Tali i te Tusi mō Fakatasiga ko te ‵Tou Olaga Kelisiano mo te Galuega Talai
IANUALI 1-7
KOLOA MAI TE MUNA A TE ATUA | MATAIO 1-3
“Ko Pili Mai te Malo o te Lagi”
(Mataio 3:1, 2) I aso konā, ne fanatu a Ioane te Papatiso o talai i te koga lavaki o Iuta, 2 ana muna: “Sala‵mo, me ko pili mai te Malo o te lagi.”
manatu mō sukesukega mai te Mat 3:1, 2 nwtsty
talai: A te pati Eleni tenei e fakauiga eiloa ki te “folafola atu e pelā me se avefekau ki tino.” E faka‵mafa mai i ei te auala ke folafola atu: e fai pelā me se galuega e fai ki tino katoa kae e sē pelā me se lāuga ki se potukau.
Malo: A te fakamatalaga muamua o te pati Eleni tenei ko te ba·si·leiʹa, e fakasino atu ki se malo ‵malu e pelā foki me se fenua mo tino mai lalo i te pulega a se tupu. Mai te 162 fakamatalaga o te pati Eleni tenei i Tusitusiga faka-Eleni, e 55 fakamatalaga e maua i tala a Mataio kae ko te ukega e fakasino atu ki te pulega faka-te-lagi a te Atua. Ne fakaaoga faeloa ne Mataio a te pati tenei telā ne mafai eiloa o taku tena Evagelia ki te Evagelia o te Malo.
Te Malo o te lagi: E sae mai a te tugapati tenei kāti faka-30 taimi kae i te Evagelia fua a Mataio. I Evagelia a Maleko mo Luka, ne fakaaoga i ei te tugapati tai ‵pau ko “te Malo o te Atua,” se fakaasiga me i “te Malo o te Atua” se pulega faka-te-agaga telā e fakatu i te lagi.—Mat 21:43; Male. 1:15; Lu 4:43; Tan 2:44; 2Ti 4:18.
ko pili mai: E fakasi mai i konei me i te Pule o te Malo faka-te-lagi i aso mai mua ko pili o sae mai.
(Mataio 3:4) Ne pei a Ioane ki gatu ne faite ki fulufulu o kamela kae e isi sena fusi e faite ki pa‵kili o manu e ‵sai i tena taugasulu. Ana meakai ne seakelise mo hani.
Ata mo Pese i te nwtsty
Gatu mo Foliga o Ioane te Papatiso
Ne pei ne Ioane se gatu ne faite mai fulufulu o te kamela kae ne ‵sai ana kona ki se fusi e faite ki pa‵kili manu, telā e mafai o tauave i ei a mea foliki‵liki. E ‵pau eiloa mo gatu o te pelofeta ko Elia. (2Tu 1:8) A fulufulu o te kamela ne vaegā gatu ma‵tolu e masani o ‵pei ki ei a tino ma‵tiva. Kae ko tino mau‵mea e ‵pei ki gatu silika io me ko gatu lino. (Mat 11:7-9) Ona ko te mea a Ioane se Naseli talu mai tena fanauga, e mautinoa eiloa me ne seki ‵kati eiloa tena ulu. Ne fakaasi mai i ana gatu mo ana foliga, me ne ola eiloa a ia i se olaga faigofie, telā e tuku katoatoa atu ki te faiga o te loto o te Atua.
Seakelise
E ‵tusa mo te mea ne fakaaoga i te Tusi Tapu, a te pati “seakelise” e mafai o fakasino atu ki so se vaegā sukisukilauniu mo ana tamā mata, maise loa se potukau o sukisukilauniu kolā e olo fakatasi. E ‵tusa mo se iloiloga ne fai i Ielusalema, a seakelise i koga lavaki e nofo ki se 75 pasene te lasi o masoā i loto i a latou. Kafai e fakaaoga ne tatou i aso nei, e ‵tau o tapale keatea te ulu, vae, kapakau mo tinae o latou. A ko te ‵toega, pelā mo te foitino e mafai o kai ‵mata io me ‵tunu. A tamā manu konei e ‵pau eiloa mo ulāvai io me ko kaipea kolā e lasi te masoā i ei.
Hani ‵Lasi
A te mea tenei se ofaga e faite ne pī (1) mo hani i ei (2). A te hani telā ne kai ne Ioane kāti ne māfua mai vaegā pī kolā e taku ki Apis mellifera syriaca, kolā ne fa‵nau eiloa i te koga tenā. A manu sauā konei e fia‵fia o ola i koga ‵vela, i te koga lavaki kae malō o Iuta, kae se mafai o fakaola ne tino fagai manu. Kae i te kamatamataga o te iva senitenali T.L.M., ne tausi ne tino e ‵nofo i Isalaelu a pī kolā e mafua mai ei a hani i fagu ‵lasi. Ne maua aka se aofaki lasi o ofaga pī konei i te kogāloto o se fakai (telā e taku nei ki Tel Rehov), i te vaitafe o te Iolitana. A hani kolā ne maua mai i ofaga pī konei ne māfua mai se vaegā pī telā ne aumai mai te koga telā ko taku nei ki Turkey.
Keli Malosi Atu ki Taemani Faka-te-Agaga
(Mataio 1:3) Iuta ko te tamana o Falesa mo Tila i a Tamala; Falesa ko te tamana o Eselona; Eselona ko te tamana o Alama;
Manatu mō sukesukega mai te Mat 1:3 i te nwtsty
Tamala: Ko te fafine muamua mai fāfine e tokolima kolā ne sae mai i te fakasologa o te gafa o Iesu telā ne fakatoka ne Mataio. A te suā tokofa ko Lahapa mo Luta, lāua konei ne fāfine mai fenua fakaa‵tea (f. 5); Patisepa, “te avaga a Ulia” (f. 6); mo Malia (f. 16). Ne aofia a fāfine konei i te fakasologā gafa telā e fakasolo mai i tagata, me e isi se mea e tu ‵kese i ei a te auala ne fai ei a latou konei mo tupuga o Iesu.
(Mataio 3:11) E papatiso ne au koutou ki te vai ona ko te otou sala‵mo. kae ko te tino telā e vau mai i oku tua e malosi atu i a au, e se ‵tau o tapale ne au ana taka. Ko ia tenā ka papatiso ne ia koutou ki te agaga tapu mo te afi.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 3:11 i te nwtsty
papatiso koutou: Io me “ufi ki lalo.” A te pati Eleni ba·ptiʹzo e fakauiga ki te “ufi; ke uku.” E fakaasi mai i fakatamatalaga faka-te-Tusi Tapu me i te papatiso e aofia i ei a te ufi katoatoa ki lalo. I se taimi e tasi, ne fai ne Ioane te papatisoga i te Vaitafe o Iolitana telā e pili ki Salima “me ne uke ‵ki a vai i konā.” (Ioa 3:23) I te taimi ne papatiso ei ne Filipo te eunuka Aitiope, ne olo ifoa ei laua “ki te vai.” (Gal 8:38) Tenā foki te pati Eleni ne fakaaoga i te Septuagint i te 2Tu 5:14 i te taimi ne fakamatala mai i ei i a Naamanu ne “uku tena foitino e fakafitu taimi i te vai.”
