‘E Sili Atu te Agamalū’

“A te mea e manako a [Ieova] ke fai ne tatou tenei: ke fai ne tatou te mea tonu, ke fakaasi atu te alofa tumau, kae ola mo te loto maulalo i mua o te tou Atua.”​—⁠MIKA 6:⁠8.

1, 2. Se a te agamalū, kae e ‵kese pefea te fakamatamata?

NE SEKI manako se apositolo lauiloa ke faka‵malu atu a tino ki a ia. Ne fai atu se fāmasino loto toa i Isalaelu me i a ia ko te ‵toe tino foliki i te fale o tena tamana. Ne taku tonu atu ne te ‵toe tagata sili telā ne ola me e isi se tapulā ki tena pulega. Ko tāgata taki tokotasi konā ne fakaasi atu ne latou te uiga agamalū.

² E ‵kese ‵ki te agamalū mai i te fakamatamata. A te tino telā e agamalū e iloa ‵lei ne ia a mea kolā e mafai ne ia o fai penā foki loa mo tena aogā kae e se fakamatamata io me e fai ana amioga fia lavea. E se fia maluga, e se faipati fakamatamata, io me e fakamaualuga te tino telā e agamalū, kae e iloa ne ia a tapulā ki mea kolā e mafai ne ia o fai. Tela la, e āva kae amanaia atu foki a ia ki lagonaga mo manatu o nisi tino.

3. E sili atu pefea ‘te agamalū’?

³ E se tioa eiloa o fai mai te Tusi Tapu penei: “E sili te nofo filemu [“te agamalū,” NW].” (Faataoto 11:⁠2) E poto te tino telā e agamalū me e tautali atu a ia ki te auala telā e talia ne te Atua, kae e ‵kalo keatea a ia mai te uiga ko te fakamatamata telā e iku atu ki te māsiasi. (Faataoto 8:13; 1 Petelu 5:⁠5) E fakamaoni aka te aogā o te agamalū i olaga o nisi tavini a te Atua. Ke na mafaufau tatou ki tala e tolu kolā ne taku mai i te palakalafa muamua.

Paulo​—⁠Se ‘Tino Malalo’ Kae se ‘Tavini’ Foki

4. Ne a nisi tauliaga ‵kese ne maua ne Paulo?

⁴ Ne lauiloa malosi a Paulo i Kelisiano mua, kae e maina tatou i te pogai ne fai ei penā. I te faiga o tena galuega fakafaifeau, ne faimalaga atu a ia i te fia afe kilomita i luga i te fenua kae i luga foki o te tai, kae ne faka‵tu aka ne ia te fia o fakapotopotoga. Kae ne fakamanuia atu a Ieova ki a Paulo i te avatuga ki a ia a fakaasiga mo te meaalofa ke faipati a ia ki ‵gana fakaa‵tea. (1 Kolinito 14:18; 2 Kolinito 12:​1-5) Ne fakaosofia foki ne ia a Paulo ke tusi ne ia a tusi e 14 kolā ko aofia nei i Tusitusiga Kelisiano Faka-Eleni. E mautinoa eiloa, me ne sili fakafia atu a galuega fi‵ta a Paulo i lō nisi apositolo katoa.​—⁠1 Kolinito 15:⁠10.

5. E fakaasi atu pefea me ne agamalū a Paulo?

⁵ Me ne takitaki ne Paulo a te faiga o te galuega faka-Kelisiano, kāti ka ma‵natu aka a nisi tino me e ‵tau o fiafia malosi a ia ke ‵saga atu a tino katoa ki ei, kae kāti ke fakaasi sāle atu te maluga o tena tofi. Kae ne seki fai lele eiloa ne ia a mea konā, me i a Paulo se tagata agamalū. Ne fai atu a ia me i a ia “ko te toe apositolo fakamuli kae fatauva,” kae ne toe fai atu foki: “Kae se ‵tau foki o fakaigoa ki se apositolo, i te mea i a au ne fakasaua ki te ekalesia a te Atua.” (1 Kolinito 15:⁠9) Me ne fakasauā muamua ne ia a Kelisiano, ne seki puli lele eiloa i a Paulo me ne mafai fua o maua ne ia se fesokotakiga ‵lei mo te Atua, kae ne maua foki ne ia a tofiga taulia i te galuega ona ko te alofa tauanoa. (Ioane 6:44; Efeso 2:⁠8) Tela la, ne seki manatu aka a Paulo me e sili atu a ia i nisi tino ona ko te uke o mea fakaofoofogia kolā ne fai ne ia i te galuega talai.​—⁠1 Kolinito 9:⁠16.

