MATAUPU E FA
E Mafai Pefea o Tausi Faka‵lei Atu ki se Kāiga?
1. Kaia ko faigatā ‵ki ei a te tausiga o te kāiga i aso nei?
“ME I te tulaga o te lalolagi e iai nei, ka se leva ko palele atu ei io me mafulifuli faeloa.” (1 Kolinito 7:31) Ne tusi a pati konā i te 1,900 tausaga ko ‵teka, kae ko tafaga la te ‵tonu o pati konā i aso nei! Ko mafuli‵fuli eiloa a mea, maise eiloa te olaga faka-te-kāiga. A mea kolā ne fai pelā me ne mea masani io me ko tuu mo aganuu i se 40 io me se 50 tausaga ko ‵teka, ko se talia ne tino i aso nei. Ona ko te mea tenei, ko mafai ei o faigatā ‵ki a te tausi atu ki se kāiga mo te manuia. E tiga eiloa te feitu tenā, kafai e fakagalue aka a pati fakatonutonu i te Tusi Tapu, e mafai eiloa o fakafesagai atu koe ki mea faiga‵ta konā.
OLA E ‵TUSA MO AU MEA E MAUA
2. Ne a tulaga i mea tau tupe e fai ei ke faigatā ‵ki ki te kāiga?
2 I aso nei, ko se fia‵fia a tino e tokouke ke ola i se olaga faka-te-kāiga faigofie. Ona ko te uke o mea e faite kae ‵togi atu ne te lalolagi faipisinisi tenei mo te lotou ‵poto i te fakasalalauatuga o mea konā ke tosina atu ei a tino katoa, e lau i miliona o tamana mo mātua e fakamāumāu ne latou a itula e uke i galuega ‵togi ko te mea ke ‵togi ne latou a mea konei. Kae e taumafai malosi a te fia miliona o nisi tino ke maua fua ne meakai mō te kāiga. E ‵tau o uke a taimi e fakamāumāu ne latou i olotou galuega ‵togi i lō aso mua, kāti e taki lua olotou galuega ‵togi, ko te mea fua ke ‵togi a mea kolā e ‵tau eiloa o maua mō te kāiga. Ako nisi tino e fia‵fia fua ke maua ne olotou galuega ‵togi, ona ko te lauiloa o te fakalavelave e uiga ki te sē lava o galuega ‵togi. E tonu, e se faigofie faeloa te olaga o te kāiga i aso nei, kae e mafai o fesoasoani mai a akoakoga fakavae i te Tusi Tapu ke maua ne te kāiga a toe mea ‵lei mai lalo i vaegā tulaga penei.
3. Se a te akoakoga fakavae telā ne fakamatala mai ne te apositolo ko Paulo, kae e mafai pefea o manuia se tino i te tausiga o te kāiga māfai e fakagalue aka ne ia te mea tenā?
3 Ne fepaki te apositolo ko Paulo mo fakalavelave i mea tau tupe. I te fakafesagai atu ki ei, ne tauloto ne ia se akoakoga tāua ‵ki, telā ne fakamatala mai ne ia i tena tusi ki tena taugasoa ko Timoteo. Ne tusi mai a Paulo: “Se a te ‵tou mea e aumai ki te lalolagi? E seai! Se a te mea e mafai ne tatou o ‵kave keatea mai te lalolagi? E seai! Tela la, kafai e maua ne o‵tou meakai mo gatu, ko lava eiloa tatou i ei.” (1 Timoteo 6:7, 8) E tonu, e uke atu a mea e manakogina ne se kāiga i lō meakai mo gatu fua. E manakogina foki se koga ke ‵nofo i ei. E ‵tau foki o olo atu a tama‵liki ki te akoga. E ‵tau o ‵togi a togafiti fakatokitā mo nisi mea aka foki penā. E ui i ei, e aogā eiloa te akoakoga fakavae telā e maua ne tatou i pati a Paulo. Kafai e lotoma‵lie tatou ke maua fua a mea kolā e ‵tau eiloa o maua i lō mea kolā e ma‵nako fua tatou ki ei, ka fakafaigofie aka ei te olaga.