Faitauga ki te Tusi Tapu
(Mataio 1:1-17) Tenei te tusi o te tala fakasolopito o Iesu Keliso, te tama a Tavita, te tama a Apelaamo: 2 Apelaamo ko te tamana o Isaako; Isaako ko te tamana o Iakopo; Iakopo ko te tamana o Iuta mo ana taina; 3 Iuta ko te tamana o Falesa mo Tila i a Tamala; Falesa ko te tamana o Eselona; Eselona ko te tamana o Alama; 4 Alama ko te tamana o Aminatapu; Aminatapu ko te tamana o Nasona; Nasona ko te tamana o Salemona; 5 Salemona ko te tamana o Poasa i a Lahapa; Poasa ko te tamana o Opeta i a Luta; Opeta ko te tamana o Iese; 6 Iese ko te tamana o te tupu ko Tavita. Tavita ko te tamana o Solomona i te avaga a Ulia; 7 Solomona ko te tamana o Leopoamo; Leopoamo ko te tamana o Avia; Avia ko te tamana o Asa; 8 Asa ko te tamana o Iosefatu; Iosefatu ko te tamana o Iolama; Iolama ko te tamana o Usia; 9 Usia ko te tamana o Iotama; Iotama ko te tamana o Aasa; Aasa ko te tamana o Hesekia; 10 Hesekia ko te tamana o Manase; Manase ko te tamana o Amone; Amone ko te tamana o Iosia; 11 Iosia ko te tamana o Iekonia mo ana taina i te taimi ne ave fakapagota ei a tino Isalaelu ki Papelonia. 12 Mai tua o te avega fakapagota ki Papelonia, a Iekonia ko te tamana o Salatielu; Salatielu ko te tamana o Selupapelu; 13 Selupapelu ko te tamana o Apiuta; Apiuta ko te tamana o Eliakimo; Eliakimo ko te tamana o Asola; 14 Asola ko te tamana o Satoka; Satoka ko te tamana o Akeimo; Akeimo ko te tamana o Eliuta; 15 Eliuta ko te tamana o Eleasalmo; Eleasalo ko te tamana o Matano; Matano ko te tamana o Iakopo; 16 Iakopo ko te tamana o Iosefa te avaga a Malia, te mātua o Iesu telā e taku ko te Keliso. 17 Tela la, e 14 a kautama mai i a Apelaamo ki a Tavita, mai i a Tavita ki te avega fakapagota ki Papelonia e 14 a kautama, kae mai te avega fakapagota ki Papelonia ke oko ki te Keliso e 14 a kautama.
IANUALI 8-14
KOLOA TĀUA MAI TE MUNA A TE ATUA | MATAIO 4-5
“Akoakoga ne Tauloto Mai te Lāuga a Iesu i te Mauga”
(Mataio 5:3) “E fia‵fia a latou kolā e iloa ‵lei ne latou olotou manakoga faka-te-agaga, me ka fai mō latou te Malo o te lagi.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 5:3 i te ntwsty
Fia‵fia: E se ko te tulaga fiafia, māfai se tino e manako o fakafiafia. Kae kafai e fakaaoga ki tino, e fakasino atu eiloa ki te tulaga o te tino telā ne fakamanuia ne te Atua kae maua ne ia tena taliaga. Ne fakaaoga foki a te pati tenei e pelā me se fakamatalaga o te Atua mo Iesu i tena ‵malu faka-te-lagi.—1Ti 1:11; 6:15.
latou kolā e iloa ‵lei ne latou olotou manakoga faka-te-agaga: A te pati Eleni tenei “latou kolā e iloa ‵lei,” ko tena uiga a “latou kolā e ma‵tiva (seai ne olotou tupe; tino akai mea),” ne fakaaoga eiloa i te fuaiupu tenei ke fakasino atu ki a latou kolā e ma‵nako ki se mea kae e iloa ‵lei ne latou te mea tenā. Tenā te pati ne fakaaoga ke fakamatala ki ei a te “tino akai mea” ko Lasalo i te Luka 16:20, 22. A te pati Eleni ko te “mativa i te agaga” telā ne sae mai i nisi ‵fuliga, e faka‵mafa mai i ei te manatu e uiga ki tino kolā e iloa ‵lei ne latou a te logo‵mae o te matiga i te feitu faka-te-agaga mo te ma‵nako o latou ki te Atua.
(Mataio 5:7) “E fia‵fia a latou kolā e a‵lofa fakamagalo, me ka fakaasi atu a te alofa fakamagalo ki a latou.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 5:7 i te nwtsty
loto fakamagalo: A te pati “loto fakamagalo” mo te “fakamagalo” kolā e fakaaoga i te Tusi Tapu, e se fakasino atu fua ki te fakamagaloga io me se fakamasinoga telā e fai mo te atafai. E fakamatala mai faeloa e pelā me ne lagonaga atafai kae a‵lofa telā e fai ne ia se tino ke gasue muamua o fesoasoani atu ki tino ma‵tiva.
(Mataio 5:9) “E fia‵fia a latou kolā e fakatupu te filemu, me ka taku latou ko tama a te Atua.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 5:9 i te nwtsty
tino faka‵tupu filemu: Ko latou kolā e fakatumau ne latou te filemu kae aumai foki ne latou te filemu ki tino kolā e se filemu.
Akoako Tau Tamaliki ke Uiga Filemu
E loto finafinau eiloa a mātua Kelisiano o akoako olotou tama‵liki ke “‵sala atu ki te filemu kae kausaki atu ki ei.” (1 Petelu 3:11) Ke maua fiafia telā mai te fai pelā me se tino uiga filemu, e manakogina malosi a taumafaiga ke manumalo i lagonaga fakalotolotolua, se fiafia, kae kaitaua.
Keli Malosi Atu ki te Taemani Faka-te-Agaga
(Mataio 4:9) Kae ne fai atu ki a ia: “Ka avatu ne au a mea katoa konei ki a koe māfai e ifo kae tapuaki fakatasi mai fua koe ki a au.”
Manatu mō sukesukega mai te Mat 4:9 i te nwtsty
tapuaki atu: A te veape Eleni telā e mafai o ‵fuli ki te “ke tapuaki” e fakauiga loa i konei ki se mea e fai fakavave. A te “tapuaki atu” e fakaasi mai i ei me ne seki fakamolemole atu te Tiapolo ki a Iesu ke fai faeloa io me tumau i te tapuaki atu ki a ia; ko te ‘ifo fakatasi atu fua.’
(Mataio 4:23) Tenā ne fanatu ei a ia i loto i Kalilaia kātoa, o akoako i loto i olotou sunako kae talai atu te tala ‵lei o te Malo kae faka‵lei a vaegā masaki mo famai katoa o tino.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 4:23 i te nwtsty
akoako . . . talai atu: A te akoako e ‵kese mai te talai me ko uke atu a mea e fai ne te faiakoga i lō te folafola atu fua; e fakatonutonu, fakamatala, fakaaoga a fakamatalaga ma‵goi kae fakaasi atu a fakamaoni.
