A ara i te mau orometua haavare!
“E riro atoa i te orometua haavare to roto ia outou.”—PETERO 2, 2:1.
1. Ua opua na o Iuda e papai no nia i te aha, no te aha râ oia i taui ai i ta ˈna tumu parau?
AUÊ ïa ohipa hitimahuta e! E mau orometua haavare tei roto i te amuiraa kerisetiano o te senekele matamua! (Mataio 7:15; Ohipa 20:29, 30) Ua ite te taeae o Iesu ra o Iuda i taua tupuraa nei. Ua parau oia e ua opua na oia e papai i te mau hoa faaroo no nia i “te ora [“e tufahia nei e tatou,” MN],” tera râ, ua faataa oia e: “I manaˈo aˈenei au e papai atu i te parau ia outou na e tia ˈi, ei aˈoraa ˈtu ia outou ia [“aro puai no,” MN] te faaroo.” No te aha o Iuda i taui ai i ta ˈna tumu parau? No te mea, ia au i ta ˈna parau, “ua faaô omoe noa mai hoi te tahi pae taata i roto [i te mau amuiraa], . . . o tei ruri ê i te aroha [“faito ore,” MN] mau o to tatou Atua ei taiataraa.”—Iuda 3, 4.
2. No te aha e itehia ˈi te mau tuearaa i rotopu i te Petero 2, pene 2 e te buka a Iuda?
2 Mai te mea ra e ua papai o Iuda tau taime noa i muri aˈe i to Petero papairaa i te piti o ta ˈna rata. Papu maitai e ua ite o Iuda i taua rata nei. Oia mau, ua vauvau mai oia e rave rahi mau manaˈo tuea noa i roto i ta ˈna iho rata aˈoraa puai. No reira, a tuatapapa noa ˈi tatou i te Petero 2, pene 2, e tapao mai tatou i te mau tuearaa e te rata a Iuda.
Te mau faahopearaa o te mau haapiiraa haavare
3. Eaha tei tupu i mutaa iho ta Petero i parau e e tupu faahou?
3 I muri aˈe i to Petero faaueraa i to ˈna mau taeae ia haapao i te parau tohu, ua parau oia e: “E peropheta haavare hoi to roto [ia Iseraela] i mutaa iho, e e riro atoa i te orometua haavare to roto ia outou.” (Petero 2, 1:14–2:1) Ua noaa i te nunaa o te Atua i mutaa iho te parau tohu mau, ua tia atoa râ ia ratou ia faaruru i te mau haapiiraa viivii a te mau peropheta haavare. (Ieremia 6:13, 14; 28:1-3, 15) Ua papai o Ieremia e: “Tei te mau peropheta i Ierusalema, te ite nei au i te mea riaria ra; i te raveraa i te faaturi, e te haerea ma te haavare.”—Ieremia 23:14.
4. No te aha e tano mau ai ia haamouhia te mau orometua haavare?
4 Ua faataa o Petero i te ohipa e ravehia e te mau orometua haavare i roto i te amuiraa kerisetiano, i te na ôraa e: “O te faatupu omoe noa i te hairesi pohe ra, e te faarueraa i te Fatu [Iesu Mesia] tei hoo ia ratou ra, i te hopoiraa mai i te pohe oioi i nia ia ratou iho.” (Petero 2, 2:1; Iuda 4) Te hotu no roto mai i taua amahamaharaa hairesi ra i te senekele matamua, o te Amuiraa faaroo kerisetiano ïa e vai nei i teie mahana. Ua faaite o Petero e no te aha e tano mau ai ia haamouhia te mau orometua haavare: “E rave rahi te pee i [to] ratou [“haerea taiata,” MN]; e no ratou e faainohia ˈi te eˈa parau mau ra.”—Petero 2, 2:2.
