E Mata, e Fiafia te Atua ki Aso Fakamanatu Katoa?

1. Ne a ‵tou mea e ‵tau o fai ke fakamautinoa aka me fiafia a Ieova ki ‵tou tapuakiga, kae kaia?

NE FAI mai a Iesu: “Ka tapuaki atu ei a tino tapuaki ‵tonu ki te Tamana i te agaga mo te munatonu, me e ‵sala eiloa te Tamana ki tino penei ke tapuaki atu ki a ia.” (Ioane 4:23; 6:44) E ‵tau mo tatou taki tokotasi o “fakamautinoa aka faeloa . . . a mea kolā e talia ne te Aliki.” (Efeso 5:10) E se faigofie ke fai penā. E taumafai a Satani ke takitaki ‵se tatou ke fai ne tatou a mea kolā e fakafanoanoa atu ki a Ieova.—Fakaasiga 12:9.

2. Fakamatala mai te mea ne tupu i tafa o te Mauga o Sinai.

² E taumafai pefea a Satani o takitaki ‵se tatou? A te auala e tasi ko te faka‵numiga o tatou e uiga ki te mea tonu mo te mea ‵se. Ke mafaufau ki te mea ne tupu ki te fenua ko Isalaelu i te taimi ne ‵nofo pili atu latou ki te Mauga o Sinai. Ko oti ne fanatu a Mose ki te mauga, kae ko tino ne faka‵tali ki tou tagata ke foki atu ki te lotou koga ‵nofo. Fakamuli ifo, ne ‵fita latou i te faka‵tali telā ne fai atu ei latou ki a Alona ke faite se atua mō latou. Ne faite ne ia se tupua aulo telā e foliga pelā me se pulumakau. Tenā ne fai ei ne latou se ‵kaiga fiafia. Ne ‵saka fakatamilo latou i te pulumakau kae ifo atu ki ei. Ne tali‵tonu latou me i te ifo ki te pulumakau ko te tapuaki ‵tonu atu eiloa ki a Ieova. Kae ko te kilokiloga a tino konei ki te mea tenā e pelā me se “‵kaiga fiafia ki a Ieova” e se tonu. Ne kilo atu a Ieova ki ei me ko te ifo ki tupua, kae ne tokouke i a latou ne ‵mate. (Esoto 32:1-6, 10, 28) Se a te akoakoga mō tatou? Ke mo a ma fakaloiloigina koe. “Sa fakapa‵tele ki se mea sē ‵ma,” kae ke talia ne koe a Ieova ke akoako koe ki te mea tonu mo te mea ‵se.—Isaia 52:11; Esekielu 44:23; Kalatia 5:9.

3, 4. Kaia e ‵lei ei ke iloilo aka a te mafuaga o aso fakamanatu lauiloa e uke?

³ I te taimi ne nofo ei a Iesu i te lalolagi, ne akoako ne ia ana apositolo ke tuku atu se fakaakoakoga ki te faiga o te tapuakiga ‵ma. Mai tua o tena mate, ne tumau a apositolo i te akoako atu o fakatakitakiga a Ieova ki soko ‵fou. Kae mai tua o te ‵mateatuga o apositolo, ne kamata o puke mai ne faiakoga ‵loi a manatu ‵se mo tuu mo aso fakamanatu fapaupau ki loto i te fakapotopotoga. Ne sui foki ne latou a igoa o nisi aso fakamanatu fapaupau ke fakafoliga mai e pelā me ne faifaiga faka-Kelisiano. (2 Tesalonia 2:7, 10; 2 Ioane 6, 7) E uke a aso fakamanatu konei koi lauiloa eiloa i ‵tou aso nei, kae koi fakamalosi aka eiloa i ei a talitonuga ‵se, e penā foki mo mea faka-temoni.a—Fakaasiga 18:2-4, 23.

⁴ I te lalolagi i aso nei, a aso fakamanatu mo aso malōlō ko toe vaega tāua eiloa i olaga o tino. E tiga te feitu tenā, kae koi tauloto koe ki te kilokiloga a Ieova ki mea, ka mafai o lavea ne koe te manakogina ke ‵fuli tau kilokiloga e uiga ki nisi aso fakamanatu. Ka se faigofie a te mea tenei, kae e mafai o mautinoa i a koe me ka fesoasoani atu a Ieova ki a koe. Ke iloilo aka ne tatou a te mafuaga o nisi aso fakamanatu lauiloa konei ko te mea ke mafai o malamalama tatou i lagonaga o Ieova e uiga ki ei.

