E Mata, e Isi se Tino ‵Teke i te Kāiga?

1, 2. (a) Se a te tala fakatusa ne fakaaogā ne Iesu ke faka‵mafa atu ei te sē fakamaoni o takitaki lotu Iutaia? (e) Se a te manatu e uiga ki talavou e mafai o maua ne tatou mai te tala fakatusa a Iesu?

I NĀI aso mai mua o tena mate, ne fai atu ne Iesu ki se potukau o takitaki lotu Iutaia se fesili ke mafau‵fau latou ki ei. Ana muna: “Se a te otou manatu ki te mea nei? E isi se tagata e tokolua ana tama‵liki tāgata. Ne fano ki tena tamaliki matua kae fai atu, ‘Toku toe, fano koe o galue i te togavine i te aso nei.’ Ne tali mai a ia, ‘Ikai, au e se fano,’ kae fakamuli ifo, ne mafuli tena mafaufau, fano ei o galue i te togavine. Ne fano foki ki tena suā tama, e penā foki eiloa ana pati ne fai ki a ia, ne tali mai a ia, ‘Ko ‵lei,’ kae ne seki fano. Ko oi la te tino i a laua ne fai ne ia a te loto o te tamana?” Ne tali atu a takitaki Iutaia: “Ko te tama matua.”​—Mataio 21:28-31.

² Ne faka‵mafa mai i konei ne Iesu a te sē fakamaoni o takitaki Iutaia. Ne fai latou pelā mo te suā tama, telā ne tauto atu ke fai te loto o te Atua kae ne seki tausi ne latou te lotou tautoga. Kae ka lavea ‵lei ne mātua e tokouke me ne fakavae eiloa te tala fakatusa a Iesu ki tena malamalama ‵lei i te olaga faka-te-kāiga. E pelā mo te mea ne fakaasi faka‵lei mai ne ia, e masani o faigata ke iloa aka a mea e mafau‵fau ki ei a tama‵liki io me ke mate mai a mea ka fai ne latou. Kāti ka uke eiloa a fakalavelave e fai ne se tamaliki i te taimi koi talavou ei kae kafai ko matua, ko ‵lei ei. E ‵tau eiloa o masaua ne tatou te mea tenei māfai ko sau‵tala ki te fakalavelave e uiga ki talavou ‵teke.

SE A TE TINO ‵TEKE?

3. Kaia e se ‵tau ei o fakaiku fakavave aka ne mātua me ko fai se tamaliki mo fai se tino ‵teke?

³ I nisi taimi, e lagona ne koe a tala e uiga ki talavou kolā e ‵teke atu ki olotou mātua. Kāti e iloa foki ne koe se talavou telā e foliga mai me ko se mafai o fakatonu. Kae e se faigofie faeloa ke iloa aka me ko fai eiloa se tamaliki mo fai se tino ‵teke. E se gata i ei, e mafai eiloa o faigata ke malamalama i te pogai e ‵teke atu ei a nisi tama‵liki kae ko nisi tama‵liki​—mai te kāiga eiloa e tasi​—e se fai penā. Kafai ko matea ne mātua me ko kamata o sae aka i se tamaliki a te uiga ‵teke, ne a mea e ‵tau o fai ne laua? Ke tali atu ki te fesili tenei, ke na sau‵tala muamua aka tatou me se a te tino ‵teke.

4-6. (a) Se a te tino ‵teke? (e) Ne a mea e ‵tau o masaua ne mātua māfai e se fakalogo se tamaliki talavou e tokotasi i nisi taimi?

