Ne Olaola ‵Lei Au Ona ko te Auala Faka-Kelisiano ne Puti Aka ei Au

I te 1913, a toku tamana ko John Mills ne papatiso i Niu Ioki, a ko 25 ana tausaga. Ne fai ne te Taina ko Russell a te lāuga mō te papatisoga. Mai tua ifo malie, ne fano toku tamana ki Trinidad, telā ne avaga i ei a ia mo Constance Farmer, se tino akoga loto finafinau ki te Tusi Tapu. Ne fesoasoani atu a Teti ki tena taugasoa ko William R. Brown ke fakaasi atu a te vitio ko te “Photo-Drama of Creation.” Ne fai sāle eiloa ne lāua te mea tenā ke oko ki te taimi ne ‵tofi atu i ei a Brown mo tena avaga ke talai atu i te feitu ki Togala o Afelika i te 1923. Kae ko Teti mo Mami kolā ne maua ne lāua te fakamoemoega i te lagi, ne tumau eiloa i te talai atu i Trinidad.

MĀTUA KOLĀ NE A‵LOFA MAI KI A MATOU

E tokoiva a tama‵liki a oku mātua, kae ne fakaigoa ne lāua te lā toekimua ki a Rutherford telā ko te pelesitene o te Watch Tower Bible and Tract Society i te taimi tenā. I te taimi ne fanau ei au i te po 30 o Tesema 1922, ne fakaigoa ei au ki a Woodworth, telā ko Clayton J. Woodworth, te taina ne ‵lomi ne ia te lōmiga muamua o te mekesini ko The Golden Age (telā ko te Ala Mali! i aso nei). Ne fakaa‵koga eiloa ne oku mātua a matou katoa, kae ne faka‵mafa mai faeloa ne lāua ke kausaki atu ki fakamoemoega faka-te-agaga. Ne apo malosi toku mātua i te fakasako‵sako mai mo te poto a akoakoga mai te Tusi Tapu. Ne fiafia sāle toku tamana o fakamatala mai a tala mai i te Tusi Tapu, mai te faiga ne ia o tāga ke fakafoliga tonu ei te tala tenā.

Ne tau eiloa ne lāua a fuataga ‵lei mai i lā galuega. E tokotolu matou tama‵liki tāgata mai te tokolima ne ‵kau atu ki te Akoga i Kiliata. E tokotolu omotou tuagane ne paenia mō se fia tausaga i Trinidad mo Tobago. E auala i lā akoakoga mo fakaakoakoga ‵lei, ne puti aka ne omotou mātua a matou “i te fale o Ieova.” A lā fakamalosiga ne fesoasoani mai ki a matou ke tumau kae ‵tupu aka i loto i te “koga ateatea o te ‵tou Atua.”—Sala. 92:13.

Ne fai te motou fale mo fai se koga e fai i ei a fakatasiga mō te galuega talai. Ne maopoopo mai a paenia kae sau‵tala sāle e uiga ki te taina ko George Young, se misionale mai Kanata telā ne āsi mai sāle ki Trinidad. Ne fia‵fia eiloa oku mātua o fai‵pati e uiga ki lā soa paenia mua, ko Brown mo tena avaga, kolā ne ‵nofo atu i Afelika ki te Togala i te taimi tenā. Ne fakamalosi mai eiloa a tala konei ki a au i te taimi ne kamata o talai atu au a ko 10 i ei oku tausaga.

GALUEGA I ASO MUA

Ne maea eiloa a te fekau i omotou mekesini i aso konā, me ne fakaasi faka‵sau i ei a lotu ‵se, pisinisi kaima‵nako, mo faifaiga fakapolitiki sē ‵tonu. Ona ko te mea tenā, i te 1936, ne fakamalosi atu se faifeau ki te tokolua kovana o Trinidad ke fakatapu a lōmiga katoa o te Watch Tower. Ne ‵funa ne matou a tusi kae ne tumau eiloa i te fakaaoga ne matou ke oko ki te taimi ko ma‵sei ei. Ne fai sāle ne matou a māti, tele atu i luga i pasika ta ki vae mo fakamatalaga e tusi i luga i pepa. Fakatasi mo se potukau mai te fakai ko Tunapuna kolā ne fakaaoga ne latou se motoka mo mea faka‵lasi leo i luga i ei, ne mafai i ei o talai atu foki matou ki toe koga ‵mao i Trinidad. Ko oko eiloa i te gali! A te putiakaga i se koga faka-te-agaga ne fakamalosi aka ei au ke papatiso a ko 16 oku tausaga.

