Fakalavelave Kolā e Iku Atu ki te Fakamoemoega

“Ke masaua a te mea nei! Ka isi ne taimi faiga‵ta i aso fakaoti.”—2 TIMOTEO 3:1.

E MATA, ko oti ne lagona io me ne molimau ne koe so se fakalavelave fakafanoanoa kolā e fakaasi atu mai lalo nei?

● Se masaki fakamataku telā e ‵mate i ei a te tokoukega o tino.

● Se oge telā e ‵mate atu i ei te fia selau o tino

● Se mafuie telā e ‵mate atu i ei te fia afe o tino kae fai ei ke seai ne fale mō tino e tokouke.

I itulau konei e ‵soko mai, ka onoono tatou ki nisi manatu e uiga ki vaegā fakalavelave penei. Ka lavea foki ne koe me ko leva ne ‵valo mai i te Tusi Tapu a vaegā tulaga penā i te vaitaimi telā e taku ko “aso fakaoti.”

E uiga ki te pogai e talia ei ne te Atua a tulaga ma‵sei konei, ke onoono ki te mataupu ko te “Kaia ne Talia ei ne te Atua a Amioga Ma‵sei mo Logo‵maega?” i te itulau e 16 mo te 17 o te mekesini tenei.

A ko te pogai tonu eiloa o mataupu konei, e se ko te mea ke fakatalitonu aka me e ‵nofo atu tatou i se lalolagi telā e uke a fakalavelave i ei. E lavea tonu eiloa ne koe a te fakalavelave tenei. Kae ne fakatoka eiloa a mataupu konei ke tuku mai ei ki a tatou se fakamoemoega. Ka fakaasi mai i ei me i te fakataunuga o valoaga e ono konei e fakauiga loa me ko pili mai te gataga o “aso fakaoti.” Ka fakamatala mai foki i te mataupu tenei a nisi manatu masani e uiga ki te fakamaoniga tenei kae ka tuku mai i ei a pogai ‵lei ke tali‵tonu tatou me e isi se mea ‵lei telā e fakamoe‵moe ki ei i aso mai mua.

1. Mafuie

“Kae ka oko mai a mafuie fakama‵taku.”—LUKA 21:11.

● A Winnie, telā ko tasi tupu tena tausaga, ne sao mai te fakalavelave i Haiti. Ne lagona ne se potukau ga‵lue i te TV a tena tagi fakaalofalofa. Ne sao eiloa a ia mai te mafuie, kae e se ko ana mātua.

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU KONEI? I te taimi ne poko ei se mafuie i a Ianuali 2010 i Haiti, telā e nofo tena malosi ki se 7.0, e sili atu mo te 300,000 a tino ne ‵mate i ei. Kae nofo ki se 1.3 miliona te aofaki o tino e seai ne olotou koga ‵nofo. Faitalia eiloa te malosi o te mafuie kae e se ko Haiti fua ne pokotia i ei. E ‵tusa mo te 18 o mafuie malosi ne ‵poko i te lalolagi kātoa mai te masina o Apelila i te tausaga 2009 mo Apelila i te 2010.

SE A TE MANATU MASANI? E se pokotia malosi tatou i mafuie e uke; ona ko poto ‵fou, ko ‵saga malosi atu tatou ki ei i lō a tino i aso mua.

E MATA, KOI AOGA EILOA TE MANATU TENĀ? Mafaufau ki te manatu tonu tenei: E se faka‵mafa mai i te Tusi Tapu a te uke o mafuie e ‵poko i aso fakaoti konei. Kae e fai mai me ka oko mai a “mafuie faka‵mataku” i “koga katoa” io me mai te suā koga ki te suā koga, telā e fai ei pelā me se vaega tu ‵kese e tasi o te vaitaimi tāua tenei i tala fakasolopito.​​—Maleko 13:8; Luka 21:11.

