wafiske uchimi uwu, kweni wakamuchichizga yayi Sayirasi kuti wambe kumusopa iyo.—Zinth. 21:1.

MALICHI 16-22

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 45-47

“Ndine Chiuta, Kulije Munyake Wakuyana na Ine”

w20.06 5 ¶14

“Zina Linu Lituŵiskike”

Satana wayezgayezga kuchita chilichose kuti watondeske khumbo la Yehova. Kweni watondeka kanandi waka. Baibolo likulongosora ivyo Yehova wachita, ndipo likulongora kuti Yehova Chiuta ni Dada wachitemwa kweniso Muwusi muwemi chomene. Uchigaluka wa Satana pamoza na awo ŵakumulondezga ukumuŵinya chomene Yehova. (Sal. 78:40) Nangauli vili nthena, kweni Yehova wachita vinthu mwavinjeru, mwakuzikira ndiposo mwaurunji. Kweniso munthowa zinandi walongora nkhongono zake. Chakuluska vyose ntchakuti mu vyose ivyo wakuchita walongora kuti ngwachitemwa. (1 Yoh. 4:8) Yehova wandalekepo kutuŵiska zina lake.

w25.06 18 ¶15

“Jiyuyurani na Kuzomerezga Kuti Vinyake Mukuvimanya Yayi”

Nangauli tikumanya yayi kuti machero kuwengechi, kweni icho tikumanya ntchakuti Yehova walayizga umoyo wamuyirayira, kwali nkhuchanya panji pa charu chapasi. Tikumanya kuti wangateta yayi ndipo palije icho chingamutondeska kufiska malayizgo ghake ghose. (Tito 1:2) Iyo pera ndiyo ‘wakuyowoyerathu kufuma pakwamba ivyo vizamuchitika, kwamba kale chomene wakuyowoyerathu vinthu ivyo vindachitike.’ Vyose ivyo wakayowoyerathu kumasinda kuti vizamuchitika vili kufiskika, ndipo vyose ivyo wayowoyerathu vyamunthazi navyo vizamufiskika. (Yes. 46:10) Tikumanya kuti palije icho chingamutondeska Yehova kutitemwa. (Rom. 8:35-39) Iyo watipembuzgenge, kutipa vinjeru, kweniso nkhongono kuti tizizipizge suzgo lililose ilo tingakumana nalo. Tikwenera kugomezga kuti Yehova watovwirenge na kutitumbika.—Yer. 17:7, 8.

w24.09 11¶13-14

Kalata Iyo Yingatovwira Kuzizipizga M’paka Paumaliro

Apo ŵakalindiliranga chimanyikwiro chakuti ŵachimbire, Ŵakhristu Ŵachihebere ŵakakhumbikwiranga kuŵa na umoyo wambura kukhumba vinandi, kweniso wambura “kutemwa ndalama.” (Ŵazgani Ŵahebere 13:5.) Ŵanyake mwa iwo ŵakaŵa kuti ŵakumanapo na suzgo la njara kweniso ukavu. (Heb. 10:32-34) Nangauli pakwamba ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kuzizipizga masuzgo chifukwa cha makani ghawemi, kweni ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakamba kuwona kuti usambazi ndiwo ngwakukhumbikwa chomene kuti ŵaŵe ŵakuvikilirika. Kweni ndalama zikatenge ziŵavikilirenge yayi pa nyengo iyo Yerusalemu wakaparanyikanga. (Yak. 5:3) Nakuti wose awo ŵakatemwanga chomene vinthu vyakuthupi chikwenera kuti chikaŵaŵira chakusuzga chomene kuchimbira na kuleka nyumba na katundu wawo munandi.

Usange tili na chipulikano chakukhora tigomezgenge kuti umaliro wa charu chiheni ichi uli pafupi chomene, ndipo tigegenge kuŵa na mtima wakutemwa chomene vinthu vyakuthupi. Pa nyengo ya suzgo yikuru, ndalama zizamuŵavya ntchito ndipo Baibolo likuti ŵanthu “ŵazamutaya siliva lawo mu misewu,” chifukwa ŵazamumanya kuti “siliva panji golide lawo vizamuŵaponoska yayi mu zuŵa la ukali ukuru wa Yehova.” (Ezek. 7:19) M’malo mwa kuŵika mtima pa kujiwunjikira usambazi, tikwenera kusankha vinthu ivyo vingatovwira kuti tiŵe na umoyo wambura kukhumba vinandi uku tikupwelelera mbumba zithu na kuteŵetera Yehova. Ivi vikusazgapo kugega kunjira mu ngongoli zambura kwenelera panji kumalira nyengo yithu yinandi kupwelelera vinthu vyakuthupi ivyo tili navyo. Tikweneraso kuŵa maso kuti tileke kutemwa chomene vinthu vithu ivyo tili navyo. (Mat. 6:19, 24) Chipulikano chithu chingayezgeka pa nkhani ya vinthu vyakuthupi kweniso vinyake apo tikulindilira umaliro kuti wize.