6. Ne fakaasi atu pefea ne Paulo me ne agamalū a ia i ana faifaiga ki te kau Kolinito?

⁶ E matea atu te agamalū o Paulo i ana faifaiga ki tino Kolinito. Kāti ne ofo ma‵losi a nisi tino i konā i ovasia lauiloa, e aofia foki i ei ko Apolo, Petelu, penā foki loa mo Paulo. (1 Kolinito 1:​11-15) Ne seki fakamalosi atu a Paulo ki te kau Kolinito ke tavae atu ki a ia kae ne seki sōnafai foki ne ia te lotou fia‵fia malosi ki a ia. I te taimi ne āsi atu ei a ia ki a latou, ne seki fanatu a ia “i te uke o muna i poto faka te lalolagi.” Kae ne fai atu penei a Paulo e uiga ki a ia eiloa mo ana taugasoa: “E ‵tau mo koutou o manatu mai ki a matou [“e pelā me ne vakālalo,” NW] me ne tavini a Keliso, kola ko oti ne tofi ke pule i fuafuaga ‵funa mo mea tonu a te Atua.”a​—⁠1 Kolinito 2:​1-5; 4:⁠1.

7. Ne agamalū pefea a Paulo i te avatuga o polopolokiga?

⁷ Ne fakaasi atu foki ne Paulo tena agamalū i taimi ne ‵tau ei o polopoloki kae fakatonu atu a ia ki nisi tino. Ne fakamolemole atu a ia ki ana taina Kelisiano “i te alofa ‵nau o te Atua,” mo te “alofa,” i lō te fakatonu malosi atu ki a latou i tena tulaga e pela me se apositolo. (Loma 12:​1, 2; Filemoni 8, 9) Kaia ne fai ei a Paulo penā? Me ne manatu aka a ia i a ia se ‘taina’ telā e ga‵lue fakatasi mo ana taina, kae ne seki “fia pule malo atu” ki a latou. (2 Kolinito 1:24) E seai se fakalotolotolua me kāti ona ko te agamalū o Paulo, ne fai ei a ia mo fai se tino pele ki fakapotopotoga Kelisiano i te senitenali muamua.​—⁠Galuega 20:​36-38.

Ke Agamalū Māfai e Maua a Tofiga Taulia

8, 9. (a) Kaia e ‵tau ei o agama‵lū tatou? (e) E mafai pefea o agama‵lū a tino kolā e isi ne olotou tofiga?

⁸ Ne fai ne Paulo se fakaakoakoga ‵lei mō Kelisiano i aso nei. Faitalia me ne a tiute ko oti ne tuku mai ke tausi ne tatou, e se ‵tau lele eiloa o ma‵natu aka me e ‵lei atu tatou i nisi tino. Ne tusi mai a Paulo: “Kafai se tino e taofi i a ia se tino aoga, kae tela ei e se aoga, ko fakaloiloi a ia ne ona manatu.” (Kalatia 6:⁠3) Kaia? Me “ko ‵mao tatou mai te ‵malu o te Atua, me ko agasala a tino katoa.” (Loma 3:23; 5:12) E tonu, e se ‵tau o puli i a tatou me ko maua ne tatou katoa te agasala mo te mate mai i a Atamu. E se fakama‵luga aka tatou ne ‵tou tofiga taulia i ‵tou tulaga malalo i te faiga o agasala. (Failauga 9:⁠2) E pelā eiloa mo te mea telā ne tupu ki a Paulo, ko te alofa tauanoa fua telā e mafai ei ne tino o maua se fesokotakiga ‵lei mo te Atua, penā foki loa mo so se tofiga taulia.​—⁠Loma 3:​12, 24.