A te tala fakasolopito o toku kāiga mo tala ‵gali i aso konā, ne fakamalosi aka i loto i a au a te manakoga ke fai mo fai se misionale. Koi malosi eiloa te manakoga tenā i te taimi ne fano ei au ki Aruba i te 1944 o ga‵lue tasi mo te taina ko Edmund W. Cummings. Ko oko eiloa i te mā fia‵fia me ne ‵kau mai se tokosefulu ki te Fakamanatuga i te 1945. I te tausaga mai tua ifo, ne fakatu aka i ei te fakapotopotoga muamua i te fenua tenā.

Fakamuli ifo, ne talai atu au i se taimi seki fuafuagina ki se tino e ga‵lue tasi mo au ko Oris Williams. Ne ‵pulu faeloa ne Oris a akoakoga ‵se kolā ne akoako ki ei a tou fafine i te taimi koi foliki i ei a ia. Kae e ui i ei, e auala i se akoga faka-te-Tusi Tapu, ne tauloto a ia ki muna‵tonu mai te Tusi Tapu kae ne papatiso i te po 5 o Ianuali, 1947. I te gasologa o taimi, ne fia‵fai māua kae ne avaga fakamuli. Ne kamata o paenia a ia i a Novema 1950. Ne maua eiloa ne au a ikuga fakafiafia i toku olaga fakatasi mo Oris.

SE TAVINIGA FAKAFIAFIA ‵KI I NIGERIA

Ne ‵kami māua ki te Akoga i Kiliata i te 1955. I te fakatokatokaga ki te tauliaga tenā, ne lisaina māua mai i mā galuega ‵togi, ‵togi ki tua te mā fale mo nisi kope, kae tiaki te fakai o Aruba. I a Iulai po 29, i te 1956, ne oti mai māua mai te Akoga i Kiliata i te vasega 27 kae ne ‵tofi aka māua ke ga‵lue i Nigeria.

Mai te mafaufau ki taimi konā, ne fai mai a Oris: “E mafai eiloa o fesoasoani te agaga tapu o Ieova ki se tino ke fakamasani ki fakanofonofoga fakafia‵fia penā foki taimi fakafanoanoa i se olaga fakamisionale. E se pelā mo taku avaga, ne seki manako au ke fai mo fai se misionale. Ne manako eiloa au ke isi se mā fale mo ‵nofo kae puti aka i ei te mā kāiga. Ne ‵fuli oku mafaufauga i te taimi ne iloa ei ne au me e manakogina ke fai fakavave te galuega talai. I te taimi ne oti mai ei māua i te Akoga i Kiliata, ne toka eiloa au o talai atu e pelā me se misionale. I te taimi ne ‵sopo atu māua i te vaka ko te Queen Mary, ne vau eiloa a Worth Thornton, se tokotasi e galue i te ofisa o te Taina ko Knorr, o ‘fakamavae mai ki a māua!’ Kae ne fai mai me ka ga‵lue eiloa māua i loto i te Peteli. Ne ‵pusi aka toku mānava ‘Oi, ikai loa!’. Kae ne taumafai fakavave eiloa au o fakatau ki ei kae ne gali ‵ki ki a au te Peteli, telā ne fai ne au a galuega kese‵kese i ei. Ne fiafia au o galue i te ofisa e pelā me se tino e fakafetaui ki tino. E alofa au ki tino, kae ko te galuega tenei ne fai ei ke fesokotaki faeloa mo ‵tou taina i Nigeria. E tokouke ne faima‵laga ‵mao mai kae ko fi‵ta, ‵fonu i ‵pefu, fiainu, kae fia‵kai. Se tauliaga gali ‵ki ke saga tonu atu au ki olotou manakoga mō ne mea‵kai kae tuku atu foki a fakamafanafanaga ki a latou. Ne aofia katoa a mea konā i taku tapuakiga ‵malu ki a Ieova, kae ne maua eiloa ne au te fiafia mo te tokagamalie mai mea konā.” Ao, i so se tōfiga, e maua faeloa mai i ei a ikuga ‵gali.

