Te taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei
“O te Mesia oe, te Tamaiti a te Atua ora ra.”—MATAIO 16:16.
1, 2. (a) Nafea e itehia ˈi te rahi o te hoê taata? (b) O vai te mau taata o te aamu tei piihia e Rahi, e no te aha?
I TO outou manaˈoraa, o vai te taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei? Nafea outou ia faito i te rahi o te hoê taata? Na roto anei i to ˈna aravihi i te tamaˈi? to ˈna maramarama rahi? to ˈna puai i te pae tino?
2 E rave rahi feia faatere o tei parauhia e feia “Rahi”, mai ia Kuro Rahi, o Alesanedero Rahi, o Charlemagne, o tei parauhia “te Rahi” a ora noa ˈi oia. Na roto i to ratou tiaraa faahiahia mau, ua faaohipa teie mau taata i te hoê mana rahi i nia i te feia o ta ratou i faatere na.
3. (a) Eaha te tamataraa e haapapuhia ˈi te rahi o te hoê taata? (b) Ia au i teie huru tamataraa, o vai te taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei?
3 Ua faataa te taata tuatapapa aamu ra o H. G. Wells i te tamataraa o ta ˈna e rave ra no te faito i te faahiahia o te hoê taata. Hau atu i te 50 matahiti i teie nei, ua papai oia e: “E faito te hoê taata tuatapapa aamu i te rahi o te hoê taata ia au i teie mau uiraa ‘Eaha ta ˈna i vaiiho mai o te tamau noâ i muri aˈe i to ˈna pohe? Ua aratai anei oia i te taata ia feruri ia au i te mau ture apî maoti te hoê puai o te vai noa mai noa ˈtu e e moe oia?’ Na roto i teie huru tamataraa,” o ta Wells Tane ïa i faaoti, “tei ia Iesu ïa te tiaraa matamua.” Ua tae roa atoa o Napoléon Bonaparte i te parau e: “Ua mana mai o Iesu Mesia e ua faatere oia i To ˈna mau taata noa ˈtu e aita O ˈna i parahi tino mai i rotopu ia ratou.”
4. (a) Eaha te mau manaˈo taa ê e vai ra no nia ia Iesu? (b) Eaha te tiaraa i roto i te aamu ta te hoê taata tuatapapa aamu e ere i te kerisetiano e horoa ra no Iesu?
4 Teie râ, te parau nei vetahi e e ere o Iesu i te taata mau, e aai noa râ. I te tahi atu pae, ua faariro roa vetahi ia Iesu mai te Atua, i te na ôraa e ua haere mai te Atua i nia i te fenua na roto i te hohoˈa o Iesu. Teie râ, ma te niu i ta ˈna mau faaotiraa i nia noa i te haapapuraa a te aamu no nia i te oraraa o Iesu ei taata, ua papai o Wells Tane e: “Mea anaanatae e mea faufaa atoa ia ite te hoê taata tuatapapa aamu, ma te ore e faatupu i te manaˈo hape i te pae faaroo, e eita ta ˈna e nehenehe e faahohoˈa i te haereraa i mua a te huitaata ma te ore e horoa i te tiaraa teitei roa ˈˈe i te hoê orometua veve no Nazareta. . . . Ei taata tuatapapa aamu, o te ore e faariro ra ia ˈna ei kerisetiano, te ite nei au e ua niuhia teie haereraa i mua i nia i te oraraa e te huru iho o taua taata faufaa roa ra.”
Ua ora mau anei o Iesu?
5, 6. Eaha ta te feia tuatapapa aamu o H. G. Wells e o Will Durant i parau no te faataa e ua ora mau â o Iesu?
5 Eaha ˈtura ïa mai te peu e e parau mai te hoê taata e e ere o Iesu i te taata mau, e aai noa râ oia aore ra no roto mai oia i te feruriraa o te tahi mau taata o te senekele matamua? Nafea outou ia pahono i teie faahaparaa? Noa ˈtu e te farii ra o Wells Tane e “aita to tatou ite no nia [ia Iesu] i naeahia i ta tatou e hinaaro ra e ite,” te faaite nei râ oia e: “Te tahoê nei na Evanelia e maha . . . no te faataa mai i te tahi huru taata papu maitai; te haapapu ra ratou e e taata mau oia. No te parau e aita o ˈna i ora aˈenei, e e aamu haavare anaˈe te mau faatiaraa no nia i to ˈna oraraa, mea fifi roa ˈtu â e te faatupu nei i te mau fifi rahi atu no te taata tuatapapa aamu ahiri e e fariihia te mau manaˈo tumu o te mau aamu a te mau Evanelia ei parau mau.”
