Kaia e Foliga Mai ei te Olaga Tenei e Pelā me e Seai Sena Aoga?

KAIA e ‵tau ei o talitonu koe me i te olaga ka ‵lei atu i lō “te olaga toetoe kae seai se aoga tenei” telā ka tiaki ne tatou “e pelā me se ata,” e ‵tusa mo pati a te tupu ko Solomona? (Failauga 6:​12, The New English Bible) E folafola mai i te Muna fakaosofia a te Atua, ko te Tusi Tapu telā ko te māfuaga o fakamatalaga kolā e fakatuagagina​​—me ka aoga tonu eiloa a te olaga i aso mai mua nei.​​—2 Timoteo 3:​16, 17.

E fakaasi mai ne te Tusi Tapu ki a tatou a te fuafuaga muamua a te Atua mō te lalolagi. E fakamatala mai foki i ei a te pogai e ‵fonu ei te lalolagi i faifaiga sē ‵tonu, pulega fakasaua, mo logo‵maega. Kaia e tāua ei ke malamalama tatou i mea konei? Me i te pogai tāua e tali‵tonu ei a tino me e seai lele eiloa se aoga o te olaga ona ko te mea e se iloa ne latou​​—io me e filifili aka ke se ‵saga atu latou ki te fuafuaga a te Atua mō te paneta tenei e pelā foki mo tino i luga i ei.

Se a te Fuafuaga a te Atua mō te Lalolagi?

Ne faite ne Ieova te Atuaa a te lalolagi ke fai mo fai se palataiso ‵lei katoatoa mō tino katoa​​—se koga telā ka maua i ei ne tagata mo fafine se olaga fiafia kae fakamalie loto i te tulaga ‵lei katoatoa ki te se-gata-mai. E se fetaui a te munatonu fakavae tenei mo te talitonuga sē aoga kae e se ‵lago foki ki ei te Tusi Tapu, me ne faite ne te Atua te lalolagi ke fai mo koga e tofotofo aka ei a tino, ke onoono aka me e mafai o ola latou i se olaga aoga i te lalolagi o agaga.​​—Ke onoono ki te pokisi “E Mata, e ‵Tau o Tiaki ne Tatou te Lalolagi ke Maua i ei se Olaga Aoga?” i te itulau e 6.

Ne faite ne te Atua a te tagata mo te fafine ki Ana foliga, ko te mea ke mafai o fakaasi mai ne lāua Ana uiga sē fuafuagina i te ‵gali. (Kenese 1:​26, 27) Ne faite ne ia a lāua ke ‵lei katoatoa. Ne maua ne lāua a mea katoa kolā ne manakogina ke maua ei ne lāua se olaga ‵lei kae aoga ki te se-gata-mai. Ne aofia i te mea tenā a te faka‵fonuga o te lalolagi ki tino mo te tausi atu ki ei, kae ke fai te lalolagi kātoa mo fai se palataiso e pelā eiloa mo te fatoaga i Etena.​​—Kenese 1:​28-​31; 2:​8, 9.

Se a te Mea ne Tupu?

E manino ‵lei me e isi se mea masei ‵ki ne tupu. Ko se fakaasi mai ne tino katoa a uiga ‵gali o te Atua. Ko se fai te lalolagi mo fai se palataiso. Se a te fakalavelave? Ne fakaaoga ‵se ne ‵tou mātua muamua, ko Atamu mo Eva, a te lā saolotoga ke fai a lā filifiliga. Ne ma‵nako ke “‵pau lāua mo te Atua,” ke filifili eiloa ne lāua a “te mea ‵lei mo te mea masei.” I te faiga o te mea tenā, ne tau‵tali atu ei lāua i te auala ‵teke telā ko oti ne fanatu i ei a Satani te Tiapolo.​​—Kenese 3:​1-6.

Tela la, a amioga matagā e se ne mea ko leva ne palani ne te Atua. Ne maua a mea konā i te taimi ne ‵teke atu ei a Satani​​—kae fakamuli ifo ko Atamu mo Eva​​—ki te pulega a te Atua. Ne iku atu a te ‵tekeatuga tenā ki te galo atu i ‵tou mātua muamua a te Palataiso mo te tulaga ‵lei katoatoa, kae togi atu ei ki a lāua a te agasala mo te mate, e penā foki mo tino katoa kolā ne ‵tupu mai i te lā gafa​​—ko tino katoa i te lalolagi. (Kenese 3:​17-​19; Loma 5:​12) Tenei eiloa te mea ne aumai ne ia a tulaga mo fakanofonofoga kolā e fai ei ke foliga mai te olaga e pelā me e seai sena aoga.