⁴ A te tali faigofie, a te tino ‵teke ko te tino telā e se fakalogo mo te iloa tonu kae tumau i te ‵teke mo te ‵toa atu faeloa ki pulega a tino kolā e ma‵luga atu ki a ia. E tonu, a “uiga o tama‵liki, e fai ne latou a uiga va‵lea.” (Faataoto 22:15) Tela la, e se faka‵logo a tama‵liki katoa ki pulega a olotou mātua pelā foki mo nisi tino aka i nisi taimi. E tonu, e ‵tupu a mea konei i te taimi e uke ei a ‵fuliga e fai i te foitino o te tamaliki pelā foki ki ana lagonāga. So se ‵fuliga i te olaga o se tino e māfua mai i ei a mea fakafi‵ta, kae e aofia eiloa i ei a ‵fuliga e uke i te taimi e ‵tupu aka ei a tama‵liki. Ko tupu aka eiloa tau tamaliki tagata io me se tamaliki fafine mai tena folikiga ke oko eiloa ki tena matua ‵lei. Ona ko te pogai tenei, e faigata loa ke fealofani a nisi mātua mo olotou tama‵liki i te taimi e ‵tupu aka ei latou. E taumafai sāle a mātua ke taofi malielie a te ‵fuliga tenā, kae ko talavou e ma‵nako ke ‵fuli fakavae.

⁵ E fulitua atu eiloa se talavou ‵teke ki uiga ‵lei a ona mātua. Masaua la, me i nāi taimi kolā e se fakalogo ei se tamaliki e se fai ei a ia mo fai se tino ‵teke. Kae, e uiga ki mea faka-te-agaga, e mafai o foliki io me e se fia ‵saga mai a nisi tama‵liki ki muna‵tonu i te Tusi Tapu, kae e se fai latou mo fai ne tama‵liki ‵teke. E pelā me se mātua, ke mo a ma fakaiku fakavave aka me ko fui fai eiloa tau tamaliki.

⁶ E mata, e ‵teke atu a tama‵liki katoa ki pulega a mātua i taimi koi ‵tupu aka ei latou? Ikai, e se penā loa. A te ‵tonuga loa, e fakaasi mai i fakamaoniga me e mu‵tana fua a talavou e ‵teke malosi atu. Kae e a te tamaliki telā e loto makeke kae ‵teke atu faeloa? Se a te mea e mafai o fakaoso ne ia te vaegā ‵tekeatuga tenā?

POGAI O UIGA ‵TEKE

7. E mafai pefea o fakamalosi aka ne te lalolagi a Satani se tamaliki ke ‵teke atu?

⁷ A te pogai lasi e tasi o uiga ‵teke ko te lalolagi a Satani. “Ka ko te lalolagi kātoa ko i lalo i te pule a te Tino Masei.” (1 Ioane 5:19) A te lalolagi telā e nofo mai lalo i a Satani ko oti ne ati aka ne ia se olaga fakalogo‵mae telā e ‵tau o fakafesagai atu faeloa ki ei a Kelisiano. (Ioane 17:15) A te lasiga o mea i te olaga tenā e sili atu i te faiga‵ta, fakama‵taku, kae e ‵fonu foki i fakamalosiga ma‵sei i aso nei i lō aso mua. (2 Timoteo 3:1-5, 13) Kafai e se akoako, se polopoloki, kae se puipui ne mātua olotou tama‵liki, e faigofie ke fakamalosigina a talavou ne “te agaga telā e pule ne ia a tino kolā e se faka‵logo ki te Atua.” (Efeso 2:2) E ‵pau eiloa te mea tenei mo fakamalosiga mai taugasoa. E fai mai te Tusi Tapu: “Kafai e kauga koe ki tino va‵lea kae ka se aogā koe.” (Faataoto 13:20) E penā foki loa, a te tino telā e kauga ki tino kolā e maua ne latou te agaga o te lalolagi tenei ka mafai foki o fakamalosigina ne te agaga tenā. E manakogina faeloa ne talavou te fesoasoani ko te mea ke malamalama latou me i te fakalogo ki fakatakitakiga fakavae a te Atua ko te fakavae tenā o te ‵toe olaga tafasili i te ‵lei.​—Isaia 48:17, 18.