4, 5. E mafai pefea o fesoasoani atu te mafaufau ‵mao mo te palani faka‵lei ki te tausiga o te kāiga?
4 A te suā akoakoga fakavae telā e mafai o fesoasoani mai, e maua i se tala fakatusa e tasi a Iesu. Ana muna: “Kafai foki se tino i a koutou ko mafaufau o faite se olo, e ‵tau eiloa o nofo muamua ki lalo o fuafua te ‵togi, ke iloa me ko lava ana tupe e fakaoti ei tena galuega.” (Luka 14:28) E faipati a Iesu i konei e uiga ki te kilo ‵mao, te faiga o palani mō mea kolā ka fai. Ne lavea ne tatou i se mataupu mai mua atu a te auala e fesoasoani atu ei te manatu tenei māfai ko mafau‵fau se tokolua ke fai se lā avaga. Kae mai tua o te fakaipoipoga, e aogā foki te manatu tenei ki te tausiga o te kāiga. A te kilo ‵mao i te feitu tenei, e aofia i ei te faiga o se fakatautaugā tupe, mo te fakaaogāga o mea katoa kolā e mafai o maua i te ‵toe auala ‵lei. I te auala tenei, e mafai ei o pule faka‵lei atu te kāiga ki te fakaaogāga o tupe, mai te ‵vaega o tupe ke ‵togi ki ei a mea kolā e ma‵nako tonu ki ei te kāiga i aso takitasi io me ko vaiaso takitasi, kae ke mo a ma silia atu te tupe e fakamāumāu i lō tupe a te kāiga e maua.
5 I nisi atufenua, a te vaegā fakatautaugā tupe tenā e mafai o fakauiga ki te ‵teke atu ki te kaitalafu o tupe kolā e lasi te pasene i ei ke ‵togi ki ei a mea kolā e se aogā malosi. I nisi atufenua, ko te fakaeteete malosi i te fakaaogā o pepa kaitalafu kolā e fakaigoa ki credit cards. (Faataoto 22:7) E mafai foki o fakauiga ki te fakaeteete i te ‵togiga o mea kolā e matea fakavave ki mata—e aunoa mo te fuafua faka‵lei aka o tena aogā. E se gata i ei, e fakaasi manino mai i se fakatautaugā tupe me i tupe kolā e fakamāumāu ki te kemupolo, te ‵pusi, mo te inu malosi e fakamasei atu ki te tulaga o te kāiga i mea tau tupe, e penā foki loa mo te ‵teke atu ki akoakoga fakavae a te Tusi Tapu.—Faataoto 23:20, 21, 29-35; Loma 6:19; Efeso 5:3-5.
6. Ne a muna‵tonu i te Tusi Tapu e mafai o fesoasoani atu ki tino kolā ma‵tiva ‵ki?
6 Kae e a tino kolā ko se mafai o ‵kalo keatea mai te olaga mativa? E tasi te mea e mafai o fakamafanafana atu ki a latou, ko te lotou iloa me i te fakalavelave tenei i te lalolagi kātoa e se tumau. I te lalolagi fou telā ko pili ‵ki mai, ka fakagata ei ne Ieova te olaga mativa fakatasi mo nisi faifaiga ma‵sei katoa kolā e māfua mai i ei te fanoa‵noa o tino. (Salamo 72:1, 12-16) Kae i te vaitaimi tenei, a Kelisiano ‵tonu, faitalia te lotou ma‵tiva ‵ki, e se manava‵se malosi latou, me e fakatuanaki eiloa latou ki te folafolaga a Ieova tenei: “E se tiakina lele eiloa ne au koutou, e se tuku tiaki lele eiloa ne au a koutou.” Tela la, e mafai o fai atu se tino talitonu mo te loto talitonu katoatoa, penei: “A [Ieova] ko toku fesoasoani, ko se mataku au! Ki so se mea e fai mai ne se tino ki a au.” (Epelu 13:5, 6) I aso faiga‵ta konei, ko oti eiloa ne ‵lago atu a Ieova ki ana tino tapuaki i auala e uke māfai ne ola latou e ‵tusa mo ana akoakoga fakavae kae fakamuamua ne latou tena Malo i olotou olaga. (Mataio 6:33) E mafai o fakamaoni aka ne tino penā e tokouke te manatu tenā, mai te fai atu ne latou a pati a te apositolo ko Paulo konei: “Ko oti au ne akoako ki mea konei, ke toka au mo se mea o mea konei i so se koga: me ko te makona io me ko te likiliki, me ko te mativa io me ko te maumea, e ‵pau faeloa a mea katoa konā ki a au. E mafai ne au o fai a mea katoa konā, ona ko te fakamalosi mai o Keliso ki a au.”—Filipi 4:12, 13.
