E Mata, e Ola ‵Tonu Eiloa Tatou “i Aso Fakaoti”?

E LUA a mea e fesoasoani mai ke matea ne tatou a te mea telā e taku ne te Tusi Tapu ki aso fakaoti. E ‵valo mai i te Tusi Tapu a mea kolā e ‵tau o ‵tupu i te taimi tenei o “te gataga o te lalolagi.” (Mataio 24:⁠3) E faipati foki te Tusi Tapu ki ‵fuliga i uiga mo faifaiga a tino kolā e ola “i aso fakaoti.”​​—⁠2 Timoteo 3:⁠1.

E fakamaoni mai ne mea ‵tupu i te lalolagi fakatasi mo amioga mo uiga o tino me ko ola nei tatou i aso fakaoti kae ko pili o fakaoko mai ne te Malo o te Atua a fakamanuiaga se-gata-mai ki tino kolā e a‵lofa ki te Atua. Ke na kamata tatou mai te iloiloga o mea e tolu kolā ne fai mai a Iesu me ka fakamailoga ki ei a aso fakaoti.

“Ko te Kamataga o Puapuagā”

“E fai taua te suā fenua ki te suā fenua, mo te suā malo ki te suā malo,” ko muna a Iesu, “e oko mai a oge mo mafuie i koga katoa.” Ne toe fai mai a ia: “A mea katoa konei ko te kamataga o puapuagā.” (Mataio 24:​7, 8) Ke na iloilo takitasi aka ne tatou a “mea katoa konei.”

Ko se faka‵tau eiloa i te tokouke o tino ne tamate i taua mo kinauga i vā o matakāiga i te senitenali ko teka. “E fakatolu taimi te tokouke o tino ne ‵mate i taua i [te 20] senitenali i lō taua katoa mai te senitenali muamua T.A. ki te 1899,” ko muna i se lipoti mai te Worldwatch Institute. I tena tusi ko te Humanity​​—⁠A Moral History of the Twentieth Century, ne tusi mai a Jonathan Glover: “Ne fakaasi mai i se fakatautauga mō te vaitaimi mai te 1900 ki te 1989, me ne ‵mate i taua a tino e toko 86 miliona. . . . Ko se faka‵tau eiloa i te tokouke o tino ‵mate i taua i te luasefulu-senitenali telā ko faigatā o malamalama faka‵lei i ei. E faigatā o maua se aofaki masani mō te vaitaimi kātoa tenā, ona ko te mea e nofo ki se lua-vae-tolu (58 miliona) o tino ne ‵mate i taua e lua a te lalolagi. Kae kafai e vaevae aka te aofaki katoa o tino ne ‵mate i te vaitaimi tenā, e nofo loa pelā ki se toko 2,500 o tino ne ‵mate i taua konā i aso takitasi, ko tena uiga e silia atu i te toko 100 o tino ne ‵mate i te itula, i tausaga e 90 konā.” E mata, e fakaataata ne koe te fanoanoa mo te logo‵mae ne oko atu ki te fia miliona o kāiga mo taugasoa o tino konā ne ‵mate?

E tiga eiloa e tuku mai ne te lalolagi a meakai e uke, e aofia i mea kolā e fakamailoga ki ei a aso fakaoti ko te oge meakai. E fai mai a tino suke‵suke me i te 30 tausaga ko ‵teka, ne vave atu te gasoloakaga o uke a meakai ne maua i ei i lō te gasoloakaga o te aofaki o tino. E tiga te feitu tenā, e tumau eiloa te oge meakai i kogā fenua ‵lasi i te lalolagi ona ko te se lava o laukele e ‵toki ei ne tino e tokouke olotou fatoaga io me ne tupe e lava mo ‵togi meakai. I fenua koi ati ake, e ola eiloa se 1.2 piliona o tino i se tālā Amelika i te aso io me e mu‵tana ifo. Mai i tino konei, e ‵tusa mo te 780 miliona e logo‵mae malosi i te fia‵kai. E ‵tusa mo te World Health Organization, e sili atu i te toko lima miliona o tama‵liki e ‵mate i tausaga katoa ona ko masaki kolā e māfua mai i te fiakai.