8. Ne a mea kāti e mafai o ‵taki atu ei se tamaliki ke fai a ia pelā me se tamaliki ‵teke?

⁸ A te suā pogai o uiga ‵teke ko te olaga i te kāiga. E pelā me se mātua e tokotasi telā e fakavalevale ki te kava, e fakaaogā ‵se a vailakau tapu, io me e fakasauā atu ki tena avaga, e mafai o ‵fuli i ei te kilokiloga a te talavou ki te olaga. Ke oko foki eiloa ki kāiga filemu, e mafai eiloa o fakaasi faka‵sau atu a uiga ‵teke māfai e mafaufau te tamaliki me e se fia ‵saga atu ana mātua ki a ia. Kae e se māfua mai faeloa a uiga ‵teke o se talavou mai nisi tino. E fulitua atu eiloa a nisi tama‵liki ki uiga ‵lei o olotou mātua faitalia te fakagalue ne mātua a fakatakitakiga mai te Atua kae puipui atu ki a latou i se auala lasi ‵ki mai te lalolagi. Kaia? Kāti ko te suā pogai fakavae o fakalavelave​—ko te tulaga sē ‵lei katoatoa o tino. Ne fai mai a Paulo: “Ne oko mai te agasala ki te lalolagi i te tagata e tokotasi [ko Atamu], ne aumai foki ne tena agasala te mate. Tela la, ko oko ki tino katoa te mate, i te mea ko agasala a tino katoa.” (Loma 5:12) A Atamu se tino uiga ‵teke kaimanako, kae ne togi atu eiloa ne ia te mea tenā ki ana tama‵liki katoa. E filifili eiloa a nisi talavou ke ‵teke atu, e pelā mo te lotou tupuga.

TAGATA ALOFA ‵SE KO ELI MO TE TAGATA UIGA FAIGATA KO LEOPOAMO

9. Ne a nisi faifaiga i te putiakaga o se tamaliki e mafai o fai ei se tamaliki ke ‵teke?

⁹ A te suā mea telā ne iku atu ki uiga ‵teke o talavou ko te kilokiloga sē paleni o mātua ki te putiakaga o tama‵liki. (Kolose 3:21) E fakatapulā malosi kae polopoloki ‵mafa foki ne nisi mātua olotou tama‵liki. Kae ko nisi mātua e tuku saoloto ne latou e aunoa mo ne fakatakitakiga ke puipui ei olotou tama‵liki kolā koi va‵lea fua. E se faigofie ke maua se tulaga paleni i te va o te avā mea konei. Kae e kese‵kese a tama‵liki kae e kese‵kese foki olotou manakoga. Kāti e ‵tau o uke atu a mea e ‵tau o fai ki se tamaliki e tokotasi i lō te suā tamaliki. Kae ka fesoasoani mai eiloa a tala e lua i te Tusi Tapu ke matea atu te fakamataku o te fai tulafono ma‵keke io me ko te alofa ‵se.

10. Kaia ne seki fai ei a Eli mo fai se mātua ‵lei, faitalia eiloa me kāti ne fai a ia mo fai se faitaulaga sili fakamaoni?

¹⁰ A te faitaulaga sili mua o Isalaelu ko Eli ne fai mo fai se tamana. Ne tavini atu a ia mō tausaga e 40, kae e mautinoa eiloa me ne iloa ‵lei ne ia te Tulafono a te Atua. Kāti ne fai eiloa ne Eli ana tiute fakafaitaulaga mo te fakamaoni kae kāti ne akoako faka‵lei foki eiloa ne ia a Tulafono a te Atua ki ana tama, ko Hofeni mo Fineaso. Kae ne fakapelepele ‵se ne Eli ana tama tāgata. Ne tavini atu a Hofeni mo Fineaso e pelā me ne faitaulaga fesoasoani, kae ko laua “ne tama ma‵sei,” kolā ne ‵saga atu fua ki te fakama‵liega o lā manakoga i mea tau meakai mo amioga finalalolagi. Kae i te taimi ne fai ei ne laua a amioga ma‵sei i te koga tapu, ne seki maua ne Eli te loto toa ke faka‵tea laua mai lā tulaga. Ne polopoloki malie atu fua a ia ki a laua. Ona ko tena alofa ‵se, ne fakatāua atu ne Eli ana tama tāgata i lō te Atua. Ne iku atu i ei ki te ‵teke atu o ana tama tāgata ki te tapuakiga ‵mā ki a Ieova kae ne pokotia i ei te kāiga kātoa o Eli.​—1 Samuelu 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22.