Kaia e Seki na Fakaseai Fakavave Atu ei a Mea Matagā?

Kāti ka mafau‵fau a nisi tino penei, ‘Kaia ne seki na fakaseai fakavave atu ei ne te Atua a mea matagā mai te fakaseaiatuga o Satani mo nisi tino ‵teke kae toe fai se kamataga fou?’ E mata, se faiga poto a te mea tenā? Se a tau faka‵tau māfai e lagona ne koe me ne tamate fakavave ne se malo malosi se tino telā ne ‵teke atu ki tena pulega? E mata, ka se ‵kalo keatea a tino loto ‵lei mai te malo tenā kae manatu mā‵ma ki tena malosi pule?

Ne fakaiku aka ne te Atua ke se fai fakavave ne ia se mea ki tino ‵teke konā. Ne fakaavanoa ne ia mo te poto se vaitaimi e lava ke tali aka ei a kinauga e uiga ki tena pulega telā ne sae fakatasi aka i Etena mō taimi katoa.

Te Fakaseaiga o Mea Matagā Katoa

Tenei eiloa te mea tāua ke masaua ne tatou: Ne talia ne te Atua a mea matagā ke ‵tupu mō se taimi toetoe fua. Ne fai ne ia a te mea tenā mo te iloa me ka fakaseai ne ia a mea fakafanoa‵noa katoa kolā ne iku mai i te taimi eiloa telā ka tali aka ei a kinauga kolā ne ‵sae aka e auala i te ‵tekeatuga ki tena pulega.

E seki tiaki ne te Atua a tena fuafuaga mō te lalolagi mo tino katoa. E auala i te pelofeta ko Isaia, e fakatalitonu mai a Ieova ki a tatou me i a Ia ko te Tino ne faite ne ia te lalolagi. “Ne seki faite ne ia ke fai mo koga sē aoga, kae ke fai mo koga e ‵nofo ei a tino.” (Isaia 45:18) Ko pili ‵ki mai te taimi ka kamata ei o fai ne ia te lalolagi ke ‵lei katoatoa e ‵tusa mo tena fuafuaga muamua. Kafai ko oti ne fakamautinoa katoatoa aka me ko tena pulega fua e tonu, ko mafai ei o fakaaoga tena malosi sē fuafuagina i te faiga o tena loto kae fakaseai atu a mea matagā katoa. (Isaia 55:​10, 11) Ne aofia i te ‵talo fakaakoako a Iesu Keliso a tena fakamolemole ke fai ne te Atua te mea tenei. Ne akoako tatou ne Iesu ke ‵talo atu, penei: “Ke fai te mea e loto koe ki ei i lalo nei, e pelā mo te faiga i te lagi.” (Mataio 6:​9, 10) Se a te mea e aofia i te ‵talo tenā?

Te Loto o te Atua mō te Lalolagi

I tafa o nisi mea aka, a “latou kolā e loto maulalo, ka fai mō latou te fenua” io me ko te lalolagi. (Salamo 37:​9-​11, 29; Faataoto 2:​21, 22) A Iesu Keliso ka “faka‵sao ne ia a tino ma‵tiva kolā e ka‵laga ki a ia, mo latou foki kolā e puapuagatia.” Ka faka‵sao ne ia latou “mai tino saua kae mata‵mua.” (Salamo 72:​12-​14) Ka se toe ai ne taua; ka se toe ai se mate, loimata, logo‵maega, io me ko puapuaga. (Salamo 46:9; Fakaasiga 21:​1-4) Ka toe faka‵tu mai a tino e tokouke kolā ne ‵mate i te vaitaimi o te taliaga ne te Atua o mea matagā ke ‵tupu, kae ka tuku atu ki a latou a te avanoaga ke maua ne latou a mea aoga mai i fakamanuiaga konei e pelā mo nisi fakamanuiaga.​​—Ioane 5:​28, 29.

E tonu, ka fakaseai ne Ieova a logo‵maega kolā ne māfua mai i te ‵tekega a Satani. Ka faka‵lei ­katoatoa ne ia a logo‵maega konei ko fai ei “a mea ne ‵tupu i aso ko ‵teka ke se toe manatua eiloa.” (Isaia 65:​16-​19) E mautinoa eiloa me ka tupu a te mea tenā i aso mai mua. E se mafai o loi te Atua. E ‵tonu eiloa ana folafolaga katoa. E se toe fai te olaga e pelā me e “seai se aoga kae afuli fua te matagi.” (Failauga 2:​17, The New English Bible) I lō te fai penā, ka ‵fonu eiloa te olaga i mea aoga.