5. O te mau orometua haavare te tumu no te aha?
5 A feruri na! No te faahemaraa a teie mau orometua haavare, e rave rahi i roto i te mau amuiraa o te rave i te haerea taiata. Te taˈo Heleni i hurihia na roto i te parau ra “haerea taiata,” o te tâuˈa-ore-raa ïa i te peu tia, te ereraa i te hitahita ore, te faufau, te faanavenaveraa i te pae taatiraa, te haerea haama. Ua parau o Petero na mua ˈtu e ‘ua maue ê atu [te mau Kerisetiano] i te ino e vai i teie nei ao no te hinaaro tia ore.’ (Petero 2, 1:4) E hoˈi atu râ vetahi i taua ino ra, e o te mau orometua haavare i roto i te mau amuiraa mau te tumu! No reira, e faainohia te eˈa parau mau. Auê te peapea e! Oia mau, e tuhaa teie te tia i te mau Ite no Iehova taatoa i teie nei tau, ia haapao maitai. Eiaha roa ˈtu ia moehia ia tatou e, na roto i to tatou haerea, e nehenehe tatou e hopoi mai i te arueraa i nia i te Atua ra o Iehova e i to ˈna nunaa, aore ra e hopoi mai i te faainoraa i nia ia ratou.—Maseli 27:11; Roma 2:24.
Te faaôraa mai i te mau haapiiraa haavare
6. Na te aha e turai ra i te mau orometua haavare, e nafea e noaa mai ai ia ratou te mea o ta ratou e hinaaro ra?
6 Ma te paari, e tapao mai tatou e mea nafea te mau orometua haavare ia faaô mai i to ratou mau manaˈo viivii. Na mua roa, te na ô ra o Petero e e rave omoe noa ratou i te reira, oia hoi ma te itea-ore-hia, ma te haavarevare. Te na ô râ oia e: “No te nounou taoˈa ra, e taoˈahia ta ratou ia outou i ta ratou parau haavare.” Na te hiaai miimii e turai ra i te mau orometua haavare, mai tei haapapuhia i roto i teie huriraa a Te Bibilia no Ierusalema (Farani): “E tamata ratou ma te ru i te hoo mai ia outou no ratou iho na roto i te mau parau rii haavarevare.” Oia atoa, te na ô ra te tatararaa a James Moffatt e: “No to ratou hiaai tia ore, e faahema ratou ia outou na roto i te mau parau taviri.” (Petero 2, 2:1, 3) E au te mau parau a te mau orometua haavare i te parau tano roa i te taata o te ore e ara i te pae varua, area ra, ua faaineine-maitai-hia ta ratou parau no “te hoo mai” i te taata, ma te faahema ia ratou i te tururaa i te mau opuaraa miimii a te feia haavare.
7. Eaha te haapiiraa philosopho i parare na i te senekele matamua ra?
7 Papu maitai, ua pee te mau orometua haavare o te senekele matamua i te manaˈo o te ao no taua tau ra. I te tau a papai ai o Petero i ta ˈna rata, ua parare te hoê haapiiraa philosopho i piihia Gnosticisme. E tiaturi na te mau gnostique e mea ino anaˈe ta te tino ra, e ta te varua anaˈe te mea maitai. No reira, ua parau vetahi o ratou e, aita e faufaa ta te taata e rave e to ˈna tino. Ia au i ta ratou parauraa, i te pae hopea, eita te taata e tapea mai i teie tino to ˈna. E ua faaoti atura ratou e, e ere te mau hara i te pae tino—e tae noa ˈtu i te hara i te pae taatiraa—i te mea ino. E au ra e, ua haamata teie mau huru manaˈo i te faahema i te tahi e parau na e e Kerisetiano ratou.
8, 9. (a) Eaha te haaferuriraa ruri ê roa tei faaino i te tahi mau Kerisetiano matamua? (b) Ia au i te parau a Iuda, eaha ta vetahi i roto i te amuiraa e rave ra?
8 Ua tapao te hoê taata tuatapapa Bibilia e “i vai na te feia i roto i te Ekalesia o tei ruri ê i te haapiiraa no te karatia,” aore ra no te “aroha [“faito ore,” MN].” (Ephesia 1:5-7) Ia au i teie taata, teie ta vetahi i feruri na: “Te parau ra anei outou e e [aroha faito ore] to te Atua e e tapoˈi oia i te mau hara atoa? . . . E hara anaˈe ïa, no te mea na te [aroha faito ore] o te Atua e tumâ i te mau hara atoa. Oia mau, rahi noa ˈtu ta tatou hara, rahi noa ˈtu te [aroha faito ore] o te Atua i te ohipa.” Aita anei teie huru haaferuriraa i ruri ê roa?