Ivyo Tasambira

w11 1/1 14 ¶2-3

Kasi Chiuta Wakamanyirathu Kuti Adamu na Eva Ŵazamunanga?

Malemba ghakulongoraso kuti Yehova ‘yekha ngwavinjeru.’ (Ŵaroma 16:27) Ŵangelo ŵakawona vinthu vinandi ivyo Chiuta wakachita vyakulongora kuti wali nadi na vinjeru vyambura mphaka. Yehova wati walenga vinthu vya pa charu chapasi iwo ŵakamba “kuchemerezga mwakukondwa”. (Yobu 38:4-7) Tikukayika yayi kuti ŵangelo aŵa ŵakawoneseskanga chomene vyose ivyo vikachitikanga mu munda wa Edeni. Ŵangelo wakawonanga apo Chiuta wakalenganga vinthu vinandi vyakuzizwiska vyakuchanya na pa charu chapasi. Ntheura kasi vikate viŵenge vyakupulikikwa kuti Chiuta uyo ngwavinjeru, pamanyuma wakulengaso ŵanthu ŵaŵiri awo wakumanya kuti ŵazamutondeka kuchita makora? Ntchakuwonekerathu kuti vikatenge viŵenge vyambura kupulikikwa.

Panji munyake wangati, ‘Kasi vingachitika wuli kuti Chiuta uyo wali na vinjeru vyose watondeke kumanyirathu ivyo vichitikenge munthazi?’ Unenesko ngwakuti Yehova wali na vinjeru vikuru ndipo wakumanya “kufuma pakwamba ivyo vizamuchitika.” (Yesaya 46:9, 10) Kweni iyo wakuchichizgika yayi kugwiliskira ntchito vinjeru vyake vyose vya kumanyirathu vyamunthazi, nga umo viliri kuti ni nyengo zose yayi apo wakugwiliskira nkhongono zake zose pakuchita vinthu. Yehova wakusankha mwavinjeru vinthu ivyo wakukhumba kumanyirathu. Ndipo wakugwiliskira vinjeru vyake vya kumanyirathu vinthu para wawona kuti ntchakukhumbikwa kuchita nthena kweniso para vikukolerana na umo vinthu viliri pa nyengo iyo.

MALICHI 23-29

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 48-49

Uwemi Wakutegherezga kwa Yehova

it “Msambizgi, Kusambizga” ¶2

Msambizgi, Kusambizga

Yehova Chiuta, Mlengi, ni Msambizgi Mukuru, panji kuti Msambizgi wa ŵateŵeti ŵake. (1Ma 8:36; Sa 27:11; 86:11; 119:102; Yes 30:20; 54:13) Ivyo wali kulenga vikutisambizga kuti Chiuta waliko ndipo ngwavinjeru, kweniso vikutovwira kuti timanye vinandi vyakukhwaskana na iyo. Ndipo ivyo tikuwona ni vichoko chomene pakuyaniska na ivyo wali kulenga. (Yob 12:7-9) Kweniso kwizira mu vinthu vyapadera ivyo wakuvumbura, Yehova wakusambizga ŵanthu zina lake, khumbo lake na malango ghake. (Yaniskani na Ek 4:12, 15; 24:12; 34:5-7.) Chiuta wakuvumbura vinthu ivi kwizira mu Mazgu ghake Baibolo, ndipo ndiyo nthowa yikuru iyo wakusambizgira ŵanthu vyakukhwaskana na khumbo lake. (Ro 15:4; 2Ti 3:14-17) Mzimu wa Chiuta nawo ukugwira ntchito nga msambizgi.—Yoh 14:26.

ijwbq nkhani 44 ¶2-3

Kasi Baibolo Likuti Wuli pa Nkhani ya Wanangwa Wakusankha? Kasi Chiuta Wakulemberathu Chilichose?

● Chiuta wali kulenga ŵanthu mu chikozgo chake. (Genizesi 1:26) Mwakupambana na vinyama ivyo vikwendera waka mahara agho vili kulengeka nagho, ise tili kulengeka na mikhaliro yiwemi ya Chiuta, nga chitemwa na urunji. Kweniso tili na wanangwa wakusankha nga Chiuta.