NE KAMATA PEFEA A TE KILISIMASI?

5. Ne a fakamaoniga e fakaasi mai ei me i a Iesu e seki fanau i a Tesema po 25?

⁵ I te ukega o koga i te lalolagi, e fakamanatu a te Kilisimasi i a Tesema po 25, ko te aso telā e mafaufau te tokoukega o tino me ko te aso fanau o Iesu. E se fakaasi mai i te Tusi Tapu a te aso io me ko te masina ne fanau ei a Iesu, kae e fakamatala mai eiloa ki a tatou se mea e uiga ki te taimi tenā i te tausaga. Ne tusi mai ne Luka me i te taimi ne fanau ei a Iesu i Peteleema, a “tausi mamoe i te kogā koga tenā [ne] ‵nofo i tua,” o tausi olotou lafu. (Luka 2:8-11) I te masina o Tesema, a Peteleema e ‵moko, ‵to vaiua mo te kiona, tela la, a tausi mamoe ne seki mafai o ‵nofo atu i tua o tausi olotou manu i te po. Se a te mea e tauloto ne tatou mai te mea tenei? A Iesu ne fanau i te taimi telā e ‵lei te ‵tau o te aso, kae e se ko Tesema. E fakaasi mai ne te Tusi Tapu fakatasi mo tala fakasolopito me ne fanau tou tagata i se taimi i masina konei ko iloa ne tatou ko Setema mo Oketopa.

6, 7. (a) Ne kamata pefea a nisi faifaiga lauiloa o te Kilisimasi? (e) Se a te pogai e tuku atu ei ne tatou a meaalofa?

⁶ Tela la, ne kamata pefea a te Kilisimasi? Ne māfua mai i aso fakamanatu fapaupau, e pelā mo te aso fakamanatu a te kau Loma ko te Saturnalia, se aso fakamanatu ki a Saturn, te atua o te tokilakau. E fai mai The Encyclopedia Americana: “A te Saturnalia, telā se ‵kaiga fiafia a te kau Loma telā e fakamanatu sāle i te kogaloto o Tesema, ne tuku mai ei se ata mō fakafiafiaga e uke o te Kilisimasi. Mai te aso fakamanatu tenei, ne māfua mai i ei te faiga o ‵kaiga e uke, te tukuatuga o meaalofa, mo te faka‵kaga o moligako.” Kae e se gata i ei, a te aso fanau o te atua o te la o Pelesia ko Mithra ne fakamanatu i a Tesema po 25.

⁷ Kae ko te tokoukega o tino kolā e fakamanatu ne latou a te Kilisimasi i aso nei e se mafau‵fau ki te mafuaga fapaupau o ia. E olioli faeloa latou ki te Kilisimasi e pelā me se taimi ke fakatasitasi mo kāiga, ‵kai ki mea‵kai gali kae tuku meaalofa. E tonu, e a‵lofa tatou ki ‵tou kāiga mo taugasoa, kae ko Ieova e manako ko ana tavini ke fai fakatasitasi olotou mea mo nisi tino. E pelā mo te 2 Kolinito 9:7 e fai mai ki a tatou, “me i te Atua e alofa ki te tino telā e tuku atu ana mea mo te loto fiafia.” E se manako a Ieova ke tuku ne tatou a mea ki nisi tino i taimi fua o aso fakamanatu. E fia‵fia a tino o Ieova o tuku atu a meaalofa kae ‵kau fakatasi mo taugasoa mo kāiga i so se taimi o te tausaga, e aunoa mo te mafaufau ke maua mai foki se meaalofa. E tuku atu olotou mea ona ko te lotou a‵lofa ki nisi tino.—Luka 14:12-14.