Kae e a te taimi tenei? E mata, e mafai o aoga tonu tou olaga nei māfai e iloa ne koe a mea kolā e akoako mai i te Tusi Tapu kae malamalama foki koe i te fuafuaga a te Atua mō te lalolagi? Ka sau‵tala tatou ki te fesili tenei i te ‵toe mataupu i te fakasologa o mataupu konei.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

[Pokisi i te itulau e 6]

E Mata, e ‵Tau o Tiaki ne Tatou te Lalolagi ke Maua i ei se Olaga Aoga?

I te fia o senitenali, ne akoako ei ne tino kolā e seai se lotou iloa i te fuafuaga a te Atua mō te lalolagi, me e ‵tau o tiakina ne tatou te lalolagi ke maua i ei se olaga aoga tonu.

Ne fai mai a nisi tino me ne “maua ne agaga o tino se olaga telā e ‵lei atu a koituai o ulu atu latou ki loto i foitino o tino taki tokotasi.” (New Dictionary of Theology) Ne fai mai a nisi tino me ne “falepuipuigina a te agaga i loto i te foitino e pelā me se fakasalaga mō agasala kolā ne fai ne ia a koi fai a ia e pelā me se agaga i te lagi.”​​—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.

Ne akoako atu ne faiakoga Eleni, e pelā mo Socrates mo Plato a te manatu tenei: Ko te taimi fua e sao ei a te agaga mai fakataputapuga o te foitino o te tino “ko fakasaoloto ei a ia mai te takasēsē, mo te faiga o mea sē aoga, mo te mataku, mo nisi mea ma‵sei katoa kolā e pokotia ei a tino katoa” kae ‵nofo atu “fakatasi mo atua mō taimi katoa kolā ka oko mai.”​​—Plato’s Phaedo, 81, A.

Fakamuli ifo, ne fai ne tino kolā ne fai mai i a latou ne Kelisiano “a manatu tuku taumate o faiakoga Eleni e uiga ki te agaga telā e se mafai o mate” mo fai olotou akoakoga.​​—Chris­tianity​​—A Global History.

Onoono ki te ‵kese o manatu konā mo muna‵tonu kolā e maua i te Tusi Tapu:

1. A te fuafuaga a te Atua ko te faiga o te lalolagi mo fai se koga ‵nofo tumau mō tino katoa, e sē se koga sē tumau ke tofotofo aka ei a tino me e ‵tau o ola fakatasi mo ia i te lagi io me ikai. Moi ne faka‵logo a Atamu mo Eva ki tulafono a te Atua, penei koi ola eiloa lāua i luga i te lalolagi palataiso tenei.​​—Kenese 1:​27, 28; Salamo 115:16.

2. E tiga eiloa e akoako mai a te ukega o lotu me i te tino e isi sena agaga​​—se mea sē matea telā e ola i loto i te foitino—e akoako mai eiloa i te Tusi Tapu se mea telā e malamalamagofie i ei. A te tagata (soul) se ‘tino ola’ telā ne faite “mai i te laukele.” (Kenese 2:7) E seki fakamatala lele mai i te Tusi Tapu me i te tagata (soul) e se mafai o mate. E fai mai i ei me i te tagata (soul) e mafai o tamate io me fakaseai, ko te mea ke se toe ola eiloa a ia. (Salamo 146:4; Failauga 9:​5, 10; Esekielu 18:​4, 20) A te tagata muamua, ko Atamu, ne mate eiloa kae ne toe foki atu ki te ‵pefu telā ne faite mai ei a ia. Ne toe foki atu a ia ki te tulaga ko te sē ola.​​—Kenese 2:​17; 3:​19.

3. A te fakamoemoega mō te ola o tino i se taimi mai mua, e se faka‵na ki te mauaga o se agaga e se mafai o mate telā e fanatu ki se koga o agaga, kae e faka‵na eiloa ki te folafolaga a te Atua e uiga ki te ‵toe faka‵tumaiga o tino ‵mate ke toe ola i luga i se lalolagi palataiso.​​—Tanielu 12:13; Ioane 11:​24-​26; Galuega 24:15.