Faitauga ki te Tusi Tapu
(Mataio 5:31-48) “E se gata i ei, ne fai atu foki penei: ‘So se tagata e ‵tala ne ia tena avaga, ke tuku atu la ne ia ki tou fafine se pepa fakamaoni o te ‵talaga o te avaga.’ 32 Kae e fai atu au ki a koutou me ko so se tagata telā e ‵tala ne ia tena avaga kae seki agasala a ia i amioga fakatauavaga sē ‵tau, e fai ne ia ke mulilua tena avaga, kae ko so se tagata e avaga ki se fafine ne ‵tala tena avaga ko mulilua foki a ia. 33 “Ne lagona foki ne koutou me ne fai atu penei ki tino i aso mua: ‘E se ‵tau mo koutou o tauto kae e se fai ne koutou, kae ‵tau mo koutou o tausi ki otou tautoga ne fai ki a Ieova.’ 34 Kae e fai atu au ki a koutou: Ke mo a eiloa ma tauto koutou ki te lagi me ko te nofogaaliki tenā o te Atua; 35 io me ki te lalolagi me tenā te koga e tuku ei ana vae; io me ki Ielusalema me ko te fakai tenā o te Tupu sili. 36 Sa tauto ki tou ulu, me e se mafai ne koe o ‵fuli sou laulu e tasi ke ‵kena io me uli. 37 Ke fakauiga fua tau pati ‘Ao’ ki te ao, kae ko tau ‘Ikai’ ki te ikai; me i so se mea i tafa o mea konei e maua mai eiloa i te tino masei. 38 “Ne lagona ne koutou a pati konei: ‘E sui te mata ki te mata kae ko te nifo ki te nifo.’ 39 Kae e fai atu au ki a koutou: Sa ‵teke ki te tino masei, kae ko so se tino e ‵pa ne ia tou kalafou fakaatamai, toe ‵fuli atu ki ei tou suā kalafou. 40 Kae kafai e manako se tino o ave koe ki te fono ke maua ne ia ou gatu ‵tao loto, tuku atu foki ki ei ou gatu i tua; 41 kae kafai e isi se tino pule e fakatonu atu ke amo ne koe se amoga i se maila e tasi, olo mo ia i maila e lua. 42 Tuku atu ki te tino telā e fakamolemole atu ki a koe, kae sa fulitua ki te tino telā e manako o kaitalafu mai i a koe. 43 “Ne lagona ne koutou a pati konei: ‘E ‵tau mo koe o alofa ki tou tuakoi kae takalialia ki tou fili.’ 44 Kae e fai atu au ki a koutou: Tumau i te a‵lofa ki otou fili kae ‵talo mō latou kolā e fakasaua atu ki a koutou, 45 ko te mea ke fai koutou mo tama a te otou Tamana telā i te lagi, me e fakamaina mai ne ia a te la ki luga i tino ma‵sei mo tino ‵lei kae e faka‵to ne ia te vaiua ki luga i tino amio‵tonu mo tino sē amio‵tonu. 46 Me kafai e a‵lofa koutou ki tino kolā e a‵lofa atu ki a koutou, se a la te taui e maua ne koutou? E mata, e se fai foki ne tino ‵tae lafoga a te mea tenā? 47 Kae kafai e fakatalofa atu fua koutou ki otou taina, se a la te mea fakaofoofogia e fai ne koutou? E mata, e se fai foki ne tino o fenua fakaa‵tea a te mea tenā? 48 Tela la, e ‵tau mo koutou o ‵lei katoatoa e pelā mo te otou Tamana i te lagi e ‵lei katoatoa.
IANUALI 15-21
KOLOA TĀUA MAI TE MUNA A TE ATUA | MATAIO 6-7
“Ke ‵Sala Muamua Faeloa ne Koutou te Malo”
(Mataio 6:10) Ke oko mai tou Malo. Ke fai te mea e loto koe ki ei i te lalolagi nei e pelā mo te faiga i te lagi.
Te Tauliaga ke ‵Talo
12 Ne a toe mea tāua e ‵tau o fakatāua ne tatou i ‵tou ‵talo? Ko Ieova mo tena loto. E ‵tau o fakafetai atu tatou ki a ia mai ‵tou loto mō mea katoa ne fai ne ia mō tatou. (1 Nofoaiga Tupu 29:10-13) E iloa ne tatou te mea tenei me i te taimi ne nofo ei a Iesu i te lalolagi, ne akoako ne ia ana soko ke iloa ne latou o ‵talo. (Faitau te Mataio 6:9-13.) Ne fai atu a ia me e ‵tau mo ana soko o ‵talo muamua ke faka‵malu te igoa o te Atua. Oti aka, fai atu ei a Iesu me e ‵tau o ‵talo tatou ke na oko mai te Malo o te Atua kae ke fai te loto o Ieova i te lalolagi kātoa. Mai tua o te faiatuga ke ‵talo mō mea tāua konā ne fai atu ei a Iesu ke ‵talo tatou mō ‵tou manakoga totino. Kafai e fakamuamua ne tatou a Ieova mo te faiga o tena loto i ‵tou ‵talo, ko fakaasi atu ei ne tatou a te ‵toe mea telā e tāua ki a tatou.
(Mataio 6:24) “E seai se tino e mafai o tavini ki matai e tokolua; me ka takalialia a ia ki te tino e tokotasi kae alofa ki te suā tino, io me ka ‵piki a ia ki te tino e tokotasi kae e se fiafia ki te suā tino. E se mafai o tavini koutou ki te Atua fakatasi mo Koloa.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 6:24 i te nwtsty
tavini: A te pati Eleni telā e fakasino atu ki te galue e pelā me se tavini, e fakauiga loa ki se tino e galue fua mo te matai. Ne faipati a Iesu i konei me e se mafai ne se Kelisiano o tuku atu ki te Atua te tapuakiga katoatoa telā e ‵tau fua o maua ne Ia kae fakaputu foki ne ia i te taimi tenā a koloa faka-te-foitino.
(Mataio 6:33) “Tela la, ke ‵sala muamua faeloa ne koutou te Malo mo tena amiotonu, kae ka fakaopoopo atu a mea katoa konei ki a koutou.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 6:33 i te nwtsty
‵Sala muamua . . . faeloa: A te veape Eleni tenei se fakaasiga o te faifaiga tumau kae e mafai o ‵fuli ki te “Ke tumau i te ‵sala atu.” E se ‵sala atu fua a soko ‵tonu o Iesu ki te Malo mō se taimi toetoe kae ka oti ko ‵saga atu ei ki nisi mea. I lo te fai penā, e ‵tau faeloa mo latou o fakamuamua te mea tenei i olotou olaga.
te Malo: E faitau sāle penei i nisi peluga tusi i te ‵gana Eleni, “Malo o te Atua.”
tena: E fakasino atu ki te Atua, te “Tamana i te lagi” telā ne taku mai i te Mat 6:32.
amiotonu: A latou kolā e ‵sala atu ki te amiotonu o te Atua e toka eiloa o fai tena loto kae fakalogo ki ana tulafono e uiga ki te tonu mo te ‵se. E ‵kese eiloa te akoakoga tenei mai akoakoga a te kau Falesaio, kolā ne fia amio‵tonu.—Mat 5:20.
Ke ‵Sala Atu ki te Malo, Kae e se ki Mea Konei
18 Faitau te Mataio 6:33. A soko o Keliso e ‵tau faeloa o fakamuamua ne latou te Malo i olotou olaga. Kafai e fai ne tatou te mea tenā, ne fai mai a Iesu, “ka fakaopoopo atu a mea katoa konei” ki a tatou. Kaia ne fai mai ei a ia penā? Ne fakamatala mai ne ia i te fuaiupu mai mua: “E iloa ne te otou Tamana i te lagi a mea kolā e ma‵nako koutou ki ei,” e fakauiga loa ki mea tāua e manakogina i tou olaga. E faigofie fua ki a Ieova ke iloa ne ia ‵tou manakoga takitasi e uiga ki mea‵kai, gatu, mo fale, e iloa foki ne ia mai mua o ma‵nako tatou ki ei. (Fili. 4:19) E iloa ne ia ‵tou gatu kolā ka ma‵nako tatou ki ei i te suā taimi. E iloa ne ia a mea‵kai e ma‵nako tatou ki ei penā foki mo fale kolā e ma‵nako tatou ki ei, faka‵tau ki te tokouke o ‵tou kāiga. Ka onoono mai a Ieova me maua eiloa ne tatou a mea ‵tau kolā e manakogina ne tatou.