11. Se a te mea e mafai o tauloto ne mātua mai te fakaakoakoga masei a Eli?

¹¹ Ko ma‵tua ‵lei a tama a Eli i te taimi ne tupu ei te mea tenei, kae e faka‵mafa mai ne te tala tenei a te fakamataku o te ‵kalo keatea mai te polopolokiga o tama‵liki. (Fakatusa ki te Faataoto 29:21.) E mafai o ‵numi a nisi mātua e uiga ki te alofa mo te tu saoloto, mai te fakata‵mala o fakamalosi aka faeloa a tulafono ma‵nino kae aogā. E fakata‵mala latou o polopoloki olotou tama‵liki, ke oko ki taimi e soli ei ne latou a tulafono a te Atua. Ona ko te vaegā saolotoga tenā, e mafai ei o iku atu ki te sē fia ‵saga atu o tama‵liki ki pulepulega a olotou mātua io me ko nisi pulega.​—Fakatusa ki te Failauga 8:11.

12. Se a te mea ‵se ne fai ne Leopoamo i te fakaaogāga o tena pulega?

¹² E fakaasi mai ne Leopoamo a te sē ‵lei o te fakaaogāga ‵se o te pulega. A ia ko te tupu fakaoti eiloa o te malo ‵kau fakatasi o Isalaelu a koituai ei o māvae, ako ia foki e se se tupu ‵lei. Ne maua ne Leopoamo te pulega ki se fenua telā ne seki fia‵fia a tino i ei ona ko amoga ‵mafa ne tuku atu ki a latou ne tena tamana, ko Solomona. E mata, ne fakaasi atu ne Leopoamo a te loto malamalama? Ikai. I te taimi ne fai atu ei a sui o te kau Isalaelu ke fakamāmā aka olotou amoga, ne fakatamala a ia o fakalogo ki manatu fesoasoani mai i ana toeaina fakatonutonu kae ne fakatonu atu ke faka‵mafa atu olotou amoga. Ne iku atu tena fakamaualuga ki te ‵teke atu o matakāiga e sefulu ki mātū, kae ne ‵vae aka ei te fenua ki malo e lua.​—1 Tupu 12:1-21; 2 Nofoaiga Tupu 10:19.

13. E mafai pefea o ‵kalo keatea a mātua mai te mea ‵se a Leopoamo?

¹³ E mafai o maua ne mātua ne akoakoga tāua mai te tala i te Tusi Tapu e uiga ki a Leopoamo. E ‵tau o “salasala atu ki [a Ieova] mō se fesoasoani” e auala i ‵talo kae ke iloilo aka te auala e puti aka ei olotou tama‵liki e ‵tusa mo fakatakitakiga i te Tusi Tapu. (Salamo 105:4) E fai mai te Failauga 7:7, NW: “A te fakaaogāga ‵se o te pulega e fai ne ia se tino poto ke valea.” A te fakaaogāga o fakatakitakiga aogā e tuku atu ei te avanoaga ke ‵tupu aka kae puipui foki ei a talavou mai mea fakalogo‵mae. Kae e se ‵tau lele eiloa o ola a tama‵liki i se vaegā olaga saisaitia telā e mafai ei o faigata te atiakaga o se loto talitonu aogā ki a latou eiloa. Kafai e taumafai a mātua ke maua se kilokiloga paleni i te va o te saolotoga ‵tau mo tapulā mautinoa kolā e manino ‵lei, ka faigata o ‵teke atu te tokoukega o talavou.

TE FAKATAUNUGA O MANAKOGA FAKAVAE E MAFAI EI O FAKAGATA A UIGA ‵TEKE

14, 15. E ‵tau o ‵kilo atu pefea a mātua ki te ‵tupuakaga o olotou tama‵liki?

¹⁴ E tiga eiloa e fia‵fia a mātua ke lavea atu te ga‵solo aka o ma‵tua o olotou tama‵liki, e mafai o manava‵se latou māfai ko oko te tamaliki ki te tulaga telā ko sē ‵tau o toe fakalagolago ki a latou i se auala ‵tau. I te vaitaimi tenei o ‵fuliga, ke mo a ma poi koe māfai ko kamata o faitonu io me e se fakalogo tau tamaliki talavou i nisi taimi. Masaua me i te fakamoemoega o mātua Kelisiano ko te putiakaga o tama‵liki ke fai mo fai ne Kelisiano ma‵tua ‵lei i feitu katoa.​—Fakatusa ki te 1 Kolinito 13:11; Efeso 4:13, 14.