● Ivyo tikusankha kuchita vikukhwaskaso umoyo withu. Baibolo likutiphalira kuti, ‘tisore umoyo . . . mwakupulikira mazgu gha Chiuta’ panji kuti malango ghake. (Dotoronome 30:19, 20) Tiŵavyenge wanangwa wakusankha, mphanyi pempho ili languŵa lambura ntchito, kweniso mphanyi zanguŵa nkhaza. M’malo mwakutichichizga kuchita ivyo wayowoya, Chiuta wakutipempha mwachitemwa kuti: “Muŵenge kuti mwapulikira malango ghane! Mphanyi mtende winu waŵa nga ni mlonga.”—Yesaya 48:18.

lv 199 ¶8

“Jizengani pa Chipulikano Chinu Chituŵa Nkhanira”

Apa, Yehova wakutikumbuska kuti ndise tisangenge chandulo para timupulikirenge. Wakutilayizga vitumbiko viŵiri usange tachita nthena. Chakwamba, mtende withu uŵenge nga ni mlonga, ndiko kuti wabata, unandi, wambura kumara. Chachiŵiri, urunji withu uŵenge nga ni majigha gha nyanja. Usange mwimilira pa mlima na kuwonelera majigha ghakwiza na kuwelera, kwambura kukayika mukughanaghana kuti ndimo viŵirenge m’paka kunthazi kose. Mukumanya kuti majigha ghizenge nipera, kuthavukira pa mlima vyaka vinandi ivyo vikwiza. Yehova wakuti urunji winu ndimo uŵirenge. Para mukulimbikira kuŵa ŵakugomezgeka kwa iyo, mbwenu wazomerenge chara kuti mutondeke. (Ŵerengani Masalimo 55:22.) Kasi malayizgo ghakutora mtima agha ghakukhozga yayi chipulikano chinu mwa Yehova ndiposo malango ghake ghaurunji?

Ivyo Tasambira

it “Nyengo Yakuzomerezgeka” ¶1-3

Nyengo Yakuzomerezgeka

Mazgu agho mpositole Paulosi wakayowoya pa 2 Ŵakorinte 6:2 wakakora uchimi wa pa Yesaya 49:8, uwo ukuti: “Yehova wakuti: ‘Mu nyengo yakulongolera lusungu nkhamuzgorani, mu zuŵa la chiponosko nkhamovwirani. Nkhamusungilirani kuti nimupelekani kuŵa nga phangano ku ŵanthu, kuti charu chinozgeke, kuŵakhazika mu chiharo chawo chakupasuka.’” Mazgu agha ghakayowoyanga za Yesaya uyo wakimiranga mtundu wa Israyeli. (Yes 49:3) Uchimi uwu ukayowoyanga za kuwezgerapo uko kukafiskika kakwamba apo Ŵaisrayeli ŵakawombokwanga ku Babuloni. Ndipo Ŵaisrayeli awo ŵakaŵa ŵakayidi ŵakaphalirika kuti, “Fumani!” Ndipo ŵakawelera ku charu chawo icho chikaparanyika na kuchizengaso.—Yes 49:9.

Kweni mazgu gha mu chaputara ichi mu vesi 8 ghakuti, “nimupelekani kuŵa nga phangano ku ŵanthu” na mazgu gha mu vesi 6 ghakuti “muteŵeti” wa Yehova wazamupelekeka nga “ungweru ku ŵamitundu,” kweniso kuti “chiponosko [cha Chiuta] chifike ku vigoti vya charu chapasi,” ghakuyowoya za uchimi wa Mesiya kweniso ghakuyowoya za Yesu Khristu kuti ni “muteŵeti” wa Chiuta. (Yaniskani Yes 42:1-4, 6, 7 na Mt 12:18-21.) Pakuti “nyengo yakulongolera lusungu” yikaŵa nyengo iyo Yehova ‘wakazgolera’ na ‘kovwira’ muteŵeti wake, yikwenera kuti yikuyowoya vya umoyo wa Yesu wa pa charu chapasi apo “wakaŵeyelera na kulomba, pamoza na kulira chomene na masozi, kwa Uyo wakaŵa na nkhongono zakumuponoska ku nyifwa, ndipo wakapulikikwa chifukwa cha kopa Chiuta.” (Heb 5:7-9; yaniskani na Yoh 12:27, 28; 17:1-5; Lu 22:41-44; 23:46.) Ntheura likaŵa “zuŵa la chiponosko” la Mwana wa Chiuta, apo iyo wakalongolera kuti ngwakunyoloka na wakufikapo, lekani “wakaŵa na mulimo wa kuŵapa chiponosko chamuyirayira wose awo ŵakumupulikira.”—Heb 5:9.

Kweniso mazgu agho Paulosi wakakora gha uchimi ghakulongora kuti ghakayowoyanga za Ŵakhristu awo Paulosi wakaŵachiska kuti “muleke kuzomera lusungu lukuru lwa Chiuta na kuwinda chilato chake.” Kweniso ku awo wakayowoya kuti (pamanyuma pa kukora mazgu gha pa Yes 49:8): “Chomene sono ndiyo nyengo yakuzomerezgeka. Wonani, sono ni zuŵa la chiponosko.” (2Ko 6:1, 2) Ŵakhristu aŵa ŵakazgoka “Israyeli wa Chiuta” wauzimu kufuma mu Pentekoste 33 C.E. kuya munthazi. (Ga 6:16) Kweni iwo ŵakeneranga kulongora kuti ŵakukhumba kuti Chiuta waŵalongore lusungu, mwakuti pa “nyengo yakuzomerezgeka” ŵaŵe ŵakwenelera “zuŵa la chiponosko.”