I se maopoopoga e tasi ne fai ne te motou kāiga i Trinidad i te 1961, ne fakamatala ne te taina ko Brown ne tala fakafia‵fia mai i Afelika. Kae ne fakamatala atu ne au te gasoloakaga o te aofaki o matou i Nigeria. Ne ‵sai mai te taina ko Brown kae fai atu ki toku tamana: “ E Johnny, koe seki oko atu ki Afelika, a ko Woodworth ko oti!” Kae ne fai mai toku tamana: “Ke tumau eiloa i konā e Worth! Ke tumau!” A fakamalosiga mai tino penā kolā ne aofia i galuega faka-te-agaga mō se taimi leva ne fakamalosi ‵ki mai ki toku manakoga ke tumau i te fakalauefa atu taku galuega talai.

I te tausaga e 1962, ne toe maua ne au te tauliaga ke fakalauefa atu aku akoakoga i Kiliata i te vasega 37, telā ne fai i se 10 masina. A te taina ko Wilfred Gooch, te ovasia o te ofisa lagolago i Nigeria i te taimi tenā, ne kau ki te vasega 38 kae ne ‵tofi ke galue i Egelani. Tenā ne tausi ei ne au a te galuega i te Ofisa lagolago i Nigeria. Mai te tautali atu ki te fakaakoakoga a te taina ko  Brown, ne faimalaga sāle au, kae ne masani ‵lei au mo taina Nigeria kae ne alofa malosi au ki a latou. Faitalia me ma‵tiva latou i te feitu faka-te-foitino i lō latou kolā e ‵nofo i fenua mau‵mea, ne fakaasi mai ne te lotou fia‵fia mo te lotoma‵lie ki mea e maua ne latou me i te fiafia tonu e se faka‵na ki te uke o tupe mo kope faka-te-foitino. Mai te mafaufau ki olotou fakanofonofoga, se mea fakaofoofogia ke lavea atu a te ‵ma, mata ‵tau mo te ‵malu o olotou gatu i fakatasiga. Kafai e ualolo mai ki fono ‵lasi, e tokouke e ‵sopo mai i tulakita mo bolekajasa (pasi kolā e ma‵tala olotou feitu kolā ne faite loa ne tino i konā). E tusi sāle i pasi konei i ei a tugapati fakaofoofogia, penei: “Ne motigā vai ko fai pelā me se moana lasi.”

Ko oko aka loa te ‵tonu o te tugapati tenā! A taumafaiga mo galuega ne fai ne tino taki tokotasi i konā ne tāua ‵ki, e aofia i ei mā galuega ne fai. I te 1974, ne fai a Nigeria pelā me ko te fenua muamua mai tua o Amelika ne oko ki te 100,000 te aofaki o tino talai i ei. Ne ‵fua a fuataga o te galuega!

Ne gasolo o tokouke a tino ne ‵kau mai ki te munatonu, kae ui i ei, ne tupu se taua i te fenua i te 1967 ki te 1970. Mō se fia masina, a ‵tou taina i te suā feitu o te vaitafe ko te Niger i Biafran ne seki mafai o fesokotaki mai ki te ofisa lagolago. Ne ‵tau o tuku atu ne matou ki a latou a mea‵kai faka-te-agaga. E pelā mo fakamatalaga i te kamataga, mai te faiga o se ‵talo mo te loto tali‵tonu ki a Ieova, ne olo atu matou ki te suā feitu o te vaitafe i taimi e uke.

Ne masaua ne au a taimi fakama‵taku konā ne olo sāle matou ki te suā feitu o te vaitafe o Niger, e ‵tu atu omotou ola i se tulaga fakamataku mai sotia kolā e ‵tu mo olotou fana, ko masaki ‵pisi, mo nisi mea fakama‵taku. Se mea faigata ‵ki ke ‵sao mai lima o sotia o te malo, kae e fakamataku atu la māfai e olo atu matou ki te suā feitu o te vaitafe ki Biafran telā e ‵nofo mai i ei a tino ‵teke ki te malo. I se taimi e tasi, ne sopo atu au i se paopao pasese o fanatu ki te suā feitu o te vaitafe i se po mai Asaba ki Onitsha, ne miti ‵ki, kae ne fanatu eiloa au o fakama‵losi a ovasia i Enugu. Suā malaga ne fai ne au ne fakamalosi atu eiloa ki toeaina i te fakai o Aba telā ne fakatapu i ei te fa‵kā o moli i fale katoa i po. I Port Harcourt, ne fakaoti fakavave te motou fakatasiga ki se ‵talo i te taimi ne ulu mai ei a sotia o te malo ki te fakai o Biafran.