6 Mai te reira atoa te manaˈo o te taata tuatapapa aamu tuiroo ra o Will Durant, i te na ôraa e: “Ahiri e ua nehenehe vetahi mau taata haihai roa [tei piihia kerisetiano] i roto i te hoê noa ui e faatia i te parau no te hoê taata tei naeahia i teie puai e teie aravihi, tei haamau i te mau ture morare teitei e te tahi hiˈoraa faahiahia mau no nia i te autaeaeraa i rotopu i te taata, e riro ïa te reira ei semeio fifi roa ˈtu â ia tiaturi i te hoê noa ˈˈe semeio i papaihia i roto i te mau Evanelia.”
7, 8. Eaha te rahi o te mana o Iesu i nia i te aamu taata nei?
7 No reira, e nehenehe outou e haaferuri i te hoê taata tiaturi ore i te na ôraa ˈtu e: E nehenehe anei te hoê taata no roto noa mai i te aai—te hoê taata o tei ore i ora—e faatupu i teie huru mana i nia i te aamu o te taata nei? Te na ô ra te buka faahororaa Te Aamu o te ao ia au i te feia tuatapapa Aamu (beretane) e: “Mea faufaa roa ˈtu â te faahopearaa o te mau ohipa a [Iesu] i roto i te aamu, noa ˈtu e e haapao-noa-hia te tuhaa taa ê atu i te faaroo, ia faaauhia i te mau ohipa a te tahi atu taata o te aamu. Ua haamata hoi te hoê anotau apî, tei fariihia e te mau nunaa rahi roa ˈˈe o te ao nei, mai to ˈna fanauraa mai â.” A feruri na. Ua niu-atoa-hia vetahi mau kalena o teie nei tau i nia i te matahiti tei parauhia te matahiti fanauraa o Iesu. Te faataa ra Te buka parau paari o te ao nei (beretane) e: “Te parauhia ra te mau taio mahana hou taua matahiti ra, hou te Mesia. Area te mau taio mahana i muri aˈe i taua matahiti ra, te parauhia ra ïa A.D., oia hoi anno Domini (i te matahiti o to tatou Fatu).”
8 Na roto i ta ˈna mau haapiiraa puai e to ˈna oraraa ia au i ta ˈna mau haapiiraa, ua ohipa puai mau â o Iesu i nia i te oraraa o te mau nahoa rahi taata i roto i tau piti tausani matahiti. Mai ta te hoê papai buka i faaite ma te tano mau: “Ia tahoê-anaˈe-hia te mau nuu atoa o tei haere, te mau pahi atoa o tei hamanihia, te mau apooraa atoa o tei ruru aˈenei, te mau arii atoa o tei faatere mai, aita roa ˈtu i naeahia ia ratou paatoa i teie faito puai o tei ohipa i nia i te oraraa o te taata i nia i te fenua nei.” Teie râ, te parau nei te feia patoi e: ‘Te mau mea atoa o ta tatou i ite no nia ia Iesu, ua papaihia ïa i roto i te Bibilia. Aita e vai ra te tahi atu mau papai no nia ia ˈna no taua tau ra.’ E parau mau anei te reira?
9, 10. (a) Eaha ta te feia tuatapapa aamu e te feia papai e ere no te pae faaroo, i parau no nia ia Iesu? (b) Ia au i te faaiteraa a te feia tuatapapa aamu matamua, eaha ta te hoê buka parau paari tuiroo i faaoti?
9 Noa ˈtu e mea iti roa te mau haapapuraa no nia ia Iesu Mesia tei faahitihia e te feia tuatapapa aamu no mutaa ihora, te vai ra teie mau huru papai. Ua papai o Cornelius Tacite, te hoê taata tuatapapa aamu tuiroo no Roma o te senekele matamua e, ua pari te emepera no Roma o Nero ‘i te mau kerisetiano no te tutuiraahia o Roma i te auahi,’ e i muri iho, te na ô ra o Tacite e: “No roto mai te iˈoa [kerisetiano] i te parau ra Kirito [Mesia], ta te tavana ra o Ponotio Pilato i taparahi i te tau a faatere ai o Tiberio.” Ua faahiti atoa o Suétone e o Pline le Jeune, te tahi atu feia papai no Roma o taua tau ra, i te Mesia. Hau atu, ua papai o Flavius Josèphe, te hoê taata tuatapapa aamu ati Iuda o te senekele matamua, i roto i te buka Aamu tahito o te mau ati Iuda (beretane) i te parau no nia i te poheraa o te pǐpǐ kerisetiano ra o Iakobo. Te faataa ra o Josèphe e o Iakobo “e taeae [ïa] no Iesu, tei piihia te Mesia.”