⁹ Me e iloa ne se tino agamalū a te mea tenā, e se ti ‵fete sāle a ia ona ko ana tofiga taulia kae e se faipati fakamatamata foki a ia e uiga ki ana mea ne fai. (1 Kolinito 4:⁠7) Kafai e avatu ne ia a polopolokiga io me ko fakatonutonuga, e amio a ia pelā me se taina galue​—⁠kae e se se matai. A te ‵tonuga loa, se mea ‵se māfai e ‵sala aka ne se tino telā e ‵lei ana galuega a tavaega mai ana taina tali‵tonu kae e se ‵tau foki o sōnafai ne ia te lotou fia‵fia ki a ia. (Faataoto 25:27; Mataio 6:​2-4) E aogā fua a tavaega kolā e maua mai i nisi tino​—⁠kae e se ‵tau o ‵sala aka ki ei. Kafai e tavae mai a nisi tino, e se ‵tau o fai ei ke manatu fia ma‵luga tatou.​—⁠Faataoto 27:2; Loma 12:⁠3.

10. Ke fakamatala mai me e “maumea” pefea “te fakatuanaki” o tino kolā e foliga mai me e ma‵lalo.

¹⁰ I te tukumaiga o se tiute ke tausi ne tatou, ka fesoasoani mai te agamalū ke se faka‵mafa malosi ne tatou ‵tou tulaga, kae ke se fakauiga ne tatou pelā me e ola ‵lei fua te fakapotopotoga ona ko ‵tou taumafaiga mo ‵tou atamai. E pelā mo te mea e tasi, kāti e āpo tatou i te akoako atu. (Efeso 4:​11, 12) Kafai e agama‵lū tatou, e ‵tau o iloa ne tatou me i nisi akoakoga tafasili i te ‵lei kolā e maua ne te fakapotopotoga e se ko akoakoga kolā e fai i luga i te tulaga. E a, e fakamalosi mai ki a koe māfai ko matea atu ne koe se mātua telā e seai sena avaga e aumai faeloa ne ia ana tama ki te Kingdom Hall? Io me ko te tino loto māfatia telā e kau mai faeloa ki fakatasiga faitalia me e manatu aka a ia me e se aogā a ia? Io me ko te talavou telā e gasolo faeloa ki mua i te feitu faka-te-agaga, faitalia a fakamalosiga ma‵sei e maua i te akoga io me ko nisi koga aka? (Salamo 84:10) Kāti e se ‵tu atu faeloa a tino konā i mua o nisi tino. E se lavea sāle ne nisi tino a tofotofoga o te fakatuanaki kolā e fe‵paki mo latou. Kae kāti e ‵pau eiloa te lotou “maumea i te fakatuanaki,” mo tino kolā e lauiloa atu. (Iakopo 2:⁠5) Faitalia a nisi mea katoa, a te mea telā e fiafia a Ieova ki ei ko te fakamaoni.​—⁠Mataio 10:22; 1 Kolinito 4:⁠2.

Kitiona​—⁠“Te Toe Tino Tafa ki Lalo Eiloa” i te Fale o Tena Tamana

11. Se a te auala ne fakaasi atu ei ne Kitiona tena agamalū i ana pati ki te agelu a te Atua?

¹¹ A Kitiona, se tamataene malosi mai te matakāiga o Manase, ne ola i se vaitaimi faigata i tala mua i Isalaelu. Ne ‵nofo fakaa‵lofa a tino o te Atua mai lalo i te pulega fakasauā a tino Mitiana i tausaga e fitu. Kae ne oko atu ki te taimi ka faka‵sao ei ne Ieova ana tino. Tela la, ne fakasae aka se agelu ki a Kitiona kae ne fai atu penei: “A [Ieova] e fakatasi atu ki a koe, i a koe se tagata toa kae malosi!” Ne agamalū a Kitiona, kae ne seki fakamatamata a ia i tavaega faka‵poi konā. Kae ne tali atu a ia mo te āva penei ki te agelu: “Tou malu, ai a e tupu ei a fakalavelave konei ki a matou, manafai [Ieova] e fakatasi mai eiloa ki a matou?” Ne fakamalamalama atu te agelu ki a Kitiona penei: “Fano o fakasao Isalaelu mai tino Mitiana i tou malosi katoa.” Se a te tali a Kitiona? Ne seki talia fakavave ne Kitiona mo te pati ‵pole a te tofiga tenā e pelā me se avanoaga ke fai a ia mo fai te ‵toe tagata takutakua i te fenua, kae ne tali atu a ia penei: “E mafai pefea ne au o fakasao Isalaelu? A te kaukaiga o matou ko te toe kaukaiga vaivai eiloa i te matakaiga o Manase, ka ko au ko toe tino tafa ki lalo eiloa i te motou kaiga.” Mā‵faga o tagata agamalū!​—⁠Famasino 6:​11-15.