TE FAKATAU FESOASOANI
A te tausiga o te kāiga se galuega eiloa mō tino katoa i te kāiga
7. Ne a pati a Iesu, māfai e fakagalue aka, ka fesoasoani atu ki te tausiga o te kāiga ke manuia?
7 I te fakaotiotiga o te taviniga a Iesu i te lalolagi nei, ne fai atu a ia: “E ‵tau mo koe o alofa ki tou tuakoi e pelā eiloa mo koe ki a koe.” (Mataio 22:39) A te fakagaluegāga o te manatu tenei i te kāiga ka fesoasoani atu i ei i se auala lasi ‵ki ki te tausiga o te kāiga. Ko oi la ‵tou toe tuakoi ‵pili, e se ko latou kolā e ‵nofo fakatasi tatou i loto i te fale e pelā me se kāiga—ko te tagata mo tena avaga, mātua mo tama‵liki? E mafai pefea o fakaasi atu ne tino o te kāiga a te fakatau a‵lofa?
8. E mafai pefea o fakaasi atu te alofa i loto i te kāiga?
8 A te auala e tasi ko te fakatau fesoasoani o tino o te kāiga i galuega i te fale. Tela la, e ‵tau o akoako a tama‵liki ke ‵teu faka‵lei a mea māfai ko oti ne fakaaogā ne latou, faitalia me ne gatu io me ne mea ta‵fao. E mafai o uke a taimi mo taumafaiga e fai i te fakatokaga o te moega i taeao katoa, kae e lasi ‵ki te fesoasoani i te feitu tenā ki te tausiga o te kāiga. E tonu, e se mafai eiloa o se tuku valevale a mea, kae e mafai o ga‵lue fakatasi a tino katoa ke fakatumau te ‵mā o te fale, penā foki loa mo te ‵fuluga o tifa māfai ko oti ne ‵kai. A te paiē, te mafaufau o te tino ki a ia eiloa, te fāmeo mo te kaugatā e pokotia i ei a tino katoa i se auala masei. (Faataoto 26:14-16) I te suā feitu la, a te loto fiafia mo te kaugofie o fai a galuega e fakamalosi aka ei te olaga fiafia o te kāiga. “Me i te Atua e fiafia ki te tino telā e tuku ana mea mo te loto malie.”—2 Kolinito 9:7.
9, 10. (a) Ne a amoga ‵mafa e masani faeloa o amo ne te fafine i te fale, kae e mafai pefea o fakamāmā aka te amoga tenei? (e) Se a te kilokiloga paleni ki galuega i te fale telā e tuku mai?