EPULERO 6-12

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 50-51

Tegherezgani kwa Uyo Chiuta Wakamusambizga

kr 183 ¶5

Kusambizga Ŵateŵeti ŵa Ufumu

Pakati pajumpha nyengo, Yehova wakaphalira Mwana wake ntchito iyo wazamuchita pa charu chapasi. Pali uchimi uwo ukutiphalira umo vinthu vikaŵira pakati pa Msambizgi Mukuru na Mwana wake wakwamba kubabika. (Ŵerengani Yesaya 50:4, 5.) Uchimi uwu ukuti Yehova wakawuskanga Mwana uyu “mulenji na mulenji.” Mazgu agha ghakulongora kuti wakachitanga nga ni msambizgi uyo wakuwuska mwana wake wa sukulu mulenjilenji kuti wamusambizge. Buku linyake lakulongosora vya Baibolo likuti: “Yehova wakamutoranga nga ni mwana wa sukulu, na kumuphalira icho wamupharazga, kweniso umo wamupharazgira.” Ku “sukulu” yakuchanya iyi, Yehova wakasambizga Mwana wake ‘icho wakenera kuphara na kuyowoya.’ (Yoh. 12:49) Awiske ŵakamuphalira chakuti wasambizge. Apo Yesu wakaŵa pano pasi, wakachita nadi ivyo wakasambira. Wakachita uteŵeti uwo iyo wakatumika, kweniso wakasambizga awo ŵakamulondezganga umo ŵangachitira uteŵeti wawo.

cf 133 ¶13

“Nkhutemwa Adada”

Pambere wandize pa charu chapasi, Mwana uyu wakakondwanga kusambira vinthu kwa Adada ŵake. Uchimi uwo uli kulembeka pa Yesaya 50:4-6 ukuvumbura kuti Yehova wakasambizga Mwana wake mwapadera vinthu vyakukhwaskana na mulimo wake nga ni Mesiya. Iyo wakakukhumbisiskanga chomene kusambira, nangauli ivyo wakasambiranga vikasazgangapo masuzgo ghanyake agho wazamukumana nagho kunthazi. Pamanyuma, Yesu wati wiza pa charu chapasi na kukura, wakatemwanga chomene kuluta ku nyumba ya Adada ŵake kukasopa na kusambira ivyo Yehova wakukhumba. Baibolo likuti Yesu wakaŵa na kaluso kakuluta ku tempile na ku sunagoge mwakugomezgeka. (Luka 4:16; 19:47) Usange tikukhumba kulutilira kutemwa Yehova, tikwenera kuluta ku maungano gha mpingo, uko tikusopa, kusambira na kumuwonga.

Ivyo Tasambira

it “Khululu” ¶2

Khululu

Yehova wakayowoya na Yesaya kwizira mu ntharika kuti wakumbuske ŵanthu za khululu na ntchito yake. (Yes 51:1) Nga umo vesi la panthazi likulongolera, “jalawe” likwenera kuti likayowoyanga za Abrahamu kuti ndimo muzamufuma mtundu wa ŵanthu, ndipo “khululu” wakaŵa Sara, uyo mu nthumbo yake mukafuma Yisake uyo ni wiske wa Israyeli. (Yes 51:2) Pakuti Yisake wakababika mwamunthondwe na nkhongono ya Chiuta, ntheura khululu likwimira chinthu chinyake chauzimu. Lekani lemba la Dotoronome 32:18 likuyowoya kuti Yehova ni ‘Jalawe ilo likababa’ Israyeli, “Chiuta [mazgu ghakuyana waka agha agho ghakuyowoya vya Sara pa Yes 51:2] uyo wakamubabani.”

EPULERO 13-19

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 52-53

Yesu Wakalongora Chitemwa Chikuru!

w10 11/15 7 ¶2

Ŵawukirano, Kanani Kuchichizgika na Ŵanyinu

Kasi mukwendera ivyo ŵanyinu ŵakukhumba? Para ni nthena, chifukwa wuli? Panji chingaŵa chifukwa chakuti mukukhumba kuti ŵamutemwaninge? Maghanoghano agha paghekha ngaheni yayi. Nakuti ŵalara nawo ŵakukhumba kutemweka na ŵanyawo. Palije uyo wakukhumba kutinkhika. Kweni unenesko ngwakuti nyengo zose para munthu wakukhumba kuchita icho ntchakwenelera, ŵanji ŵakukondwa yayi. Ndimo vikaŵiraso na Yesu. Ndipouli, nyengo zose wakachitanga icho ntchakwenelera. Nangauli ŵanji ŵakamulondezga na kuzomera kuŵa ŵasambiri ŵake, ŵanji ŵakamuyuyura Mwana wa Chiuta, ndipo ‘ŵakamutumbika chara.’—Yes. 53:3.

