Барчә христианлар Мәсиһ әгәшкүчилириму?

ДУНИЯДА қанчә христианлар бар? Бир тәтқиқатқа асасланғанда, 2010-жили пүтүн дунияниң җай-җайлирида 2, 3 миллиард киши христиан диниға етиқат қилған («Atlas of Global Christianity»). Лекин нәқ шу тәтқиқәт улар 41 000тин көпирәк мәзһәпкә төвә болмақта дәйду. Һәрбириниң өз тәлиматлири вә қаидә-йосунлири бар. Шуңа бәзиләр һәрхил христиан динлирини көрүп, немә үчүн гаңгирап қалидиғанлиғи, һәтта үмүтсизлинидиғанлиғи чүшинишкә болиду. Улар: «Христиан динлириға етиқат қиливатқанларниң һәммиси Мәсиһ һәқиқий әгәшкүчилириму?»— дәп соал сорап ойлиниши мүмкин.

Бир вәзийәтни тәсәввур қилип беқиң: бир киши дөләт чегарисидин өткинидә, у өзиниң қайси дөләтниң пухраси екәнлигини ейтиду. У буни тәстиқләш үчүн паспорт көрситиши лазим. Худди шуниңға охшаш, кишиниң мән Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчиси дейишиниң өзила йетәрлик әмәс. У өзиниң Мәсиһ әгәшкүчиси екәнлигини испатлиши зөрүр.

«Мәсиһий» дегән сөз тәхминән милади 44-жилдин кейин кирип кәлгән. Муқәддәс китапни қәләмгә алған тарихшунас Луқа мундақ дегән: «Антакя шәһиридә шагиртлар Худаниң ирадиси бойичә дәсләп қетим мәсиһийләр дәп аталди» (Әлчиләр 11:26). Диққәт қилған болсиңиз, Әйсаниң шагиртлири «мәсиһийләр» дәп аталған еди. Лекин Әйсаниң һәқиқий шагиртлири кимләр? Бир луғәттә мундақ чүшәндүрүлгән: «Әйсаниң әгәшкүчиси болуш дегәнлик инсанниң өз җенини айимай, пида қилишқа тәйяр болуп һаят кәчүрүши дегәнликтур» («The New International Dictionary of New Testament Theology»). Демәк, Мәсиһниң һәқиқий әгәшкүчиси — бу мәсиһий йолниң асасчиси болған һәзрити Әйсаниң тәлимлири вә әмирлиригә сөзсиз вә қәтъий әмәл қилидиған киши.

Хош, бүгүнки күндә өзлирини Мәсиһий әгәшкүчиси дәп атидиғанларниң арисидин бундақ адәмләрни тепиш мүмкинму? Әйса пәйғәмбәр униң һәқиқий әгәшкүчилирини қандақ ениқлашқа болидиғанлиғи һәққидә немиләрни дегән? Келиң, Муқәддәс китаптин бу соалларниң җаваплирини көрүп чиқайли. Кейинки бир қатар мақалиләрдә Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчилирини ениқлашқа ярдәм беридиған 5 алаһидиликни муһакимә қилимиз. Йәнә, биз биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири бу намиға қандақ лаяқәтлик болғанлиғини көрүп чиқимиз. Униңдин башқа, бүгүнки күндә өзлирини Әйсаниң әгәшкүчиси дәп атидиғанлар арисида кимләр бу намға лаяқәтлик болуватқанлиғини биләләймиз.

«Мениң тәлимим бойичә иш көрсәңлар»

«Әгәр мениң тәлимим бойичә иш көрсәңлар, мениң һәқиқий шагиртлирим болисиләр. Силәр һәқиқәтни тонуп йетисиләр вә һәқиқәт силәрни азат қилиду» (Йоһан 8:31, 32, ЙД)

Бу немини билдүриду? Һәзрити Әйса «тәлимим» дегәндә, асмандики Атисиниң униңға бәргән тәлимлирини көздә тутқан. У мундақ дегән: «Мени әвәткән Атам нәқ немә ейтишим керәклигини әмир қилди» (Йоһан 12:49). Һәзрити Әйса асмандики Атиси Йәһваға дуа қилғанда, шуни дегән: «Сениң сөзүң һәқиқәттур». У үгәткәнлириниң һәқ екәнлигини тәстиқләш үчүн дайим Худа Сөзидин айәтләрни нәқил кәлтүргән (Йоһан 17:17; Мәтта 4:4, 7, 10). Шуңа Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчилири униң «тәлими бойичә иш көриду», йәни Худа Сөзи болған Муқәддәс китапниң «һәқиқәт» екәнлигини қобул қилип, иман-етиқат вә әдәп-әхлақ мәсилилиридә бу китаптин йол-йоруқ вә мәслиһәт издәйду.

Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири қандақ йол тутқан? Һәзрити Әйсаға охшаш әлчи Паул Муқәддәс Язмиларни чоңқур һөрмәтлигән. У мундақ дегән: «Пүтүн Язмилар Худа тәрипидин роһландурулған вә... пайдилиқтур» (Тимотийға 2-хәт 3:16). Йәнә етиқатдашлириға тәлим беришкә тәйинләнгән әрләр ишәнчлик тәлимдә чиң туруши керәк еди (Титқа 1:7, 9). Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири бемәна пәлсәпә вә беһудә қуруқ гәп-сөзләрни рәт қилиши керәк еди. Чүнки буларниң һәммиси инсанларниң урп-адәтлири вә бу дунияниң йүзәки көзқарашлири болуп, Мәсиһниң тәлимигә зиттур (Колосилиқларға 2:8).

Бүгүнки күндә кимләр бу алаһидиликкә мас һәрикәт қилиду? Католик чиркоси өз тәлиматлири сәвәплик пәқәт Муқәддәс китапқила әмәс, бәлки башқа әнъәниләргиму асаслинип йол-йоруқ издәйду. Сәвәви католик чиркоси өз әнъәнилиригә Муқәддәс китап тәлимлиригә охшаш чоң әһмийәт бериду. «Маклинз» журналида Канадиниң Торонто шәһиридики бир роһаний аялниң сөзлири кәлтүрүлгән. У мундақ дегән: «Немә үчүн биз икки миң жил бурун болған инқлабчи авазиға қулақ селишимиз керәк? Биздә һаяҗанландуридиған пикирлиримиз барғу. Әйса вә Муқәддәс китапниң сөзлиригә қулақ селиш дайим пикирлиримизниң күчини аҗизлаштуриду».

Католик қамусида Йәһва гувачилири һәққидә мундақ дейилгән: «Улар иман-етиқат вә әдәп-әхлақ мәсилилиридә пәқәт Муқәддәс китапқила асаслинип йол-йоруқ издәйду» («New Catholic Encyclopedia»). Йеқинда Канадида бир Йәһва гувачиси әр билән параңлашқанда, у киши Йәһва гувачисиниң сөзини бөлүп, етиқатдишимизниң қолидики Муқәддәс китапқа ишарә қилип, мундақ деди: «Кимлигиңизни қолуңиздики китаптин чүшәндим».

«Уларму дунияға мәнсүп әмәс»

«Дуния уларға өч болди, чүнки... уларму дунияға мәнсүп әмәс» (Йоһан 17:14)

Бу немини билдүриду? Һәзрити Әйса бу дунияға мәнсуп болмиғач, иҗтимаий вә сәясий ишларға арилашмиған. У шундақ чүшәндүргән: «Мениң Падишилиғим бу дуниядин әмәс. Әгәр Падишалиғим бу дуниядин болған болса, шагиртлирим йәһудийларниң қолиға чүшмәслигим үчүн күришәтти» (Йоһан 18:36). Шуниңдәк, у әгәшкүчилирини Худа Сөзигә зит болған дунияниң көзқариши, гәп-сөзлири вә иш-һәрикәтлирини үлгә қилмаслиққа үндигән (Мәтта 20:25—27).

Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири қандақ йол тутқан? Диншунас Джонатон Даймондниң ейтишичә, «биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири ақивети қандақ болушидин қәтъийнәзәр, мәсилән мәсхирә, қамақ җазаси яки өлүмгә қаримастин, урушқа қатнишиштин ваз кәчкән». Улар бетәрәп турушидин ваз кечишниң орниға, азап-оқубәтләрни чекишкә тәйяр болған еди. Униңдин башқа, Әйсаниң әгәшкүчилири башқилардин әхлақий җәһәттин пәриқләнгән. Уларға шундақ дейилгән: «Силәр һазир шәһваний турмуш кәчүрүшни тохтитип, улар билән бир йолда маңмиғачқа, улар әҗәплинип, силәрни һақарәтләватиду» (Петрусниң 1-хети 4:4, ЙД). Тарихшунас Уилл Дюрантниң йезишичә, «шәһваний турмуш кәчүргән бу дуниядики адәмләр Мәсиһ әгәшкүчилириниң жуқури әхлақий пак жүрүш-турушини көрүп, терикип жүргән».

