Te Auala Ke Fakatumau ei te Kilokiloga ‵Tau ki te Kava

A TONI, telā ne taku atu i te mataupu muamua, ne mafai o maua ne ia se olaga fakafiafia​—moi fai ne taku ‵tonu atu ne ia me e isi se fakalavelave ki tena inu kava. Kae ona ko te mea ne mafaufau a ia me e ‵kafi ne ia o inu malosi e aunoa mo ne fakailoga matea o tena inu, ne talitonu a ia me e mafai o pule faka‵lei atu a ia ki tena olaga. Kaia ne ‵se i ei tena faka‵tauga?

Ne fakaseaoga tena faka‵tauga ne te konā. Faitalia me ne iloa io me se iloa ne Toni tena mea ne fai, ne seki mafai o galue faka‵lei aka​—tena faiai​—⁠tena foitino, mafaufau mo ana lagonaga ona ko te kava. Ko te uke o ana mea e inu, ko te sē galue ‵lei foki o tena faiai.

A te lua o pogai ne ‵se ei te faka‵tauga a Toni ko tena manakoga ke fakatumau tena inu kava. A Allen, telā ne taku atu i te mataupu mua, ne fakafiti muamua ne ia me e seai se fakalavelave ki tena inu kava. E fai ‵tonu mai a ia, “E ‵funa ne au toku inu malosi, kae e fai foki aku fakamasakoga kae taumafai o manatu māmā ki taku inu. E tasi eiloa toku fakamoemoega​—ke ‵funa aka taku inu.” E tiga eiloa e lavea ne nisi tino me ne pule atu a te kava ki a Toni mo Allen, ne tumau eiloa lāua i te fai atu me e ‵lei a mea katoa. E ‵tau o gasue‵sue lāua ke ‵fuli aka lā kilokiloga e uiga ki te kava. Kae ne a la mea e ‵tau o fai?

Ke na Gasue‵sue Fakavave!

E tokouke a tino kolā ne fakagata ne latou a te umiti ki te kava ko oti ne gasue‵sue e ‵tusa mo pati a Iesu: “Kafai ko tou mata fakaatamai e fai ne ia ke agasala koe, tapale keatea. Me e sili atu eiloa manafai e galo se vaega o tou foitino i lō te ‵pei o tou foitino kātoa ki Kena.”​—Mataio 5:⁠29.

E tonu, ne seki fakaseaoga ne Iesu tena foitino. I lō te fai penā, ne faka‵mafa mai ne ia i se auala fakatusa me e ‵tau mo tatou o toka ke fakagata ne tatou so se mea i ‵tou olaga telā e fakamataku i te feitu faka-te-agaga. E tonu, e mafai o fakalogo‵mae a te mea telā e ‵tau o fai. Kae ka puipui ne ia tatou mai i so se mafaufauga mo tulaga kolā e mafai o iku atu ki te umiti ki te kava. Tela la, kafai ne fakaasi atu ne nisi tino a te manatu me ko to lasi te fakaaogaga o te kava, taumafai o taofiofi malie te mea tenā.a Kafai e lavea faka‵lei atu me e se ‵kafi o taofiofi aka ne koe tau inu, ke toka koe o ‵kati tau inu. E tiga eiloa e logo‵mae, kae e foliki fua tena logo‵mae i lō te fakamasei ne ia o tou olaga.

Kafai foki koe e sē se tino inu kava, e mata, e manako koe o inu malosi? Kafai e penā loa, ne a auala tāua e mafai o ‵sala ne koe ke fesoasoani atu ke fakatumau ne koe se kilokiloga ‵tau ki te kava?

Te Koga e Maua ei se Fesoasoani

1. Ke fakatuanaki ki te ‵mana o te faiga faeloa o ‵talo. E tuku mai ne te Tusi Tapu a te polopolokiga tenei ki tino katoa kolā e ma‵nako o fakafiafia atu ki a Ieova te Atua: “Sa manava‵se ki se mea, kae fakatagi atu ki te Atua i mea e ma‵nako koutou ki ei, kae fakatagi eiloa i te agaga fakafetai. Ka ko te filemu o te Atua, telā e sili atu i mea e iloa ne tatou, ke tausi faka‵lei ne ia otou loto mo otou mafaufau i a Keliso Iesu.” (Filipi 4:6, 7) Se a te mea e mafai o ‵talo atu koe ki ei ko te mea ke maua ne koe te filemu o te mafaufau?