12. Ne fakaeteete pefea Kitiona i te fakataunuga o tena tofiga?

¹² A koi tuai o uga atu ne Ieova a Kitiona ki te taua, ne tofotofo aka ne ia tou tagata. E pefea la? Ne fakatonu atu ki a Kitiona ke fakamalepe te fatafaitaulaga a tena tamana kae ke ‵kati ki lalo te pou tapu telā ne tu i ana tafa. Ne ‵tau o loto toa a ia ke fai penā, kae ne fakaasi atu ne Kitiona me e agamalū a ia kae e fakautauta i te auala telā ne fai ei ne ia te mea tenā. Ne seki fai ne Kitiona se faiga fia lavea, kae ne gasuesue a ia i te po i te taimi kāti e se matea atu ei a ia. Kae ne fakaeteete faka‵lei foki a Kitiona i te faiga o te tofiga tenā. Ne ave ne ia a tavini e tokosefulu​—⁠kāti ko te mea ke ‵tu a nisi tino pelā me ne leoleo kae ko nisi tino ne fesoasoani atu ki a ia i te fakamalepega o te fatafaitaulaga mo te pou tapu.b Kae faitalia me ne fai pefea te mea tenā, ne fakataunu eiloa ne Kitiona tena tofiga fakatasi mo te fakamanuiaga mai i a Ieova, kae fakamuli ifo ne fakaaogā a ia ne te Atua ke fakasaoloto a tino Isalaelu mai i te kau Mitiana.​—⁠Famasino 6:​25-27.

Te Fakaasiatuga o te Agamalū mo te Fakautauta

13, 14. (a) E mafai pefea ne tatou o fakaasi atu te agama‵lū māfai e tuku mai se tofiga taulia ki a tatou? (e) Ne fai pefea ne te taina ko A. H. Macmillan se fakaakoakoga ‵lei o te agamalū?

¹³ E uke a mea e mafai ne tatou o iloa mai i te agamalū o Kitiona. E a, ne a ‵tou mea e fai māfai e tuku mai se tofiga taulia? E mata, e mafau‵fau muamua tatou me ka lauiloa kae takutakua tatou i ei? Io me e agama‵lū muamua tatou kae mafaufau fakatasi mo te faiga o ‵talo me e kafi ne tatou o fakataunu faka‵lei a mea kolā e aofia i te tofiga tenā? A te taina ko A. H. Macmillan, telā ne palele tena galuega i te lalolagi nei i te 1966, ne fai mo fai se fakaakoakoga ‵lei i te feitu tenā. E isi se taimi ne fesili atu ei a Siale Lasalo, te Pelesitene muamua o te Sosaiete o te Faleleoleo Maluga, ki te taina ko Macmillan me se a tena faka‵tau me ko oi e mafai o tausi ne ia tena galuega māfai ko galo atu a ia. I te sau‵talaga telā ne fai ne laua, ne seki avaka ne te taina ko Macmillan tena igoa eiloa, faitalia me e faigofie fua ke fai ne ia penā. Oti aka loa, ne ‵kami atu ne te taina ko Lasalo a te taina ko Macmillan ke talia ne ia te tofiga tenā. “Ne tu fua au pelā me se tino mata lagia,” ko pati ne tusi mai fakamuli ne te taina ko Macmillan i te fia o tausaga mai tua ifo i ei. “Ne mafaufau faka‵lei au ki ei, ne ‵talo atu au i se taimi tai mata leva a koi tuai o fai atu au ki a ia me ka fiafia au ke fai so se mea e mafai ne au o fai ke fesoasoani atu ei ki a ia.”