9 Ua patoi atu te aposetolo Paulo i te manaˈo hape no nia i te aroha o te Atua ia ˈna i ani e: “E tamau â tatou i te rave i te hara ia rahi te aroha [faito ore]?” Ua ani atoa oia e: “E rave tatou i te hara no te mea tei raro aˈe tatou i te aroha [faito ore], aore i raro aˈe i te ture ra?” I na uiraa e piti, ua pahono papu o Paulo e: “Eiaha roa ïa.” (Roma 6:1, 2, 15; MN) Papu maitai, mai ta Iuda i faataa na, ua “ruri ê [vetahi] i te aroha [“faito ore,” MN] mau o to tatou Atua ei taiataraa.” Teie râ, te na ô ra o Petero e, no teie mau taata, ‘aore te pohe i varea i te taoto.’—Iuda 4; Petero 2, 2:3.
E mau hiˈoraa tei riro ei faaararaa
10, 11. Eaha na hiˈoraa e toru tei riro ei faaararaa, o ta Petero i horoa mai?
10 No te haapapu e e faautua te Atua i te feia e rave nei i te ino ma te hinaaro mau, ua horoa mai o Petero e toru hiˈoraa no roto mai i te mau Papai, tei riro ei faaararaa. Na mua, ua papai oia e: “Aore te Atua i faaherehere i te mau melahi i rave i te hara ra.” E te na ô ra o Iuda e, teie mau melahi “[aita ratou] i haapao i to ratou iho toroa ra, faarue ihora râ i to ratou parahiraa” i nia i te raˈi. Ua pou maira ratou i nia i te fenua nei hou te Diluvi, e ua rave maira i te tino taata ia nehenehe ratou e taoto e te mau tamahine a te taata nei. Ei faautuaraa no to ratou haerea tia ore, tei ofati i te haerea natura, ua hurihia ˈtura ratou i roto i “te po” (parauhia “Tartare”), aore ra mai ta Iuda e parau ra, ua “tapeahia . . . i te fifi matara ore i raro aˈe i te pouri, e tae noa ˈtu i te haavaraa i te mahana rahi ra.”—Petero 2, 2:4; Iuda 6; Genese 6:1-3.
11 I muri iho, ua faahiti o Petero i te feia i te tau o Noa ra. (Genese 7:17-24) Te na ô ra oia e, i te tau o Noa, “aore [te Atua] i faaherehere [“i te faautua,” MN] i to te ao nei i tahito ra, . . . a hopoi mai ai oia i te diluvi i teie nei ao paieti ore ra.” E i te pae hopea, ua papai o Petero e ua horoa te Atua i te “hiˈoraa na te feia e mau i te paieti ore a muri atura” e “faariro atura i na oire ra o Sodoma e Gomora ei rehu auahi.” Ua horoa mai â o Iuda i teie haamaramaramaraa, “ua rave hua [teie feia] i te peu taiata e ua titau i ta te tino mai tei ore i tia i te natura nei.” (Petero 2, 2:5, 6; Iuda 7, MN) Aita noa te mau tane i taiata e te mau vahine, ua hiaai atoa râ ratou e taati e te tane iho, e peneiaˈe atoa e te animala.—Genese 19:4, 5; Levitiko 18:22-25.
12. Ia au i te parau a Petero, nafea te haerea parau-tia e haamaitaihia ˈi?
12 I te hoê atoa râ taime, ua faahiti o Petero e e haamaitai o Iehova i te feia e tavini ia ˈna ma te haapao maitai. Ei hiˈoraa, ua faatia oia e “faaora ihora [te Atua] ia Noa i te taata i aˈo i te parau-tia ra, o te toovau ïa i te feia i faaorahia ra” i To ˈna faatupuraa i te Diluvi. Ua faatia atoa oia i to Iehova faaoraraa “ia Lota parau-tia ra” i te tau o Sodoma, e ua faaoti oia e: “Ua ite maori [“Iehova,” MN] i te faaora i te feia paieti i roto i te ati ra, e te tapea i te feia parau-tia ore e ia tae i te mahana haavaraa, ia pohe.”—Petero 2, 2:5, 7-9.