Ne a mea e mafai o fai atu e uiga ki mafuie kolā ne ‵valo mai? E ‵tusa mo te U.S. Geological Survey, te aofaki masani o mafuie kolā e lava te lotou malosi o lepe a fale talu mai te 1990 e nofo pelā ki se 17 i te tausaga. E masani o tupu fakatasi fua i tausaga takitasi a mafuie kolā e lava ‵lei te lotou malosi o fakamasei katoatoa atu a fale. E fai mai se isi tusi: “Ko oti ne ‵mate atu te fia selau afe o tino i mafuie i tausaga e 100 ko ‵teka atu nei.” E tasi te pogai mō te mea tenei me talu mai te 1914, ko oti ne gasolo aka o tokouke te aofaki o tino e ‵nofo i koga kolā e ‵tupu sāle i ei a mafuie.

Nisi Mea Tāua

Ne fai mai a Iesu: “Ka oko mai . . . a masaki i koga katoa.” (Luka 21:11) Ko sili atu nei te lasi o poto i togafiti fakatokitā i lō aso mua. Kae koi tumau eiloa te pokotia o tino i masaki mua mo masaki ‵fou. E fai mai se tusi a te U.S. National Intelligence Council: “E luasefulu a masaki lauiloa​​—⁠e aofia i ei a te tipī, malalia, mo te kolela​​—⁠ne toe ‵sae aka io me ne ‵pisi atu ki koga e uke talu mai te 1973, i se auala e malosi atu kae ko faigatā o ‵mate i vailakau. Kae ko maua atu foki a masaki ‵fou e nofo pelā ki te 30 talu mai te 1973, e aofia i ei te SELAMETE, te Ebola, te sega, mo te manu ko te Nipah, kolā e seai ne vailakau kai maua mō te lotou faka‵leiga.” E ‵tusa mo te lipoti a te Sataulo ‵Kula i a Iuni 28, 2000, a te aofaki o tino ne ‵mate i masaki ‵pisi i te tausaga mai mua atu e nofo ki se 160 taimi te uke atu i lō te aofaki o tino ne ‵mate i fakalavelave ‵tupu fakafuasei.

‘A te gasoloakaga o amioga ma‵sei’ ko te suā vaega tāua o aso fakaoti. (Mataio 24:12) I te ukega o kogā koga i te lalolagi kātoa i aso nei, e ‵loka faeloa ne tino olotou fale io me e sa‵sale latou i te auala i te po mo te manavase. Kae e a te fakalailaiga o te ea, te vai, mo te laukele telā e lavea atu eiloa ne tatou ona ko faifaiga solitulafono i taimi e uke? A te mea tenei ko te fakataunuga foki o mea kolā ne ‵valo mai i te Tusi Tapu. E faipati mai eiloa te tusi ko Fakaasiga e uiga ki te taimi tonu o te Atua ke “fakamasei ei a latou kolā e fakamasei ne latou te lalolagi.”​​—⁠Fakaasiga 11:⁠18.

Uiga o Tino i Aso Fakaoti

Fakamolemole, ke na ‵suke tau Tusi Tapu ki te 2 Timoteo 3:​1-5 kae faitau ki ei. Ne tusi mai te apositolo ko Paulo: “Ka isi ne taimi faiga‵ta i aso fakaoti.” Ne fakasolo mai ei ne ia a uiga kese‵kese e 20 kolā ka maua ne tino amio sē atua. E mata, ko oti ne lavea atu ne koe a nisi uiga konei i tino kolā e ‵nofo i tou fa‵kai? Mafaufau la ki pati kolā ko oti ne fai mai e uiga ki tino i aso fakamuli nei.