¹⁵ Faitalia eiloa te faigata, e ‵tau o fakagata ne mātua te faiga masani ko te tali fakasē ‵tau atu ki so se fakamolemole mai olotou tama‵liki talavou ke maua se saolotoga tai lasi atu. E ‵tau eiloa o tupu aka se tamaliki i a ia eiloa i se auala ‵lei. A te ‵tonuga loa, e kamata a nisi tama‵liki talavou o fai pelā me ne tino ma‵tua i olotou kilokiloga kae koi fo‵liki latou. E pelā mo pati i te Tusi Tapu e uiga ki te Tupu foliki ko Iosia: “Koi tamaliki eiloa a ia [kāti ko 15 tausaga], ne kamata ei a ia o tapuaki atu ki te Atua o tena tupuga ko Tavita.” Ne fai eiloa te talavou tenei e pelā me se tino matua ‵lei.​—2 Nofoaiga Tupu 34:1-3.

16. I te taimi e momea aka ei te uke o tiute o tama‵liki, ne a mea e ‵tau o fakafesagai atu latou ki ei?

¹⁶ Kae e olo fakatasi te saolotoga mo te faiga o tiute. Tela la, tuku atu te saolotoga ke matea ne tau tamaliki telā e gasolo aka o matua a ikuga o ana nisi fakaikuga mo faifaiga. Tenei te akoakoga fakavae i konei, “E tau ne te tino a te fuaga ne ‵toki ne ia,” kae e ‵pau eiloa tena aogā ki talavou mo tino ma‵tua. (Kalatia 6:7) E se mafai o puipuigina a tama‵liki ke oko eiloa ki te se-gata-mai. Kae e a māfai ko manako tau tamaliki o fai se mea telā e se mafai o talia ke fai? E pelā me se mātua telā ko matua ‵lei, e ‵tau eiloa o fai atu koe, “Ikai.” E mafai o fakamatala atu ne koe te pogai, kae ke mo a eiloa ma talia se mea ke ‵fuli ne ia tau ikai ki te ao. (Fakatusa ki te Mataio 5:37.) E ui i ei, taumafai o fai atu te “Ikai” i se auala filemu kae ‵lei, me i “te tali i te leo filemu e galo ei te kaitaua.”​—Faataoto 15:1.

17. Ne a nisi manakoga o se tamaliki talavou e ‵tau o ‵saga atu ki ei a mātua?

¹⁷ E ma‵nako a talavou ki te puipuiga mai polopolokiga aogā faitalia eiloa te sē talia faeloa ne latou a fakataputapuga mo tulafono. E fakafanoanoa māfai e ‵fuli faeloa a tulafono, ke fetaui mo lagonaga o te mātua i taimi takitasi. E se gata i ei, kafai e maua ne talavou a fakamalosiga mo fesoasoani kolā e manakogina ke fakafesagai atu ei ki te mata mā, io me ko te sē lava o te loto talitonu, ka mafai ei o ‵tupu aka latou e pelā me ne tino ma‵tua ‵lei. E fakatāua foki ne talavou a te loto tali‵tonu o mātua ona ko olotou uiga ‵lei.​—Fakatusa ki te Isaia 35:3, 4; Luka 16:10; 19:17.

18. Ne a nisi muna‵tonu fakamalosi loto e uiga ki talavou?

¹⁸ E mafai o fakamafanafana atu ki mātua ke iloa aka me kafai e maua i te kāiga a te filemu mo te alofa, e masani eiloa o ola fia‵fia a tama‵liki. (Efeso 4:31, 32; Iakopo 3:17, 18) Kae e tokouke foki a talavou ne ‵tupu aka i kāiga se ‵lei, i kāiga kolā e konā faeloa, e fakasauā, io me ko nisi faifaiga fakalogo‵mae, ko oti ne fai latou mo fai ne tino ma‵tua ‵lei. Tela la, kafai e maua ne talavou se lagonaga tokagamalie kae iloa ne latou me e maua ne latou te alofa mo te amanaia atu o tino i tou kāiga​—faitalia me e o‵mai fakatasi te fesoasoani tenā mo fakataputapuga mo polopolokiga ‵tau e ‵tusa mo akoakoga fakavae i te Tusi Tapu—e mafai eiloa o ‵tupu aka latou pelā me ne tino ma‵tua kolā ka fakamatamata koe i ei.​—Fakatusa ki te Faataoto 27:11.