9 A te mafaufau ki nisi tino mo te alofa ka fesoasoani atu eiloa o fakagata a fakalavelave ‵lasi i nisi kāiga. E masani o fai a mātua mo fai te fakavae malosi o te olaga faka-te-kāiga. Ko oti ne tausi atu latou ki tama‵liki, ‵teu te fale ke ‵mā, ‵tā a gatu, mo te ‵togi mai kae ‵kuka foki a meakai. I nisi fenua, e masani foki o ga‵lue a fāfine i fatoaga, fakatau atu o mea i te maketi, io me fesoasoani atu foki i nisi auala ki te tausiga o te kāiga i mea tau tupe. Ke oko foki loa ki koga kolā e se masani o fai ne fāfine a galuega konei, ko oti ne fakamalosi atu ki te fia miliona o fāfine ke ‵sala atu ki galuega ‵togi ona ko mea kolā e ‵tau o maua. E ‵tau eiloa o fakamālō atu ki se avaga kae se mātua foki telā e galue malosi i feitu kese‵kese konei. E pelā mo te “avaga telā e fakatuagagina” i te Tusi Tapu, a ia se fafine galue malosi. “E uke ana galuega e fai sāle, kae e onoono faeloa foki ki te tausiga o tena kāiga i mea e manako ki ei.” (Faataoto 31:10, 27) Kae e se fakauiga i ei me ko te fafine fua e mafai o fai ne ia a galuega i te fale. Kafai ko oti ne ga‵lue tokolua te tagata mo tena avaga i lā galuega ‵togi i te aso kātoa, e mata, e ‵tau o amo tokotasi ne te fafine a galuega i te fale kae tuku fua i ei tena avaga mo tino i te kāiga ke saga‵saga? Ikai. (Fakatusa ki te 2 Kolinito 8:13, 14.) Tela la, kafai ko fai ne te fafine te ‵kuka, e mafai eiloa o fiafia a ia māfai ko fesoasoani atu a nisi tino i te kāiga o fakatoka te taipola, te ‵togimaiga o mea, io me ko te ‵teuga o te fale ke ‵mā. E tonu, e mafai ne tino katoa o fakatau fesoasoani i te feitu tenei.—Fakatusa ki te Kalatia 6:2.
10 Kāti ka fai mai a nisi tino: “I te fenua telā e nofo au i ei, e se ‵tau o fai ne te tagata a vaegā galuega penā.” E tonu la, kae e mata, e se se mea ‵lei ke mafaufau malie aka ki te mea tenei? I te taimi ne kamata ei ne Ieova te Atua te kāiga, ne seki fakatonu atu a ia me e isi ne galuega kolā e ‵tau fua o fai ne fāfine. I te taimi e tasi ne āsi atu ei a avefekau fakapito mai i a Ieova ki te tagata fakamaoni ko Apelaamo, ne aofia eiloa tou tagata i te fakatokaga o meakai mō ana mālō. (Kenese 18:1-8) E fakatonutonu mai te Tusi Tapu: “A tāgata e ‵tau o a‵lofa ki olotou avaga e pelā eiloa mo te lotou atafai ki olotou foitino tonu.” (Efeso 5:28) Kafai ko fi‵ta te tagata i te fakaotiga o te aso kae manako ke malōlō a ia, e mata, e se sili atu foki la te fi‵ta o tena avaga? (1 Petelu 3:7) E mata, e se se mea ‵lei kae alofa ke fesoasoani atu te tagata i galuega i te fale?—Filipi 2:3, 4.
11. Se a te auala ne tuku mai i ei ne Iesu se fakaakoakoga ‵lei mō tino taki tokotasi i te kāiga?
11 A Iesu ko te ‵toe fakaakoakoga ‵lei o te tino telā ne fakafiafia atu ki te Atua e pelā foki mo ana taugasoa. E tiga eiloa e seki avaga a ia, e fai eiloa Iesu mo fai se fakaakoakoga ‵lei ki tāgata a‵vaga, penā foki mo fāfine a‵vaga mo tama‵liki. Ne fai mai tou tagata e uiga ki a ia: “E pelā mo te Tama a te Tagata, e seki vau au ke tavini mai a tino ki a au, kae ke tavini atu au,” ko tena uiga, ke tavini atu ki nisi tino. (Mataio 20:28) Ko tafaga la te fia‵fia o kāiga kolā e fakamalosi aka ne tino katoa i ei te vaegā uiga tenā!
KAIA E TĀUA MALOSI EI TE ‵TU ‵MĀ?
12. Ne a mea e manako ki ei a Ieova ke fai ne tino kolā e tavini atu ki a ia?
12 A te suā akoakoga fakavae i te Tusi Tapu telā e mafai o fesoasoani atu ki te tausiga o te kāiga e maua i te 2 Kolinito 7:1. E fai‵tau tatou ki ei, penei: “Ke faka‵ma la tatou mai feitu kolā e fakamasei ne latou te foitino mo te agaga.” A tino kolā e faka‵logo ki muna konei mai te Atua ka talia eiloa latou ne Ieova, telā e manako ki te tapuakiga telā e se pisipisia “i amioga sē ‵lei faka te lalolagi.” (Iakopo 1:27) Kae e maua ne olotou kāiga a fakamanuiaga mai i ei.