“Ko tino ka ma‵natu fakapito.” (2 Timoteo 3:⁠2) “Ko sili atu eiloa nei i lō aso mua a te ‵saga atu o [tino] ki a latou eiloa. Ko fai [latou] e pelā me ne atua, kae ma‵nako foki ke fai latou penā ne nisi tino.”​​—⁠Financial Times, se nusipepa i Egelani.

“Kaima‵nako io me fiafai tupe.” (2 Timoteo 3:⁠2) “Ko oti ne manumalo te agaga o te kaimanako i luga i te agaga o te loto maulalo i taimi fakamuli nei. Seiloga ke matea atu koe ne tino i tou fenua i a koe se tino maumea, e seai se tino e fia saga mai ki a koe.”​​—⁠ Jakarta Post, se nusipepa i Indonesia.

“Se faka‵logo ki olotou mātua.” (2 Timoteo 3:⁠2) “Ko ‵numi a mātua i te faka‵logo atu ki fakatonuga a te lā tamaliki ko 4 ana tausaga ki a laua e pelā a ia me ko [te Tupu o Falani] ko Louis XIV io me ko te pakalaga mai o te lā tama ko 8 ana tausaga, penei: ‘Au ko oko eiloa i toku takalialia ki a koulua!’ ”​​—⁠American Educator, se mekesini i te Iunaite Sitete.

“Seai se alofa fakamaoni.” (2 Timoteo 3:​2, NW) “A te manakoga lasi ‵ki o tāgata ke tiakina olotou avaga mo tama‵liki kāti ko te ‵toe ‵fuliga lasi eiloa tenā ki te olaga masani i te [40 tausaga ko ‵teka].”​​—⁠Wilson Quarterly, se mekesini i te Iunaite Sitete.

“E se loto a‵lofa.” (2 Timoteo 3:⁠3) “A fakasauāga i te kāiga ko te ‵toe mea lauiloa eiloa i te olaga o tino i fenua i te lalolagi kātoa.”​​—⁠American Medical Association, se mekesini i te Iunaite Sitete.

“E faka‵tupu taua io me e seai se loto pulea.” (2 Timoteo 3:⁠3) “E uke a tala kolā e ‵sae mai i te itulau muamua o nusipepa i taeao katoa e fakaasi mai i ei a te sē lava o te loto pulea, amioga ‵lei mo te loto fakamagalo ki nisi tino mo tino foki eiloa konā. . . . Kafai e tumau eiloa a tino i te faka‵tupu taua e pelā mo te mea e tupu nei, ka iku atu eiloa ki te fakaseaiga o amioga ‵lei katoa.”​​—⁠Bangkok Post, se nusipepa i Thailand.

“E mata kaitaua.” (2 Timoteo 3:⁠3) “E lavea atu eiloa te kaitaua valea mo te kaitaua sē pulea i tino fakateletele motokā i te auala, i pati mo faifaiga ma‵sei i loto i te kāiga, . . . mo fakasauāga e aunoa mo se pogai kolā e mafai o iku atu ki te faiga o amioga solitulafono. E sōna fai fua a fakasauāga kae e fai fua i so se taimi, kae e fai ei a tino ke mafau‵fau me ko seai se aogā o te olaga ona ko te seai o se puipuiga e maua ne latou.”​​—⁠Business Day, se nusipepa i Afelika ki Saute.

“Ka sili te lotou fia‵fia ki manakoga o te foitino i lō te Atua.” (2 Timoteo 3:⁠4) “A faifaiga fakatauavaga sē ‵tau ko fai pelā me se mea masani, telā ko fai ei a amioga ‵lei faka-Kelisiano e pelā me se fili ki ei.”​​—⁠Boundless, se mekesini i te Internet.