10 Te faaoti ra Te buka parau paari beretane apî e: “Te haapapu nei teie mau faatiaraa parau ê atu e i te tau tahito ra, ua farii mau â te mau enemi o te kerisetianoraa e e taata mau o Iesu i roto i te aamu, inaha, ua patoihia teie parau no te taime matamua e na nia hoi i te mau tumu papu ore, i te hopea o te senekele 18, i roto i te senekele 19, e i te omuaraa o te senekele 20.”
O vai mau na o Iesu?
11. (a) Eaha te pu hoê roa e horoa mai i te mau haamaramaramaraa i te pae aamu no nia ia Iesu? (b) Eaha te uiraa a te mau pǐpǐ iho a Iesu no nia ia ˈna?
11 Teie râ, ua papaihia te taatoaraa o te mau mea tei itehia i teie nei no nia ia Iesu, e ta ˈna mau pǐpǐ o te senekele matamua. Ua faahereherehia ta ratou mau faatiaraa parau i roto i te mau Evanelia—te mau buka a te Bibilia tei papaihia e e piti o ta ˈna mau aposetolo, o Mataio raua o Ioane, e e piti o ta ˈna mau pǐpǐ, o Mareko raua o Luka. Eaha ta te mau faatiaraa a teie mau taata e faaite ra no nia ia Iesu? O vai mau na oia? Ua ani te feia i apiti atu ia Iesu i te senekele matamua ra i teie nei uiraa. I to ratou iteraa ia Iesu i te tamǎrû-semeio-raa i te miti rahi na roto i te aˈoraa ˈtu ia ˈna, ua ani aˈera ratou ma te maere rahi: “O vai hoi teie?” I muri iho, i te tahi atu taime, ua ani atu o Iesu i ta ˈna mau aposetolo: “O vai râ vau nei i ta outou na parauraa?”—Mareko 4:41; Mataio 16:15.
12. Nafea tatou e ite ai e e ere o Iesu te Atua?
12 Ahiri e o outou tei uihia mai, eaha ta outou e pahono? O vai mau na o Iesu? Oia mau e rave rahi i roto i te amuiraa faaroo kerisetiano o te parau mai e o ˈna te Atua Mana hope o tei rave mai i te tino taata, oia hoi te Atua tei riro mai ei taata. Teie râ, aita roa ˈtu te mau hoa piri roa o Iesu i tiaturi e o ˈna te Atua. Ua parau atu te aposetolo Petero ia ˈna, “o te Mesia oe, te Tamaiti a te Atua ora ra.” (Mataio 16:16) E e nehenehe outou e imi, eita roa ˈtu outou e ite i te tahi parau e na ô ra e ua parau o Iesu e o ˈna te Atua. Teie râ, ua parau atu oia i te mau ati Iuda e “e Tamaiti vau na te Atua,” eiaha râ te Atua.—Ioane 10:36.
13. Mea nafea to Iesu riroraa ei taata taa ê i te tahi atu mau taata?
13 I to Iesu haereraa na nia i te miti rahi, ua maere te mau pǐpǐ i te mea e e ere o ˈna i te taata mai te tahi atu mau taata. (Ioane 6:18-21) E taata taa ê roa oia. E te reira no te mea ua ora oia i nia i te raˈi na mua ˈtu ei taata varua i pihai iho i te Atua, oia mau, ei melahi, tei faahitihia i roto i te Bibilia mai te raatira melahi. (Tesalonia 1, 4:16; Iuda 9) Ua poiete te Atua ia ˈna na mua ˈˈe i te mau mea atoa. (Kolosa 1:15) I roto i te roaraa o te tau taa-ore-hia, hou te ao materia i poietehia ˈi, ua fanaˈo o Iesu i te mau taairaa piri roa e to ˈna Metua, te Atua ra o Iehova, te Poiete Rahi.—Maseli 8:22, 27-31; Koheleta 12:1.