13. Kaia e tāua malosi ei te ‵tu ‵mā i te tausiga o te kāiga?
13 E pelā eiloa mo te fakatalitonu mai o te Tusi Tapu, ka oko mai te aso ka se toe iai ei ne famai mo masaki. I te taimi tenā, “ka seai eiloa se tino i luga i te ‵tou fenua e tagi i a ia e masaki.” (Isaia 33:24; Fakaasiga 21:4, 5) Kae koi tuai o oko atu ki te taimi tenā, ka fe‵paki eiloa a kāiga katoa mo masaki i nisi taimi. Ke oko foki loa ki a Paulo mo Timoteo ne ma‵saki laua. (Kalatia 4:13; 1 Timoteo 5:23) Kae e fai mai a tokitā ‵poto me e uke eiloa a masaki e mafai o fakagata. E mafai eiloa o ‵sao a kāiga ‵poto mai vaegā masaki penā māfai e taumafai ke ‵mā latou i te feitu faka-te-foitino mo te feitu faka-te-agaga. Ke na mafau‵fau nei tatou me e fai pefea a mea konā.—Fakatusa ki te Faataoto 22:3.
14. E mafai pefea o puipui se kāiga mai masaki ona ko te ‵mā i mea tau amioga?
14 A te ‵mā i te feitu faka-te-agaga e aofia i ei te ‵mā i mea tau amioga. E pelā mo te mea e iloa ‵lei atu, e fakamalosi aka ne te Tusi Tapu a tulaga ma‵luga i mea tau amioga kae taku fakamasei ne ia so se vaegā faifaiga fakatauavaga mai tua o te fakaipoipoga. “A latou kolā e amio ma‵sei . . . io me kolā e mulilua, io me kolā e amio fakasotoma, . . . e seai eiloa se tino o latou e talia ne ia te Atua ke fai mo olotou tupu.” (1 Kolinito 6:9, 10) A te tau‵tali atu ki tulaga mautinoa konei e tāua ‵ki eiloa mō Kelisiano kolā e ola i aso nei i te lalolagi telā e ‵fonu i amioga ma‵sei. A te fai penā e fakafiafia atu ei ki te Atua kae fesoasoani atu foki i te puipuiga o te kāiga mai masaki ‵pisi e auala i faifaiga fakatauavaga e pelā mo te SELAMETE mo te poloki.—Faataoto 7:10-23.
15. Tuku mai se fakaakoakoga e uiga ki masaki kolā e māfua mai i te sē ‵mā i te feitu faka-te-foitino.
15 ‘A te ‵mā o se tino mai mea katoa kolā e fakalailai ne latou te foitino’ e fesoasoani atu foki i te puipuiga o te kāiga mai nisi ma‵saki. E māfua mai a ma‵saki e uke ona ko te sē lava o te ‵mā faka-te-foitino. E tasi te fakaakoakoga sili i te masei ko te ‵pusi. E se gata fua i te fakalailai ne te ‵pusi a te māmā, gatu, mo te ea kae e fai foki ne ia a tino ke ma‵saki. E ‵mate te fia miliona o tino i tausaga takitasi ona ko te ‵pusi o latou ki paka. Mafaufau aka la; e mafai eiloa o se ma‵saki kae ‵mate vave a te fia miliona o tino i tausaga takitasi moi ne ‵kalo keatea latou mai ‘mea kolā e fakalailai i ei te foitino’!
16, 17. (a) Se a te tulafono a Ieova telā ne puipui ei te kau Isalaelu mai nisi masaki? (e) E mafai pefea o fakagalue aka te akoakoga fakavae i te Teutelonome 23:12, 13 i loto i kāiga katoa?