“Ka taofi ‵mau fua latou ki faiga matea o te ‵tou lotu, kae ‵teke ki tona ‵mana.” (2 Timoteo 3:⁠5) “Ne iloa aka ne [se fafine talitāgata mua i te Netherlands] me ne ‵teke malosi atu a potukau o lotu ki te fakataliaga o [amioga talitāgata] mai lalo i te tulafono. Ne mānava malie aka tou fafine, kae fai atu mo te fakamisikata me i te taimi koi fai ei a ia mo fai se fafine talitāgata, ne aofia faeloa a faifeau o [lotu] e tokouke i ana tino ‵togi. ‘E fai mai sāle a fāfine talitāgata me i toe tāgata ‵lei i te feitu tenei, ko tino mai i kaulotu,’ kae kata tou fafine.”​—⁠National Catholic Reporter, se nusipepa i te Iunaite Sitete.

Ne a Mea ka ‵Tupu i Aso Mai Mua?

Ko ‵fonu eiloa te lalolagi i aso nei i fakalavelave, e pelā eiloa mo te mea ne ‵valo mai i te Tusi Tapu. Kae ko te valoaga e uiga ki te “foki mai io me ko te fakatasi mai [o Keliso] mo te gataga o te lalolagi io me ko te olaga tenei” e aofia i ei se mea aogā. Muna a Iesu: “A te Tala ‵Lei tenei e uiga ki te Malo, e fakamatala atu ki te lalolagi kātoa, mo fai te molimau ki tino katoa.” (Mataio 24:​3, 14) Ko talai atu nei te tala ‵lei o te Malo o te Atua i atufenua e silia atu i te 230. E sili atu nei i te toko ono miliona o tino mai “fenua katoa, matakāiga, tino valevale, ‵gana” ko aofia malosi nei i te galuega ko te folafolaatuga o te Malo. (Fakaasiga 7:⁠9) Se a te mea ko oti ne fakataunu mai te lotou ga‵lue mo te loto finafinau? Tenei eiloa: Ko te fekau e uiga ki te Malo, mea ka fai ne ia, mo te auala e maua ei a fakamanuiaga mai i ei, toeitiiti ko oko atu ki tino katoa i te lalolagi kātoa. E tonu, ‘ko oti eiloa ne salalau atu te poto tonu i te taimi o te gataga.’​​—⁠Tanielu 12:⁠4.

E isi se pogai ‵lei ke maua ne koe te poto tenei. Mafaufau la ki mea ka ‵tupu māfai ko oti ne talai atu te tala ‵lei ki te mea telā e manako a Ieova ki ei. Ne fai mai Iesu: “Ko oko mai ei te gataga.” (Mataio 24:14) Ko te taimi eiloa tenā o te Atua ke fakaseai atu a amioga ma‵sei katoa i te lalolagi. E fai mai te Faataoto 2:​22: “Ka ko te Atua ka tapale keatea ne ia a tāgata amio ma‵sei mai i te fenua io me ko te lalolagi, kae unu keatea a tino agasala, e pelā me ne lakau e unu keatea mai i te laukele.” Kae e a la a Satani mo ana temoni? Ka ‵pei atu latou ki te lua ‵poko, ko te koga telā ka se toe mafai ei ne latou o takitaki ‵se a atufenua. (Fakaasiga 20:​1-3) Kae ko “tino amiotonu kae fai mea tonu ka ola” i luga i te lalolagi. Kae ka maua eiloa ne latou a fakamanuiaga ‵gali mai te Malo.​​—⁠Faataoto 2:​21; Fakaasiga 21:​3-5.

Ne a Mea e Mafai o Fai ne Koe?

