MATAUPU I TE ‵KAVA | KAIA E ‵TAU EI O FAKAMAONI?

E Pokotia Pefea Koe i te sē Fakamaoni?

“E isi faeloa ne tulaga faiga‵ta kolā e mafai o faka‵lei aka ne se tamā sē fakamaoni.”—Samantha, Afelika ki Saute.

E mata, e lotomalie koe ki te fakamatalaga tenā? E pelā mo Samantha, e fakafesagai atu tatou katoa mo tulaga faiga‵ta penā i nisi taimi. A te auala e ‵saga atu ei tatou ki vaegā tulaga kolā e fakaosooso ei tatou ke sē fakamaoni, ka fakaasi atu ei a te mea e fakatāua ne tatou. E pelā mo te fakatāua ne tatou a te manakoga ke se masiasi tatou, e mafai o ‵kilo atu tatou ki te sē fakamaoni e pelā me se mea faigaluega tāua. Kae i te taimi ko iloa ei te mea tonu, e masani o ma‵sei a ikuga e iku mai i ei. Ke mafaufau ki mea konei.

E FAKAMASEI NE TE SĒ FAKAMAONI A TE LOTO TALITONU

E ati aka ne te loto talitonu a fesokotakiga. Kafai e maua a te loto talitonu i te va o se tokolua, ka maua ne lāua a te lagonaga saogalemu kae tokagamalie. Kae e se vave a te atiakaga o te loto talitonu. E ati aka ne tino a te loto talitonu māfai ko fakamāumāu ne latou a taimi o kau fakatasi, te aofia i fesokotakiga amiotonu kae kaimalie. E mafai foki o fakamasei a te loto talitonu i se faifaiga fua e tasi o te sē fakamaoni. Kae kafai ko oti ne fakamasei a te loto talitonu tenā, e mafai o faigata ‵ki ke toe ati aka.

E mata, kai fakaloiloigina aka eiloa koe ne se tino telā ne kilo koe ki ei e pelā me se taugasoa ‵lei? Kafai e penā eiloa, ne pefea ou lagonaga? E mautinoa eiloa me ne logo‵mae koe, io me ko oti ne fakatogafitigina koe. E malamalama ‵lei eiloa i te mea tenā. E seai eiloa se fakalotolotolua me i te sē fakamaoni e mafai o fakamasei ne ia se fesokotakiga tāua.

TE SĒ FAKAMAONI E FANAU MAI NE IA A TE SĒ FAKAMAONI

E isi se sukesukega a Robert Innes, se polofesa o mea tau pisinisi i te University of California, kae ne maua ne ia me i te “sē fakamaoni se mea fakamataku ‵ki.” Tela la, e mafai o fakatusa a te sē fakamaoni ki se masaki ‵pisi—ko te lasi o tou fesokotaki mo te tino sē fakamaoni, ko te lasi foki o te avanoaga e maua ke “‵pisi” koe ne te sē fakamaoni.

E mafai pefea o ‵kalo keatea koe mai te malei o te sē fakamaoni? E mafai o fesoasoani atu a te Tusi Tapu. Fakamolemole ke mafaufau ki nai akoakoga fakavae mai te Tusi Tapu.

Vaega o te sē Fakamaoni

Loi

SE A TE MEA TENĀ? Ko te fai atu o se mea sē tonu ki te tino telā e ‵tau o iloa ne ia te mea tonu. E aofia i te loi a te ‵fuli fakakotua io me faka‵galo a fakamatalaga ‵tonu ko te mea ke takitaki ‵se ei a se tino, te se fakaasi o te manatu tāua ke fakatogafiti ei te tino, mo te fakalasilasi o te mea tonu ko te mea ke tuku atu se ata sē tonu ki te tino.

FAKAMATALAGA MAI I TE TUSI TAPU: “I te Aliki e takalialia ki tino fai amioga ma‵sei, kae e fiafia ki tino amiotonu.” (Faataoto 3:32) “Ona ko te mea ko oti ne tiakina ne koutou a mea sē ‵tonu, ke na fai‵pati la koutou taki tokotasi ki otou tuakoi ki te mea tonu.”—Efeso 4:25.

Gutu Fatufatu

SE A TE MEA TENĀ? Faiga o se fakamatalaga sē tonu kae fakamataku telā e mafai o fakamasei atu ki te igoa o te tino.

FAKAMATALAGA MAI I TE TUSI TAPU: “A tino amio ma‵sei e gutu faitala; e fakatupu ne latou a fakalavelave kae ofa ne latou a va ‵lei o taugasoa.” (Faataoto 16:28) “A te afi e mate manafai e seai ne fafie; ka seai se gutu fatufatu, kae gata foki a finauga.”—Faataoto 26:20.

Faitogafiti

SE A TE MEA TENĀ: Fakakolekole se tino ke tausi ne koe ana sene io me ne kope e auala i faifaiga fakaloiloi.

FAKAMATALAGA MAI I TE TUSI TAPU: “Sa fakaloiloigina se tavini mativa.” (Teutelonome 24:14, 15) “Kafai e fakapuapuaga ne koe a tino ma‵tiva, ko tena uiga koe e ‵teke ki te Atua telā ne faite ne ia latou; kafai e fai faka‵lei ne koe a tino ma‵tiva, ko te tapuakiga tafasili i te tāua tenā a koe.”—Faataoto 14:31.

Kaisoa

SE A TE MEA TENĀ? Ko te puke o se kope a se tino e aunoa mo se taliaga.

FAKAMATALAGA MAI I TE TUSI TAPU: “Ke se toe kaisoa te tino kaisoa, kae ke galue malosi a ia, ke fai ne ia a galuega ‵lei, ko te mea ke mafai o isi ne ana mea ‵lei e tufa atu ki tino kolā e ma‵nako ki ei.” (Efeso 4:28) “Ke se fakaloiloigina koutou. . . . Tino kai‵soa, io me ko tino kaima‵nako, io me ko tino ko‵nā, io me ko tino fatu‵fatu, io me ko tino ‵faomea, e se mafai o maua ne latou a te Malo o te Atua.”—1 Kolinito 6:9, 10.