Ke fakamaoni o fakaasi atu tou vāivāiga e uiga ki te kava, se fakalavelave telā e pānaki eiloa mo koe. Fai atu ki te Atua a mea e manako koe o fai ke manumalo i te vāivāiga tenei kae ka fakamanuia ne ia au taumafaiga ke maua se fakamafanafanaga kae ke ‵kalo keatea mai i fakalavelave tai faiga‵ta. “E se mafai koe o manuia i te olaga nei manafai e taumafai faeloa koe o ‵funa au agasala. Fakaasi au agasala, kae sa toe fai, kae ka alofa atu te Atua ki a koe.” (Faataoto 28:13) Ne fai mai foki a Iesu me e mafai o ‵talo atu tatou, penei: “Kae sa takitakigina matou ki se tofotofoga, kae faka‵sao mai matou mai te masei.” (Mataio 6:13) Kae e mafai pefea o gasuesue koe e ‵tusa mo vaegā ‵talo penā, kae e maua ne koe i fea a tali ki au fakatagi konā?

2. Ke maua te malosi mai te Muna a te Atua. “Me i te Muna a te Atua e ola kae galue mo te ‵mana . . . e fakamasino foki ne ia a manako mo mafaufauga o loto o tino.” (Epelu 4:12) Ne fesoasoani atu ki tino kolā ne inu malosi ki te kava a te faitau kae mafaufau ‵loto ki fuaiupu i te Tusi Tapu i aso katoa. Ne tusi mai a te faisalamo telā e mataku ki te Atua, penei: “Amutia latou kolā e se ‵kau ki filifiliga a tino amio ma‵sei; e se fia‵fia ki faifaiga a tino agasala, e se fakatasi atu foki ki a latou kolā e fakatauemu ki te Atua. Kae fia‵fia o fai‵tau ki Tulafono a te Aliki, kae mafau‵fau ‵loto foki ki ei i te ao mo te po. . . . E manuia foki i mea katoa e fai ne latou.”​—Salamo 1:1-3.

E fai mai penei a Allen, telā ne maua ne ia te malosi ke ‵teke atu ki te umiti ki te kava ona ko tena akoga faka-te-Tusi Tapu mo Molimau a Ieova: “Ne talitonu katoatoa au me moi seai te Tusi Tapu mo fakatakitakiga i te Tusi Tapu kolā ne fesoasoani mai ke fakagata taku inu, penei ko mate nei au.”

3. Ati aka te loto pulea. E lipoti mai te Tusi Tapu me ko oti ne faka‵magina a tino inu kava mua i te fakapotopotoga Kelisiano ne te “agaga o te ‵tou Atua.” (1 Kolinito 6:9-11) E pefea la? A te pogai e tasi, ne fesoasoani atu a te atiakaga o te loto pulea, se uiga telā ne ati aka fakatasi mo te fesoasoani o te agaga tapu o te Atua, ke tiakina ne latou a te konā mo fiafiaga o te konā. “Ke mo a e ko‵nā koutou i te uaina, telā e fakamasei ne ia a koutou, ka ke ‵fonu koutou i te agaga.” (Efeso 5:18; Kalatia 5:21-23) Ne tauto mai a Iesu me ‘ka tuku mai ne te Tamana i te lagi a te agaga tapu ki tino kolā e fakamolemole atu ki a ia.’ Tela la, “akai atu, kae ka tuku mai ki a koutou.”​—Luka 11:9, 13.

E mafai ne tino kolā e ma‵nako o tapuaki atu ki a Ieova mo te fiafia o ati aka a te loto pulea mai te fai‵tau kae suke‵suke ki te Tusi Tapu mo te ‵talo atu faeloa mai i te loto. I lō te loto vāivāi, ke talia ne tatou a te folafolaga tenei i te Muna a te Atua: “Ko te tino e ‵toki ne ia a mea kolā e fiafia ki ei a te foitino, ko te fua e maua ne ia mai i ei, ko te mate; ka ko te tino telā e ‵toki i luga i te agaga, e maua ne ia mai te agaga a te ola se gata mai. Tela la, ko se ‵fiu tatou i te fai o mea ‵lei; me kafai e tumau eiloa tatou i ei, e oko mai te taimi tonu e tau ei ne tatou a fuataga.”​—Kalatia 6:8, 9.