8. E mata, ne tuku atu ne tino iloilo fetū a meaalofa ki a Iesu i te taimi ne fatoa fanau mai ei a ia? Fakamatala mai.

⁸ Ke ‵lago ki te manatu e uiga ki te tukuatuga o meaalofa i te Kilisimasi, e tokouke a tino e fai mai me i tāgata ‵poto e tokotolu ne avatu ne latou a meaalofa ki te pepe fou ko Iesu i te fale tausi manu. E tonu, e isi ne tāgata ne olo atu ki a Iesu mo olotou meaalofa. I taimi o te Tusi Tapu, ne masani o avatu a meaalofa ki se tino tāua. (1 Tupu 10:1, 2, 10, 13) Kae e iloa ne koe me ne fakaasi mai i te Tusi Tapu me i tino konei ne tino iloilo fetū, ne tino faivailakau kolā e se tapuaki ki a Ieova? Kae ne seki olo atu latou ki a Iesu i te taimi koi pepe ei a ia i loto i te fale tausi manu. Ne olo atu eiloa latou ki a ia fakamuli ifo, i te taimi ko “tamaliki” a ia kae ko nofo atu i loto i te fale.—Mataio 2:1, 2, 11.

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I TE TUSI TAPU E UIGA KI ASO FANAU?

9. I o oi a aso fanau ne taku mai i te Tusi Tapu?

⁹ A te aso e fanau mai ei se pepe se aso fakafiafia. (Salamo 127:3) Kae e se fakauiga i ei me ‵tau o fakamanatu ne tatou a aso fanau. Mafaufau ki te mea tenei: E lua fua a aso fanau ne taku mai i te Tusi Tapu. E tasi ko te aso fanau o te Falao Aikupito, kae ko te suā aso fanau i o te Tupu ko Helota Anitipa. (Faitau te Kenese 40:20-22; Maleko 6:21-29.) E seai se tino pule i a lāua konei e tavini atu ki a Ieova. Kae ko te ‵tonuga loa, e seki fai‵tau eiloa ne tatou i te Tusi Tapu se tino tapuaki a Ieova e fakamanatu tena aso fanau.

10. Ne pefea te kilokiloga a Kelisiano mua ki fakamanatuga o aso fanau?

¹⁰ E fakaasi mai i The World Book Encyclopedia me i Kelisiano muamua ne “‵kilo atu ki te fakamanatuga o te aso fanau o se tino e pelā me se tuu masani fapaupau.” A tuu masani penā ne kamata mai i talitonuga ‵se. E pelā mo tino Eleni mua, ne tali‵tonu latou me i tino katoa e puipuigina ne se agaga telā ne nofo atu i te taimi ne fanau mai ei a ia. Kae ne mafau‵fau latou me i te agaga tenā e isi sena sokoga mo te atua telā ne fanau i te aso eiloa tenā ne fanau ei te tino. Kae e se gata foki i talitonuga fapaupau konā, a aso fanau e isi foki se lotou sokoga ki faifaiga fakataulaitu ki fetū.

11. E pefea a lagonaga o Ieova ki ‵tou uiga kaimalie?

¹¹ E mafau‵fau a tino e tokouke me i olotou aso fanau se aso tāua telā e ‵tau o fakaasi atu ei te loto fakafetai mo te alofa ki a latou. Kae e mafai o fakaasi atu ‵tou a‵lofa ki ‵tou kāiga mo taugasoa i te tausaga kātoa, kae e se i te aso fua e tasi tenā. E manako a Ieova ko tatou ke atafai kae kaima‵lie i taimi katoa. (Faitau te Galuega 20:35.) E loto fakafetai tatou ki a ia mo te meaalofa tāua ko te olā e maua ne tatou i aso katoa, kae e se ko te taimi fua o ‵tou aso fanau.—Salamo 8:3, 4; 36:9.

