Ko oi e ‵Tau o Fakamaoni Koe ki ei?

“Talosia ke tonu faeloa ‵tou Fenua: . . . Faitalia me e tonu me ‵se kae ‵lago atu faeloa tatou ki ei.”​​—⁠Stephen Decatur, se ofisa o te kauvaka mai te Iunaite Sitete, 1779-​1820.

E TALI‵TONU a tino e tokouke me i te ‵toe tiute tāua ko te fakamaoni kātoatoa ki te lotou fenua. E ‵fuli sāle ne nisi tino a pati a Stephen Decatur, penei, ‘Taku lotu, ke tonu faeloa; kae ka ‵lago faeloa au ki ei faitalia me e tonu io me ‵se.’

E tonu, a te fenua mo te lotu telā e fakamaoni tatou ki ei e masani sāle ko te koga ne fa‵nau i ei tatou, kae ko ‵tou filifiliga e uiga ki te tino e ‵tau o fakamaoni tatou ki ei e se ‵tau o sōnafai fakavave aka fua. E manakogina a te loto toa māfai ko fakafesiligina a te ‵tonu o te fakamaoni ne masani tatou ki ei, kae mafai foki o ‵sae aka i ei a fakalavelave faiga‵ta.

E ‵Tau o Filifili Aka me ka Fakamaoni ki a Ai

Ne fai mai se fafine ne tupu aka i Zambia, penei: “Ne masani eiloa au ki mea tau te lotu talu mai taku folikiga. Ne aofia i mea ne fai sāle ne te motou kāiga ko te faiga o lotu i aso katoa i te potu telā e isi ne tupua i ei mo te kau atu faeloa ki te lotu i te fale tapuaki. Ne aofia malosi taku lotu mo taku tapuakiga i tuu mo aganuu, mea fai a te fenua, mo te kāiga.”

Kae i te taimi koi talavou ei a ia, ne kamata tena akoga faka-te-Tusi Tapu mo Molimau a Ieova kae ne fakaiku fakamuli aka ne ia ke ‵fuli tena lotu. E mata, a te mea tenei se faifaiga sē fakamaoni?

Ne tupu aka a Zlatko i Bosnia, kae ne taua atu a ia i te taua telā ne aofia i ei tena fenua. Ne kamata foki a ia o sukesuke ki te Tusi Tapu fakatasi mo Molimau a Ieova. Nei la, ko se talia ne ia ke toe fai a ia mo fai se sotia. E mata, ko se fakamaoni a ia?

E fakalagolago eiloa a tali ki fesili konā ki tau kilokiloga. Ne fai mai a te fafine telā ne taku mai tena tala i te kamataga o te mataupu tenei, penei: “Se mea fakamā i te motou fenua māfai ko ‵fuli ne koe tau lotu; e fai sāle pelā me se faifaiga sē fakamaoni, kae ko fakamasiasi ne koe i ei tou kaiga mo tou fenua.” E penā foki a Zlatko, ne ‵kilo atu ana taugasoa ki so se tino telā e se fia taua mō te lotou fenua e pelā me se sipāi. Kae ne iloa ne te fafine tenā mo Zlatko me e isi aka foki se isi tino e sili atu te tāua ke fakamaoni ki ei, ko te fakamaoni ki te Atua telā ne fakamalosi atu ei ki a laua ke fai lā fakaikuga. Kae sili atu i ei, e kilo atu pefea a Ieova ki tino kolā e fia fakamaoni ki a ia?