Ne tāua ‵ki a fakatasiga konā ke fakamalosi atu ki taina e uiga mo te tausiga alofa a Ieova ki a latou mo te fesoasoani ke sē ‵kau ki se potukau kae ke tasi latou. Ne ‵sao eiloa a ‵tou taina Nigeria mai te taua matagā tenā. Ne fakaasi ne ‵tou taina a te alofa telā ne sili atu i te faifili o matakāiga i te fenua, kae fakatumau ne latou te ‵kau fakatasi faka-Kelisiano. Se tauliaga gali ‵ki ke nofo atu i olotou tafa i taimi ne ‵tupu i ei a fakalavelave konei!

I te 1969, ne fai a te taina ko Milton G. Henschel mo takitaki fono i te Fono o Atufenua ko te “Peace on Earth” i te Yankee Stadium, Niu Ioki, kae ne uke aku mea ne tauloto mai i a ia e pelā me ko tena tino fesoasoani. Ne fetaui ‵lei eiloa te taimi tenā, me i te 1970, ne fai te motou Fono o Atufenua ko te “Men of Goodwill” i Lagos, Nigeria. Ne fai eiloa te fono tenei mai tua malie i te otiga o te taua, kae ne iku manuia a fakatokatokaga ki ei ona ko Ieova. Ne fai i se taimi e tasi i ‵gana e 17, kae ko te aofaki o tino ne ‵kau ki ei e ‵tusa mo te 121,128. Ne molimau ne te taina ko Knorr, Henschel mo nisi tino kolā ne aumai i vakalele mai Amelika mo Egelani a te ‵toe aofaki lasi o Kelisiano ne papatiso talu mai te Penitekoso—e ‵tusa mo te toko 3,775 soko ‵fou! A te fakatokatokaga o mea ki te fono ko te ‵toe taimi ne fakalavelave malosi i ei au i toku olaga. Ne gasolo o lasi te aofaki o tino talai kae gasolo eiloa o na tokouke atu!

I taku nofoga i Nigeria mō se 30 tausaga, ne gali ‵ki ki a au taku taviniga e pelā me se ovasia faimalaga mo te ovasia o fenua i Afelika ki Togala. Ne loto fakafetai a misionale ki fakamalosiga ne maua ne latou mo te saga ‵tonu atu o taina! E fakafiafia ‵ki ke fakaasi atu ki a latou me ne masaua faeloa latou i mea ne fai ne latou! Ne akoakogina au ne te galuega tenei me i te kī ke fesoasoani atu ki tino ke fua mai ne latou a fuataga ‵lei mo te fakatumauga te ma‵losi mo te ‵kau fakatasi i te fakapotopotoga a Ieova ko te saga ‵tonu atu ki a latou taki tokotasi.

E auala fua i te fesoasoani o Ieova tokotasi ne mafai ei ne matou o kufaki i fakalavelave mai te taua mo ma‵saki. Ne lavea ne matou a fakamanuiaga a Ieova. Ne fai mai a Oris, penei:

“Ne ‵poko sāle māua ne te malalia fakafia taimi. I se taimi e tasi, ne faulu a Worth ki te fakaimasaki i Lagos me ne matapo. Ne fakailoa mai ki a au me kāti ka mate atu tou tagata, kae ko ia ne ola loa! I te taimi ne ala aka ei a ia, ne talai atu a ia ki te nēsi tagata telā ne tausi atu ki ei e uiga ki te Malo o te Atua. Mai tua ifo, ne olo maua mo Worth o asi atu ki te nēsi tenā ko Nwambiwe, o fakatumau tena fiafia ki te Tusi Tapu. Fakamuli ifo ne talia ne ia te munatonu kae fai mo fai se toeaina i Aba. Ne iku manuia foki aku taumafaiga o fesoasoani ki te tokoukega o nisi tino ke fai mo tavini tukugina atu ki a Ieova, e aofia i ei a nisi tino ma‵losi i te lotu Muslim. Ne fia‵fia ‵ki māua ke iloa faka‵lei ne māua a taina mo tuagane taki tokotasi i Nigeria, olotou tuu mo faifaiga, mo te olotou ‵gana.”