NE A OU MAFAUFAUGA? E mata, ko matea atu nei ne tatou a mafuie faka‵mataku, e pelā mo te mea ne ‵valo mai i te Tusi Tapu?

E foliga mai me e se ko mafuie fua e fai e pelā me se fakamaoniga mautinoa me ko ‵nofo nei tatou i aso fakaoti. A ko te mea tenei se valoaga e tasi telā ko oti ne fakataunu i aso nei. Ke onoono nei tatou ki te lua o valoaga.

[Manatu Tāua i te itulau e 4]

“E taku ne matou [tino sukesuke ki te mafulifuliga o tau o aso] a mea konei e pelā me ne mafuie fakama‵taku. E ‵kilo atu foki ki ei a tino katoa e pelā me se fakalavelave fakamataku.—KEN HUDNUT, U.S. GEOLOGICAL SURVEY.

[Ata i te itulau e 4]

© William Daniels/Panos Pictures

2. Oge

“Ka isi ne . . . oge.”—MALEKO 13:8.

● E faka‵lafi atu eiloa se tagata ki te fa‵kai o Quaratadji, Niger. E olo atu foki a kāiga o te tagata mai se fa‵kai foliki o te fenua ko te mea ke ‵tele keatea latou mai te fia‵kai. Kae e moe tokotasi eiloa te tagata tenā i luga i se papa. Kaia e nofo tokotasi ei a ia? “E se mafai ne ia o fagai [tena kāiga] kae e se manako eiloa ke kilo atu a ia ki a latou,” ko fakamatalaga a Sidi, te Aliki o te fa‵kai.

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU KONEI? I te lalolagi kātoa, kāti e nofo ki se tokotasi mai te tokofitu o tino e se lava i meakai i aso takitasi. Kae masei atu i nisi kogā koga i te feitu ki saute o Sahara i Afelika, telā e nofo ki se tokotasi mai te tokotolu o tino e se lava i meakai mō se vaitaimi leva. Kafai e ‵kilo tatou ki te aofaki tenei, e fakaataata eiloa ne tatou se kāiga telā e aofia i ei se tamana, se mātua, mo se pepe. Kafai e lava fua se tokolua i meakai, ko oi la ka mate i te fiakai? Ko te tamana? te mātua? me ko te pepe? Tenei eiloa te filifiliga e ‵tau o fai ne vaegā kāiga penei i aso takitasi.

SE A TE MANATU MASANI? E lava kae ‵toe a mea‵kai kolā e maua ne tino katoa i te lalolagi nei. E ‵tau eiloa o fakaaoga faka‵lei a mea kolā e maua ne tatou i te lalolagi nei.

E MATA, KOI AOGA EILOA TE MANATU TENĀ? E tonu, e mafai o fakasoa mai ne tino fai fatoaga a meakai e uke i lō aso mua. Kafai e mafai, e ‵tau o fakateletele faka‵lei ne malo o tagata a koga kolā e maua i ei a meakai ke faka‵lei aka ei te fakalavelave e uiga ki te fia‵kai. Kae faitalia eiloa a taumafaiga ne fai i te fia sefulu o tausaga, e seki taunu eiloa olotou taumafaiga.

NE A OU MAFAUFAUGA? E mata, ko oti ne fakataunu a pati i te Maleko 13:8? Faitalia te uke o poto ‵fou, e mata e pokotia eiloa a tino katoa i te sē lava o meakai i se auala lasi ‵ki?

E fakamāfua aka ne mafuie mo oge a fakalavelave kolā e ‵sae aka mai te suā vaega o te fakailoga o aso fakaoti.

[Manatu tāua i te itulau e 5]

“E sili atu i te tasi-vae-tolu o tama‵liki kolā e ‵mate mai te niumonia, ‵sana mo nisi famai aka kolā ne mafai fua o ‵sao i ei moi fai e lava a mea‵kai.”—ANN M. VENEMAN, TE PULE MUA O TE UN CHILDREN’S FUND.