¹⁴ Ne seki leva, kae ne mate te taina ko Lasalo, kae ne ‵tau o maua i ei se pelesitene fou mō te Sosaiete o te Faleleoleo Maluga. Me ne tausi ne te taina ko Macmillan a te galuega i te taimi ne fai ei te ‵toe malaga talai a te taina ko Lasalo, ne fai atu penei se taina ki a ia: “Mac, kāti e mafai eiloa o maua ne koe te tofi ko te pelesitene. Ko koe telā ne fai mo fai te sui fakapito o te taina ko Lasalo i te taimi ne galo ei a ia, kae ne fai atu a ia ke fai ne matou a mea katoa kolā ne fakatonu mai ne koe. Ia, ne fano keatea tou tagata kae ne seki foki mai. Kāti ko koe te tagata telā e ‵tau o maua tena tofi.” Ne tali atu te taina ko Macmillan penei: “Toku taina, e se tenā te kilokiloga ‵tau. Ko te galuega tenei a te Aliki, kae e maua fua ne se tino se tofiga i te fakapotopotoga a te Aliki māfai e avatu ne te Aliki te tofiga tenā ki a ia; kae i taku faka‵tau au e se ko te tino ‵lei mō te galuega tenā.” Kae i konā loa ne avaka ne te taina ko Macmillan te igoa o te suā tino ke maua ne ia te tofi tenā. E pelā mo Kitiona, ne agamalū a ia​—⁠se uiga ‵lei ke fakaakoako atu foki tatou ki ei.

15. Ne a auala aogā e mafai ei ne tatou o fakaasi atu te fakautauta māfai e talai atu tatou ki nisi tino?

¹⁵ E ‵tau foki o agama‵lū tatou i te faiga o ‵tou tofiga. Ne fakaeteete Kitiona, kae ne taumafai foki a ia ke mo a ma sōna fakaitaita atu ki ana fili. E ‵tau foki mo tatou o agama‵lū kae fakaeteete i te ‵tou galuega talai, i te auala e fai‵pati atu ei tatou. E tonu, e ‵kau atu tatou ki se taua faka-te-agaga ke fakatakavale a “aofaga fakamata‵mata” mo “mafaufauga se ‵lei.” (2 Kolinito 10:​4, 5) Kae e se ‵tau o fakamā‵vale ne tatou a nisi tino io me fai se mea ke se talia ne latou te ‵tou fekau. Kae e ‵tau o amanaia tatou ki olotou manatu, ke faka‵mafa a mataupu kolā e loto ma‵lie tatou i ei, kae fakasino atu ki vaega ‵gali o te ‵tou fekau.​—⁠Galuega 22:​1-3; 1 Kolinito 9:22; Fakaasiga 21:⁠4.

Iesu​—⁠Ko te ‵Toe Fakaakoakoga ‵Lei o se Tagata Agamalū

16. Ne agamalū pefea a Iesu?

¹⁶ A te ‵toe fakaakoakoga ‵lei o se tagata agamalū (modest) ko Iesu Keliso.c E tiga eiloa e ‵lei te va o laua mo tena Tamana, ne taku tonu atu eiloa ne Iesu me e isi ne mea kolā e seai sena fekau i ei. (Ioane 1:14) E pelā mo te taimi ne fakamolemole atu ei te mātua o Iakopo mo Ioane ke saga‵saga ana tama e tokolua i tafa o Iesu i tena malo, ne fai atu a Iesu penei: “E seai la saku pule i ei.” (Mataio 20:​20-23) I te suā taimi ne taku tonu atu ei a Iesu penei: “E se mafai ne au o fai se mea e tasi i taku pule eiloa. . . . me se fai ne au i toku loto, ka ko te loto o ia tela ne uga mai ne ia au.”​—⁠Ioane 5:30; 14:28; Filipi 2:​5, 6.

17. Ne fakaasi atu pefea ne Iesu a te agamalū i ana faifaiga ki nisi tino?

¹⁷ Ne maluga atu a Iesu i tino sē ‵lei katoatoa i feitu katoa, kae e sili atu te pulega telā ne maua ne ia mai tena Tamana, ko Ieova, i lō nisi tino. Kae ne agamalū a Iesu i ana faifaiga ki ana soko. Ne seki fakapoi atu a ia ki a latou i te fakaasiatuga fakaofoofogia o te poto. Ne atafai atu a ia kae malamalama foki a ia i olotou manakoga. (Mataio 15:32; 26:​40, 41; Maleko 6:31) Tela la, e tiga eiloa ne ‵lei katoatoa Iesu, ne iloa ne ia me e se mafai o ‵lei katoatoa faeloa a mea katoa. Ne seki fakatonu atu a ia ki ana soko ke fai ne latou a mea kolā e se ‵kafi ne latou o fai, kae ne seki avatu ne ia a mea kolā e se mafai o fa‵ki latou i ei. (Ioane 16:12) E se tioa eiloa o maua ne tino e tokouke a te loto malosi mai i a ia!​—⁠Mataio 11:⁠29.