Te Fakamaoni Tonu ​​—⁠Se Fakaasiga o te Alofa

Ne fai atu a te Tupu ko Tavita ki a Ieova, te Atua, penei: “A koe e fakamaoni ki a latou kola e fakamaoni atu ki a koe.” (2 Samuelu 22:26) E fakauiga te pati Epelu telā ne ‵fuli ki te “fakamaoni” i konei ki te fakaasiatuga o te atafai ki se tino e a‵lofa tatou ki ei ke oko ki te taimi ko taunu ei te fakamoemoega. E pelā mo te alofa o te mātua ki tena pepe, e penā foki te alofa o Ieova ki tino kolā e fakamaoni ki a ia. Ne faipati atu foki a Ieova ki ana tavini fakamaoni i Isalaelu, penei: “E mafai ne se fafine o puli tena pepe, kae se alofa ki te tamaliki ne fanau mai ne ia? Kafai foki la e isi se matua e mafai o fakapuli ne ia tena tamaliki, ka ko au e se mafai o fakapuli ne au koutou.” (Isaia 49:15) E mautinoa eiloa me ka fakaasi atu eiloa ne te Atua te alofa atafai ki tino kolā e fakamuamua ne latou te lotou fakamaoni ki a ia.

A te fakamaoni ki a Ieova e fakavae ki te alofa. E fakamalosi aka ei te tino ke alofa ki mea kolā e alofa ki ei a Ieova kae takalialia ki mea kolā e takalialia ki ei a Ieova. (Salamo 97:10) Ona ko te alofa ko te uiga sili o Ieova, e fesoasoani mai a te fakamaoni ki te Atua ke puipui ei se tino mai te faiga o faifaiga sē a‵lofa ki nisi tino. (1 Ioane 4:⁠8) Tela la, kafai e ‵fuli ne te tino tena lotu ona ko tena fakamaoni ki te Atua, e se fakauiga i ei me ko se alofa a ia ki tena kāiga.

Te Fakamaoni ki te Atua ​​—⁠Se Uiga Aogā

Ne fakamatala mai ne te fafine telā ne taku mai i te kamataga o te mataupu tenei ana faifaiga, penei: “I te faiga o taku akoga faka-te-Tusi Tapu ne kamata o iloa ne au a Ieova e pelā me ko te Atua tonu, kae ne fakamalosi aka ei toku va fakataugasoa mo ia. E ‵kese ‵ki eiloa a Ieova mai nisi atua kolā ne tapuaki atu au ki ei; e paleni ‵lei eiloa tena alofa, tena amiotonu, tena poto, mo tena malosi. Ona ko te mea e manako a Ieova ke tapuaki katoatoa atu tatou ki a ia, ne ‵tau mo au o tiakina a nisi atua.

“Ne fakaasi ‵soko mai ne oku mātua te lā sē fia‵fia ki a au kae ne mafau‵fau laua me i a au e fia fulitua atu ki a laua. Ne faigata ‵ki ki a au a te mea tenei ona ko te mea ne manako malosi au ke fia‵fia mai oku mātua ki a au. Kae i te taimi ne gasolo aka ei toku iloaga i te munatonu i te Tusi Tapu, ne gasolo foki o faigofie te faiga o taku filifiliga. Ne seki mafai ne au o fulitua atu ki a Ieova.

“A te fakaikuga ke fakamaoni ki a Ieova i lō tuu mo aganuu fakalotu e se fakauiga i ei me ko sē fakamaoni au ki toku kāiga. E taumafai malosi au ke fakaasi atu i aku pati mo faifaiga me e malamalama au i olotou lagonaga. Kae kafai e se fakamaoni au ki a Ieova, ko taofi foki ne au a te avanoaga ke iloa ne toku kāiga a ia, telā e fai ei mo fai se tinā faifaiga sē fakamaoni eiloa.”

I se auala tai ‵pau e se gutugutulua se tino māfai ko se kau atu ki se feitu i mea fakapolitiki kae ‵kalo keatea mai te fakaaogāga o meatau ona ko tena fakamaoni ki te Atua. Ne fakamatala mai ne Zlatko ana faifaiga, penei: “E ui eiloa ne tupu aka au e pelā me se Kelisiano, kae ne avaga au ki se tino telā e se se Kelisiano. I te taimi ne kamata ei te taua, ne tofotofogina aka ei toku fakamaoni. Ne faimālōgina au ke filifili aka me ka kau atu au ki fea. Ne kau atu au ki te taua i tausaga e tolu mo te āfa. Fakamuli ifo ne ‵tele atu maua mo taku avaga ki Croatia, kae ne fetaui i ei maua mo Molimau a Ieova.

