Сиз биләмсиз?

Археологлар Бәлшазарниң яшиғанлиғини вә Бабилниң падишаси болғанлиғини қандақ дәлиллигән?

КӨП жиллар давамида Муқәддәс китапни тәнқит қилғучилар Даниял китавида тилға елинған Бәлшазар дегән падиша тарихта болмиған дәп кәлгән (Дан. 5:1). Чүнки археологлар шу падишаниң һәқиқәтән яшиғанлиғиға һеч испат тапалмиған еди. Лекин 1854-жили уларниң көзқариши өзгәргән. Немә сәвәптин?

Шу жили британиялик консул Джон Джордж Тейлор бүгүнки күндики Ирақниң җәнүбиға җайлашқан қедимий Ур шәһириниң хараблирини тәтқиқ қилған. У бәк йоған бир мунариниң ичидә сеғиз лайдин ясалған бирнәччә цилиндрни тепивалған. Һәрбир цилиндрниң узунлиғи тәхминән 10 сантиметр болған. Бу цилиндрларда оюп йезилған сөзләр болған. Уларниң биридә Бабил падишаси Набонид билән униң тунҗа оғли Бәлшазарға узун өмүр тилигән дуа йезилған еди. Бу Бәлшазарниң растинла һаят кәчүргәнлигини дәлилләйду. Буни һәтта тәнқит қилғучиларғиму етирап қилишқа тоғра кәлгән.

Амма Муқәддәс китапта Бәлшазарниң пәқәт мәвҗут шәхсла әмәс, падиша болғанлиғиму йезилған. Тәңқит қилғучилар буниңғиму гуман билән қариған. Мәсилән, 19-әсирдә инглиз алим Вильям Тальбот мундақ язған: «Бәлшазар билән униң дадиси Набонид бир вақитта һөкүмранлиқ қилған. Лекин буниңға һечқандақ дәлил-испат йоқ».

Амма Бәлшазарниң дадиси Набонид падиша бирнәччә жил пайтәхттин жирақ яшиғанлиғи йезилған башқа бир сеғиз топа цилиндр тепилғанда, бу талаш-тартиш һәл қилинған. Набонид падишаниң орниға ким һөкүмранлиқ қилған? Британия қамусида йезилғандәк, Набонид падиша дөләттин кетип қалғанда, у тәхтини вә қошунлириниң тәңдин толисини оғли Бәлшазарниң қолиға тапшуруп кәткән. Шуңа шу чағда Бәлшазар дадисиниң орниға һөкүмранлиқ қилған дәп ейтишқа болиду. Шу сәвәптин, археолог вә тилшунас Алан Миллардниң ейтишичә, Бәлшазарниң Даниял китавида «падиша» дәп аталғанлиғи орунлуқ болған.

Әлвәттә, Худаниң хизмәтчилири үчүн Даниял китавиниң ишәнчлик екәнлигигә вә Худа тәрипидин роһландурулғанлиғиға асасий дәлил-испат — Муқәддәс китапниң өзи (Тим. 2-х. 3:16).