Te mau ohipa e faautuahia
13. O vai iho â râ tei faahereherehia no te haavaraa, e eaha paha taua mau taoto ta ratou ra?
13 Ua faataa ê maitai o Petero i te feia tei faahereherehia no te haavaraa a te Atua, oia hoi, “tei titau i ta te tino ra i te hinaaro faufau ra, e tei vahavaha i te feia i hau ra.” E taa atoa ia tatou i te mauruuru ore rahi o Petero i to ˈna parauraa e: “E mǎtaˈu ore, e te mârô i to ratou iho hinaaro, aore ratou e mǎtaˈu ia faaino i te feia [“hanahana,” MN].” Ua papai o Iuda e “teie nei feia, i varea i te taoto rahi, te haaviivii nei i te tino, . . . e te faaino nei i te feia [“hanahana,” MN].” (Petero 2, 2:10; Iuda 8) Ta ratou taoto, o te mau moemoeâ faufau paha i te pae taatiraa o te turai nei ia ratou ia imi hua i te faanavenaveraa taiata. Mea nafea râ ratou ia “vahavaha i te feia i hau ra” e ia ‘faaino i te feia hanahana’?
14. I roto i teihea auraa te mau orometua haavare ia “vahavaha i te feia i hau ra” e ia ‘faaino i te feia hanahana’?
14 Te na reira nei ratou i to ratou haafaufaa-ore-raa i te mana i haamauhia e te Atua. O te mau matahiapo kerisetiano te tia nei no te Atua hanahana ra o Iehova e no ta ˈna Tamaiti, e no reira, te fanaˈo nei ratou i te tahi hanahana tei horoahia mai na ratou. Parau mau, te hape atoa nei ratou, mai ia Petero iho, tera râ, te faaue nei te mau Papai i te mau melo o te amuiraa ia auraro i teie feia hanahana. (Hebera 13:17) E ere râ ta ratou mau hapa i te tumu no te faaino ia ratou. Te na ô ra o Petero e, te mau melahi, “e ore roa ïa e pari faaino [i te mau orometua haavare],” noa ˈtu e e tano roa ia na reira. “Area teie nei feia,” ta Petero ïa e na ô faahou ra, “mai te mau puaa manaˈo ore, te au noa i ta te tino ra, i hamanihia no te haru e no te pohe, i te faainoraa i te mau mea itea ore ia ratou ra, e hope roa ïa i te pohe.”—Petero 2, 2:10-13.
“Amu noa ˈi . . . i te oroa e outou atoa ra”
15. Eaha te mau ravea a te mau orometua haavare, e ihea roa ratou e rave ai i ta ratou mau faahemaraa?
15 Noa ˈtu e ‘te manaˈo nei [teie feia faufau] e mea maitai te hauti i te ao ra,’ e ua riro ratou ‘ei porao e ei ino,’ e feia haavarevare atoa râ ratou. Te ohipa “omoe” nei ratou, ma te “parau haavare,” mai ta Petero i parau na mua ˈtu. (Petero 2, 2:1, 3, 13) No reira, eita ratou e patoi tahaa ˈtu ia tutava te mau matahiapo i te turu i te mau ture morare a te Atua, aore ra e rave tahaa i ta ratou mau peu faanavenaveraa i te pae tino. Area ra, te na ô ra o Petero e te rave hua nei ratou “ma te [“navenave mâha ore,” MN] i ta ratou haavare, amu noa ˈi ratou i te oroa e outou atoa ra.” E ua papai o Iuda e: “O ratou te mau ofai i hunahia i raro i te pape i ta outou mau oroa aroha ra.” (Iuda 12, MN) Oia mau, mai te mau ofai taratara i raro aˈe noa i te pape o te nehenehe e tuparari roa i te pahi, paremo atu ai te mau ihitai i ore i haapao, ua faaino na te mau orometua haavare i te feia haapao ore o ta ratou i faahua here i roto i taua “mau oroa aroha” ra.
16. (a) Eaha taua “mau oroa aroha” ra, e i teihea mau taime e ohipa ˈi te feia taiata i teie nei tau? (b) Te imi nei te mau orometua haavare i teihea mau huru taata, e eaha ˈtura te tia i teie mau taata ia rave?