Tenei suā akoakoga ki a māua: Ko te mea ke ‵fua mai a fuataga o ‵tou galuega i fenua fakaa‵tea, e ‵tau o a‵lofa tatou ki ‵tou taina mo ‵tou tuagane faitalia te kese‵kese o ‵tou tuu mai i a latou.

TŌFIGA ‵FOU

I te otiga mai te Peteli i Nigeria i te 1987, ne maua ne māua se tōfiga fou ke ga‵lue faka-misionale i te fenua gali o St. Lucia i te Caribbean. Ko oko aka eiloa te gali te ma tōfiga tenā, kae ne isi ne nisi fakalavelave aka. E ‵kese mai i ei, i Afelika e mafai ne se tagata o tokouke ana avaga, a ko te fakalavelave i St. Lucia, seai se fakalavelave māfai e ‵nofo tasi se tokolua kae seki fakaipoipo faka‵lei. A te malosi o te Muna a te Atua ne fakamalosi aka i ei a loto o mā tino a‵koga ki te Tusi Tapu ke fai a ‵fuliga kolā e ‵tau o fai.

Ne gasolo aka ki luga te mā loto finafinau kae ne gasolo ifo te ma‵losi o māua i te feitu faka-te-foitino, telā ne toe ‵tofi māua mo te atafai ne te Potukau Pule ke olo atu ki te laumua i Brooklyn, Niu Ioki, Amelika, i te 2005. I aso takitasi e fakafetai faeloa au ki a Ieova mo te tukumaiga o se soa gali, ko Oris. Ne galo atu a ia i te 2015, kae ne faigata ‵ki te mea tenā. Ne tu ‵kese eiloa a tou fafine kae se soa atafai, mo ana uiga ‵gali. Ne alofa malosi au ki ei i tausaga e 68 ne ‵nofo tasi ei māua. Ne iloa ne maua me i te auala ke fakatumau te fiafia i loto i te mā kāiga penā foki i te fakapotopotoga, ko te fakaasi atu o te āva ki te ulu o te kāiga mo te fakapotopotoga, fakatau fakamagalo, fakatumau te loto maulalo, mo te fakaasi atu a fuataga o te agaga tapu.

Kafai e oko mai taimi faiga‵ta io me ko te loto vāivāi, e ‵sala atu faeloa māua ki te fesoasoani o Ieova ko te mea ke se faka‵tuka mai te mea tenā ki te mā taviniga. Mai te fakatautau ki ei, ne lavea ne māua me ne gasolo o ‵lei a mea i taimi katoa—kae ko te ‵toe mea ‵lei, ko te mea telā e fakamoe‵moe tatou ki ei i aso mai mua!—Isa. 60:17; 2 Koli. 13:11.

Ne fakamanuia ne Ieova a galuega a oku mātua ne fai i Trinidad mo Tobago, me e ‵tusa mo te lipoti fakamuli nei, ko nofo ki te toko—9,892 ko oti ne ‵kau mai ki te munatonu. I Aruba, tokouke ne fakamalosi ne latou te fakapotopotoga muamua telā ne kau atu au ki ei. Kae nei lā ko 14 a fakapotopotoga ko oti ne faka‵tu aka. Kae i Nigeria, a te aofaki o tino talai ne fanaka ki se matugā vaitino tokouke e toko 381,398. Kae i te fenua o St. Lucia, ko toko 783 te aofaki e ‵lago atu ki te Malo o Ieova.

Ko nofo nei ki te 90 tupu oku tausaga. E fai mai te Salamo 92:14 e uiga ki a latou kolā ne ‵toki i loto i te fale o Ieova: “Kafai foki loa ko ma‵tua ka tumau latou i te olaola ‵lei;Ka tumau te lotou ma‵losi kae lau usiusi.”

Ko oko aka eiloa toku loto fakafetai me ne fakaaoga ne au toku olaga i te tavini atu ki a Ieova. A te ma‵losi o toku kāiga i te munatonu ne fakamalosi mai ki a au ke tavini atu ki a Ieova mo toku loto kātoa. Ona ko tena alofa fakamaoni, ne talia ne Ieova ke “olaola ‵lei [au] i te koga ateatea o [toku] Atua.”—Sala. 92:13.