4. Ke filifili a taugasoa ‵lei. Kauga ki tino ‵poto kae ka poto foki koe. Kafai e kauga koe ki tino va‵lea kae ka se aoga koe.” (Faataoto 13:20) Fakaasi atu ki ou taugasoa a tau fakaikuga ke iloa ne koe o fakaaoga faka‵lei a te kava. Kae e fakailoa mai te Muna a te Atua, me kafai ko tiakina ne koe a te “inu kava, fiafiaga o te konā, [mo te] inuga kava,” ka “faifai muna atu” a nisi taugasoa inu o koe. (1 Petelu 4:3, 4) Ke toka o fakagata a te fai taugasoa mo tino kolā e manatu mā‵ma ki tau kilokiloga ke pule faka‵lei atu ki tau inu.

5. Ke fai ne fakaikuga mautinoa. “Ke se amio fakatasi koutou mo te lalolagi nei, ka ke ‵fuli koutou i te fakafouga otou mafaufau, ko te mea ke fakatalitonu ne koutou me se a te loto o te Atua; te mea ‵lei, te mea e logomalie mo te gali.” (Loma 12:⁠2) Kafai e talia ne koe ke fesoasoani atu a fakatakitakiga i te Muna a te Atua ke fai ne koe a fakaikuga mautinoa i lō te talia ne koe ou taugasoa io “me ko te fakanofonofoga masei tenei” ke fai koe penā, ka maua ne koe se olaga telā ka fakafiafia atu ki te Atua. Kae e fakaiku aka pefea ne koe a te ‵toe mea tāua mō koe?

So se aofaki o te kava telā e faka‵lave ne ia au faka‵tauga mo te malosi o tou mafaufau, ko tō uke eiloa mō koe. Tela la, kafai e filifili aka ke inu koe, se mea valea ke fai ne koe se tapulā sē tonu i te va o te sē konā mo te konā. Ke mo a ma fakavāivāi ne te faitonu au faka‵tauga e uiga ki tau inu. Ke fai faka‵lei ne tapulā mautinoa e uiga ki te uke o au mea e inu ​—se mea telā ka se fai ei ke iku atu koe ki te konā.

6. Taumafai ke fai atu ikai ki tino. “Kae ke fai atu koutou penei, ‘Ao’ me ‘Ikai.’” (Mataio 5:37) Taumafai o ‵teke atu mo te āva a takolekolega a se tino alofa ‵se. “Ke isi se alofa i otou pati e fai sāle, ke faka‵kona foki ki te masima ke tumau tena aoga, ko te mea ke iloa ne koutou o tali atu ki so se tino e fesili mai ki a koutou.”​—Kolose 4:⁠6.

7. ‵Sala atu ki se fesoasoani. ‵Sala atu ki se fesoasoani mai i taugasoa kolā e mafai ne latou o ‵lago atu ki tau fakaikuga ke pule faka‵lei atu ki te inu kae e mafai foki o tuku mai ne latou a fesoasoani faka-te-agaga. “A te tokolua e ‵lei atu i te tokotasi, me e lasi atu te aoga o galuega e fai ne te tokolua. Kafai e siga te suā tino, kae ka fesoasoani ki ei a te suā tino.” (Failauga 4:9, 10; Iakopo 5:14, 16) E fakailoa mai a The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, i te Iunaite Sitete, penei: “E mafai eiloa o faigata ke fakagata aka tau inu i nisi taimi. Fai atu ki ou kāiga mo taugasoa ke fesoasoani atu ke fakataunu ou fakamoemoega.”

8. Piki ‵mau ki tau fakaikuga. “Ke fai koutou mo tino kolā e tau‵tali i te muna a te Atua, kae se na ko te fakalogo fua ki ei, i te mea mana faka‵segina ei koutou ne koutou eiloa. Ka ko te tino e tausi faka‵lei ki te tulafono e fakakatoatoa ne ia te ‵lei, telā ko te tulafono o te saolotoga, kae ola foki i ei a ia, kae se na ko te fakalogologo fua ki ei ko puli ei i a ia kae e tausi fakamaoni eiloa ki ei, i te fai ne ia a mea e fakatonu mai. A te tino tenā ka fakamanuia ne te Atua i ana mea e fai.”​—Iakopo 1:22, 25.