Keli Malosi Atu ki Taemani Faka-te-Agaga
(Mataio 7:12) “Tela la, a mea katoa kolā e ma‵nako koutou ke fai atu ne tino ki a koutou, e ‵tau foki mo koutou o fai ki a latou. Tenei eiloa te uiga o te Tulafono mo tusi a Pelofeta.
w14 5/15 14-15 ¶14-16
Fakaaoga te Tulafono Fakaaulo i Tau Galuega Talai
14 Fakaataata i ‵tou mafaufau me ne telefoni mai se tino kae e se iloa ne tatou me ko oi te tino tenā. A ia se tino fou, kae fesili mai me ne a vaegā mea‵kai e fia‵fia tatou ki ei. Ko ma‵natu aka tatou me ko oi la te tino tenā kae se a te mea e manako tonu a ia ki ei. Ona ko te āva, kāti e mafai ne tatou o sau‵tala malie mo ia, ko fai atu ei me e ma‵nako tatou ke fakagata te sautalaga. I te suā feitu, mafaufau me ne fakaasi mai ne te tino telā ne telefoni mai me ko oi a ia, o fakailoa mai ke iloa ne tatou i a ia e galue i te iloiloga o meakai kolā e aoga, kae fai mai me e isi ne ana fakamatalaga kolā e mafai o fesoasoani mai ki a tatou. E se taumate, ka taliagofie ne tatou. E se gata i ei, e amanaia tatou ki tino māfai e fai‵pati tonu mai ki a tatou i se auala poto. E mafai pefea o fakaoko atu ne tatou a te āva foki tenā ki tino kolā e fetaui mo tatou i ‵tou galuega talai?
15 I kogā koga e uke, e ‵tau o fakamaina faka‵lei ne tatou ki tino i te fale a te pogai e āsi atu ei tatou. E tonu, e maua ne tatou a fakamatalaga tāua kolā e se maua ne te tino i te fale, kae mafaufau la māfai e seki fakamatala tonu atu ne tatou te pogai e āsi atu ei tatou kae ko ‵sili fakavave atu fua se fesili penei: “Kafai e mafai ne koe o faka‵lei aka so se fakalavelave i te lalolagi, se a te mea ka fai ne koe?” E iloa ne tatou te pogai o te fesili ko te ‵sala aka me se a te mea i te mafaufau o te tino, ko kamata ei se sautalaga ki te Tusi Tapu. E ui i ei, kāti ko manatu aka te tino i te fale: ‘Ko oi te tino fou tenei, kae kaia e ‵sili mai ei ne ia te fesili tenei ki a au? Se a te uiga o te mea tenei?’ Tela la, e ‵tau o fai ne tatou a te tino i te fale ke sē manavase. (Fili. 2:3, 4) E mafai pefea o fai ne tatou a te mea tenā?
16 Ne iloa aka ne se ovasia faimalaga me ne aoga a fakatomuaga kolā e ‵soko mai. I te otiga ne fakatalofa atu, ne tuku atu ne tou tagata se ‵kopi o te tamā pepa E Mata, e Fia Iloa ne Koe te Mea Tonu? kae fai atu: “E tuku atu ne matou i te aso nei a pepa takitasi ki tino katoa i te koga tenei. E fakamatala mai i ei a fesili e ono kolā e masani o ‵sili ne tino e tokouke. Tenei tau ‵kopi.” E fai mai te taina me pelā aka eiloa te sē manava‵se o te tokoukega o tino i te iloaga ne latou te pogai o te āsiga. I te auala tenā, e faigofie ei ke fai se sau‵talaga. E se gata i ei, e fesili atu foki te ovasia faimalaga ki te tino: “Kai mafaufau aka eiloa koe ki se fesili e tasi i fesili konei?” Kafai e filifili ne te tino i te fale se fesili e tasi, ko ‵suke ei te taina ki te tamā pepa kae sau‵tala ki pati a te Tusi Tapu e uiga ki te fesili tenā. Kae kafai e se penā, e filifili ne te taina se fesili ko faka‵soko ei te sautalaga e aunoa mo te fai o se fesili ke faigata o tali ne te tino i te fale. E tonu, e uke auala ke kamata ki ei se sautalaga. I nisi koga, kāti e fakamoemoe a nisi tino i te fale ke uke atu a mea e fai a koi tuai o fakamatala atu te pogai o ‵tou āsiga. A te pogai tāua ko te fulifuli o ‵tou fakatomuaga ke fetaui mo te auala e ma‵nako ei a tino i ‵tou koga talai.
(Mataio 7:28, 29) I te taimi ne oti ei a pati konei a Iesu, ne ofo masei te vaitino i te auala ne akoako atu ei a ia, 29 me ne akoako atu ne ia latou e pelā me se tino e isi sena pule kae e se pelā mo olotou failautusi.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 7:28, 29 i te nwtsty
ne ofo masei: A te veape Eleni telā ne fakaaoga i konei e mafai o fakauiga ki te “‵fonu i te fiafia ke oko loa ki te tulaga telā ko se mafai o taofi aka te fiafia.” E fakaasi mai i te veape tenei me i ana pati ne fai ki te vaitino e tumau tena aoga.
auala ne akoako atu ei a ia: E fakasino atu te tugapati tenei ki te auala ne akoako atu ei a Iesu, ana akoakoga e aofia i ei a mea ne akoako ne ia, ko fakamatalaga katoa i tena Lāuga i luga i te Mauga.
e se pelā mo olotou failautusi: I lō te taku pelā me se faiakoga telā e isi se pule, e ‵tusa mo tuu a failautusi, ne faipati a Iesu e pelā me ko te sui o Ieova, se tino telā e isi sena pule, kae fakavae ana akoakoga ki te Muna a te Atua.—Ioa 7:16.