Ke Fakaakoako Atu ki te Agamalū o Iesu

18, 19. E mafai pefea ne tatou o fakaakoako atu ki te agamalū o Iesu (a) i ‵tou manatu e uiga ki a tatou eiloa (e) mo ‵tou faifaiga ki nisi tino?

¹⁸ Kafai ne agamalū te ‵toe tagata sili telā ne ola, e sili atu foki te manakogina ke agama‵lū tatou. E faigata ki tino sē ‵lei katoatoa ke taku ‵tonu atu me e se kātoa ‵lei olotou malosi. Kae e ‵tau mo Kelisiano o fakaakoako atu ki a Iesu, kae taumafai ke agama‵lū. E se fakamata‵mata latou io me e ita latou ma avatu a tiute ki tino kolā e ‵tau o maua a tiute konā; kae e se fakamaua‵luga latou kae ita ma talia a tonu mai tino kolā e ‵tau o tuku mai ne latou a tonu. E fakaasi atu ne latou a uiga kaugo‵fie, kae e talia ne latou “ke fanofano ‵lei kae gali” a mea katoa i te fakapotopotoga.​—⁠1 Kolinito 14:⁠40.

¹⁹ Kafai e agama‵lū tatou, ka ‵lei ‵tou fakamoemoega e uiga ki nisi tino kae ka mafau‵fau foki tatou ki olotou manakoga. (Filipi 4:⁠5) Kāti e isi ne ‵tou atamai mo malosi kolā e se maua ne nisi tino. Kae kafai e agama‵lū tatou ka se fakamoe‵moe faeloa tatou ke fai ne nisi tino a mea kolā e ma‵nako tatou ke fai ne latou. Kafai e iloa ne tatou me e isi ne mea kolā e se mafai o fai ne nisi tino, ka agama‵lū tatou kae fakamagalo aka a mea ‵se kolā e fai ne nisi tino. Ne tusi mai Petelu penei: “Kae sili i mea katoa, ke fakatau a‵lofa fakamaoni koutou, me i te alofa e ‵tao ne ia a te ukega o agasala.”​—⁠1 Petelu 4:⁠8.

20. Ne a ‵tou mea e mafai o fai ke manumalo i te vāivāiga ko te fakamatamata?

²⁰ E pelā mo mea ko oti ne iloa ne tatou, se mea poto ke agama‵lū a tino. E a māfai e se agamalū koe io me e fakamatamata sāle koe? Sa loto vāivāi. Kae ke tautali atu ki te fakaakoakoga a Tavita, telā ne ‵talo atu penei: “Puipui mai au mai te fai o agasala; ke mo a ma pule mai ki toku olaga. Tena ka ‵ma katoatoa ei au kae sao mai i te masei o te agasala.” (Salamo 19:13) Kafai e fakaakoako atu tatou ki te fakatuanaki o tāgata pelā mo Paulo, Kitiona kae​—⁠e sili atu i tino katoa​—⁠ko Iesu Keliso, ka iloa tonu ne tatou te ‵tonu o pati konei: “E sili te nofo filemu [“te agamalū,” NW].”​—⁠Faataoto 11:⁠2.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

E Masaua ne Koe?

• Se a te agamalū?

• E mafai pefea ne tatou o fakaakoako atu ki te agamalū o Paulo?

• Ne a mea e iloa ne tatou e uiga ki te agamalū ona ko te fakaakoakoga a Kitiona?

• Ne fai pefea ne Iesu te ‵toe fakaakoakoga sili e uiga ki te agamalū?

[Ata i te itulau e 25]

Ne fai ne te agamalū o Paulo ke a‵lofa malosi ana taina ki a ia

[Ata i te itulau e 27]

Ne fakaeteete a Kitiona i te fakataunuga ne ia o te loto o te Atua

[Ata i te itulau e 28]

E agamalū faeloa a Iesu, te Tama a te Atua, i ana faifaiga katoa