14. Mea nafea to Iesu riroraa mai ei taata?
14 I muri aˈe, fatata e piti tausani matahiti i teie nei, ua rave maira te Atua i te ora o ta ˈna Tamaiti e ua tuu ihora i roto i te opu o te hoê vahine. Ua riro maira o Iesu ei tamaiti taata na te Atua, tei fanauhia mai tei matauhia na roto i te hoê vahine. (Galatia 4:4) I to Iesu tupuraa i te rahi i roto i te opu o to ˈna metua vahine o Maria, e i muri iho i to ˈna paariraa ei tamaroa, ua titau o ˈna i te tauturu a te feia ta te Atua i maiti ei metua no ˈna i nia i te fenua nei. I te pae hopea, ua riro maira o Iesu ei taata paari, e ua îho faahou mai to ˈna ite no nia i to ˈna oraraa na mua ˈtu i pihai iho i te Atua i nia i te raˈi. Ua tupu te reira ‘a vetea ˈi te raˈi ia ˈna’ i to ˈna bapetizoraahia.—Mataio 3:16; Ioane 8:23; 17:5.
15. Nafea tatou e ite ai e e taata taatoa o Iesu i to ˈna oraraa mai i nia i te fenua nei?
15 Oia mau, e taata otahi roa o Iesu. Ua riro oia ei taata, hoê â faito e o Adamu, ta te Atua i poiete i te matamua ra e ta ˈna i tuu atu i roto i te ǒ i Edene ra. Ua faataa te aposetolo Paulo e: “I hamanihia te taata matamua o Adamu ei taata ora; area te Adamu hopea, e [v]arua ora ïa.” Ua parauhia Iesu “te Adamu hopea” no te mea, mai te Adamu matamua ra, ua riro o Iesu ei taata tia roa. Teie râ, i muri aˈe i te poheraa o Iesu, ua faatia-faahou-hia mai oia e ua hoˈi atura oia ei varua i pihai iho i to ˈna Metua i nia i te raˈi.—Korinetia 1, 15:45.
Te ite hau aˈe no nia i te Atua
16. (a) No te aha te apitiraa ˈtu ia Iesu i riro ai ei haamaitairaa taa ê? (b) No te aha e nehenehe ai e parau e o tei ite ia Iesu, ua ite atoa ïa i te Atua?
16 A feruri na maa taime iti i te haamaitairaa faahiahia mau ta vetahi mau taata i fanaˈo ei mau hoa piri roa o Iesu i to ˈna oraraa i nia i te fenua nei! A feruri na e te faaroo ra outou e te paraparau atura, te mataitai ra, e te rave atoa ra outou i te ohipa e te Taata tei riro peneiaˈe i roto i te mau tausani mirioni matahiti ei hoa piri roa no te Atua ra o Iehova i nia i te raˈi! Ei tamaiti haapao maitai, ua pee maite o Iesu i te haerea o to ˈna Metua i te raˈi ra i roto i te mau ohipa atoa o ta ˈna i rave. Inaha, i te mea e ua pee o Iesu i te hiˈoraa o to ˈna Metua ma te tia roa, ua nehenehe oia e parau atu i ta ˈna mau aposetolo hou oia e haapohehia ˈi: “O tei hiˈo mai ia ˈu ra, ua hiˈo ïa i te Metua.” (Ioane 14:9, 10) Oia mau, i roto i te mau huru tupuraa atoa o ta ˈna i farerei i nia i te fenua nei, ua rave o Iesu mai ta to ˈna Metua, te Atua Mana hope ra, i rave ahiri e O ˈna tei tia mai i reira. No reira, ia tuatapapa tatou i te oraraa e te taviniraa o Iesu Mesia, te haapii ra ïa tatou e eaha mau na te huru o te Atua iho.
17. Eaha te tapao faufaa roa tei faatupuhia e te mau tumu parau i roto i Te Pare Tiairaa “Iesu, to ˈna oraraa e ta ˈna taviniraa”?
17 No reira, aita noa te mau tumu parau tei nenei-tamau-hia oia hoi “Iesu, to ˈna oraraa e ta ˈna taviniraa” i roto i te mau vea Te Pare Tiairaa mai te avaˈe eperera 1985 e tae atu i te avaˈe tiunu 1991, i faataa mai i te huru o te taata ra o Iesu, ua haapii atoa mai râ e rave rahi mau parau no nia i to ˈna Metua i te raˈi ra, te Atua ra o Iehova. I muri aˈe i to ˈna taioraa i na tuhaa matamua e piti, ua papai atu te hoê pionie i te Taiete Watch Tower no te faaite i to ˈna mauruuru, i te na ôraa e: “Aita ˈtu ravea maitai aˈe no te haafatata ˈtu i te Metua maoti râ te iteraa hau atu â i te Tamaiti!” E parau mau roa te reira! Te faahanahanahia ra te poihere o te Metua no te taata e to ˈna hamani maitai rahi i roto i te oraraa o ta ˈna Tamaiti.