[Ata i te itulau e 5]

© Paul Lowe/Panos Pictures

3. Masaki

“Ka oko mai a . . . masaki.”—LUKA 21:11.

● A Bonzali, se tino galue i te ola ‵lei i se fenua e tasi o Afelika telā ne pokotia malosi i se taua, ne fai ne ia a mea e mafai ne ia o fai ke faka‵lei aka ei a tino keli aulo i tena fa‵kai kolā ko tai ‵mate i te masaki ko te Marburg.a Ne seki tali eiloa tena fakamolemole mō se fesoasoani mai tino ga‵lue i se fa‵kai lasi. I masina e fa fakamuli ifo, ne oko mai se fesoasoani, kae ko mate la a Bonzali. Ne maua ne ia te masaki ko te Marburg mai tino keli aulo kolā ne taumafai a ia o fakasao.

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU KONEI? A te niumonia, te ‵sana, selamete, te tipī, mo te malalia e aofia i masaki ma‵sei kolā e pokotia i ei a tino katoa. I se tausaga fakamuli nei, ne tamate ne vaega e lima o masaki konei se aofaki o tino kolā e nofo ki se 10.7 miliona. I nisi tugapati, ne tamate eiloa ne masaki konei se tino i taki tolu sekone, i tausaga katoa.

SE A TE MANATU MASANI? E tumau eiloa te fanaka ki luga a te aofaki o tino i te lalolagi, tela la, ko uke foki a vaegā masaki valevale. E tokouke a tino e mafai o ‵pisi i ei.

E MATA, KOI AOGA EILOA TE MANATU TENĀ? E fanaka eiloa te aofaki o tino i te lalolagi kātoa. E penā foki loa te atamai o te tagata ke iloilo faka‵lei, kae fai ne ia te masaki ke ‵lei. Kae e mata, ka fakafeoloolo aka ei a te pokotiaga e maua ne se kāiga mai i masaki? Ikai, e se penā loa.

NE A OU MAFAUFAUGA? E mata, e logo‵mae eiloa a tino mai masaki fakama‵taku e pelā mo te mea ne ‵valo mai i te Tusi Tapu?

A mafuie, oge, mo masaki ne fakalavelave kolā e pokotia i ei a te fia miliona o tino. E lau i miliona o tino e puapuagatia ona ko nisi tino​​—te tokoukega ne fakasauāgina ne tino kolā ne fakamoemoe latou me e puipui ei latou. Ke onoono tatou me ne a mea ka ‵tupu e ‵tusa mo valoaga i te Tusi Tapu.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

[Manatu tāua i te itulau e 6]

“E fakamataku māfai ko kai koe ne se leona io me se isi mea aka, kae e ‵pau foki loa te fakamataku māfai ko kamata o kai ne manu i loto i tou foitino.”—EPIDEMIOLOGIST MICHAEL OSTERHOLM.

[Ata i te itulau e 6]

© William Daniels/Panos Pictures

4. E Seai se Alofa

“A tino ka . . . seai se loto a‵lofa ki olotou kāiga.”—2 TIMOTEO 3:​1-3, God’s Word Bible.

● E galue eiloa a Chris mō se potukau i te feitu ki mātū o Wales telā e fesoasoani atu ki tino kolā e fakasauagina i loto i te kāiga. “E masaua ne au me ne ulu mai se fafine telā ne ta fakamasei kae ne seki mafai o lavea ‵lei ne au a ia mai te ‵toe taimi ne lavea ei ne au tou fafine,” ko muna a Chris. “Ne ma‵sei a lagonaga o nisi fafine telā ko se mafai ei latou o ‵kilo atu ki a koe.”