w19.02 11¶15

Penjani Kuzika na Kukondweska Yehova

Mu myezi yaumaliro ya umoyo wake pa charu chapasi, Yesu wakasuzgika chomene maghanoghano. Wakamanya kuti watambuzgikenge chomene na kukomeka. (Yoh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Myezi yichoko waka pambere wandafwe, wakayowoya kuti wakatamburanga. (Luka 12:50) Ndipo kukati kwakhala mazuŵa ghachoko waka kuti wafwe, Yesu wakati: “Umoyo wane ukukweŵeka.” Tingawona kuti Yesu wakaŵa wakujiyuyura na wakujilambika kwa Chiuta apo wakayowoyanga vyose ivyo vikaŵa mu mtima wake mu lurombo. Iyo wakati: “Adada, niponoskani ku ora ili. Ndipouli, ndicho chifukwa nizira ku ora ili. Adada, chindikani zina linu.” (Yoh. 12:27, 28) Nyengo yikati yakwana, Yesu wakachita chikanga na kujipeleka ku ŵalwani ŵa Chiuta, awo ŵakamukoma mwachikhozga soni ndipo wakafwa nyifwa yakuŵinya. Nangauli wakasuzgika maghanoghano na kutambuzgika, kweni mwakuzika Yesu wakachita khumbo la Chiuta. Tingayowoya na chigomezgo chose kuti Yesu ntchiyelezgero chiwemi chomene pa nkhani ya kuzika para tikusuzgika maghanoghano.—Ŵazgani Yesaya 53:7, 10.

Ivyo Tasambira

it “Viteŵetero” ¶2

Viteŵetero

Kanandi mazgu ghakuti keliʹ ghakugwiliskirika ntchito pakuyowoya za viteŵetero vyakupambanapambana ivyo ŵakagwiliskiranga ntchito mu malo ghakupatulika. Viteŵetero ivi vikusazgapo vinthu nga mbale, tuviŵiya twake, mafosholo, mabakule, vimafoloko, majonjo, vyakuzimwiskira, vyakupanira, viŵiya, na nkhombo zake. (Ek 25:29, 30, 39; 27:3, 19; 37:16, 23; 38:3; 1Ma 7:40-50; 2Mi 4:11-22) Pakuti viteŵetero ivi ŵakavigwiliskiranga ntchito pa vinthu vyakupatulika lekani vikaŵa “vyakupatulika.” (1Ma 8:4) Pakuti Ŵayuda awo ŵakafumanga ku Babuloni mu 537 B.C.E. ŵakapika mwaŵi wakunyamura viteŵetero vyakupatulika ivyo Themba Nebukadinezara likatora ku Yerusalemu, lekani ŵakeneranga kuŵa ŵakutowa mwakuthupi na mwauzimu. Ŵakaphalirika dango la uchimi lakuti: “Zgokaniko, zgokaniko, fumaniko [ku Babuloni], mungakhwaskanga chinthu chakufipirwa chara! Fumanimo mukati mwake, muŵe ŵakutowa, imwe mukuyegha viteŵetero vya Yehova.” (Yes. 52:11) Uku kukaŵa kutowa waka kwa kuwaro yayi kweni kukasazgangapo vinandi. Kweni kukaŵa kutowa kwa mu mtima. Apo mpositole Paulosi wakalemberanga kalata mpingo wa Ŵakorinte wakakora mazgu gha pa Yesaya 52:11 kulongora kuti Ŵakhristu ŵakwenera kujitozga ku ukazuzi wose wathupi na wauzimu.—2Ko 6:14-18; 7:1.

EPULERO 20-26

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 54-55

Kasi Mwanozgeka Kumupa Vichi Yehova Kuti Wamusambizgani?

w09 9/15 21 ¶3

Kuzirwa kwa Ivyo Yehova Wakutisambizga

Pakuti ni muwemi, Yehova ngwakunweka chomene kusambizga ŵanthu. Pakuyowoya za Ŵakhristu ŵakuphakazgika, lemba la Yesaya 54:13 likuti: “Wose ŵana ŵako tiŵasambizgike na Yehova, kusakata kwa ŵanaŵanalume tikuŵenge kukuru.” Mazgu agha ghakukhwaskaso “mberere zinyake” za Khristu. (Yoh. 10:16) Uchimi wakupulikikwa makora uwu, ukufiskika mu nyengo yithu yino. Mu mboniwoni Yesaya wakawona ŵanthu kufuma mu mitundu yose ŵakuya ku chisopa chaunenesko. Wakalongosora kuti ŵanthu aŵa ŵakayowoyeskananga yumoza na munyake, ŵakati: “Tiyeni tikwelere ku lupiri lwa Yehova, ku nyumba ya Chiuta wa Yakhobe; kuti watisambizge nthowa zake ndipo tamkwenda mu mendero ghake.” (Yes. 2:1-3) Ni mwaŵi ukuru kusambizgika na Chiuta.