12. E mafai pefea o ‵lei atu a te aso e ‵mate ei tatou i lō te aso ne fa‵nau ei tatou?

¹² E fai mai te Failauga 7:1 penei: “A te igoa ‵lei e ‵lei atu i lō te sinu ‵lei, kae ko te aso e mate ei se tino e ‵lei atu i lō te aso ne fanau mai ei a ia.” E mafai pefea o ‵lei atu a te aso e ‵mate ei tatou i lō te aso ne fa‵nau ei tatou? I te aso ne fa‵nau ei tatou, e seki fai ne tatou se mea i ‵tou olaga, se mea ‵lei io me se mea masei. Kae kafai e fakaaoga ne tatou a ‵tou olaga ke tavini atu ki a Ieova kae fai a mea ‵lei ki nisi tino, ko faite ne tatou se “igoa ‵lei,” io me se ata ‵lei, kae ka masaua ne Ieova a tatou māfai foki loa ko oti ne ‵mate tatou. (Iopu 14:14, 15) A tino o Ieova e se fakamanatu olotou aso fanau io me ko te aso fanau o Iesu. Kae ko te ‵tonuga loa, a te aso fua telā ne fakatonu mai ne Iesu ke fakamanatu ne tatou ko te Fakamanatuga o tena mate.—Luka 22:17-20; Epelu 1:3, 4.

TE MAFUAGA O TE ESETA

13, 14. Se a te mea e soko ki ei a te fakamanatuga ko te Eseta?

¹³ E tokouke a tino e tali‵tonu me fakamanatu ne latou a te toetuga o Iesu māfai ko fakamanatu ne latou a te Eseta. Kae ko te ‵tonuga loa, a te fakamanatuga ko te Eseta e isi sena sokoga ki a Eostre, ko te atua fapaupau fafine o te vaveao mo te tau e ‵somo aka ei a lau o lakau mai Anglo-Saxon. E fakamatala mai The Dictionary of Mythology me i tou fafine se atua foki o te fanafanau. A nisi faifaiga masani o te Eseta e isi se lotou sokoga ki te mea tenei. E pelā mo fuamoa, “ne masani o fai mo fakailoga tāua o te ola fou mo te toetuga,” ko pati i te Encyclopædia Britannica. E se gata i ei, a lapiti ko leva ne fakaaoga sāle e pelā me ne fakailoga o te fanafanau i tapuakiga fapaupau. E manino i ei me i te Eseta e seai sena sokoga ki te toetuga o Iesu.

¹⁴ Kafai e lavea ne Ieova a tino ko palu tasi ne latou a tuu masani a lotu ‵se mo te toetuga o tena Tama, e mata e fiafia a ia ki ei? Ikai. (2 Kolinito 6:17, 18) A te ‵tonuga loa, e seki fai mai eiloa a Ieova ko tatou ke fakamanatu a te toetuga o Iesu.

SE A TE HALLOWEEN?

15. Ne kamata pefea a te Halloween?

¹⁵ A te Halloween, e masani foki o taku ki te All Hallows’ Eve io me ko te po mai mua o te All Saints’ Day, e isi foki se lotou sokoga ki tino fakataulaitu, goblins, mo agaga. E se fou a te aso fakamanatu tenei. I te masina sulu telā e pili atu ki a Novema 1, ne fakamanatu ne tino mua o Peletania mo Aialani a te aso o te Samhain. E tali‵tonu latou me i te taimi o te fakamanatuga tenei, a agaga o tino ‵mate ka ‵foki ki te lalolagi. E tuku ne tino a meakai mo meainu i tua ko te mea ke se fakalogo‵mae latou ne agaga konei. Kafai a tama‵liki i aso nei ko teu mai ki vaegā gatu o te aso tenā kae olo atu ki fale takitasi kae fai atu “Trick or treat,” e se iloa ne latou me ko fakaakoako latou ki tuu fakatemoni masani i aso mua.

FAKAIPOIPOGA KOLĀ E FAKAFIAFIA ATU KI TE ATUA

16, 17. Se a te mea e ‵tau o mafau‵fau tatou ki ei māfai ko palani ke fai se fakaipoipoga?

¹⁶ A te fakaipoipoga se taimi fakafiafia. E masani o kese‵kese a faifaiga i fakaipoipoga i koga katoa o te lalolagi. E masani o se mafau‵fau a tino ki te mafuaga o faifaiga e fai i te fakaipoipoga, e mafai o se iloa ne latou me isi ne nai tuu masani e māfua mai i talitonuga fakalotu fapaupau. E ‵tau o fakamautinoa aka ne te tauavaga Kelisiano kolā e palani ke fai te lā fakaipoipoga me ka fakafiafia atu te lā fakaipoipoga ki a Ieova. Kafai ko iloa ne lāua a te mafuaga o tuu masani i te faiga o te fakaipoipoga, ka mafai o fai ne lāua a fakaikuga ‵lei.—Maleko 10:6-9.