Ke Saoloto Mai te Umiti ki te Kava

E se ko tino katoa kolā e ko‵nā sāle e fai pelā me ne tino e u‵miti ki te kava. Kae ko kamata a nisi tino o inu malosi​—io me inu faeloa​—telā ko u‵miti ei latou ki te kava. Ona ko te mea e aofia i te umiti ki te kava a te fakalagolago o te foitino mo te mafaufau ki se vailakau malosi i ei, e manakogina ne vaegā tino penā se isi mea aka i lō te loto malosi mo te fesoasoani faka-te-agaga ke saoloto ei mai i te umiti ki te kava. E toe fai mai a Allen penei, “I te taimi ne tiakina ei ne au a te kava, ne logo‵mae malosi eiloa au i ei. Kae ne tupu te mea tenā i te taimi ne fatoa masaua ne au me e manakogina ne au a togafiti fakatokita i tafa o te fesoasoani i te feitu faka-te-agaga telā e maua ne au.”

E ‵tau o maua ne tino inu kava a togafiti fakatokita ke fakamalosi aka ei latou i te lotou taua faka-te-agaga ke saoloto kae ke ‵kalo keatea foki mai i te umiti ki te kava.b E manakogina ke faulu a nisi tino ki te fa‵kaimasaki ke kufaki latou i fakailoga o te sē inu io me ke maua ne latou a vailakau ke fakafeoloolo aka ei te manako malosi ki te kava kae ke fesoasoani atu foki ke fakatumau ne latou te ‵teke atu ki ei. Ne fai mai a te Tama a te Atua telā ne fai ne ia a vavega: “E se aoga te tokita ki tino ma‵losi, kae aoga fua ki tino ma‵saki.”​—Maleko 2:⁠17.

Mea Aoga e Maua Mai i te Faka‵logo ki Fakatonuga a te Atua

A polopolokiga aoga mai i te Tusi Tapu e uiga ki te kava e aumai katoa mai i te Atua tonu, telā e manako ki te ‵toe mea ‵lei mō tatou​—e se mō fakafia‵fia fua tatou nei kae ke tumau foki tena aoga ki a tatou. E toe fai mai penei a Allen, telā ne tiakina ne ia te kava i tausaga e lua sefulufa ko ‵teka: “Se mea gali ke iloa atu me e mafai eiloa au o ‵kese, mai te iloa atu me ne manako a Ieova o fesoasoani mai o faka‵tonu aka toku olaga, telā ne. . . ” gata te faipati a Allen me ko tagi ona ko te mafaufau ki mea ne fai muamua ne ia. “Kae, . . . ke iloa foki ne au me e malamalama a Ieova, e atafai kae tuku mai foki ne ia ki a au a te fesoasoani telā e manakogina​—kae ko oko eiloa i te faigata ke talitonu ki ei.”

Tela la, kafai e mafai ne koe o pule atu ki te fakaaogaga ‵se io me ko te umiti ki te kava, ke mo a ma ‵fiu vave io me fakaiku aka me ko seai sou fakamoemoega. Ne oko atu foki a Allen mo nisi tino e tokouke ki se tulaga penā mo koe i aso nei kae ne mafai eiloa o fakagata ne latou a te mea tenā. Ne seki sala‵mo latou; kae ka se fai foki eiloa koe penā.

Kafai e filifili aka ke inu kava koe i se auala āva io me ke se fai penā, fakalogo la ki te polopolokiga alofa tenei a te Atua: “Moi ne faka‵logo mai eiloa koutou ki aku fakatonuga, e penei a fakamanuiaga mō koutou e ‵tafe eiloa pelā me se vaitafe telā e se mafai o ‵masa pakupaku! E penei e maua ne koutou te manumalo pelā mo galu kolā e ‵fati ki luga i te tafatai.”​—Isaia 48:⁠18.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

[Ata i te itulau e 8]

E Mata, ko Pule Koe ne te Kava?

E mafai o fesili ifo koe penei:

• E mata, ko inu malosi nei au ki te kava i lō taimi mua?

• E mata, ko uke atu nei aku mea e inu i lō taimi mua?

• E mata, ko uke atu a taimi e inu ei au i lō taimi mua?

• E mata, e gasolo aka eiloa o ma‵losi aku mea e inu?

• E mata, e fakaaoga ne au a te kava ke fa‵ki ei i te mafatia io me ke fakaseke fua mai fakalavelave?

• E mata, kai fakaasi mai ne se tino i te kāiga io me se taugasoa a te manavase ki taku inu?

• E mata, e fakamāfua aka faeloa ne te inu kava oku fakalavelave i te fale, i te galuega io me i te taimi e faimalaga ei au?