16 Mafaufau ki te suā fakaakoakoga. I se 3,500 tausaga ko ‵teka, ne tuku atu ne te Atua ki te fenua o Isalaelu tena Tulafono ko te mea ke fakatokatoka faka‵lei te lotou tapuakiga, kae penā foki mo olotou olaga i aso katoa. Ne fesoasoani atu te Tulafono tenā ki te puipuiga o te fenua mai ma‵saki e auala i te faiga o nāi tulafono fakavae e uiga ki te ‵tu ‵mā. E tasi o tulafono ko te ‵tanuga faka‵lei o fekau o tino i se koga telā e ‵mao mai te koga e ‵nofo ei latou, ke mo a ma fakalailai atu ki ei. (Teutelonome 23:12, 13) Koi aogā eiloa te tulafono mua tenā i aso nei. Ke oko foki eiloa ki aso nei, e ma‵saki kae ‵mate a tino me e se tau‵tali atu latou ki ei.a
17 E ‵tusa mo te akoakoga fakavae mai te tulafono tenā ki te kau Isalaelu—e ‵tau eiloa o tausi ke ‵mā kae fakaaogā a vailakau tamate manu ki te fale koukou mo te fale foliki—faitalia me e tu i loto io me i tua o te fale. Kafai e se tausi ke ‵mā te fale foliki kae e se ‵pono foki, ka mumu atu ki ei a lago kae fakasalalau atu a manu ma‵sei ki nisi koga o te fale—ke oko ki meakai kolā e ‵kai tatou ki ei! E se gata i ei, e ‵tau foki o ‵fulu ne tama‵liki mo tino ma‵tua olotou lima māfai ko oti ne fakaaogā ne latou a koga konei. Kafai e se fai penā, ka aumai eiloa ne latou a manu ma‵sei i olotou pa‵kili. E ‵tusa mo pati a se tokita Falani, a te ‵fuluga o lima “koi fai eiloa mo fai te ‵toe auala ‵lei i te puipuiga o te foitino mai masaki, e aofia i ei a masaki o te pa‵kili.”
E ‵togi māmā atu te tausiga o mea ke ‵mā i lō te ‵togi o vailakau
18, 19. Ne a manatu fesoasoani mō te fakatumauga o te ‵mā i te fale faitalia me e nofo atu koe i koga ma‵tiva?
18 E tonu, e faigatā eiloa te fakatumauga o te ‵mā i koga kolā e ‵nofo i ei a tino ma‵tiva. Ne fakamatala mai se tino telā e masani mo vaegā koga penā: “E fakafaigatā malosi atu ne te ‵vela o te ‵tau o aso a te galuega ko te faka‵māga o koga penā. E ‵fonu eiloa te fale i ‵pefu ona ko afā. . . . A te gasoloakaga o te aofaki o tino i fa‵kai ‵lasi, penā foki loa mo nisi koga i tua atu i ei, e māfua mai foki i ei a masaki. Ko matea atu faeloa a tafātai e ‵fonu i fekau, ko fakatugā kaiga e se ave o ‵pei, fale fo‵liki lai‵lai mō tino katoa, ko kimoa kolā e aveave ne latou a masaki ‵pisi, ko mogamoga, mo lago i ei.”
19 A te fakatumauga o te ‵mā mai lalo i tulaga konei e faigatā ‵ki. E ui i ei, e aogā ‵ki eiloa ke taumafai ki ei. A te sōpu mo vai mo nāi galuega e fai ki te ‵fuluga o mea konā e ‵togi māmā atu i lō vailakau mo te ‵togi o tou nofo i te fa‵kaimasaki. Kafai e nofo atu koe i se vaegā koga penā, taumafai eiloa ke tausi tou fale mo tafāfale ke ‵mā kae ke seai foki ne fekau o manu i ei. Kafai e masani o pelapelā te auala ki tou fale i taimi o vaiua, e mata, e mafai o faka‵fonu ne koe ki kilikili io me ne fatu ko te mea ke mo a ma oko atu a pela ki loto i te fale? Kafai e fakaaogā a taka io me ko sevae, e mata, e mafai o tapale keatea a koi tuai o ulu atu koe ki loto i te fale? E ‵tau foki o tausi au vai ke ‵mā. E fakatautau pelā me e nofo ki se lua miliona o tino e ‵mate i tausaga takitasi ona ko masaki kolā e māfua mai i vai mo fale fo‵liki lai‵lai.