¹⁷ E tali‵tonu a nisi tino me i nisi tuu masani i te faiga o fakaipoipoga ka maua mai ei a te ‘manuia’ o te tauavaga fou. (Isaia 65:11) E pelā mo nisi koga e peipei atu ne tino a laisi io me ne mea tai ‵pau ki te tauavaga fou. E tali‵tonu latou me i te faiga tenei ka maua ei ne te tauavaga ne tama‵liki, te fiafia mo te ola loa kae ka puipui foki lāua mai mea ma‵sei. Kae ko Kelisiano e fakaeteete kae ‵kalo kea‵tea mai tuu kolā e isi ne lotou sokoga ki lotu ‵se.—Faitau te 2 Kolinito 6:14-18.

18. Ne a nisi fakatakitakiga i te Tusi Tapu e mafai o fakagalue aka i te faiga o se fakaipoipoga?

¹⁸ E ma‵nako a te tauavaga Kelisiano ke fakafiafia kae gali te lā fakaipoipoga kae ke fia‵fia foki a tino e ‵kau atu ki ei. E se fai ne tino ‵kami kolā e ‵kau atu ki se fakaipoipoga Kelisiano ne lāuga fakalogo‵mae, fakamalosi aka ei a amioga fakatauavaga, io me fakaasi te sē āva ki te tauavaga io me ko nisi tino. (Faataoto 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) A te fakaipoipoga Kelisiano e se ‵tau o faka‵mafa mai i ei “a mea e sona fakamata‵mata ki ei a tino i te olaga.” (1 Ioane 2:16) Kafai ko palani ne koe tau fakaipoipoga, ke fakamautinoa aka me ka kilo atu koe ki ei fakamuli mo te fiafia.—Onoono ki te Fakamatalaga Fakaopoopo i te 28.

“MANUIA”—NE MĀFUA MAI FEA?

19, 20. Se a te mafuaga o te tugapati ko te “manuia”?

¹⁹ A te suā faifaiga masani e fai i fakaipoipoga mo nisi faigamea ko te fai atu “manuia”. I te taimi tenā, e fai atu ne se tino a te pati “manuia” kae ko nisi tino e sau aka olotou ipu kilasi uaina. E ‵tau o pefea a te kilokiloga a Kelisiano ki te faifaiga tenei?

²⁰ E fai mai te International Handbook on Alcohol and Culture me i te faifaiga tenei kāti ne kamata mai i se tuu fapaupau i aso mua “telā e ofo atu ei se vai tapu ki atua.” E fai a te mea tenei “ke sui ei se manakoga, se ‵talo telā e fakatoetoe aka ki pati ko te ‘ke ola leva koe!’ io me ‘ke ola ‵lei koe!’” I taimi mua, e masani o sau aka ne tino olotou ipu o akai atu ki olotou atua mō se fakamanuiaga. Kae e se tenā te auala e tuku mai ei ne Ieova a fakamanuiaga.—Ioane 14:6; 16:23.

“KOUTOU KOLĀ E A‵LOFA KI A IEOVA, TAKALIA‵LIA KI TE MEA MASEI”

21. Ne a nisi aso fakamanatu e ‵tau o ‵kalo kea‵tea a Kelisiano mai i ei?

²¹ Kafai ko fakaiku aka ne koe ke kau io me se kau atu ki se aso fakamanatu, mafaufau ki uiga mo faifaiga kolā e fakamalosi aka i ei. E pelā mo nisi aso fakamanatu mo fakafiafiaga e aofia i ei a saka fakatakalialia, te inu malosi ki kava, e penā foki mo amioga ma‵sei. A vaegā fakafiafiaga konā e mafai foki o fakamalosi aka ei a amioga fakasotoma i te va o te tagata mo te tagata mo te fafine ki te fafine io me fakamalosi aka ei a te loto fenua. Kafai e ‵kau atu tatou ki fakafiafiaga penā, e mata, e takalialia ‵tonu tatou ki mea e takalialia ki ei a Ieova?—Salamo 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Se a te mea e mafai o fesoasoani atu ki se Kelisiano ke fakaiku aka me ka kau atu a ia ki se aso fakamanatu?