Бүгүнки күндә кимләр бу алаһидиликкә мас һәрикәт қилиду? Мәсиһ әгәшкүчилириниң бетәрәплиги һәққидә бир қамуста мундақ йезилған: «Диний етиқат түпәйли қолға қурал елиштин ваз кечишни ақлашқа һеч сәвәп йоқ» («New Catholic Encyclopedia»). Бир гезиттики мақалидә ейтилғандәк, бир кишилик һоқуқ тәшкилатниң «Африкилиқларниң һоқуқлири» намлиқ доклати асасида, 1994-жили йүз бәргән Руандидики ирқ қирғинчилиққа Йәһва гувачилири қатнашмиди, әксинчә барчә чирколар бу шәпқәтсиз қан төкүшкә қатнашти» (Reformierte Presse).

Нацистлар һөкүмранлиғиниң вақтидики Чоң қирғинчилиқ яки Холокост һәққидә сөзләп, бир муалим шундақ деди: «Аддий пухралардин тәшкилләнгән һечбир гуруһ яки тәшкилат кәң көләмлик ялғанчилиқ, шәпқәтсизлик, һәтта вәһшийликләргә қарши чиқмиди». Амма бу киши АҚШ Чоң қирғинчилиқ ядикарлиқ музейға мураҗиәт қилғандин кейин мундақ дәп язди: «Әнди, соалимға җавап таптим». Бу киши Йәһва гувачилириниң, һәтта улар рәһимсиз муамилигә учриған болсиму, диний етиқадидин ваз кәчмәй, садиқлиқта чиң турғанлиғини биливалди.

Уларниң әхлақ өлчәмлири һәққидә немә дейишкә болиду? Бир журналда мундақ йезилған: «Бүгүнки күндә яш католикларниң көпинчиси бирәр киши билән турмуш қурмай яшаш вә некадин алдинқи җинсий мунасивәттә болуш һәққидә чиркониң үгәткәнлиригә қошулмайду». Бир журналда бир диний хизмәтчиниң сөзлири кәлтүрүлгән: «Чүшәнгинимдәк, адәмләрниң көпинчиси, мениңчә 50 проценттин көпирәк кишиләр той қилиштин авал биллә яшайду». Бир қамуста болса: «Йәһва гувачилири жуқури әхлақ өлчәмлиригә мас яшашни әвзәл көриду»,— дейилгән («The New Encyclopædia Britannica»).

«Бир-бириңларни сөйүңлар»

«Мән силәргә йеңи бир әмир беримән: бир-бириңларни сөйүңлар. Мән силәрни сөйгингәимдәк, силәрму бир-бириңларни сөйүңлар. Әгәр араңларда сөйгү-муһәббәт болса, буниңдин һәммиси силәрниң мениң шагиртлирим екәнлигиңларни билиду» (Йоһан 13:34, 35, ЙД)

Бу немини билдүриду? Һәзрити Әйса әгәшкүчилиригә: «Мән силәрни сөйгинимдәк, силәрму бир-бириңларни сөйүңлар»,— дегән (Йоһан 13:34, 35, ЙД). Әйса пәйғәмбәр уларни қандақ сөйгән? У мәйли әрләр, аяллар яки башқа милләтләрдин чиққанлар болсун, һәммисини тәң көрүп, уларни сөйгән (Йоһан 4:7—10). Әйсаниң сөйгү-муһәббити уни өз җенини айимай, вақти вә күчини чиқирип, адәмләргә ярдәм беришкә дәвәт қилған (Марк 6:30—34). Буниңдин ташқири, һәзрити Әйса өз сөйгү-муһәббитини тәңдиши йоқ усулда ипадилигән. У мундақ дегән: «Меһриван падичи қойлири үчүн җенини бериду» (Йоһан 10:11).

Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири қандақ йол тутқан? Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчиләр бир-бирини қериндаш дәп чақирған еди (Филимунға 1, 2). Улар «йәһудий билән грекниң пәрқи йоқ, чүнки барлиқ чақириватқанлар үчүн бай, һәммисиниң үстидин бирла Рәбтур» дәп һесаплиғач, җамаәтлиридә барлиқ милләтләргә мәнсүпләрни иллиқ қарши елип, қобул қилған (Римлиқларға 10:11, 12). Милади 33-жили Әллигинчи күн байрими өткәндин кейин Йерусалимдики шагиртлар «мал-мүлкини сетип, пулини һәркимниң еһтияҗиға қарап тәхсим қилишатти». Немә үчүн? Улар йеқинда суға чөмдүрүлүштин өткән шагиртларниң Йерусалимда қелип, «әлчиләрниң тәлимигә чөкүш[ини]» халиған (Әлчиләр 2:41—45). Уларни бундақ йол тутушқа немә дәвәт қилған? Әлчиләр өлүп, тәхминән 200 жил өткәндин кейин Тертуллиан исимлиқ язғучи башқиларниң Әйса әгәшкүчилири һәққидә немә дегәнлигини язған: «Улар бир-бирини нәқәдәр қаттиқ сөйиду. Улар һәтта бир-бири үчүн җан пида қилишқиму тәйяр».

Бүгүнки күндә кимләр бу алаһидиликкә мас һәрикәт қилиду? 1837-жили нәшир қилинған вә Рим империясиниң ғулитилишини тәсвирлигән бир тарихий китапта нурғун әсирләр бойи өзлирини христиан дәп атиғанлар «етиқатсиз кишиләрниң көрсәткән қизғинлиғи сәвәвидин әмәс, бәлки бир-биригә йәткүзгән зиян сәвәвидин көпирәк азапланған» («The History of the Decline and Fall of the Roman Empire»). Йеқинда Америкида елип берилған бир издиниш христианларниң диний һис-туйғулири билән милләтчилик оттурисида күчлүк бағлиниш барлиғини ашкарә қилди. Адәттә һәр түрлүк дөләтләрдә яшайдиған бир чиркониң әзалири бир-биридин бөлүнгән. Шу сәвәптин, имандашлиридин бири муһтаҗлиқта қалса, улар униңға ярдәм беришни халимайду.

2004-жили Америкидики Флорида штатида икки ай ичидә боран-чапқун апити төрт қетим йүз бәргән вақитта, Флорида штати пәвқуладдә әһваллар комитет риясәтчиси комитетиниң бәргән ярдими қанчилик тоғра ишлитилидиғанлиғини тәкшүрүшни қарар қилди. У Йәһва гувачилиридәк һечбир башқа тәшкилат яхши тәшкилләнмигәнлигини тәкитлиди. У һәтта Йәһва гувачилириға һәммә еһтияҗ нәрсиләрни елишни тәвсийә қилди. Буниңдин авал, 1997-жили бир топ Йәһва гувачилири Конго Җумһурийитидә муһтаҗлиқта қалған етиқатдашлириға вә башқа кишиләргә дорилар, озуқ-түлүкләр вә кийим-кечәкләрни йәткүзүп бәргән еди. Шу вақитта Европидики Йәһва гувачилири 1 000 000 долларға баравәр ярдәм әвәтти.

«Сениң исмиңни мән уларға аян қилдим»

«Сән дуниядин маңа бәргән адәмләргә Сениң исмиңни ечип бәрдим... Сениң исмиңни мән уларға аян қилдим һәм йәниму аян қилимән» (Йоһан 17:6, 26).

Бу немини билдүриду? Һәзрити Әйса хизмәттә Худаниң исмини ишлитип, башқиларға уни аян қилған. У Муқәддәс китапни қайта-қайта оқуп, Худаниң исмини аваз чиқирип оқуп берәтти (Луқа 4:16—21). У өз шагиртлириға: «Атам, Сениң исмиң муқәддәсләнсун»,— дәп дуа қилишни үгәткән (Луқа 11:2).

Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчилири қандақ йол тутқан? Әлчи Петрус Йерусалимдики ақсақалларға Тәңри Йәһва пәриқлиқ милләтләрдин «Өз исми билән атилидиған хәлиқни» жиққанлиғини ейтқан (Әлчиләр 15:14).Әлчиләр һәм башқа Мәсиһ әгәшкүчилириму: «Йәһваниң исмини чақириватқан һәрбир адәм қутқузулиду»,— дәп җакалиған (Әлчиләр 2:21; Римлиқларға 10:13). Шуниңдәк, улар өз хәтлиридә Худаниң исмини ишләткән. Тәхминән милади III әсирниң ахирида йезилған Тосефта дәп атилидиған йәһудий қанунлириниң топлимида Мәсиһ әгәшкүчилириниң көйүватқан қолязмилири һәққидә қарши чиққучиларға шундақ көрсәтмә берилгән: «Инҗил вә минимларға (бәлким йәһудий Мәсиһ әгәшкүчилири) мәнсүп болған башқа китапларни оттин чиқармаңлар. Әксинчә, Худаниң исми бар китаплар көйүшкә рухсәт қилиниду».

Бүгүнки күндә кимләр бу алаһидиликкә мас һәрикәт қилиду? Бир Муқәддәс китап тәрҗимисиниң кириш сөзидә шундақ дейилгән: «Әйса Мәсиһ туғулушидин хелә вақит илгири йәһудий динида Худаниң хас исмини ишлитиш тохтиған еди. Христиан динлириму Худаниң хас исмини ишлитишни тохтатқан. Чүнки уларниң ой-пикричә, Худаниң исмини ишлитиш худди исимлири бар башқа илаһлар болғачқа, бу исим башқиларниңкидин аҗритишқа муһтаҗ болғанға охшаш» («Revised Standard Version of the Bible»). Шу сәвәптин, Худаниң хас исми «Худа» яки «Пәрвәрдигар» дегән нам-унванларға алмаштурулған еди. Йеқинда католик диний хизмәтчилиригә шундақ көрсәтмә берилди: «Мәдһийә нахшилирида вә дуаларда «ЙҺВҺ»a шәклидики Худаниң хас исми һәргиз ишләтмәслик, һәтта тилға алмаслиқ керәк».

Бүгүнки күндә кимләр Худаниң хас исмини ишлитип, башқиларға ашкарилайду? Қирғизстандики Сергей исимлиқ әр киши өсмүр чеғида бир кинони көрүп, униңда Худаниң хас исми Йәһва ишлитилгәнлигини байқиди. Буниңдин кейин у он жил ичидә Худаниң исмини аңлимиған. Кейин Сергей Америкиға көчти вә шу йәрдә униңға Йәһва гувачилири келип, Муқәддәс китаптин Худаниң хас исмини көрсәтти. Йәһва гувачилириниң Худаниң исмини ишлитиватқанлиғини көрүп, бәк хошал болди. Бир луғәттә «Тәңри Йәһва» дегән сөз-ибарә тоғрисида шундақ ениқлима берилгән: «Тәңри Йәһва — Йәһва гувачилири Һәммигә Қадир Худа дәп етирап қилидиған вә ибадәт қилидиған йеганә Шәхстур» (Webster’s Third New International Dictionary).

[Изаһәт]

«Падишалиқ һәққидики мошу хуш хәвәр... вәзә қилиниду»

«Падишалиқ һәққидики мошу хуш хәвәр пүткүл йәр йүзи бойичә барлиқ хәлиқләргә гувалиқ үчүн вәзә қилиниду, мана шу чағда ахир келиду» (Мәтта 24:14).

Бу немини билдүриду? Инҗил китаплириниң бәзилирини қәләмгә алған Луқа һәзрити Әйса һәққидә: «У шәһәрму шәһәр вә йезиму йеза Худаниң Падишалиғи һәққидики хуш хәвәрни җакалап һәм вәзә қилип жүрди»,— дәп язған (Луқа 8:1). Әйса пәйғәмбәр өзи: «Мән Худаниң Падишалиғи һәққидики хуш хәвәрни башқа шәһәрләрдиму җакалишим керәк, чүнки мән мошу иш үчүн әвәтилдим» (Луқа 4:43). У шагиртлирини шәһәрму шәһәр вә йезиму йезә вәз қилиш үчүн әвәтип, мундақ дегән: «Дунияниң булуң-пушқақлириғичә мениң гувачиси болисиләр» (Әлчиләр 1:8, ЙД; Луқа 10:1).