• E mata, e faigata ke se inu kava au mō se vaiaso?

• E mata, e se ‵lei ki a au māfai e ‵kalo keatea a nisi tino mai te kava?

• E mata, e ‵funa ne au mai nisi tino a te aofaki o aku meainu e inu?

Kafai tau tali ko te ao ki se fesili e tasi io me e uke konei, e manakogina ke ‵sala atu ki auala kolā e mafai ei ne koe o pule faka‵lei atu ki tau inu.

[Ata i te itulau e 9]

Ke Fai a Fakaikuga ‵Poto e Uiga ki te Kava

A koi tuai o inu koe ki te kava, mafaufau muamua penei:

• E mata, se faiga poto ke inu kava au, io me e ‵tau o ‵kalo keatea au mai i ei?

Manatu: A te tino telā e se mafai o fakatapula ne ia a tena inu e ‵tau o ‵kalo keatea mai i ei.

• E pefea a te uke o aku mea e ‵tau o inu?

Manatu: Ke na fakaiku aka tou tapula a koi tuai o faka‵se ne te kava au faka‵tauga.

• Ko te taimi fea ka inu ei au?

Manatu: E se mai mua o fakaaoga ne koe se mea fakateletele io me i te taimi e aofia koe i se galuega telā e ‵tau o fakaeteete i ei; e se mai mua o kau koe ki se fakatokaga fakalotu; e se i te taimi e faitama ei koe; e se i te taimi e fakaaoga ei ne koe a nisi vailakau fakatokita.

• Ka inu au i fea?

Manatu: I se koga ‵lei; e sē se koga telā e ‵funa aka ei tau inu; e se i mua o tino kolā e se fia‵fia ki te kava.

• Ko oi a tino ka inu fakatasi mo au?

Manatu: Fakatasi mo taugasoa io me ko kāiga kolā e mafai o fakamalosi atu koe i se auala ‵lei; e se mo tino inu kolā e faka‵tupu fakalavelave.

[Ata i te itulau e 10]

Ne Maua ne se Tino Inu Kava a te Fesoasoani Mai i te Muna a te Atua

A Supot, i Thailand, ne fai pelā me se tino inu kava malosi. Muamua la, ne inu fua a ia i afiafi. Kae fakamuli, ne kamata a ia o inu i te taeao penā foki loa i te tutonu. Ne inu faeloa a ia ko te mea fua ke konā. Kae ne kamata o sukesuke a ia ki te Tusi Tapu mo Molimau a Ieova. I te taimi ne iloa ne ia me e se talia ne Ieova te Atua a te konā, ne fakagata ne Supot tena inu. Kae mai tua malie ifo, ne toe foki a ia ki tena inu kava mua. Ne ‵poi masei eiloa tena kāiga.

Kae koi tumau eiloa a te alofa o Supot ki a Ieova mo tena manakoga ke tapuaki atu faka‵lei ki a ia. Ne tumau eiloa o fesoasoani atu a taugasoa o Supot ki a ia kae ne fakamalosi atu ki ana kāiga ke fakamāumāu faeloa olotou taimi fakatasi mo ia kae ke mo a ma ‵fiu vave i a ia. I te taimi tenā, ne fesoasoani atu a te fakamatalaga i te 1 Kolinito 6:10 me ‘i tino kolā e ko‵nā sāle ka se ulu atu ki te Malo o te Atua’ ki a Supot ke lavea ne ia a te fakamataku o tena tulaga. Ne fatoa iloa ne ia me ne ‵tau o fai ne ia se fakaikuga mautinoa ke manumalo i tena vāivāiga ko te inu.

Ne fakaiku aka ne Supot i te taimi tenei, ke fakagata katoatoa tena inu. Fakamuli loa, fakatasi mo te ‵mana o te agaga tapu o te Atua, fakatakitakiga i te Muna a te Atua, mo te fesoasoani o tena kāiga mo te fakapotopotoga, ne maua ei ne Supot a te malosi faka-te-agaga kae ne manumalo a ia i tena manakoga ko te kava. Ne fia‵fia tena kāiga i te taimi ne papatiso ei a ia ke fakamailoga ei tena tukuatuga ki te Atua. Ko maua nei ne Supot a te fesokotakiga ‵pili mo te Atua telā ne manako faeloa a ia ki ei, kae ko fakaaoga ne ia tena taimi ke fesoasoani atu ki nisi tino i te feitu faka-te-agaga.