18. O vai te Tumu o te poroi o te Basileia, e mea nafea to Iesu haapapuraa i te reira?
18 Mea faahiahia mau â ia hiˈopoa i te here o Iesu no to ˈna Metua, mai ta ˈna i faaite na roto i te auraroraa i roto i te mau tuhaa atoa i te hinaaro o to ˈna Metua. ‘Eita vau e rave i te tahi mea na nia i to ˈu iho manaˈo,’ o ta Iesu ïa i parau atu i te mau ati Iuda o tei tamata i te taparahi ia ˈna, “o ta tau Metua râ i haapii mai ia ˈu ra, o ta ˈu ïa e parau nei.” (Ioane 8:28) No reira, e ere o Iesu te tumu o te poroi a te Basileia o ta ˈna i poro. O te Atua râ o Iehova! Aita o Iesu i faaea i te faatae i te hanahana i to ˈna Metua ra. “E ere hoi i ta ˈu iho te parau ta ˈu i parau atu na,” o ta ˈna ïa i parau, “na te Metua râ i tono mai ia ˈu nei ra i faaue mai ia ˈu i te parau ia parau vau e ia haapii au. . . . e teie nei ta ˈu e parau atu ia outou nei, o ta te Metua ïa i faaue mai ia ˈu, o ta ˈu e parau nei.”—Ioane 12:49, 50.
19. (a) Nafea tatou e ite ai e ua haapii Iesu ia au maite i te huru raveraa a Iehova? (b) No te aha o Iesu i riro ai ei taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei?
19 Aita râ o Iesu i faahiti aore ra i haapii noa i te mea ta to ˈna Metua i faaue mai ia ˈna. Ua rave hau atu râ o ˈna. Ua faaite oia aore ra ua haapii atu o ˈna ia au i ta te Metua iho e faaite aore ra e haapii. Hau atu, i roto i ta ˈna mau ohipa e ta ˈna mau taairaa atoa, ua pee oia i te hoê haerea e ua ohipa oia ia au i te haerea e te ohipa a te Metua ahiri e tei roto Oia i taua huru tupuraa ra. “Eita e tia ta te Tamaiti ia rave oia anaˈe ihora,” o ta Iesu ïa i faataa, “maori râ o ta ˈna i ite i te Metua i te raveraa ra; te mau mea atoa ta ˈna e rave ra, oia atoa ta te Tamaiti e rave.” (Ioane 5:19) I roto i te mau tuhaa atoa, ua riro o Iesu ei hohoˈa tia roa no to ˈna Metua, te Atua ra o Iehova. Eita ïa e maerehia i te mea e o Iesu te taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei! Oia mau, mea faufaa roa ia tiatonu maite tatou i taua taata faufaa ra!
Ua itehia te here o te Atua na roto ia Iesu
20. Nafea to te aposetolo Ioane iteraa e ‘e [here] te Atua’?
20 Eaha ta tatou e haapii ia rave tatou i te hoê tuatapaparaa hohonu e te haapao maitai no nia i te oraraa e te taviniraa a Iesu? Ua farii te aposetolo Ioane e “aore e taata i ite i te Atua.” (Ioane 1:18) Teie râ, ua papai o Ioane ma te tiaturi papu i roto i te Ioane 1, 4:8 e: “E [here] hoi te Atua.” E nehenehe ta Ioane e papai i teie parau no te mea ua ite oia i te here o te Atua na roto i ta ˈna i ite ia Iesu i te raveraa.
21. Eaha te mea i faariro ia Iesu ei taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei?
21 Mai to ˈna Metua ra, ua riro o Iesu ei taata here, te mǎrû, te haehaa e mea ohie roa ia haafatata ˈtu ia ˈna. Ua noaa i te feia paruparu e te feia hepohepo i te tamǎrûraa i pihai iho ia ˈna, e tae noa ˈtu te mau huru taata atoa—te tane, te vahine, te tamarii, te feia moni, te feia veve, te feia mana, e te feia hara rahi atoa. Oia mau, na te hiˈoraa hau aˈe i te faahiahia o Iesu i te pae no te here, ia au maite i te hiˈoraa o to ˈna Metua, i faariro ia ˈna ei taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei. Te parauhia ra e ua tae roa o Napoléon Bonaparte i te faaite e: “Ua haamau o Alesanedero, o Kaisara, o Charlemagne, e o vau iho nei i te mau hau emepera, eaha râ te niu o taua mau ohipa faahiahia atoa ra o ta matou i faatupu? Te puai. O Iesu Mesia anaˈe tei haamau i ta ˈna basileia i nia i te here, e i teie nei mahana e mau mirioni taata o tei ineine i te pohe no ˈna.”