“Ne kamata o malama‵lama maua mai te mā akoga faka-te-Tusi Tapu me e ‵tau o fakamuamua ne tatou ‵tou fakamaoni ki a Ieova kae manako foki a ia ke a‵lofa tatou ki ‵tou tuakoi faitalia tena lotu mo tena fenua. Nei la, ko ‵kau fakatasi maua mo taku avaga i te tapuaki atu ki a Ieova, kae ko oti ne tauloto ne au me e se mafai o fakamaoni au ki a Ieova kae taua atu foki ki oku tuakoi.”

Ke Fakafetaui Aka te Fakamaoni ki te Iloaga Tonu

Ona ko te mea ne faite ne Ieova a mea katoa, e ‵tau eiloa o fakamuamua ne tatou te fakamaoni ki a ia i lō nisi mea aka. (Fakaasiga 4:​11) Kae ke puipui ‵tou fakamaoni ki te Atua ke mo a ma sui ki te loto finafinau valea, e ‵tau o fakavae te fakamaoni ki te iloaga tonu. E fakamalosi mai a te Tusi Tapu, penei: “E ‵tau o fakafou otou loto mo otou mafaufau katoa. E ‵tau mo koutou o pei ki te foitino fou, tela ne faite i foliga o te Atua i te amiotonu mo te ‵malu.” (Efeso 4:​23, 24) Ne loto toa a te tagata lauiloa telā ne tusi ne ia a pati konei kae ne mafaufau faka‵lei a ia me ko oi te tino ka fakamaoni a ia ki ei. Ne iku atu tena sukesukega ki ei ki se ‵fuliga telā ne aogā malosi ki a ia.

E tonu, ne tofotofogina te fakamaoni o Saulo e pelā mo tino e tokouke i ‵tou aso nei. Ne tupu aka Saulo i loto i se kāiga telā ne ‵piki ‵mau ki tuu mo aganuu o te fenua, kae ne sili atu tena fakamaoni ki te lotu ne tupu aka ei a ia i lō nisi tino. Ona ko tena fakamaoni ki ana tiute fakalotu, ne fakamalosi ei ke fakasauā atu a ia ki tino kolā ne seki lotoma‵lie ki ana manatu. Ne lauiloa malosi a Saulo i te fano ki fale o Kelisiano kae toso atu latou ke fakasala io me ke tamate.​​—⁠Galuega 22:​3-5; Filipi 3:​4-6.

Kae i te taimi ne maua ei ne Saulo a te iloaga tonu mai te Tusi Tapu, ne fai ne ia se mea telā ne mafau‵fau ana taugasoa ki ei me se mea valea. Ne ‵fuli tena lotu. Ne filifili aka ne Saulo, telā ne fai fakamuli mo fai te apositolo ko Paulo, ke fakamaoni a ia ki te Atua i lō tuu mo aganuu. Ne fakamalosi aka a Paulo ne te fakamaoni ki te Atua telā e fakavae ki te iloaga tonu, ke loto malamalama, alofa kae loto malosi foki a ia, telā ne ‵kese ‵ki mai ana uiga matagā i aso mua.

Kaia e ‵Tau ei o Fakamaoni?

Kafai e fakafetaui aka ‵tou fakamaoni ki fakatakitakiga a te Atua, ka maua ne tatou i ei a mea aogā. E fakaasi mai ne te lipoti mai te Australian Institute of Family Studies i te 1999, me i te auala e tasi e maua ei se fakaipoipoga tumau kae fiafia ko te mauaga o te “loto talitonu mo te fakamaoni . . . fakatasi mo fakamoemoega faka-te-agaga.” Ne iloa aka foki i te sukesukega tenā me e fesoasoani atu a te “fakaipoipoga tumau kae tokagamalie” ki tāgata mo fāfine ke fia‵fia, ke malosi ‵lei, kae ke ola leva foki. E se gata i ei, a te fakaipoipoga tumau tenā e maua ei ne tama‵liki a te olaga fiafia.