Faitauga ki te Tusi Tapu
(Mataio 6:1-18) “Fakaeteete ke mo a ma fakaasiasi te otou amiotonu i mua o tino ko te mea ke matea ne latou; me ka seai se otou taui e maua mai i te otou Tamana telā i te lagi. 2 Tela la, kafai e avatu ne koe au meaalofa, sa fakatagi mua ne koe se pu e pelā mo mea e fai ne tino ‵loi i sunako mo auala, ko te mea ke tavae latou ne tino. Au e fai ‵tonu atu ki a koutou, ko maua katoatoa eiloa ne latou te lotou taui. 3 Kae ko koe, kafai e avatu au meaalofa, ke mo a ma iloa ne tou lima fakamaui a te mea e fai ne tou lima fakaatamai, 4 ko te mea ke se iloa ne tino au meaalofa. Ko avatu ei ne tou Tamana telā e kilokilo mai i te koga sē lavea a tou taui. 5 “Kafai foki koutou e ‵talo, sa fai pelā mo tino ‵loi me e fia ‵tu latou o ‵talo i sunako mo maga o auala ko te mea ke matea latou ne tino. Au e fai ‵tonu atu ki a koutou, ko maua katoatoa eiloa ne latou te lotou taui. 6 Kae kafai koe e ‵talo, ulu ki loto i tou potu, ‵pono te mataloa, kae ‵talo ki tou Tamana telā e nofo i te koga sē lavea. Tenā ko avatu ei ne tou Tamana telā e kilokilo mai i te koga sē lavea a tou taui. 7 Kafai koe e ‵talo, sa fakafoki‵foki au pati e pelā mo mea e fai ne tino o fenua fakaa‵tea, me e mafau‵fau latou me ka lagona olotou ‵talo i te fakaaogaga o pati e uke. 8 Tela la, sa fai pelā mo latou, me e iloa ne te otou Tamana a mea kolā e ma‵nako koutou ki ei kae koi tuai o fakatagi atu koutou ki a ia. 9 “E ‵tau mo koutou o ‵talo atu penei: “‘Te motou Tamana telā i te lagi, ke tapu tou igoa. 10 Ke oko mai tou Malo. Ke fai te mea e loto koe ki ei i te lalolagi nei e pelā mo te faiga i te lagi. 11 Tuku mai omotou meakai e ‵tau mō te aso nei; 12 kae fakamagalo mai omotou agasala, e pelā foki mo matou e fakamagalo atu ki tino kolā e agasala mai ki a matou. 13 Kae sa takitakigina matou ki se tofotofoga, kae faka‵sao mai matou mai te tino masei.’ 14 “Me kafai e fakamagalo ne koutou a agasala a tino, ka fakamagalo foki koutou ne te otou Tamana telā i te lagi; 15 kae kafai e se fakamagalo ne koutou a agasala a tino ka se fakamagalo foki otou agasala ne te otou Tamana. 16 “Kafai koutou e fakaliki‵liki sa mata fanoa‵noa e pelā mo tino ‵loi, me e fakama‵sei ne latou olotou mata ko te mea ke foliga atu ki tino i a latou e fakaliki‵liki. Au e fai ‵tonu atu ki a koutou, ko maua katoatoa eiloa ne latou te lotou taui. 17 Kae ko koe, kafai e fakalikiliki, ‵mili tou ulu ki te sinu kae ‵fulu ou mata, 18 ko te mea ke se iloa ne tino i a koe e fakalikiliki, kae na ko tou Tamana fua telā e nofo i te koga sē lavea. Tenā ko tuku atu ei ne tou Tamana telā e kilokilo mai i te koga sē lavea a tou taui.
IANUALI 22-28
KOLOA MAI TE MUNA A TE ATUA | MATAIO 8-9
“A Iesu ne alofa ki tino”
(Mataio 8:1-3) I tena fanaifoga mai i te mauga ne tau‵tali atu i a Iesu te vaitino. 2 Kae kiloke! ne vau se lepela, totuli i ana mua, kae fai atu: “Te Aliki, kafai e manako koe ki ei, e mafai o fai ne koe au ke ‵ma.” 3 Ne ‵kapa atu tena lima, fakapatele atu ki a ia, kae fai atu: “Au e manako ki ei! Ke ‵ma koe.” I konā loa, ‵lei ei tena lepela.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 8:3 i te nwtsty
fakapatele atu ki a ia: Ne fakatonu mai i te tulafono faka-Mose me i tino lepela e ‵tau o ave keatea mo te fakai ke puipui ei a nisi tino mai te masaki ‵pisi tenā. (Le 13:45, 46; Nu 5:1-4) Kae ne toe fakaopoopo ne takitaki lotu Iutaia ne tulafono. E pelā me se fakaakoakoga, e se ‵tau mo se tino o fakapilipili atu i se ‵mao e fa kupita, kāti se 1.8 m (6 ft) te ‵mao mai te tino lepela, kae i taimi kolā e agiagi ei te matagi, e ‵tau o nofo ki se 100 kupita, kāti se 45 m (150 ft). Ne iku atu a tulafono konā ki faifaiga sē lei ki tino lepela. Se tuu masani ke ‵muni se faiakoga mai tino lepela io me peipei atu latou ki fatu ko te mea ke faka‵mao keatea latou. E ‵kese mai i ei, ne otia eiloa te loto o Iesu i se fakamolemole a te tino lepela, telā ne fai eiloa ne ia te mea telā ne mafaufau a nisi tino Iutaia me se mea se ‵lei—ne fakapatele atu a ia ki tou tagata. Ne fai ne ia penā faitalia me ne mafai fua o faka‵lei ne ia te lepela mai te fai atu fua o se pati ki ei.—Mat 8:5-12.
Au e manako ki ei: Ne seki talia fua ne Iesu a te fakamolemole kae ne fakaasi atu ne ia se manakoga malosi ke saga atu ki ei, se fakaasiga o tena amanaia kae se ko te mea fua e fai pelā me se tiute.
(Mataio 9:9-13) I tena fanatuga mai konā, lavea ei ne Iesu se tagata e igoa ki a Mataio e sagasaga i te ofisa ‵tae lafoga, kae fai atu ki a ia: “Tautali mai i a au.” Ne tu aka tou tagata kae tautali atu i a ia. 10 Fakamuli ifo, i te taimi ne kai ei a ia i te fale, kiloke! ne olo atu ki a ia a tino ‵tae lafoga mo tino agasala e tokouke kae ne kamata o ‵kai fakatasi mo Iesu mo ana soko. 11 Kae i te laveaga ne Falesaio a te mea tenei, fai atu ei latou ki ana soko: “Kaia e ‵kai fakatasi ei te otou faiakoga mo tino ‵tae lafoga mo tino agasala?” 12 I te lagonaga ne ia olotou pati, ana muna: “A tino kolā e malosi ‵lei e se ma‵nako ki se tokita, kae ko tino fua kolā e ma‵saki. 13 Olo kae fai ke iloa ne koutou te uiga o te mea tenei: ‘Au e manako ki te alofa fakamagalo, kae e se ko taulaga.’ Me i a au ne vau o kalaga ki tino agasala, kae e se ki tino amio‵tonu.”
Manatu mō sukesukega mai te Mat 9:10 i te nwtsty
‵kai fakatasi: Io me “fakapale i te taipola.” A te faka‵pale tasi atu mo se tino i te taipola se fakaasiga o te ‵pili o te la fesokotakiga. Tela la, e se masani eiloa a tino Iutaia i aso o Iesu o faka‵pale tasi i se taipola, io me ‵kai fakatasi mo te tino mai fenua fakaa‵tea.
tino ‵tae lafoga: Ne ‵tae ne tino Iutaia e tokouke a lafoga mō tino pule‵pule o Loma. Ne takalia‵lia a tino ki vaegā tino Iutaia penā, me i lō te ga‵lue fua mai lalo i pulega a nisi fenua kae e maua foki olotou tupu sē ‵lei mai te ‵taega o lafoga konā. Ne seki talia a tino ‵tae lafoga konei ne tino Iutaia, kolā ne faka‵pau ne latou ki tino agasala mo fāfine talitāgata.—Mat 11:19; 21:32.
(Mataio 9:35-38) Kae ne faimalaga atu a Iesu i fakai ‵lasi mo fakai fo‵liki katoa, o akoako atu i olotou sunako kae talai atu te tala ‵lei o te Malo kae faka‵lei a vaegā masaki katoa. 36 I te laveaga ne ia o te vaitino, ne alofa malosi a ia ki a latou me ko pa‵ka kae tuku tiaki latou e pelā me ne mamoe e seai se lotou tino tausi. 37 Tenā ne fai atu ei a ia ki ana soko: “Ao, ko oko eiloa i te uke o fuataga e ‵tau o ‵kati, kae e mu‵tana a tino ga‵lue. 38 Tela la, fakatagi atu ki te Matai o te galuega ke uga mai ne tino ga‵lue o ‵kati a fuataga.”