16 E au ra e, teie “mau oroa aroha,” e mau farereiraa ïa i reira te mau Kerisetiano e tamaa ˈi e e amui ai. Te farerei atoa nei te mau Ite no Iehova i teie nei tau, peneiaˈe i te mau oroa faaipoiporaa, te tahi tamaaraa i rapaeau, aore ra i te hoê po amuimuiraa. Nafea taua mau taata viivii ra ia faaohipa i taua mau taime ra no te faahema i te feia e pau ia ratou? Ua papai o Petero e: “Ua î to ratou mata i te faaturi . . . , i te haafifiraa i te feia papu ore.” E imi to ratou ‘aau mataro i te nounou taoˈa’ i te feia papu ore i te pae varua o tei ore i mau papu i roto i te parau mau. No reira, a feruri i te ohipa i tupu na i te tau o Petero, e a vai ara noa! A patoi i te mau tianianiraa viivii atoa, e eiaha e hema i te nehenehe aore ra te haviti o te hoê taata e ani mai e rave i te tahi peu taiata!—Petero 2, 2:14.
“Te eˈa o Balaama”
17. Eaha na “te eˈa o Balaama,” e mea nafea e 24 000 Iseraela i te rooraahia i te ati?
17 Mea maoro to teie feia “faainohia” iteraa i te parau mau. Peneiaˈe, ia hiˈohia ratou, e feia itoito ïa i roto i te amuiraa. Tera râ, te na ô ra o Petero e: “Ua faarue ratou i te eˈa mau, haere ê atura na te eˈa o Balaama a Bosora ra, o tei hinaaro i te utua o te parau-tia ore ra.” (Petero 2, 2:14, 15) Te eˈa o te peropheta ra o Balaama, oia, ua faaitoito oia i te faahemaraa ia faaturi, ia taoˈahia oia. Ua parau oia i te Arii Moabi ra o Balaka e e faaino te Atua ia Iseraela mai te peu e e hema te nunaa i te faaturi. Ei faahopearaa, e rave rahi mau tavini a te Atua tei hema i te mau vahine Moabi, e e 24 000 o tei haapohehia no to ratou haerea taiata.—Numera 25:1-9; 31:15, 16; Apokalupo 2:14.
18. Nafea o Balaama i te onoono-noa-raa, e eaha ta to ˈna hopea e faahohoˈa ra no te mau orometua haavare?
18 Ua faaite o Petero e ua tapeahia o Balaama i te taime a paraparau mai ai ta ˈna asini ia ˈna, tera râ no to ˈna “hinaaro i te utua o te parau-tia ore,” aita oia i faaea i to ˈna “haerea maamaa” noa ˈtu teie ohipa i tupu. (Petero 2, 2:15, 16) Auê te ino e! Haapao maitai, e te feia atoa mai ia Balaama ra o te tamata noa ˈtu i te faaturori i te mau tavini a te Atua na roto i te faahemaraa ia ratou ia rave i te peu taiata! Ua pohe o Balaama no to ˈna ino, e hiˈoraa ïa no te ohipa e roohia i nia i te feia atoa e pee i to ˈna eˈa.—Numera 31:8.
Ta ratou mau faahemaraa diabolo ra
19, 20. (a) Ua faaauhia te feia e au ia Balaama ra i te aha, e no te aha? (b) O vai ta ratou e faahema, e mea nafea? (c) No te aha tatou e parau ai e e mau faahemaraa diabolo ta ratou, e nafea tatou ia paruru ia tatou iho e i te tahi atu feia?
19 No nia i te feia e au ia Balaama ra, ua papai o Petero e: “E apoo pape ore ïa ratou, mai te ata i pee i te vero ra.” A rave na i te hoê taata i poihâ roa i roto i te medebara, tapae atura oia i te hoê apoo pape e ua mǎrô, o to ˈna ïa pohe. Eita e maerehia i te mea e ‘ua vaiihohia te pouri taotao’ no te feia e au i teie apoo pape ore ra! “Ia parau hoi ratou i te parau rahi faufaa ore faaahaaha ra,” o ta Petero ïa e parau faahou ra, “te vare ra ia ratou, no te rahi o te taiata e te hinaaro o te tino ra, tei ora roa mai no roto i te feia i parahi i roto i te hapa ra.” Te faahema nei ratou i te feia ite ore ma ‘te parau faatiamâ ia ratou,’ area ra, o ta Petero ïa e parau ra, “e tîtî hoi ratou iho na te ino.”—Petero 2, 2:17-19; Galatia 5:13.