I te lalolagi sē tokagamalie tenei, e fai a te fakamaoni e pelā me se mea fakalagalaga telā e ‵pei atu mai se pōti fāola ki se tino ko pili o malemu. Kafai e seai se loto fakamaoni o te “tino ko pili o malemu,” ka fai pelā me ko fepeipeiaki valevale fua a ia ne galu mo te matagi. Kae kafai e se lei te tino telā e fakamaoni a ia ki ei, e fai pelā me e takitaki tena mea fakalagalaga ne se vaka telā ko pulu. E pelā mo mea kolā ne ‵tupu ki a Saulo ne mafai o takitaki atu a ia ki se tulaga fakamataku. Kae ko te fakamaoni ki a Ieova, telā e fakavae ki te iloaga tonu, e fai pelā mo te mea fakalagalaga telā e fakatumau i ei tatou kae takitaki atu ki te ‵tou fakaolataga.​​—⁠Efeso 4:​13-​15.

Ne fai atu ne Ieova a te folafolaga tenei ki tino kolā e fakamaoni ki a ia: “Me i te Aliki e fiafia ki te mea tonu, e se mafai foki o tuku tiaki ne ia ona tino fakamaoni. E puipui faeloa ne ia a latou.” (Salamo 37:28) Ko pili fua nei o talia ne Ieova ke ulu atu a tino kolā e fakamaoni ki a ia ki te lalolagi palataiso, telā ka maua i ei ne latou a te saolotoga mai fakalavelave mo puapuagā kae ka fia‵fia foki ei latou ki fesokotakiga tumau mo tino me ka se ‵nofo mavae‵vae latou ona ko te ‵kese o faifaiga fakalotu io me ko faifaiga fakapolitiki.​​—⁠Fakaasiga 7:​9, 14; 21:​3, 4.

Ke oko mai ki aso nei, ko oti ne iloa ne te fia miliona o tino i te lalolagi kātoa me i te fiafia tonu e maua fua māfai e fakamaoni latou ki a Ieova. Ke na talia la ne koe a Molimau a Ieova ke fesoasoani atu ke iloilo aka ne koe tau kilokiloga ki te fakamaoni e ‵tusa mo te Tusi Tapu, i ne? E fai mai a te Tusi Tapu ki a tatou, penei: “Ke sukesuke ifo faka‵lei koutou ki a koutou eiloa, me mata e mautakitaki koutou i te otou fakatuanaki. Ke fai se tofotofoga mō koutou.”​​—⁠2 Kolinito 13:⁠5.

E manakogina a te loto toa ke fakafesili aka ne tatou ‵tou lotu mo te pogai e ‵tau ei o fakamaoni tatou ki ei, kae ka aogā eiloa te faiga tenā māfai e iku ki te fakapilipili atu o tatou ki a Ieova te Atua. E fakaasi mai ne te fafine telā ne taku mai i te kamataga o te mataupu tenei a lagonaga o tino e tokouke, i ana pati, konei: “Ko oti ne iloa aka ne au me e fesoasoani mai a te fakamaoni ki a Ieova mo ana fakatakitakiga ke paleni ‵lei tatou i ‵tou faifaiga ki ‵tou kāiga kae ke aogā foki tatou ki te fenua. Faitalia me e pefea te faigata o tofotofoga e fe‵paki mo tatou, kafai e fakamaoni tatou ki a Ieova, kae ka fakamaoni mai faeloa a ia ki a tatou.”

[Te Fakamatalaga o Ata i te itulau e 4]

Churchill, upper left: U.S. National Archives photo; Joseph Göbbels, far right: Library of Congress

[Ata i te itulau e 6]

Ne fakamalosigina a Paulo ne te iloaga tonu ke sui te mea telā ne fakamaoni a ia ki ei

[Ata i te itulau e 7]

Kaia e se iloilo aka ei ne koe me ko oi e ‵tau o fakamaoni koe ki ei e ‵tusa loa mo te Tusi Tapu?