w18.11 4-5 ¶6-7

“Gura Unenesko, Ungawuguliskanga Chara”

Ŵerengani Yesaya 55:1-3. Mazgu gha Yehova agho ghakalembeka na Yesaya ghakutovwira kupulikiska ng’anamuro la kugura unenesko. Mu mavesi agha, Yehova wakuyaniska mazgu ghake na maji, mkaka, na vinyo. Nga umo maji ghawemi ghakutikhorweskera para tili na nyota, mazgu gha Chiuta nagho ghakutisamphuska. Kweniso nga umo mkaka ukutipira nkhongono na kovwira ŵana kuti ŵakure, mazgu gha Yehova ghakutikhozga na kutovwira kuti tikure mwauzimu. Mazgu gha Yehova ghaliso nga ni vinyo. Mu nthowa wuli? Baibolo likuti vinyo likukondweska mitima ya ŵanthu. (Sal. 104:15) Ntheura apo Yehova wakutiphalira kuti ‘tigure vinyo,’ wakutisimikizgira kuti tiŵenge ŵakukondwa para tikuchita ivyo mazgu ghake ghakutiphalira. (Sal. 19:8) Yehova wakuyaniska mazgu ghake na vinthu ivi kuti watovwire kumanya vyandulo ivyo vikuŵapo para tasambira unenesko na kuulondezga. Ivyo tikuchita kuti tisambire unenesko ndivyo ni mtengo uwo tikulipira. Sono tiyeni tiwone vinthu vinkhondi ivyo tingagulira unenesko.

KASI MWAPELEKA PANJI KULEKA VICHI KUTI MUGURE UNENESKO?

Nyengo. Uwu ni mtengo uwo waliyose uyo wakugura unenesko wakwenera kupeleka. Pakukhumbikwa nyengo kuti munthu wategherezge uthenga wa Ufumu, kuŵazga Baibolo na mabuku ghakulongosora Baibolo, kusambira payekha, kweniso kuti wanozgekere maungano gha mpingo na kusangikapo. Tikwenera ‘kujigulira’ panji kupatura nyengo ku vinthu vyakuzirwa pachoko. (Ŵerengani Ŵaefeso 5:15, 16 na mazgu ghamusi.) Kasi pakukhumbikwa nyengo yitali wuli kuti tisambire visambizgo vyakwambilira vya mu Baibolo? Vikuthemba pa umo vinthu viliri kwa ise. Tizamumarapo yayi kusambira vinjeru vya Yehova, umo wakuchitira vinthu, ndiposo milimo yake. (Rom. 11:33) Gongwe la Mulinda lakwamba likayaniska unenesko na “luŵa lakutowa” ndipo likati: “Mungakhorwa na luŵa limoza pera yayi la unenesko. Limoza liŵenge lakukwana, mphanyi ghanyake palije. Mungakhumba kuti musangirepo maluŵa ghanyake.” Tingajifumba kuti, ‘Kasi nkhumanya vinthu vilinga vyakukhwaskana na Yehova?’ Nanga tingakhala kwamuyirayira, nyengo zose tingasambira vinthu viphya vyakukhwaskana na Yehova. Mazuŵa ghano, chinthu chakuzirwa chomene ntchakuti tigwiliskirenge ntchito nyengo yithu mwamahara kuti tigure unenesko unandi para tingakwaniska. Tiyeni tiwone ivyo wakachita munthu munyake uyo wakakhumbanga kumanya unenesko.

be 14 ¶2-4

“Pwelelerani Umo Mukupulikira”

Pali vinthu vinandi ivyo vikutimbanizga kuti tileke kutegherezga mwakupwelelera. Tingaŵa na vinthu vinandi mu maghanoghano ghithu vyeneivyo tikwenjerwa navyo. Chongo na kwendendeka kwa ŵategherezgi pa malo gha ungano panji kuwaro kungatitimbanizga. Vyakuŵinya vya mu thupi vingapangiska kuti chiŵe chakusuzga kwa ise kuti titegherezge mwakupwelelera. Awo ŵali na ŵana ŵachoko kanandi ŵakutegherezga uku ŵakupwelelera ŵana panyengo yeneyiyo. Kasi ntchivichi icho chingatovwira kuti maghanoghano ghithu ghaŵe pa programu?