²² E ‵tau mo Kelisiano o fakaeteete ke ‵kalo kea‵tea mai aso fakamanatu kolā e se faka‵malu atu ki te Atua. Ne tusi mai te apositolo ko Paulo: “Faitalia me e ‵kai koutou io me inu io me e fai so se mea aka, ke fai a mea katoa mō te vikiga o te Atua.” (1 Kolinito 10:31; onoono ki te Fakamatalaga Fakaopoopo i te 29.) E tonu, e se ko aso fakamanatu katoa e isi ne sokoga ki faifaiga ma‵sei, lotu ‵se io me ko te loto fenua. Kafai e se ‵teke atu a te aso fakamanatu ki fakatakitakiga i te Tusi Tapu, e ‵tau mo tatou o fai se fakaikuga totino ke ‵kau io me se ‵kau ki ei. E ma‵nako foki tatou o iloilo aka me ka pokotia pefea a nisi tino i ‵tou fakaikuga.

FAKA‵MALU A IEOVA I AU PATI MO FAIGA

23, 24. E fakamatala atu pefea ne tatou ki ‵tou kāiga kolā e se ne Molimau a ‵tou fakaikuga ne fai e uiga ki nisi aso fakamanatu?

²³ Kāti ko se kau sāle atu koe ki aso fakamanatu kolā e se faka‵malu atu ki a Ieova. Kae e mafai o mafau‵fau a nisi tino i tou kāiga kolā e se ne Molimau a Ieova me ko se fiafia koe ki a latou io me ko se fia ‵nofo koe mo latou. E mafai o mafau‵fau latou me ko aso malōlō fua ko te taimi e mafai o fakatasitasi ei te kāiga. Tela la, se a te mea ka fai ne koe? E uke a auala e mafai ne koe o fakaasi atu ki a latou me alofa koe ki a latou kae e tāua foki latou ki a koe. (Faataoto 11:25; Failauga 3:12, 13) E mafai ne koe o ‵kami mai latou ke ‵kau fakatasi mo koe i nisi taimi.

²⁴ Kafai e fia iloa ne ou kāiga te pogai ko se fakamanatu ne koe a nisi aso malōlō, e mafai o sukesuke koe ki nisi fakamatalaga i ‵tou tusi pelā foki mo te jw.org kolā ka fesoasoani ki a koe ke fakamatala atu a pogai ki a latou. Ke se tuku atu ne koe te manatu me ko taumafai koe o manumalo i te kinauga io me faimālō latou ke ‵pau otou mafaufauga. Fesoasoani atu ke lavea ne tou kāiga me uke a mea ne mafaufau koe ki ei koi tuai o fai ne koe tau fakaikuga totino. Ke nofo filemu, kae “ke fai faeloa [au] pati ke ‵tagi ‵lei, ke faka‵kona ki te masima.”—Kolose 4:6.

25, 26. E mafai pefea ne mātua o fesoasoani atu ki olotou tama‵liki ke a‵lofa ki tulaga o Ieova?

²⁵ E tāua ke iloa ‵lei ne tatou katoa a pogai totino e se ‵kau atu ei tatou ki nisi aso fakamanatu. (Epelu 5:14) A ‵tou fakamoemoega ko te fakafiafia atu ki a Ieova. Kae kafai tatou ne mātua, e ‵tau o fakaaoga ‵tou taimi ke fesoasoani atu ki ‵tou tama‵liki ke malamalama kae ke a‵lofa ki fakatakitakiga fakavae i te Tusi Tapu. Kafai ko fai a Ieova mo fai se tino tonu ki a latou, ka ma‵nako foki latou ke fakafiafia atu ki a ia.—Isaia 48:17, 18; 1 Petelu 3:15.

²⁶ E fiafia a Ieova ke lavea ne ia tatou e fai te ‵toe mea e mafai ne tatou o fai ke tapuaki atu ki a ia i se auala ‵ma kae fakamaoni. (Ioane 4:23) Kae e tokouke a tino e mafau‵fau me e se mafai o fakamaoni se tino i te lalolagi sē fakamaoni tenei. E a, e tonu a te manatu tenei? Ke sau‵tala tatou ki te manatu tenei i te suā mataupu.