TE TAIMI E POKOTIA EI A TAMA‵LIKI I FAKALAVELAVE FAIGA‵TA

19. E tiga eiloa e ‵tau o akoako ne mātua se tamaliki i te auala e ‵tau o tautali i ei, se a te tiute telā e pānaki eiloa mo te tamaliki?

¹⁹ E mateagofie te ‵kese o galuega ‵lei a mātua i te putiakaga o tama‵liki. E fai mai te Faataoto 22:6: “Akoako atu ki te tamaliki te mea e ‵tau o fai ne ia e ola ei a ia, kae ka masaua faeloa ne ia i tena olaga kātoa.” Kae e a māfai e isi ne fakalavelave faiga‵ta o tama‵liki faitalia te ‵lei o mātua? E mata, e mafai o tupu te mea tenei? Ao. E ‵tau eiloa o malamalama faka‵lei i pati i te faataoto mai i nisi fuaiupu kolā e faka‵mafa mai i ei te tiute o te tamaliki ke “saga tonu” kae fakalogo ki mātua. (Faataoto 1:8) E ‵tau eiloa o ga‵lue fakatasi a mātua mo tama‵liki i te fakagaluega o akoakoga fakavae i te Tusi Tapu māfai e ma‵nako latou ke maua te filemu i te kāiga. Kafai e se ga‵lue fakatasi a mātua mo tama‵liki i te feitu tenei, ka ‵tupu eiloa a fakalavelave.

20. Kafai ko fai ne tama‵liki se mea ‵se ona ko te sē mafaufau faka‵lei, se a te ‵toe mea ‵lei e ‵tau o fai ne mātua?

²⁰ E ‵tau o ‵saga atu pefea a mātua māfai ko fai ne se talavou se mea ‵se kae iku atu ki se fakalavelave? Tenā eiloa te taimi e manako malosi ei te talavou ki se fesoasoani. Kafai e masaua ne mātua me ko ‵saga atu laua ki se talavou telā e se lasi tena iloa, ka faigofie ei ke taofiofi aka te kaitaua. Ne polopoloki atu a Paulo ki tino ma‵tua i te fakapotopotoga: “Kafai se tino e maua i so se agasala; ko koutou kolā e tumau i te olaga faka te agaga ke fakatonu ne koutou; kae ‵tau mo koutou o fai i te agaga o te loto malalo.” (Kalatia 6:1) E mafai o tau‵tali a mātua i te auala tenei māfai ko aofia se talavou telā ne fai ne ia se mea masei ona ko te sē mafaufau faka‵lei. I te taimi e fakamatala faka‵lei atu ei te pogai e masei ei tena mea ne fai mo te auala e mafai ei o ‵kalo keatea mai ei, e ‵tau eiloa o fakaasi manino atu ne mātua me ko te mea ‵se telā ne fai e masei, kae e se ko te talavou e masei.​—Fakatusa ki te Iuta 22, 23.

21. Mai te tau‵tali atu ki te fakaakoakoga a te fakapotopotoga Kelisiano, e ‵tau o ‵saga atu pefea a mātua māfai ko fai ne olotou tama‵liki se agasala matagā?

²¹ Kae e a māfai ko tō masei te mea ‵se a te talavou ne fai? I te feitu tenā, e ‵tau o maua ne te tamaliki se fesoasoani fakapito mo se takitakiga ‵lei. Kafai ko fai ne se tino i te fakapotopotoga se agasala matagā, e fakamalosi atu ki a ia ke salamō kae ke ‵sala atu ki se fesoasoani mai toeaina. (Iakopo 5:14-16) Kafai ko salamō a ia, ko ga‵lue fakatasi ei a ia mo toeaina ke toe fakafou aka tena malosi i te feitu faka-te-agaga. I loto i te kāiga, a te tiute ke fesoasoani atu ki se talavou fai mea ‵se i ō mātua, faitalia eiloa me kāti e ‵tau o sau‵tala latou ki ei mo toeaina. E se ‵tau eiloa o taumafai o ‵funa aka ne latou mai te kau toeaina so se agasala matagā e fai ne se tamaliki.