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU KONEI? I se fenua i Afelika, kāti e nofo ki se tokotasi mai te tokotolu o fafine ne maneanea e auala i faifaiga fakatauavaga e pelā me se tamaliki. Ne maua aka i se savea telā ne fai i te fenua tenā me e sili atu mo te tasi-vae-tolu o tagata ne mafau‵fau me se mea ‵lei ke ta olotou avaga. Kae e se ko fafine fua e fakasauagina. E pelā me se fakaakoakoga, i Canada, e nofo ki se tokotolu mai te toko sefulu o tagata e fakasauagina ne olotou avaga.

SE A TE MANATU MASANI? E isi faeloa ne fakasauaga i loto i te kāiga. E fai fua i ei ke ‵saga atu a tino ki ei i aso nei i lō taimi mua.

E MATA, KOI AOGA EILOA TE MANATU TENĀ? A te malamalama ‵lei e uiga ki fakasauaga i loto i te kāiga ko oti ne fakamalosi aka i se sefulu tausaga fakamuli nei. Kae e mata, a te lasi o te malamalama e uiga ki te fakalavelave e fakamu‵tana aka i ei a fakalavelave e uiga ki fakasauaga i te kāiga? Ikai, e se tenā eiloa te mea e tupu. Ko lauiloa ‵ki nei a te seai o se loto alofa.

NE A OU MAFAUFAUGA? E mata, ko oti ne fakataunu a pati i te 2 Timoteo 3:​1-3? E mata, ko se fakatāua malosi ne tino e tokouke a te alofa masani i loto i te kāiga?

A te lima o valoaga telā ko oti ne fakataunu nei e aofia i ei a te lalolagi telā e ‵nofo i ei tatou. Ke onoono aka ki pati a te Tusi Tapu e uiga ki te mataupu tenei.

[Manatu tāua i te itulau e 7]

“E fai eiloa a fakasauaga i loto i kāiga e pelā me ko te ‵toe amioga solitulafono i te fenua. E masani o ta fakamasei se fafine ne tena avaga faka-35 taimi a koituai o fakailoa atu ki pulisimani.”—A SPOKESWOMAN FOR WALES DOMESTIC ABUSE HELPLINE.

5. Te Fakamaseiga o te Laloglagi

“[Te Atua ka] fakamasei [ne ia] . . . latou kolā e fakamasei ne latou te lalolagi!”—FAKAASIGA 11:18.

● Ne galue a Pirri e pelā me se tino fai uaina i Kopor, Nigeria. Ne fakamaseigina tena pisinisi tenā i se oela telā ne maligi i te vaitafe ko te Niger. “Ne ‵mate omotou ika, fakamasei omotou foitino, mo te motou vaitafe,” ko ana pati. “E seki mafai o ‵sala ne au se isi galuega telā e mafai o tausi ei au.”

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU KONEI? E ‵tusa mo manatu o nisi tino ‵poto, e 6.5 miliona te aofaki o kaiga kolā e fakalailai ei a kogā tai o te lalolagi i tausaga takitasi. E nofo ki se 50 pasene o kaiga konā ne palasitiki kolā ka laga‵laga mō se fia selau tausaga a koi tuai o ‵pala. I tafa o te fakalailaiga o te lalolagi, e fakamasei ne tino a mea i te lalolagi i se auala fakamataku. E fakaasi mai i sukesukega me e manakogina se tausaga mo se lima masina ke toe fakagalue aka ne te lalolagi a mea kolā e fakaaoga ne tino i se tausaga. “Kafai e tumau loa te fanaka ki luga te aofaki o tino mo mea kolā e ma‵nako latou ki ei, ka ma‵nako eiloa matou ke lua a Lalolagi i te 2035,” ko te lipoti mai te nusipepa o Ausetalia ko te Sydney Morning Herald.

SE A TE MANATU MASANI? E ‵poto kae mafai ne tino o ‵sala a faka‵leiga ki fakalavelave. E mafai o faka‵lei ne latou a fakalavelave konei kae fakasao te lalolagi.