20 E mau faahemaraa diabolo ta teie mau orometua iino. E parau mai paha ratou e: ‘Ua ite te Atua e e feia paruparu tatou e te hema ohie noa i te hinaaro navenave. No reira, mai te peu e e hema tatou ma te haamâha i to tatou mau hinaaro i te pae taatiraa, e aroha mai te Atua ia tatou. Mai te peu e e faˈi tatou i ta tatou hara, e faaore mai ïa oia i ta tatou hapa, mai ta ˈna i rave na i to tatou haereraa mai i roto i te parau mau.’ A haamanaˈo na e ua faaohipa atoa te Diabolo i teie huru raveraa i nia ia Eva, ma te tǎpǔ ia ˈna e e nehenehe oia e hara ma te ore e faahapahia. E ua parau atu oia ia Eva e, ia hara noa ˈtu oia i te Atua, e fanaˈo oia i te maramarama e te tiamâraa. (Genese 3:4, 5) Mai te peu e e farerei noa ˈtu tatou i te hoê taata viivii mai teie te huru i roto i te amuiraa, e mea titauhia ia paruru tatou ia tatou iho e i te tahi atu feia, na roto i te haereraa ˈtu e faaite i teie taata i te feia e hopoia ta ratou i roto i te amuiraa kerisetiano.—Levitiko 5:1.
Paruruhia e te ite papu
21-23. (a) Eaha te mau faahopearaa e noaa mai ia ore e faaohipahia te ite papu? (b) Eaha te tahi atu fifi ta Petero i tuatapapa o ta tatou e hiˈo mai i muri iho?
21 Ua faaoti o Petero i teie tuhaa o ta ˈna rata na roto i te vauvauraa i te mau faahopearaa e noaa mai ia ore e faaohipahia te ite o ta ˈna i parau na mua ˈtu e mea faufaa roa no “te ora e te paieti.” (Petero 2, 1:2, 3, 8) Ua papai oia e: “Ua ora hoi ratou i te viivii o teie nei ao i te ite [papu] i te Fatu ra i te [Faa]ora ia Iesu Mesia, a fifi faahou ai e ua vi â ratou i te reira, e ino rahi tei to ratou hopea i tei mutaa ihora.” (Petero 2, 2:20; MN) Auê te peapea e! Ua faarue teie feia i te tau o Petero ra i te tiaturiraa faufaa rahi o te oraraa pohe ore i nia i te raˈi, no te haamâha i to ratou hinaaro navenave i te pae tino no te hoê taime poto noa.
22 No reira o Petero i parau ai e: “E huru maitai aˈe ratou ahiri eiaha roa ia ite i te parau-tia ra, eiaha ia ite ra a fariu ê atu ai i te parau moˈa i tuuhia ˈtu ia ratou ra. Ua tupu iho nei râ ia ratou te maa parau mau ra e, Ua hoˈi te urî i to ˈna iho ruai, e te maiaa i mâ ra i to ˈna taaviriviriraa i te vari.”—Petero 2, 2:21, 22; Maseli 26:11.
23 Te tahi atu fifi o tei haamata na i te faaino i te mau Kerisetiano matamua, hoê â ïa e te fifi e faaino nei i vetahi i teie nei tau. I taua tau ra, ua amuamu vetahi no te mea e au ra e eita te vairaa mai o te Mesia i tǎpǔhia e tae mai. E tuatapapa anaˈe na e mea nafea to Petero faatitiaifaroraa i teie tumu parau.
Te haamanaˈo ra anei outou?
◻ Eaha na hiˈoraa e toru tei riro ei faaararaa ta Petero i faahiti?
◻ Mea nafea te mau orometua haavare ia “vahavaha i te feia i hau ra”?
◻ Eaha te eˈa o Balaama, e nafea paha te feia e pee nei i teie eˈa ia tamata i te faahema ia vetahi ê?
◻ Eaha te mau faahopearaa e noaa mai ia ore e faaohipahia te ite papu?
[Hohoˈa i te api 16, 17]
Ua riro o Balaama ei hiˈoraa tei riro ei faaararaa