22. I te fakaakoako atu ki a Ieova, se a te kilokiloga ka taumafai a mātua o fakatumau māfai ko fai ne se tamaliki se agasala matagā?

²² E faigata ‵ki eiloa māfai ko tupu se fakalavelave telā e aofia i ei sau tamaliki. Ona ko te ma‵sei o lagonaga, e faigofie ke kaitaua a mātua ki te tamaliki fai mea ‵se; kae e fai fua ne te mea tenā ke kaitaua te tamaliki. Ke masaua faeloa, me e mafai o faka‵na te olaga ‵lei o te talavou tenei i aso mai mua ki te auala e ‵saga atu ei a mātua ki a ia i te taimi faigata tenei. Ke masaua foki la, me ne toka ‵lei a Ieova o fakamagalo ana tino i te taimi ne fulitua atu ei latou ki te mea tonu​—i te taimi ne sala‵mō ei latou. Faka‵logo ki ana pati fakaalofalofa: “Muna a [Ieova], ‘Ka taumafai nei tatou o fakatoka te mataupu tenei e feagai mo tatou. A koutou ko ‵fonu i te agasala, kae nei ka faka‵ma ne au koutou ke ‵ma pelā me se kiona. E ui eiloa i a koutou ko oko eiloa i te lai‵lai, kae ka ‵fulu ne au koutou ke ‵kena pelā me ne vulu.’” (Isaia 1:18) Ko tafaga la te gali o te fakaakoakoga tenā mō mātua!

23. I te fakafesagai atu ki se agasala matagā ne fai ne se tamaliki, e ‵tau o pefea a faifaiga a mātua, kae ne a mea e ‵tau o ‵kalo keatea mai i ei?

²³ Tela la, taumafai o fakamalosi atu ki te tino fai mea ‵se ke ‵fuli ana uiga. ‵Sala atu ki manatu fesoasoani ‵lei mai nisi mātua mo toeaina ata‵mai i te fakapotopotoga. (Faataoto 11:14) Taumafai ke mo a ma ita vave io me fai ne koe ne mea kolā ka fakafaigata ei o toe fakalogo tau tamaliki ki a koe. ‵Kalo keatea mai te kaitaua valevale. (Kolose 3:8) Ke mo a ma ‵fiu vave koe. (1 Kolinito 13:4, 7) E tiga eiloa e takalialia koe ki mea ma‵sei, ‵kalo keatea mai uiga faiga‵ta mo te loto ita ki tau tamaliki. Kae ko te ‵toe mea tafasili i te tāua, e ‵tau o taumafai malosi a mātua o fakaasi atu se fakaakoakoga ‵lei kae fakatumau te malosi o te lotou fakatuanaki ki te Atua.

MĀFAI KO ‵TEKE TONU ATU SE TAMALIKI

24. Se a te tulaga fakafanoanoa e mafai o tupu i nisi taimi i se kāiga Kelisiano, kae e ‵tau o ‵saga atu pefea ki ei a mātua?

²⁴ I nisi taimi, e maina ‵lei me ko oti eiloa ne fakaiku aka ne se talavou ke ‵teke kae fulitua atu ki te olaga faka-Kelisiano. Ko ‵tau ei o ‵saga malosi atu o fakatumau te atiakaga o te olaga faka-te-kāiga o tino kolā koi ‵toe i ei. Fakaeteete ke mo a ma tō saga malosi atu koe ki te tamaliki ‵teke, ko fakatamala ei koe ki au nisi tama‵liki. I lō te taumafai o ‵funa aka te fakalavelave tenā mai te kāiga, sau‵tala fakatasi mo latou i se auala ‵tau kae ‵lei kae fakamalosi loto foki.​—Fakatusa ki te Faataoto 20:18.