20. Kafai e ‵tau o ‵fulu te fale ke ‵mā, ko oi e ‵tau o fai tusaga ki te tiute tenei?
20 E faka‵na eiloa te ‵mā o te fale ki tino katoa—te mātua, te tamana, tama‵liki, mo mālō. Ne fai mai se mātua o tama‵liki e tokovalu i Kenya: “Ko iloa katoa ne latou olotou tusaga e ‵tau o fai.” E fakaasi atu eiloa se ata ‵lei o te kāiga ne te fale telā e ‵mā. E fai mai se tugāpati faka-Sepania: “E se fai ne te mativa ke seai se ‵tu ‵mā.” Faitalia me e nofo atu se tino i se fale lasi ‵ki, se tamā fale, io me se fale fatauvā, a te ‵tu mā ko te auala e maua ei ne te kāiga te malosi ‵lei.
A FAKAMALOSIGA E FAI EI TATOU KE GASUE‵SUE MALOSI
21. E ‵tusa mo te Faataoto 31:28, se a te mea ka fesoasoani atu ki te mauaga o te fiafia i te kāiga?
21 I tena fakamatalamaiga e uiga ki te avaga fai-mea-mafai, e fai mai te tusi o Faataoto: “Ana tama‵liki e fia‵fia ki a ia, kae e tavae faeloa foki a ia ne tena avaga.” (Faataoto 31:28) Ko te taimi fea ne fakamālō atu ei koe ki se tino o tou kāiga fakamuli nei? E tonu, a tatou e fai pelā mo lakau i te ‵tau mafanafana kolā e ma‵tala olotou pula māfai e maua ne latou te mafanafana mo vai. E pelā mo tatou, e ma‵nako tatou ki te mafanafana o pati fakamālō. E fesoasoani atu ki te fafine avaga ke iloa ne ia me e fakatāua ne tena avaga ana galuega ‵mafa mo tena tausiga atafai kae e se manatu māmā a ia ki ei. (Faataoto 15:23; 25:11) Kae e fakafiafia foki māfai e fakamālō atu te fafine ki tena avaga mō ana galuega i tua mo loto o te fale. E gasue‵sue malosi foki a tama‵liki māfai e tavae atu a mātua ki olotou taumafaiga i te fale, i te akoga, io me ko te fakapotopotoga Kelisiano. E pefea te uke o mea e mafai o fai ona ko te fakaasiatuga o se tamā loto fakafetai! E pefea te ‵mafa o te fai atu fua: “Fakafetai”? E se ‵mafa, kae e uke ‵ki eiloa a mea aogā e mafai o maua ne te kāiga mai i ei.
22. Ne a mea e manakogina ke “fakavae” ‵mautakitaki ki ei te kāiga, kae e mafai pefea o maua a mea konā?
22 E uke ‵ki eiloa a pogai e se faigofie ei te tausi atu ki te kāiga. E ui i ei, e mafai eiloa o fai te mea tenā mo te manuia. E fai mai se faataoto i te Tusi Tapu: “A kāiga e ‵tau o fakavae ki te poto mo te malamalama.” (Faataoto 24:3) E mafai eiloa o maua te poto mo te malamalama māfai e taumafai a tino katoa i te kāiga ke iloa ne latou te loto o te Atua kae fakagalue aka i olotou olaga. E mautinoa eiloa me e aogā ‵ki a taumafaiga ke maua se kāiga fiafia!
a I se tusi fakatonutonu e uiga ki te puipuiga mai te ‵sana—se masaki telā e masani o iku atu i ei ki te ‵mate o tamā tama‵liki e tokouke—e fai mai penei te World Health Organization: “Kafai e seai se fale foliki ‵lei: fano ki ou tinae i se koga ‵mao mai te fale, mo koga kolā e masani o ta‵fao i ei a tama‵liki, kae kāti se 10 mita te ‵mao mai te koga e maua mai i ei a vai; kae tanu ki one a fekau.”