22. Eaha te mea taa ê roa i roto i te mau haapiiraa a Iesu?
22 Mea taa ê roa te mau haapiiraa a Iesu. “Eiaha e patoi atu i te taata hamani ino,” o ta Iesu ïa i faaue, “o te moto mai i to papariˈa atau na, e fariu atoa ˈtu i te tahi.” “E [here atu] i to outou mau enemi; e faaora ˈtu i tei tuhi mai ia outou.” ‘A rave i nia ia vetahi ê mai ta outou e hinaaro ia na reirahia mai.’ (Mataio 5:39, 44; 7:12) E ere roa ˈtu ïa te ao nei mai ta tatou e ite ra ahiri e e faaohipa te mau taata atoa i teie mau haapiiraa tei hau aˈe i te teitei!
23. Eaha ta Iesu i rave no te haaputapû i te mafatu e no te turai i te taata ia rave i te maitai?
23 Ua haaputapû te mau parabole, aore ra faahohoˈaraa, a Iesu i te mafatu, ma te turai i te taata ia rave i te maitai e ia haapae i te ino. Te haamanaˈo ra paha outou i te aamu tuiroo o te hoê Samaria au-ore-hia o tei tauturu atu i te hoê taata pepe no te tahi atu nunaa taata, area te mau taata faaroo hoê â nunaa e taua taata ra, aita ïa ratou i na reira. Aore ra te aamu no nia i te hoê metua tane aroha o tei faaore i te hapa a ta ˈna tamaiti o tei haamâuˈa i ta ˈna faufaa. E oia atoa te aamu no nia i te arii o tei faaore i te tarahu e 60 mirioni denari a te hoê tavini, o tei hoˈi atu no te tuu i te tahi atu tavini i roto i te fare tapearaa no te mea aita i maraa ia ˈna ia aufau i ta ˈna tarahu ia ˈna e 100 anaˈe denari? Na roto i te mau parabole iti ohie roa, ua haafaufau Iesu i te mau ohipa miimii e te nounou, e ua faateitei oia i te mau ohipa o te here e te aroha!—Mataio 18:23-35; Luka 10:30-37; 15:11-32.
24. No te aha tatou e nehenehe ai e parau e o Iesu mau â te taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei?
24 Teie râ, te mea o tei huti mau â i te mau taata ia Iesu ra e o tei faaohipa i te hoê mana maitai i nia ia ratou, oia hoi ua faaau maite oia i to ˈna oraraa i ta ˈna mau haapiiraa. Ua faaohipa oia i te mea o ta ˈna i poro. Ua faaoromai oia i te mau hapa a vetahi ê. I to ta ˈna mau pǐpǐ tatamaˈiraa no te ite e o vai tei rahi aˈe i rotopu ia ratou, ua faatitiaifaro mǎrû noa ˈtu oia ia ratou maoti hoi i te aˈo etaeta ˈtu. Ua tavini oia ia ratou ma te haehaa ia au i to ratou mau hinaaro, e ua tae roa oia i te horoi i to ratou avae. (Mareko 9:30-37; 10:35-45; Luka 22:24-27; Ioane 13:5) I te pae hopea, ua farii oia i te faaruru i te hoê pohe mauiui mau, eiaha no ratou anaˈe, no te huitaata atoa nei râ! Ma te feaa ore, o Iesu mau â te taata rahi roa ˈˈe i ora aˈenei.
Nafea outou ia pahono?
◻ Eaha te haapapuraa e ua riro o Iesu ei taata mau i roto i te aamu?
◻ Nafea tatou e ite ai e e taata mau o Iesu, tera râ, eaha te taa-ê-raa i rotopu ia ˈna e te tahi atu mau taata?
◻ No te aha te tuatapaparaa i te oraraa o Iesu e riro ai ei ravea maitai roa ˈˈe no te haapii i te parau no nia i te Atua?
◻ Eaha ta tatou e nehenehe e haapii no nia i te here o te Atua na roto i te tuatapaparaa i te parau no nia ia Iesu?
[Hohoˈa i te api 10]
Ua ani te mau aposetolo a Iesu ma te maere e: “O vai hoi teie?”