Maso ghakulongora apo maghanoghano ghithu ghali. Ghagwiliskirani ntchito maso ghinu kuti ghamovwirani kutegherezga mwakupwelelera mwakulaŵiska uyo wakudumba nkhani. Para iye wakuyowoya kuti tijure lemba, nanga lingaŵa lakuti tikulimanya kale, jurani na kulondezgana nayo peneapo wakuliŵazga. Lekani kulaŵiska kulikose uko mwapulikako chongo panji kwendendeka kwa ŵanthu. Usange mukulaŵiska vinthu ivyo vingamutimbanizgani, muzamusanga chandulo chichoko chomene ku nkhani iyo yikudumbika pa pulatifomu.

Usange ‘kukweŵeka mtima’ na vinthu vya zuŵa na zuŵa kukumupangiskani kuti chiŵe chakusuzga kwa imwe kutegherezga mwakupwelelera ku programu, rombani kwa Yehova kuti muzike mu maghanoghano na mtima, vinthu ivyo ni vyakukhumbikwa kuti mutegherezge. (Sal. 94:19; Fil. 4:6, 7) Chitani ichi mwakuwerezga-werezga usange ntchamachitiko. (Mat. 7:7, 8) Maungano gha mpingo ntchawanangwa cha kufuma kwa Yehova. Mwantheura mungaŵa na chigomezgo kuti iye wakukhumba kuti imwe musange nagho chandulo.—1 Yoh. 5:14, 15.

Ivyo Tasambira

w19.01 6 ¶14-15

“Ungenjerwanga Chara, Pakuti Ndine Chiuta Wako”

Chakwamba, tikukhazga kuti titinkhikenge chifukwa tikulondezga Khristu. (Mat. 10:22) Yesu wakayowoyerathu kuti ŵasambiri ŵake ŵazamutambuzgika chomene mu mazuŵa ghaumaliro. (Mat. 24:9; Yoh. 15:20) Chachiŵiri, uchimi wa Yesaya ukatichenjezgerathu kuti ŵalwani ŵithu ŵazamutitinkha, kweniso ŵazamugwiliskira ntchito vilwero vyakupambanapambana kuti ŵatipweteke. Vinyake mwa vilwero ivi nkhutiyowoyera mautesi agho ghangawoneka nga mbunenesko, kutipusikizgira, na kutitambuzga. (Mat. 5:11) Yehova walekeskenge yayi ŵalwani ŵithu para ŵakugwiliskira ntchito vilwero ivi pakulimbana nase. (Efe. 6:12; Chivu. 12:17) Kweni tikwenera kopa yayi. Chifukwa wuli?

Wonani fundo yachitatu iyo tikwenera kukumbuka. Yehova wayowoya kuti “palije chilwero” chakupangikira ise “icho chitondenge.” Nga umo linga likutivikililira ku chivula champhepo, Yehova nayo wakutivikilira ku “kupoma kwa ŵankhaza.” (Ŵazgani Yesaya 25:4, 5.) Ŵalwani ŵithu ŵaluskenge yayi. Vyose ivyo ŵangachita ni vyakanyengo waka.—Yes. 65:17.

EPULERO 27–MEYI 3

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI YESAYA 56-57

Tikukondwa Kuti Yehova Ni Chiuta Withu

ip-2 269 ¶14-16

Yehova Wakuwezgeramo Mzimu wa Ŵakuyuyuka

Kweni nyengo yakuzizipizgira ya Chiuta yizamumara. Pakuyowoya vya nyengo iyo Yehova wakupharazga kuti: “Nivumburenge urunji winu na milimo yinu, ndipo vimovwiraninge yayi. Para mukulilira wovwiri, ŵangoza ŵinu ŵanandinandi ŵamuthaskaninge yayi. Mphepo yiŵapyepyeturenge wose petu! Mvuchi uŵaputiskirenge kutali.” (Yesaya 57:12, 13a) Yehova wazamuvumbura urunji wa upusikizgi wa Yuda. Ntchito zake zaupusikizgi zizamovwira yayi. ‘Ŵangoza ŵake ŵanandinandi,’ ŵazamumuponoska yayi. Para soka likwiza, ŵachiuta ŵake awo wakuŵagomezga ŵazamuputa waka na mphepo.

15 Mazgu gha Yehova ghakafiskika mu 607 B.C.E. Chaka ichi ndicho themba la Babuloni Nebukadinezara likaparanya Yerusalemu, likawotcha tempile na kutolera ŵanthu ŵanandi ku wuzga. “Ntheura Yuda wakaluta ku wuzga kufumamo mu charu chake.”—2 Mathemba 25:1-21.