E MATA, KOI AOGA EILOA TE MANATU TENĀ? Ko oti ne faka‵sae aka ne tino ga‵lue malosi e tokouke a te pogai ke fakaeteete i kinauga e uiga ki te enivaelomene. Kae koi tumau eiloa te lailai o te lalolagi i se auala lasi ‵ki.

NE A OU MAFAUFAUGA? E mata, e isi se pogai ke aofia i ei te Atua kae faka‵sao ne ia ‵tou paneta ke mo a e fakamaseigina​​—e pelā mo tena tautoga?

E se gata fua i valoaga e lima kolā ne fatoa onoono ki ei, ne ‵valo mai foki ne te Tusi Tapu a atiakaga ‵lei mō aso fakaoti. Ke onoono ki te ono o valoaga.

[Manatu tāua i te itulau e 8]

“E foliga mai me ko se nofo atu au i se palataiso kae nofo atu i se koga ‵pei kaiga kae ‵poisini.”—ERIN TAMBER, SE TINO TELĀ E NOFO PILI KI TE TAFATAI, I TE IUNAITE SITETE, NE FAIPATI E UIGA KI POKOTIAGA O TE OELA TELĀ NE MALIGI I TE KOGĀTAI O MEXICO I TE 2010.

[Pokisi i te itulau e 8]

E Mata, e ‵Tau o ‵Losi Atu ki te Atua?

E tiga eiloa ne ‵valo mai i te Tusi Tapu a tulaga ma‵sei e lavea atu ne tatou i aso nei, e mata, e fai ei ke ‵losi atu a mea konā ki te Atua? E mata, ko ia ko te māfuaga o ‵tou logo‵maega? E mafai o maua ne koe a tali fakama‵lie loto ki fesili konei i te mataupu e 11 o te tusi ko te Ne a Mea e Akoako ‵Tonu Mai i te Tusi Tapu? telā ne ‵lomi ne Molimau a Ieova.

[Ata i te itulau e 8]

U.S. Coast Guard photo

6. Te Galuega Talai i te Lalolagi Kātoa

“A te Tala ‵Lei tenei e uiga ki te Malo, e fakamatala atu ki te lalolagi katoa, mo fai te molimau ki tino katoa; ko oko mai ei te gataga.”—MATAIO 24:14.

● E nofo atu a Vaiatea i se motu e tasi o Tuamotu. E tiga eiloa e nofo ki se 80 motu o Tuamotu kolā e aofia i se koga telā e 802,900 kilomita, e nofo fua ki te 16,000 a tino e ‵nofo i ei. Kae e masani sāle o āsi atu a Molimau a Ieova ki a Vaiatea mo ana tuakoi. Kaia? Me e ma‵nako a Molimau ke talai atu te tala ‵lei o te Malo o te Atua ki tino katoa​—faitalia te koga e ‵nofo ei latou.

SE A TE MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU KONEI? A te fekau o te Malo ko oko atu ki koga katoa o te lalolagi. I te 2010, ne fakamāumāu ne Molimau a Ieova a itula e sili atu i te 1.6 piliona ke folafola atu ei te tala ‵lei tenei ki fenua e 236. Kāti e nofo a te aofaki masani ki se 30 minute i te galuega talai i aso takitasi a Molimau a Ieova. I tausaga e sefulu ko ‵teka atu nei, ne fakatoka kae tufatufa atu ne latou a tusi faka-te-Tusi Tapu e sili atu mo te 20 piliona.

SE A TE MANATU MASANI? Ko oti ne folafola atu a te fekau faka-te-Tusi Tapu tenei mō se fia afe o tausaga.