Manatu mō sukesukega mai te Mat 9:36 i te nwtsty
alofa malosi: A te veape Eleni ko te splag·khniʹzo·mai ne fakaaoga ki te tugapati tenei tai ‵pau eiloa mo te pati “gakau” (splagʹkhna), e fakasino atu ki se lagonaga i loto. Se tasi o pati tāua i te ‵gana Eleni telā e fakaaoga ke fakasino atu ki lagonaga atafai.
Keli Malosi Atu ki Taemani Faka-te-Agaga
(Mataio 8:8-10) Ne tali atu te ofisa o kautau ki a ia: “Tou ‵malu, e seai soku aoga ke ulu mai ei koe ki loto i toku fale, kae fai aka fua sau pati kae ka ‵lei ei taku tavini. 9 Me i a au foki se tagata e isi saku pule, o pule ki luga i sotia. E fakatonu atu au ki se sotia, ‘Fano! ko te mea eiloa ko fano, kae ki te suā sotia, ‘Vau!’ ko te mea eiloa ko vau, kae ki taku pologa, ‘Fai te mea tenei!’ ko te mea eiloa ko fai ne ia.” 10 I te lagonaga ne Iesu a te mea tenā, ne ofo a ia kae fai atu ki tino kolā ne tau‵tali atu i a ia: “Au e fai ‵tonu atu ki a koutou, e seai eiloa se tino i Isalaelu kai maua ne au, e lasi penei tena fakatuanaki.
“Ko Avatu ne Au te Fakaakoakoga mō Koutou”
16 I se auala tai ‵pau, i te taimi ne fanatu ei se ofisa o kautau—kāti se tino mai fenua fakaatea, se tino Loma—o fakamolemole atu ki a Iesu ke faka‵lei aka se tavini telā e masaki ‵ki, ne iloa ‵lei ne Iesu me i te sotia tenā e isi foki ne ana vāivāiga. E se taumate, kāti ne ola a ofisa o kautau i aso konā i se olaga fakasauā, tatino kae tapuaki atu foki ki atua ‵se. Kae ui ei, ne kilo atu a Iesu ki te uiga ‵lei o te tino—ko tena fakatuanaki tu ‵kese. (Mataio 8:5-13) Fakamuli ifo, i te taimi ne faipati atu ei a Iesu ki te pagota telā ne fakasataulo i ona tafa, ne seki taku fakamasei ne Iesu tou tagata ona ko ana amioga ma‵sei i aso mua, kae ne fakamalosi atu ki a ia e uiga ki te fakamoemoega i aso mai mua. (Luka 23:43) Ne iloa ne Iesu me kafai e mata onoono faeloa a ia ki vāivāiga o tino ka faka‵tuka fua i ei latou. E se taumate ne fakamalosi aka ei a tino e tokouke ke momea aka te lotou ma‵losi ona ko ana taumafaiga ke fakatāua a uiga ‵lei o nisi tino.
(Mataio 9:16, 17) E seai se tino e ‵sui ne ia se potu laugatu fou ki se gatu mago, me ka ‵futi ne te laugatu fou a te gatu mago kae ka lasi atu i ei te masaega. 17 E se utu sāle foki ne tino te uaina fou ki loto i taga uaina mua. Kafai e fai ne latou penā ka ma‵pa a taga uaina kae maligi te uaina ki tua, ko ma‵sei ei a taga uaina konā. Kae e utu ne tino a te uaina fou ki loto i taga uaina ‵fou kae ka se mafai o ma‵sei a mea e lua konā.”
Kaia e se Fakaliki‵liki ei a Soko o Iesu?
Ne fesoasoani atu a Iesu ki soko o Ioane te Papatiso ke malamalama me e se ‵tau o fakamoe‵moe latou ke tau‵tali atu a soko o Iesu ki faifaiga mua o te lotu Iutaia, e pelā mo te fakalikiliki mō tapuakiga. Ne seki vau a ia ke fakafou malie aka io me ke fai ne ia ke tai leva atu a faiga ‵mago o te tapuakiga, se vaegā tapuakiga telā ko ‵tu o tiakina katoatoa atu. A te tapuakiga telā ne fakamalosi aka ne Iesu, e se ko te lotu telā e fakafetaui atu ki te lotu Iutaia i aso konā fakatasi mo akoakoga a tāgata. Ikai, e se taumafai a ia o ‵sui se laugatu fou ki se gatu mua io me se uaina fou telā e utu ki loto i se fagu uaina mua.
Faitauga ki te Tusi Tapu
(Mataio 8:1-17) I tena fanaifoga mai i te mauga ne tau‵tali atu i a Iesu te vaitino. 2 Kae kiloke! ne vau se lepela, totuli i ana mua, kae fai atu: “Te Aliki, kafai e manako koe ki ei, e mafai o fai ne koe au ke ‵ma.” 3 Ne ‵kapa atu tena lima, fakapatele atu ki a ia, kae fai atu: “Au e manako ki ei! Ke ‵ma koe.” I konā loa, ‵lei ei tena lepela. 4 Tenā ne fai atu ei a Iesu ki a ia: “Ke mo a ma fakailoa atu ne koe a te mea tenei ki se tino, kae fano o fakaasi atu a koe ki te faitaulaga kae ofo atu te meaalofa telā ne fakatonu mai i te tulafono a Mose, ke fai mo fai se molimau ki a latou.” 5 I tena okoatuga ki Kapanaumi, ne fanatu ki a ia se ofisa o kautau kae ne fakamolemole atu ki a ia, 6 ana muna: “Tou ‵malu, a taku tavini e takato i te fale me ko ‵mate tena foitino, kae ko oko eiloa i te tigaina.” 7 Ne fai atu a Iesu ki a ia: “Ka faka‵lei ne au a ia ma oko atu au ki konā.” 8 Ne tali atu te ofisa o kautau ki a ia: “Tou ‵malu, e seai soku aoga ke ulu mai ei koe ki loto i toku fale, kae fai aka fua sau pati kae ka ‵lei ei taku tavini. 9 Me i a au foki se tagata e isi saku pule, o pule ki luga i sotia. E fakatonu atu au ki se sotia, ‘Fano! ko te mea eiloa ko fano, kae ki te suā sotia, ‘Vau!’ ko te mea eiloa ko vau, kae ki taku pologa, ‘Fai te mea tenei!’ ko te mea eiloa ko fai ne ia.” 10 I te lagonaga ne Iesu a te mea tenā, ne ofo a ia kae fai atu ki tino kolā ne tau‵tali atu i a ia: “Au e fai ‵tonu atu ki a koutou, e seai eiloa se tino i Isalaelu kai maua ne au, e lasi penei tena fakatuanaki. 11 Kae e fai atu au ki a koutou me e tokouke ka o‵mai mai i te feitu ki saegala mo te feitu ki togala kae ka saga‵saga i te taipola fakatasi mo Apelaamo mo Isaako mo Iakopo i te Malo o te lagi; 12 kae ko fanau o te Malo ka ‵pei ki tua i te pouliga. Tenā eiloa te koga ka ‵tagi mautuutu kae ū olotou nifo i ei.” 13 Kae ne fai atu a Iesu ki te ofisa o kautau: “Fano. Me ka fai eiloa penā e ‵tusa mo te fakatuanaki ne fakaasi mai ne koe.” Kae ne ‵lei eiloa te masaki o te tavini i te itula tenā. 14 I te okoatuga a Iesu ki te fale o Petelu, matea ei ne ia te mātua o te avaga a Petelu e takato me e pokotia ne te fiva. 15 Tenā ne puke atu ei a ia ki tena lima, ‵lei ei tena fiva. Ne tu aka tou fafine kae kamata o tavini atu ki a ia. 16 I te okoga ki te afiafi, ne aumai ne tino ki a ia a tino e tokouke kolā e pukea ne temoni; kae ne afuli ne ia kea‵tea a temoni e auala i tena fakatonuga, kae faka‵lei ne ia a tino katoa kolā ne tigaina, 17 ko te mea ke fakataunu a pati kolā ne fai e auala i te pelofeta ko Isaia: “Ne amo ne ia ‵tou logo‵maega kae tauave ne ia a ‵tou masaki.”
IANUALI 29–FEPUALI 4
KOLOA MAI TE MUNA A TE ATUA | MATAIO 10-11
“Ne Tuku Atu ne Iesu te Malosi Fou”
(Mataio 10:29, 30) E a, e se ‵togi fua a manu eva fo‵liki e lua ki se sene e tasi? Kae e se mafai o tō se manu e tasi i manu konā ki lalo i te laukele kae e se iloa ne te otou Tamana. 30 Kae ke oko eiloa ki laulu i otou ulu ko oti katoa ne lau.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 10:29, 30 i te nwtsty
manu eva fo‵liki: A te pati Eleni ko te strou·thiʹon e fakauiga loa ki so se vaegā manu, kae masani faeloa o fakasino atu ki manu eva fo‵liki, toe manu eva ‵togi mā‵ma e fakatau atu ki tua mo fai a meakai.
ki se sene e tasi: Eleni, “ki se asilioni,” telā ko te peofuga o se tagata mō se 45 minute e galue ei a ia. (Onoono ki te MF E14.) I te taimi tenei, i te tolu o malaga a Iesu ki Kalilaia, e fai mai Iesu me i manu eva fo‵liki e lua e ‵togi ki se asilioni e tasi. I te suā taimi, i se tausaga mai tua ifo i te taimi ne fai ei tena galuega talai i Iutaia, ne fai mai Iesu me i manu eva fo‵liki e lima e mafai o ‵togi ki tupe fo‵liki e lua. (Lu 12:6) Kafai e fakafetaui ne tatou a tala konei, e iloa aka ei ne tatou te ‵togi mā‵ma o manu eva fo‵liki konei ki tino fai pisinisi telā te lima o manu eva foliki ko se ‵togi.
Ke oko ki laulu i otou ulu ko oti katoa ne lau: A te aofaki o laulu i te ulu o se tino e mafai o silia atu mo te 100,000. A te iloa ‵lei ne Ieova a fakamatalaga liki‵liki e uiga ki mea konā se fakaasiga me e fakatāua ne ia a soko taki tokotasi o Keliso.
Ata mo pese i te nwtsty
Manu eva fo‵liki
A manu eva fo‵liki ko toe manu ‵togi mā‵ma eiloa mo fai mea‵kai. A manu e lua e mafai o ‵togi ki se peofuga o te tagata telā e maua i se 45 minute e galue ei a ia. A te tugapati Eleni telā e fakasino atu ki manu eva fo‵liki, e aofia i ei se manu eva foliki (Passer domesticus biblicus) mo te manu eva foliki mai Sepania (Passer hispaniolensis), telā koi maua eiloa i Isalaelu.
(Mataio 11:28) O‵mai ki a au, a koutou katoa kolā e fi‵ta kae ‵mafa otou amoga, me ka tuku atu ne au ki a koutou se malosi fou.
Manatu mō sukesukega mai te Mat 11:28 i te nwtsty
‵mafa otou amoga: A latou kolā ne ‵kami ne Iesu ke olo atu ne “‵mafa” eiloa i manavasega o te olaga mo galuega ‵mafa. A te lotou tapuakiga ki a Ieova ne fai pelā me se amoga ‵mafa ona ko tuu a tagata kolā ko fakaopoopo atu ki luga i Tulafono faka-Mose. (Mat 23:4) Ke oko foki ki te Sapati, telā ne fai pelā me se māfuaga o te malosi fou, ne fai foki pelā me se amoga ‵mafa.—Eso 23:12; Mlk 2:23-28; Lu 6:1-11.
Ka tuku atu ne au te malosi fou: A te pati Eleni ki te “malosi fou” e mafai o fakasino atu ki te malōlō (Mat 26:45; Mlk 6:31) io me se fakatapūga mai galuega ‵mafa ko te mea ke toe maua te malosi (2Ko 7:13; Fil 7). E fakaasi mai i te fakamatalaga me i te amo o te “amo” a Iesu (Mat 11:29) e aofia i ei a galuega, kae se ko te malōlō. A te veape Eleni telā e fakasino atu ki a Iesu, e faka‵mafa mai ei te manatu e uiga ki te auala ne fakamalosi aka ei ne ia a tino vāi‵vai ko te mea ke loto fia‵fia latou o amo tena amoga māmā kae loto maulalo.
(Mataio 11:29, 30) Ke puke ne koutou taku amo kae fakaakoako mai ki a au, me i a au e agamalu kae loto maulalo, kae ka maua ne koutou i ei se malosi fou. 30 Me e amogofie taku amo, kae māmā foki taku amoga.”
Manatu mō sukesukega mai te Mat 11:29 i te nwtsty
Ke puke ne koutou taku amo: Ne fakaaoga ne Iesu te “amo” i se auala fakatusa ke faka‵mafa atu ei te manatu e uiga ki te fakalogo ki pulega mo takitakiga. Moi ne fai e lua a amo a ia, tasi ko te amo ne tuku atu ne te Atua ki a Iesu, penei ko ‵kami ne ia ana soko ke amo fakatasi ne latou te amo tenā. Kafai e penā loa, ko mafai ei o ‵fuli te fuaiupu penei: “Ke puke ne koutou taku amo fakatasi mo au.” Kafai tenā te amo e tuku atu ne Iesu ki nisi tino, ko tena uiga ko ‵tau o faka‵logo fua ki te pulega a Keliso mo tena takitakiga e pelā me ne ana soko.
Keli Malosi Atu ki Taemani Faka-te-Agaga
(Mataio 11:2, 3) Kae ko te logoga a Ioane i loto i te falepuipui e uiga ki galuega a Keliso, uga atu ei ne ia ana soko 3 ke fesili atu ki ei: “A koe ko te Tino telā ka vau, io me koi faka‵tali matou ki se isi tino?”
Ne Fia Iloa ne Ioane se Mea Mai i a Iesu
E mata, ne fai fakaa‵tea te fesili tenā? A Ioane se tagata malosi ‵ki i te feitu faka-te-agaga, telā ne lavea ne ia a te fanaifoga o te agaga o te Atua ki luga i a Iesu, kāti i se lua tausaga ko ‵teka i te taimi ne papatiso ei ne ia a Iesu, kae ne lagona foki ne ia a te leo fiafia o te Atua. E seai eiloa ne pogai e ‵tau ei o mafau‵fau tatou me ko gasolo o vāivāi te fakatuanaki o Ioane. Moi fai penā, penei e se tavae malosi ne Iesu a Ioane i te taimi tenei. Kae kafai e seki fakalotolotolua a Ioane, kaia ne fai atu ei ne ia te fesili tenā e uiga ki a Iesu?