Mwakuyana waka, vikozgo vinandi vya matchalitchi agho ghakujichema kuti Ngachikhristu vizamuŵaponoska yayi pa zuŵa la ukali wa Yehova. (Yesaya 2:19-22; 2 Ŵatesalonika 1:6-10) “Babuloni Mukuru” pamoza na visopa vyose vyautesi ivyo vikujichema kuti ni Vyachikhristu vizamuparanyika. Chikoko chiswesi na maswenge ghake 10 vyakuyelezgera “vizamumuparanya [Babuloni Mukuru] na kumuleka wali nkhule. Vizamurya minofu ya thupi lake na kumotcha thibu na moto.” (Chivumbuzi 17:3, 16, 17) Ndise ŵakukondwa chomene kupulikira mazgu ghakuti: “Fumanimo mwa iyo, mwaŵanthu ŵane, usange mukukhumba yayi kuchitako zakwananga zake, ndiposo usange mukukhumba yayi kupokako masoka ghake.” (Chivumbuzi 18:4, 5) Mphanyi taŵikapo mtima kuleka kuweleraso kwa iyo panji ku nthowa zake.

w18.06 7 ¶16

“Ufumu Wane Ngwa Charu Chino Chara”

Ntchakuzirwa chomene kuti nase tisinthe nga umo ŵanyithu aŵa ŵali kusinthira. Baibolo likuyaniska ŵanthu na nyanja iyo yawuka ndipo yikuŵinduka. (Yes. 17:12; 57:20, 21; Chivu. 13:1) Ndyali zikupangiska ŵanthu kuti ŵayambanenge, kugaŵikana, na kuchita vivulupi. Kweni ise tikulutilira kuŵa pa mtende na kukolerana. Apo Yehova wakuwona kugaŵikana uko kuli pa charu, wakwenera kuti wakukondwa chomene kuwona kuti ŵanthu ŵake mbakukolerana.—Ŵerengani Zefaniya 3:17.

it “Mtende” ¶3

Mtende

Kupenja Mtende. Yehova ni Chiuta wamtende (1Ko 14:33; 2Ko 13:11; 1Te 5:23; Heb 13:20) na Mweneko wa mtende (Maŵ 6:26; 1Mi 22:9; Sa 4:8; 29:11; 147:14; Yes 45:7; Ro 15:33; 16:20), ntchipambi cha mzimu wake. (Ga 5:22) Lekani ŵekha awo ŵali pa mtende na Chiuta ndiwo ŵangaŵa na mtende wanadi. Para munthu wachita kwananga kukuru wakunanga ubwezi wake na Chiuta ndipo ivi vikutimbanizgaso mtende uwo munthu wanguŵa nawo. Wamasalimo wakati: “Mu viwangwa vyane mulije mtende chifukwa cha kwananga kwane.” (Sa 38:3) Ntheura awo ŵakukhumbisiska kupenja na kulondezga mtende ŵakwenera ‘kupatukako ku uheni, na kuchita uwemi.’ (Sa 34:14) Kwambura urunji mtende ungaŵapo yayi. (Sa 72:3; 85:10; Yes 32:17) Lekani muheni wangaŵa na mtende yayi. (Yes 48:22; 57:21; yaniskani na Yes 59:2-8.) Kweni awo ŵakujipeleka kwa Yehova na mtima wose ndiwo ŵakuŵa na mtende, ŵakutemwa dango lake (Sa 119:165), kweniso ŵakupulikira malango ghake.—Yes 48:18.

Ivyo Tasambira

w07 4/1 6 ¶3

Fundo Zikuru za Chigaŵa Chachiŵiri cha Buku la Yesaya

56:6—Kasi “ŵalendo” mbanjani, ndipo ni mwawuli umo ‘ŵakukoleskera phangano [la Yehova]’? “Ŵalendo” aŵa ni “mberere zinyake” za Yesu. (Yohane 10:16) Ŵakukoleska phangano liphya mwakupulikira malango gha phangano ili, ndiposo kukoleranako fikepo na vyose ivyo vikunozgeka kwizira mu phangano ili. Ŵakuryako chakurya chauzimu icho Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakurya, kweniso ŵakuŵawovwira kuchita mulimo wa kupharazga makani gha Ufumu na kusambizga ŵanthu.

w06 11/1 27 ¶1

Kuchindika Maungano Ghithu Ghakupatulika

YEHOVA wawunganya Ŵakhristu ŵakuphakazgika na ŵanyawo, awo mbanthu ŵake, kuti ŵamusope pa “lupiri [lwake] lutuŵa.” Wakuŵakondwereska mu “nyumba [yake] ya masopero,” tempele lake lauzimu, ilo ni “nyumba yakulomberamo ya mitundu yose.” (Yesaya 56:7; Marko 11:17) Ivi vikulongora kuti kusopa Yehova nkhutuŵa, nkhwakutowa, ndipo nkhwapachanya. Para tikuchindika maungano ghithu agho tikusambilirapo na kusoperapo, tikulongora kuti tikuwona vinthu vyakupatulika nga umo Yehova wakuviwonera.

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani