Te mau matahiti matamua—A horoa i ta outou tutavaraa maitai roa ˈˈe
TE FAATAA ra te Bibilia i te mau tamarii mai te hoê “tufaa ïa no ǒ ia Iehova ra,” ‘mai te ohi olive ïa i te haaatiraa i te amuraa maa.’ (Salamo 127:3; 128:3) Te ani nei oia i te mau metua ia tamau â i ‘te haapii ia ratou ma te aˈo e te faatitiaifaroraa a Iehova i te pae feruriraa.’—Ephesia 6:4.
Ia hinaaro tatou e ia faatupu te mau tumu olive i te mau hotu maitatai, i te taime ïa a riro ai ratou ‘mai te mau ohi i te haaatiraa i te amuraa maa’ e tia ˈi ia tope ia ratou. Te huru o te ohi, te huru atoa ïa o te tumu raau. Mai te peu e te hinaaro ra outou e ia pee ta outou mau tamarii i te mau eˈa a te Atua, te taime maitai roa ˈˈe no te haapii ia ratou ia na reira, o to ratou ïa tamariiriiraa ra. “E haapii i te tamaiti i tana eˈa ia haere ra; e ia paari oia ra, e ore e faarue i taua eˈa ra.” (Maseli 22:6; Timoteo 2, 3:15) I taua tau o te oraraa ra, ua riro te roro mai te hoê rimu ra te huru; e haapii vitiviti oia mai ta ˈna e ore e na reira faahou. Te reira ïa te taime tano no te horoa na ta outou mau tamarii i ta outou tutavaraa maitai roa ˈˈe.
Ua papai o Masaru Ibuka, taata haamau i te taiete Sony, i te hoê buka, Na mua ˈˈe i te fare haapiiraa tamahou, tera te taime maitai aˈe (beretane). I nia i te api rapaeau o te neneiraa beretane, te na ôhia ra e: “Tei roto i na matahiti matamua e piti aore ra e toru o to ˈna oraraa e naeahia ˈi i ta outou tamarii te faito teitei roa ˈˈe o to ˈna aravihi no te haapii. No reira, eiaha e tiai. . . . Na mua ˈˈe i te fare haapiiraa tamahou, tera te taime maitai aˈe!”
I roto i te omuaraa parau o teie buka, te na ô ra o Glenn Doman, faatere o te mau Pǔpǔ no te haafaufaaraa i te aravihi o te taata, e: “Aita teie buka nehenehe roa e tohu maira i te ati. Te faaite noa maira oia e: te fanaˈo nei te mau tamarii apî roa i te hoê aravihi no te haapii fatata e aore e otia. I te pitiraa, te toruraa aore ra te maharaa o to ratou matahiti, e haapii te mau tamarii ma te ore e feruri i te tutavaraa o ta ratou e rave ra. I muri iho, mea teimaha roa ïa ia haapii aore ra eita roa ˈtu ratou e haapii. Te mea ta te hoê taata paari e haapii ma te rohirohi, e tamau aau ïa te hoê tamarii ma te oaoa. Mea taere roa te taata paari, area te tamarii ra, mea vitiviti roa ïa. I te tahi mau taime, e ape te taata paari i te haapii i te tahi mea apî, area te tamarii nainai ra, mea au aˈe na ˈna ia haapii maoti hoi i te tamaa.”
Mai te peu e te na ô ra o Ibuka Tane e, te taime faufaa roa ˈˈe, na mua ˈˈe ïa i te fare haapiiraa tamahou, no te mea ïa e tera te mau matahiti maitatai roa ˈˈe no te haapii. Te vai atoa râ te tahi atu tumu: i teie nei, te ite-atoa-hia ra te toparaa o te mau faufaa morare i te fare haapiiraa tamahou; no reira, e tia i te mau metua o te hinaaro ra e paruru i ta ratou tamarii ia haapii ia mau ia ˈna te mau faufaa paari i te pae morare hou oia e haere ai i te fare haapiiraa.
Te faaite ra te mau metua o te hoê tamaiti e ono matahiti o tei ô atu i te fare haapiiraa e: “I roto i te hebedoma matamua i te fare haapiiraa, ua rave te hoê tamaroa i te mau aniraa i te pae taatiraa o te tino i nia i ta mâua tamaiti i roto i te pereoo uta tamarii i roto i te mau 15 minuti o te tereraa. Eita roa ˈtu teie haerea, o tei tupu e rave rahi taime, e nehenehe e faaauhia i te tahi mau hautiraa tamarii aore ra i te hoê hinaaro e hauti i te taote; e haerea tano ore roa râ o tei ore i faatupu i te feaaraa.
“E rave rahi mau hoa haapiiraa o ta mâua tamaiti o te haere nei e mataitai i te mau hohoˈa teata opanihia i te taurearea i raro mai te 17 matahiti e to ratou mau metua. Peneiaˈe te manaˈo nei teie mau metua e mea au aˈe ia afai i ta ratou mau tamarii na muri ia ratou maoti hoi i te vaiiho atu e te hoê vahine haapao tamarii eita e nehenehe e tiaturihia. Te mataitai nei te tahi mau tamarii i te mau hohoˈa opanihia i te mau taurearea i raro mai i te 17 matahiti aore ra te mau hohoˈa faufau i nia i te mau reni afata teata aufauhia aore ra na roto i te mau ripene video a to ratou metua i te fare.
“Ua tupu te hoê ohipa faufau mau i to mâua iho fare o tei haapapu mai i te faufaaraa ia haapii i te mau faaueraa tumu morare i ta mâua tamaiti mai to ˈna nainairaa mai â. Ua farii mâua i te tahi mau manihini, e tei roto atoa te hoê tamahine e maha matahiti. Tei roto teie tamahine e ta mâua tamaroa, o ta mâua hoi i haapii e ua taotia-noa-hia te mau taatiraa i te pae tino i rotopu i te feia faaipoipohia, i te piha hautiraa. Ua hinaaro teie tamahine e hauti i te feia momoˈahia e ua ani atura oia i ta mâua tamaiti ia tarava i raro. Ma te ore e manaˈo i te ino, ua faaroo oia i ta ˈna parau, e i reira ua taoto atura teie tamahine iti i nia ia ˈna. Ma te hitimahuta, ua tuô atura oia: ‘O te feia faaipoipohia anaˈe tei faatiahia ia na reira!’ E ua horo atura oia i rapae i te piha, area te tamahine ra, ua tuô atu oia e eiaha e faaite atu ia vetahi ê.—Hiˈo Genese 39:12.
Te vai ra te tahi atu mau vahi atâta te tia ia paruru-oioi-hia ta outou mau tamarii. Te faaite maira te mau faatiaraa i muri nei i te ohipa e tupu ra i roto i te mau vahi veve e te tahi mau vahi faaearaa.
Ua parihia e piti tamaroa e hitu matahiti i to raua haruraa i te hoê tamahine e ono matahiti i te pae taatiraa i roto i te mau vahi haumitiraa a te hoê fare haapiiraa. E toru tamaroa e ono, e hitu e e iva matahiti o tei hamani ino i te hoê tamahine e ono matahiti. Ua rave te hoê tamaroa e vau matahiti i te hoê peu faufau i te pae taatiraa i nia i te hoê tamarii i te fare haapiiraa tamahou. Ua parihia te tahi atu tamaroa e 11 matahiti i to ˈna haruraa i te hoê tamahine iti e piti matahiti i te pae taatiraa. Te haapapu nei vetahi mau taote e mea pinepine te mau taurearea o te rave nei i teie mau hamani-ino-raa, ua roo-atoa-hia ratou i te hamani-ino-raa i te pae taatiraa i to ratou nainairaa.
O te ohipa ïa i tupu i nia i teie tamaroa apî, ua haamata to ˈna metua vahine fetii e 20 matahiti i te rave i nia ia ˈna i te taatiraa vaha e 18 avaˈe noa to ˈna. Hoê matahiti te maoro. E piti aore ra e toru matahiti i muri iho, ua itehia oia i te faataeraa i te mau aniraa no te taati i te pae tino i te mau tamahine iti. Ua tamau noa oia i te fare haapiiraa, e ua tiavaruhia oia i te hoê taime i te piha matamua o te fare haapiiraa tamatahi e te tahi atu taime i te piha i muri iho.
Te faufaaraa ia haamata oioi i te haapii ia ratou
Te faaineine nei te mau metua o te ore e haa ra no te horoa i te hoê haapiiraa papu na ta ratou mau tamarii i te eˈa no te auraro-ore-raa, o te nehenehe e aratai i te raveraa i te mau ohipa ino roa ˈtu â, mai te vavahiraa tauihaa, te eiâ e te taparahiraa taata. Teie vetahi mau hiˈoraa:
Ua tomo e toru tamaroa e ono matahiti i roto i te fare o te hoê o to ratou hoa e ua vavahi ratou fatata i te mau tauihaa atoa. Ua faahapahia te hoê tamarii vavahi tauihaa e iva matahiti no e rave rahi mau ohipa iino; ua eiâ oia, ua haamǎtaˈu atu oia i te hoê tamarii e te hoê tipi e ua tutui oia i te rouru o te hoê tamahine i te auahi. E piti tamaroa e 11 matahiti o tei patia ˈtu i te hoê pupuhi e iva milimetera i roto i te vaha o te hoê tamaroa e ahuru matahiti e ua eiâ raua i ta ˈna uati. Ua taparahi pohe te hoê tamaroa e ahuru matahiti i te hoê tamahine e hitu matahiti i te pupuhi no te hoê tatamaˈiraa no nia i te hoê hautiraa video. Ua pupuhi atu te tahi atu tamaroa hoê â matahiti i te hoê hoa hautiraa e ua faatapuni oia i te tino pohe i raro aˈe i te fare. Ua turai te hoê tamarii e pae matahiti i te hoê aiû iti o tei pohe i roto i te eˈa mai te maharaa o te tahua. Ua amui atu te hoê taurearea e 13 matahiti e e piti taurearea no te haru i te hoê tamarii e hitu matahiti ma te ani i te hoê hoo i to ˈna mau fetii; hou ratou a taniuniu ai, ua tanu oraora noa ratou i taua tamarii ra.
No te faahope i teie faahitiraa, teie te ohipa hairiiri roa ˈˈe: te mau pǔpǔ taurearea e mauhaa ta ratou o te hahaere nei na roto i te mau aroâ e o te pupuhi nei te tahi e te tahi, ma te taparahi eiaha noa ratou ratou iho, te feia hapa ore atoa râ e haere ra na reira, te tamarii aore ra te taata paari, o te topa hape noa ˈtu i roto i ta ratou mau pupuhiraa. Te haamehameha nei teie mau pǔpǔ i te mau vahi nohoraa o te mau oire rarahi. I roto noa i te mataeinaa no Los Angeles, i te mau Hau amui no Marite, te vai ra “hau atu i te 800 pǔpǔ o tei tapaohia mai e ua hau atu i te 100 000 melo to ratou.” (Seventeen, atete 1991.) No roto mai e rave rahi o teie mau taurearea, i te mau utuafare fetii amahamaha; e riro mai ïa te pǔpǔ ei utuafare no ratou. E rave rahi o te mau i te auri i te pae hopea. Area vetahi ra, e taparahi-pohe-hia ïa ratou. Te faaite nei te mau tuhaa i ravehia mai i roto e toru rata i papaihia i te fare auri i te huru tupuraa.
Faaiteraa matamua: ‘Ua mau vau i roto i te hoê fare faatitiaifaroraa no te mea ua tamata vau i te eiâ. E maha matou. E ua tae mai te mau mutoi. E piti o ta matou pǔpǔ o tei horo i te hoê pae; mâua râ to ˈu hoa, ua horo mâua i te tahi atu pae, aita râ mâua i haavitiviti e ua roaahia mâua i te mau urî. Ia matara anaˈe au, te hinaaro nei au e riro ei taata maitai. E haere i te fare haapiiraa ia noaa mai te mau nota maitatai, e ere ïa to ˈu hinaaro na mua ˈˈe. Tera râ, aita vau i faaruru aˈenei i te hoê mea paari aˈe i te fare auri!’
Piti o te faaiteraa: ‘E vau matahiti to ˈu i to ˈu taeraa mai mai te fenua Mexique mai. I te 12raa o to ˈu matahiti, ua ô atura vau i roto i te hoê pǔpǔ, e i te 15raa o to ˈu matahiti, e melo itoito ïa vau. Mea pinepine vau i te amui atu i roto i te mau [taparahiraa na nia i te pereoo uira]. E vai noa ta ˈu pupuhi i nia ia ˈu. I te 16raa o to ˈu matahiti, ua pupuhihia vau e ua fatata roa vau i te pohe. Te haamauruuru nei au i te Fatu e aita o ˈna i titau mai ia ˈu i taua taime ra no te mea aita vau i hinaaro e haere atu ia ˈna ra. I teie mahana, ua î roa to ˈu nau avae i te mau rifa o te mau ofai pupuhi. Teie te poroi o ta ˈu e faatae atu nei, eiaha roa e faaô atu i roto i te hoê pǔpǔ. Ahiri aita, e riro ïa outou mai ia ˈu nei: e taata moemoe, te hapepa i roto i te fare auri.’
Toru o te faaiteraa: ‘Tei roto vau i te hoê pǔpǔ mai te 11raa mai â o to ˈu matahiti. E maha taime, ua patiahia vau i te tipi e e toru taime, ua pupuhihia mai au. Ua mau vau i te auri e ua taparahihia vau ehia rahiraa taime e eita e pau ia taio. Te mea noa e toe ra, o te poheraa ïa, tera râ, te tiai noa nei au i te reira i te mau mahana atoa mai te 13raa o to ˈu matahiti mai â, e e 16 matahiti to ˈu i teie nei. Ua faautuahia vau e vau avaˈe, e i roto e piti aore ra e toru matahiti, ua pohe ïa vau. Mai te peu e te hinaaro ra outou e ape i te reira, eiaha ïa e faaô atu i roto i te hoê pǔpǔ.’
A faaohipa i te taime tano
Aita matou e hinaaro ra e parau e e riro mai iho â te mau tamarii ei feia taparahi taata hairiiri mai te peu e eita ratou e haapiihia i to ratou nainairaa ra. Teie râ, e nehenehe teie ereraa e faura mai na roto i te hoê haerea ahoaho o te nehenehe e aratai i te auraro-ore-raa, e mai te peu e eita e araihia, i te ohipa taparahi taata e i te pae hopea, i te fare auri e tae noa ˈtu i te pohe.
Inaha, mea ohie aˈe ia haavî i teie mau huru tupuraa na mua ˈˈe i te taurearearaa eiaha râ i taua taime ra. E tia hoi ia haamata na mua roa ˈˈe ta outou mau tamarii e ô atu ai i te fare haapiiraa tamahou, i reira tei pihai iho noâ ratou ia outou e aita e mana no rapaeau o te haere mai e faahuehue i ta outou haapiiraa. Mai te peu e eita outou e faatupu i te mau taairaa piri roa e o ratou i to ratou nainairaa, peneiaˈe eita ratou e vaiiho ia outou ia faatupu i te reira i te tau o te taurearearaa. I reira ïa outou e ite ai ua rave to ratou mau hoa i to outou parahiraa. A faaroo mai i teie aˈoraa: eiaha e haapao ore i ta outou mau tamarii i roto i te mau matahiti matamua o to ratou oraraa! Mea na roto i te horoaraa i te tutavaraa maitai roa ˈˈe i taua taime ra e ooti mai ai outou i te mau hotu hau roa ˈˈe i te maitai, no to outou iho oaoa e to ratou atoa.—Hiˈo Mataio 7:16-20.