E MATA, KOI AOGA EILOA TE MANATU TENĀ? E tonu, ko oti ne folafola atu ne tino e tokouke se fekau mai te Tusi Tapu. Kae ne fai fua ne nisi tino mō se taimi toetoe i se koga foliki. E ‵kese mai ei, e fakataunu kae fakatoka ne Molimau a Ieova, a te galuega talai i te lalolagi kātoa telā e mafai o oko atu ki te fia selau miliona o tino. Ne kufaki eiloa a Molimau i te faiga o te lotou galuega talai faitalia a ‵tekemaiga faiga‵ta mai nisi fakapotopotoga ma‵losi kae ma‵sei i tala fakasolopito o tino.a (Maleko 13:13) E se gata i ei, e se ‵togi a Molimau a Ieova ke fai te galuega talai. Kae e volenitia olotou taimi, kae tufatufa atu a olotou tusi e aunoa mo se ‵togi. E maua ne latou a meaalofa kolā e ‵lago atu ki te faiga o te lotou galuega talai.

NE A OU MAFAUFAUGA? E mata, ko oti ne talai atu ki te lalolagi kātoa a te “tala ‵lei e uiga ki te Malo”? E mata, e mafai o fakauiga a te fakataunuga o te valoaga tenei me e isi se mea gali ka tupu i aso mai mua?

[Fakamatalaga fakaopoopo]

[Manatu Tāua i te itulau e 9]

“Kafai e talia ne Ieova, ka tumau eiloa tatou i te talai atu te tala ‵lei o te Malo mo te loto finafinau, ka tumau eiloa i te talai atu o te galuega talai mo te loto finafinau mai te fakaaogaga o so se auala ke oko atu ki tino katoa.”​—2010 YEARBOOK OF JEHOVAH’S WITNESSES.

Ko Pili Mai a Taimi ‵Gali!

“E se toe leva nei, ka ‵galo atu ei a tino amio ma‵sei . . . ka ko latou kolā e loto malalo, ka fai mo latou te fenua, kae ka maua ne latou te manuia mo te filemu katoatoa.”—SALAMO 37:​10, 11.

E MATA, e fia lavea ne koe a te fakataunuga tonu o valoaga konei mai luga? E seai eiloa se fakalotolotolua, me ka manako eiloa koe ki ei. E isi eiloa ne pogai tāua ke talitonu me ko pili o oko mai.

Ne fakamatala mai i mataupu mai mua a nisi valoaga faka-te-Tusi Tapu kolā e fakaasi manino mai ei me ko ‵nofo nei tatou i “aso fakaoti.” (2 Timoteo 3:​1-5) Ne fakaosofia ne te Atua a tino kolā ne tusi ne latou te Tusi Tapu ke ‵valo mai a mea konā ka ‵tupu ko te mea ke isi se ‵tou fakamoemoega. (Loma 15:4) A te fakataunuga o vaegā valoaga konā e fakauiga i ei me i fakalavelave kolā ko fe‵paki mo tatou ko pili o fakaseai.

Ne a mea ka ‵tupu mai tua o aso fakaoti? Ka pule mai ei te Malo o te Atua ki tino katoa. (Mataio 6:9) Mafaufau la ki te fakamatalaga i te Tusi Tapu e uiga ki tulaga o te lalolagi i te taimi tenā:

● Ka fakaseai atu te fiakai. “Ke fakamaumea te fenua i saito; ko mauga foki ke ‵fonu i fuagalakau.”—Salamo 72:16.

● Ka fakaseai atu a ma‵saki. “Ka seai eiloa se tino i luga i te ‵tou fenua e tagi i a ia e masaki.”—Isaia 33:24.

● Ka toe fakafou te lalolagi. “A te toafa ka ‵lifu, mo pulalakau ka ma‵tala i te vao.”—Isaia 35:1.

Konei a nāi valoaga fakamalosi loto i te Tusi Tapu kolā ka pili o fakataunu. Kaia e se ‵sili atu ei koe ki Molimau a Ieova ke fakaasi atu ki a koe a te pogai e tali‵tonu ei latou me ko pili mai a taimi ‵gali i aso mai mua nei?