Биринчи әсирдики Мәсиһ әгәшкүчлири қандақ йол тутқан? Әйсаниң әгәшкүчилири пурсәтни қолдин бәрмәй униң ейтқанлириға дәрру әмәл қилған. «Улар һәр күни мәркизий ибадәтханида вә өйму-өй тохтатмай тәлим бәрди вә Мәсиһ Әйса тоғрисида хуш хәвәрни җакалиди» (Әлчиләр 5:42). Кишиләрниң мәхсус бир топи әмәс, бәлки һәммиси вәз қилған. Тәрихшунас Неандер: «Цельсес биринчилардин бири болуп, Мәсиһ әгәшкүчилиригә қарши язған. У жуң урғучилар, аяқ тиккүчиләр, толдурғучилар, әң қопал латапәтлик кишиләрниң қизғинлиқ билән хуш хәвәрни вәз қилғанлиғи үстидин күлгән»,— дәп язған. Жан Бернарди болса, өз китавида мундақ язған: «Әйсаниң әгәшкүчилири һәммила йәргә вә һәр кимгә берип, вәз қилған еди. Уларни һәммила йәрдә, шәһәрләрдә, аммивий орунларда вә өйләрдә учритиш мүмкин еди. Адәмләр уларни қобул қилса-қилмиса, улар дунияниң булуң-пушқақлириғичә вәз қилатти» («The Early Centuries of the Church»).

Бүгүнки күндә кимләр бу алаһидиликкә мас һәрикәт қилиду? Англикан чиркосиниң роһанийси Дэйвид Уотсон шундақ дәп язди: «Бүгүнки күндә адәмләр роһий нәрсиләргә зади қизиқмиғанлиғиниң асасий бир сәвәви, чирко өзиниң тәлим бериш вә вәз қилиш вәзипилирини муһим әмәс дәп қарайду». Хосе Луис Перес Гвадалупе өз китавида евангелистлар, адвентистлар вә башқа мәзһәпләрни тәсвирләп, уларниң өйму-өй вәз қилмайдиғанлиғини тәкитләйду. У Йәһва гувачилири һәққидә болса: «Улар дайим өйму-өй вәз қилиду»,— дәп язди («Why Are the Catholics Leaving?»).

Джонатан Тёрли байқиғанлирини вә ой-пикрини билдүрди: «Йәһва гувачилири һәққидә десәк, көпинчә адәмләр өзлириниң өйигә қолайсиз вақитта кәлгән вәз ейтқучиларни тәсәввур қилиду. Амма өйму-өй жүрүп, вәз қилиш Йәһва гувачилири үчүн адәмләр билән етиқади һәққидә параңлишишла әмәс, бәлки уларниң иман-етиқадиниң ипадисиниң өзидур» («Cato Supreme Court Review, 2001–2002»).

[9-бәттики рамка]

Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчилирини ениқлашқа ярдәм беридиған алаһидиликләр

Бу бир қатар мақалиләрдә Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчилирини ениқлашқа ярдәм беридиған Муқәддәс китапқа асасланған алаһидиликләрни көрүп чиқтуқ. Сизниңчә, кимләр бу алаһидиликләргә мас келиду? Өзлирини Мәсиһ әгәшкүчиси дәп атидиған он миңлиған гуруһлар вә мәзһәпләр бар болсиму, һәзрити Әйсаниң өз әгәшкүчилиригә немә дегәнлигини унтумаң: «Мени “Тәхсирим, Тәхсирим” дегәнләрниң һәммисила асмандики Падишалиққа кирмәйду, бәлки пәқәт асмандики Атамниң ирадисини орунлиғучила кириду» (Мәтта 7:21, ЙД). Асмандики Ата Худаниң ирадисини орунливатқан кишиләрни, йәни Әйсаниң һәқиқий әгәшкүчилири болушқа лаяқәтлик кишиләрни тепип уларға қошулсиңиз, Худа Падишалиғи астидики мәңгүлүк бәрикәтләргә еришәләйсиз. Бу Падишалиқниң бәрикәтлири һәққидә көпирәк мәлуматқа еришиш үчүн сизгә бу нәширни бәргән Йәһва гувачилиридин ярдәм сораң (Луқа 4:43).