25. (a) I te tautali atu ki te fakaakoakoga a te fakapotopotoga Kelisiano, ne a nisi mea e ‵tau o fai ne mātua māfai ko ‵teke tonu atu se tamaliki? (e) Ne a mea e ‵tau o masaua ne mātua māfai ko ‵teke atu se tamaliki?

²⁵ Ne fai mai te apositolo ko Ioane e uiga ki se tino telā ne fai mo fai se tino ‵teke kae masei i te fakapotopotoga: “Ke se talia ne koutou a ia i otou fale; sa fakamanuia atu foki a ia penei, ‘Ke i a koe te filemu.’” (2 Ioane 10) E mafai o mafau‵fau a mātua me e ‵tau o fakaasi atu se vaegā tulaga penā ki se tamaliki telā ko au ana tausaga mai lalo i te tulafono kae tumau i te ‵teke atu. E tiga eiloa te faigata o te vaegā faifaiga tenā, e aogā eiloa i nisi taimi ki te puipuiga o nisi tino o te kāiga. E manakogina ne tou kāiga tau puipuiga mo se tausiga tumau mai i a koe. Tela la, ke fakatumau te tausiga o tulafono i mea tau amioga kolā e manino ‵lei kae ‵tau. Ke sau‵tala faeloa mo au nisi tama‵liki. Ke na fakaasi atu tou fiafia ki mea e fai ne latou i te akoga mo te fakapotopotoga. Ke fakaasi atu foki ki a latou me e tiga eiloa e se fiafia koe ki uiga ‵teke o te tamaliki ‵teke, e se takalialia koe ki a ia. Ke taku fakamasei ne koe ana faifaiga ma‵sei kae e se ko te tamaliki. I te taimi ne avatu ei ne tama tāgata e tokolua a Iakopo a fakalavelave ki te kāiga ona ko lā faifaiga fakasauā, ne taku fakamasei ne Iakopo te lā uiga loto ita, kae e se ko ana tama konā.​—Kenese 34:1-31; 49:5-7.

26. E mafai pefea o maua ne mātua ‵lei se fakamafanafanaga māfai ko ‵teke atu se tamaliki?

²⁶ Kāti ka ‵losi atu ne koe ki a koe eiloa e uiga mo te mea ne tupu i tou kāiga. Kae kafai ko oti ne fai katoa ne koe a mea e ‵tau o fai fakatasi mo te faiga o ‵talo, mai te tau‵tali atu ki fakatonutonuga a Ieova ki te mea e mafai ne koe o fai, e se ‵tau o ‵losi atu ne koe ki a koe eiloa. Ke fakamafanafana atu te mea tonu tenei me e seai eiloa se mātua ‵lei katoatoa, kae ne taumafai eiloa koe o fai mo fai se mātua ‵lei. (Fakatusa ki te Galuega 20:26.) E mafai eiloa o logo‵mae koe māfai e isi se tino e ‵teke faeloa i tou kāiga, kae kafai e tupu te mea tenā ki a koe, ke na masaua la me e malamalama te Atua i ei kae ka se mafai eiloa o tuku tiaki ne ia ana tavini fakamaoni. (Salamo 27:10) Tela la, ke na tausi faeloa ne koe tou kāiga mo fai se koga e puipui ei te ‵toega o au tama‵liki i te feitu faka-te-agaga.

27. Se a te fakamoemoega e maua faeloa ne mātua e uiga ki se tamaliki uiga ‵teke, mai te tala fakatusa e uiga ki te tama fakamāumāu mea?

²⁷ E se gata i ei, e se ‵tau o fakagata i konā ou fakamoemoega. E mafai eiloa o pokotia fakamuli te loto o tau tama telā ko takasese nei i au taumafaiga muamua i te faiga o akoakoga ‵tonu kae toe maua ne ia te mafaufau ‵lei. (Failauga 11:6) E tokouke eiloa a kāiga Kelisiano ko oti foki ne fai penā mo koe, kae ko oti ne lavea ne nisi kāiga olotou tama‵liki kolā ne ‵teke ko toe ‵foki mai, e pelā eiloa mo te tamana i te tala fakatusa a Iesu e uiga ki te tama fakamāumāu mea. (Luka 15:11-32) E mafai foki o tupu se mea penā ki a koe.