Kāti ne manako fua a Ioane ki se fakamaoniga mai i a Iesu eiloa me i a ia ko te Mesia. Ne fakamalosi atu eiloa te mea tenei ki a Ioane i te taimi ne nofo tigaina atu ei a ia i te falepuipui. Kae e isi aka foki se uiga o te fesili tenā a Ioane. Ne masani ‵lei a Ioane mo valoaga i te Tusi Tapu kolā e fakaasi mai i ei me i te Tino Fakaekegina a te Atua e ‵tau o fai mo fai se tupu mo se tino fakasao. Kae ne nofo atu eiloa a Ioane i te falepuipui i te fia o masina mai tua o te papatisoga o Iesu. Tela la, ne fesili atu a Ioane me e isi aka se tino e vau, se sui o Iesu, telā ka fakataunu katoatoa ne ia a mea katoa kolā ne ‵valo mai me ka fai ne te Mesia.
(Mataio 11:16-19) “Ko oi ka fakatusa ne au ki ei a te kautama tenei? A latou konei e pelā me ne tama‵liki fo‵liki e saga‵saga i te maketi kae ka‵laga atu ki olotou taugasoa, 17 olotou muna: ‘Ne fakatagi ne matou te faili mō koutou, kae ne seki ‵saka koutou; ne ‵tagi mautuutu matou, kae e se ‵tagi fanoa‵noa koutou.’ 18 E penā foki te vauga a Ioane, ne seki kai io me ne seki inu, kae fai mai a tino, ‘E isi se temoni i a ia.’ 19 I te vauga a te Tama a te tagata, ne kai kae inu, kae fai mai a tino, ‘Kiloke! A te tagata tenei se tino gafula kae inu uaina, se taugasoa o tino ‵tae lafoga mo tino agasala.’ Kae e fakatalitonugina te poto o te tagata e auala i ana galuega amio‵tonu.”
Ne Malaia Eiloa se Kautama Fuifai
Ne tavae malosi ne Iesu a Ioane te Papatiso, kae ne pefea te kilokiloga a te tokoukega o tino ki a Ioane? “A te kautama tenei,” ne folafola mai a Iesu, “e pelā me ne tama‵liki fo‵liki e saga‵saga i te maketi kae ka‵laga atu ki olotou taugasoa, olotou muna: ‘Ne fakatagi ne matou te pu mō koutou, kae e se ‵saka koutou; ne ‵tagi mautuutu matou, kae e se ‵tagi fanoa‵noa koutou.’”—Mataio 11:16, 17.
Se a te uiga o pati konā a Iesu? Ne fakamaina mai ne ia te manatu: “E penā foki te vauga a Ioane, e se kai kae se inu, kae fai mai a tino, ‘E isi se temoni i a ia.’ I te vauga a te Tama a te tagata, ne kai kae inu, kae fai mai a tino, ‘Kiloke! A te tagata tenei se tino gafula kae inu uaina, se taugasoa o tino ao lafoga mo tino agasala.’” (Mataio 11:18, 19) I te suā feitu, ne ola a Ioane i se olaga faigofie e pelā me se Naseli, ke oko foki eiloa ki te ‵kalo keatea mai uaina, kae ne fai mai te kautama tenei me e isi se temoni i a ia. (Num 6:2, 3; Lu 1:15) Kae i te suā feitu, ne ola eiloa a Iesu e pelā mo nisi tāgata. Ne kai kae inu a ia i se auala paleni ‵lei, kae ne ‵losi atu me i a ia se tino gafula. E foliga mai me ne seki mafai eiloa o fakafiafia atu ki tino.
Faitauga ki te Tusi Tapu
(Mataio 11:1-19) I te otiga ne tuku atu ne Iesu a fakatonuga ki ana soko e toko 12, fanatu ei a ia o akoako kae talai atu i loto i olotou fakai. 2 Kae ko te logoga a Ioane i loto i te falepuipui e uiga ki galuega a Keliso, uga atu ei ne ia ana soko 3 ke fesili atu ki ei: “A koe ko te Tino telā ka vau, io me koi faka‵tali matou ki se isi tino?” 4 Ne tali atu a Iesu ki a lāua: “Olo o fakailoa atu ki a Ioane a mea kolā ko lagona kae lavea ne koulua: 5 A tino ‵kivi ko ‵kite kae ko tino vae ma‵sei ko sa‵sale, a tino lepela ko oti ne faka‵magina kae ko tino ‵tuli ko ‵logo, a tino ‵mate ko oti ne faka‵tu aka, kae ko oti ne folafola atu a te tala ‵lei ki tino ma‵tiva. 6 Ka fiafia a te tino telā e se siga ona ko au.” 7 I te ologa a lāua konei, ne kamata a Iesu o faipati atu ki te vaitino e uiga ki a Ioane: “Se a te mea ne fia lavea ne koutou i te koga lavaki? E mata, se mouku loa telā e agi valevale ne te matagi? 8 Se a la te mea ne fia lavea ne koutou? E mata, se tagata e pei ki gatu ‵gali? A tino kolā e ‵pei ki gatu ‵gali e ‵nofo i fale o tupu. 9 Se a la te mea ne fia lavea tonu ne koutou? Se pelofeta? E tonu, au e fai atu ki a koutou, a ia tenā e sili fakafia atu i se pelofeta. 10 Ko ia eiloa tenei ne tusi mai e uiga ki ei: ‘Kiloke! Ko uga atu ne au taku avefekau ke mua i a koe, telā ka mua atu o fakatoka tou auala!’ 11 Au e fai ‵tonu atu ki a koutou, e seai se tino mai i a latou kolā ne fa‵nau mai i fāfine e sili atu i a Ioane te Papatiso, kae ko te ‵toe tino malalo i te Malo o te lagi e sili atu i a ia. 12 Mai i aso o Ioane te Papatiso ke oko mai ki aso nei, a te Malo o te lagi ko te fakamoemoega telā e kausaki ki ei a tino, kae ko tino kolā e maua ne latou ka taofi ‵mau eiloa ki ei. 13 Me ne ‵valo mai a Pelofeta katoa mo te Tulafono ke oko ki a Ioane; 14 kae kafai e talia ne koutou a ia mo te loto fia‵fia, a ia tenā ko ‘Elia telā ka fai o vau.’ 15 A te tino telā e isi ne ana taliga ke na fakalogo la ki ei. 16 “Ko oi ka fakatusa ne au ki ei a te kautama tenei? A latou konei e pelā me ne tama‵liki fo‵liki e saga‵saga i te maketi kae ka‵laga atu ki olotou taugasoa, 17 olotou muna: ‘Ne fakatagi ne matou te faili mō koutou, kae ne seki ‵saka koutou; ne ‵tagi mautuutu matou, kae e se ‵tagi fanoa‵noa koutou.’ 18 E penā foki te vauga a Ioane, ne seki kai io me ne seki inu, kae fai mai a tino, ‘E isi se temoni i a ia.’ 19 I te vauga a te Tama a te tagata, ne kai kae inu, kae fai mai a tino, ‘Kiloke! A te tagata tenei se tino gafula kae inu uaina, se taugasoa o tino ‵tae lafoga mo tino agasala.’ Kae e fakatalitonugina te poto o te tagata e auala i ana galuega amio‵tonu.”