E seai eiloa se fakalotolotolua e uiga ki ei. Ko pili ‵ki mai te gataga o te lalolagi a Satani. A tino kolā e se fia ‵saga atu ki fakamaoniga me ko ola nei tatou i aso fakaoti māfai ko oko mai te gataga ka ‵poa faka‵lei atu eiloa. (Mataio 24:​37-​39; 1 Tesalonia 5:⁠2) Tela la, ne fai atu Iesu ki tino kolā ne fakalogo‵logo ki a ia: “Fakaeteete koutou! Ke mo a ma tō fai ‵kaiga kae ko‵na sāle, io me manava‵se ki mea o te olaga nei, i te mea manafai e fakapoi mai te aso tenā ki a koutou. Me ka vau pelā mo se malei ki tino katoa e ‵nofo i te lalolagi. Tela la, a koutou ke matapula‵pula kae ‵talo sāle, ko te mea ke maua ne koutou te malosi e ‵sao mai ei koutou i mea faiga‵ta katoa ka oko mai, kae ‵tu atu ei foki koutou i mua o te Tama a te Tagata.”​​—⁠Luka 21:​34-​36.

Ko latou fua kolā e ‵tu atu i se tulaga ‵lei i mua o te Tama a te tagata, ko Iesu, ka maua ne latou te fakamoemoega ke ‵sao atu i te gataga o te olaga masei tenei. E pefea te tāua ke fakaaogā ne tatou a taimi koi ‵toe ko te mea ke maua ne tatou te taliaga a Ieova te Atua mo Iesu Keliso! I tena ‵talo ki te Atua, ne fai atu Iesu: “Tenei te ola se gata mai: ke iloa ne tino i a koe ko te Atua tonu e tokotasi, kae ke iloa foki ne latou i a Iesu Keliso ne uga mai ne koe.” (Ioane 17:⁠3) Tela la, se faifaiga poto eiloa ke na tauloto koe e uiga ki a Ieova te Atua mo mea kolā e manako a ia ke fai ne koe. Ka fia‵fia eiloa a Molimau a Ieova i tou fenua o fesoasoani atu ke malamalama koe i mea kolā e akoako mai i te Tusi Tapu. E ‵kami atu eiloa koe mo te fiafia ke fesokotaki atu ki a latou io me ke tusi atu ki tino kolā e ‵lomi ne latou te mekesini tenei.

[Pokisi/Ata i te itulau e 7]

VAEGA O ASO FAKAOTI

MEA ‵TUPU:

◼ Taua.​​—⁠Mataio 24:​6, 7.

◼ Oge meakai.​​—⁠Mataio 24:⁠7.

◼ Mafuie.​​—⁠Mataio 24:⁠7.

◼ Masaki.​​—⁠Luka 21:⁠11.

◼ Gasoloakaga o amioga ma‵sei.​​—⁠Mataio 24:⁠12.

◼ Te fakamaseiga o te lalolagi.​​—⁠Fakaasiga 11:⁠18.

TINO:

◼ Ka ma‵natu fakapito. —2 Timoteo 3:⁠2.

◼ Kaima‵nako io me fiafai tupe.—2 Timoteo 3:⁠2.

◼ Fia ma‵luga.​​—⁠2 Timoteo 3:⁠2.

◼ Se faka‵logo ki olotou mātua.—2 Timoteo 3:⁠2.

◼ E se loto fakafetai.—2 Timoteo 3:⁠2.

◼ E se a‵lofa fakamaoni. —2 Timoteo 3:​2, NW.

◼ E se loto a‵lofa.—2 Timoteo 3:⁠3.

◼ E faka‵tupu taua io me e seai se loto pulea.—2 Timoteo 3:⁠3.

◼ E mata kaitaua.—2 Timoteo 3:⁠3.

◼ E fia‵fia ki manakoga o te foitino.​​—⁠2 Timoteo 3:⁠4.

◼ Faifaiga ‵loi fakalotu. —2 Timoteo 3:⁠5.

TINO TAPUAKI ‵TONU:

◼ Ka maua ne latou te poto lasi. —Tanielu 12:⁠4.

◼ E talai atu ne latou te tala ‵lei i te lalolagi kātoa.​​—⁠Mataio 24:⁠14.

[Te Fakamatalaga]

UNITED NATIONS/Photo by F. GRIFFING