DANIELE
1 Kunyamo watatu wuviali wa Soma Yehoyakimi+ wo ko Yuda, Soma Nevukandesa wo ko Bavulono weya vo Yerusalãi kuenje wa yi ñuala ocingonja.+ 2 Kuenje Yehova wa eca Soma Yehoyakimi wo ko Yuda peka lia+ Nevukandesa kumue lovikuata vimue vionjo* ya Suku yocili kuenda wa vi nena kofeka yo Sinare*+ vonjo* ya suku yaye. Eye wa kapa ovikuata viaco vohondo yoku seleka ukuasi wa suku yaye.+
3 Noke soma wa handeleka Asepenase kesongo wa velapo welombe liaye, oco a nene va Isareli* vamue oku kongelamo vana va panga onepa kocitumbulukila colosoma kuenda colombuale.+ 4 Va Isareli vaco te amalẽhe* vana ka va kuete etondelo okuti, va posoka, va kuete olondunge, lukũlĩhĩso,+ lelomboloko kuenda va tẽla oku vumba velombe lia soma. Asepenase wa sukilile oku va longisa oku soneha* kuenda oku va longisa elimi lia va Kaldea. 5 Handi vali, soma wa va sokiyila onjongo yokulia yeteke leteke okuti, yi tunda kovilia via velapo via soma kuenda kovinyu eye a nyua nyua. Ovo va sukilile oku pindisiwa* anyamo atatu kuenda kesulilo liotembo yaco va sukilile oku iñila kupange wa soma.
6 Pokati kamalẽhe vaco pa kala vamue vakuacikoti* ca Yuda okuti: Daniele,*+ Hananiya,* Misaeli* kuenda Asariya.*+ 7 Kesongo wa velapo welombe wa va luka olonduko;* Daniele wo luka Beltesiatare,+ Hananiya wo luka Sadrake, Misaeli wo luka Mesake kuenda Asariya wo luka Aved-Nego.+
8 Pole, Daniele wa nõlapo vutima waye okuti, eye ka li vĩhisa lovilia via velapo via soma ale ovinyu eye a nyua nyua. Kuenje wa pinga ku kesongo wa velapo welombe oco o wecelele okuti, ka li ovina viaco via ponduile oku u vĩhisa. 9 Kuenje Suku yocili wa lingisa okuti kesongo wa velapo welombe o lekisa ocali kuenda ohenda ku Daniele.+ 10 Pole, kesongo wa velapo welombe wa sapuila Daniele hati: “Ñuetele usumba ñala yange soma, una wa sokiya okulia kuenda ovinyua viene. Nye ci ka pita nda eye wa limbuka okuti ene vu molẽha ndu okuti ka vu kuete uhayele uwa ndowu wamãlehe* vakuavo vakuotunga wene? Ene vu ndi lingisa oku kuata eko* kovaso ya soma.” 11 Pole, kondavululi yina ya nõliwa la kesongo wa velapo welombe oco yi tate Daniele la Hananiya la Misaeli kuenda Asariya, Daniele wa popia layo hati: 12 “Seteka handi akuenje vove vokuenda kuoloneke ekũi kuenda va ece kokuetu ovaima o vepia oco tu lie kuenda ovava; 13 noke sokisa emolẽho lietu lemolẽho liamalẽhe* vana va kasi oku lia ovilia via velapo via soma kuenje linga lakuenje vove ndomo ci likuata lovina o mola.”
14 Omo liaco, ondavululi ya tava kocisimĩlo cavo kuenje wa va seteka vokuenda kuoloneke ekũi. 15 Kesulilo lioloneke ekũi emolẽho liavo lia velelepo kuenda va kuatele uhayele uwa* okuti, amalẽhe* vosi vana va kala oku lia ovilia via velapo via soma, ci sule. 16 Omo liaco, ondavululi yamamako oku va ĩha ovaima o vepia kuenje ka ya endaile vali oku eca kokuavo ovilia via velapo kuenda ovinyu ya soma. 17 Suku yocili wa eca kamalẽhe* ava vakũala ukũlĩhĩso lelomboloko liovisonehua viosi kuenda olondunge; kuenje Daniele wa kuata elomboloko liovinjonde viosi kuenda violonjoi.+
18 Kesulilo liotembo yina soma a sokiyile oco amalẽhe vosi va tualiwe kovaso aye,+ kesongo wa velapo welombe wa va nena ku Nevukandesa. 19 Eci soma a sapela lavo, vocimunga cosi ka mua sangiwile laumue wa lisokele la Daniele, la Hananiya, la Misaeli kuenda Asariya;+ kuenje ovo vamamako oku vumba kovaso a soma. 20 Kovina viosi soma a enda oku pula kokuavo okuti mua kongelele olondunge lelomboloko, eye wa limbuka okuti ovo va velelepo calua okuti, vakualumbu vosi la vakuakutãha+ vana va kala vuviali waye wosi ci sule. 21 Kuenje Daniele wamamako oku kala kocitumãlo caco toke kunyamo watete wa Soma Kuro.+
2 Kunyamo wavali wuviali waye, Nevukandesa wa lota olonjoi vimue kuenje eye* wa sakalalele calua+ okuti ka tẽlele oku pekela. 2 Omo liaco, soma wa tuma oku kovonga vakualumbu, vakuakutãha, lovimbanda kuenda va Kaldea* oco va sapuile soma onjoi yaye. Kuenje ovo va iñila kuenda va talama kovaso a soma.+ 3 Noke soma wa va sapuila hati: “Nda lota onjoi yimue kuenda nda* sakalala, momo ndi yongola oku kũlĩha eci nda lota.” 4 Va Kaldea va tambulula soma velimi lio Aramaiku vati:*+ “A soma kala lomuenyo otembo ka yi pui. Lombolola onjoi kakuenje vove kuenje tu ku sapuila elomboloko liaco.”
5 Soma wa tambulula va Kaldea hati: “Ondaka yange ya sulako yeyi: Nda ka wa ndi sapuilili onjoi kumue lelomboloko liaco, ene vu ka tetiwa vovinimbu kuenda olonjo viene vi linga olokalete* viowiñi. 6 Pole, nda wa ndi sapuili onjoi kumue lelomboloko liaco, ngeca kokuene olombanjaile kuenda onima kumue lesumbilo lialua.+ Omo liaco, ndi sapuili onjoi kuenda elomboloko liaco.”
7 Ovo va tambulula onjanja yavali vati: “Soma a lombolole onjoi kakuenje vaye kuenje tu ku sapuila elomboloko liaco.”
8 Soma wa tambulula hati: “Ame nda kũlĩha ciwa okuti ene vu kasi oku seteka oku cilua oku ndi sapuila oco vu kuati otembo yalua yoku sokolola, momo ene wa limbuki eci nda nõlapo. 9 Nda ka wa ndi sapuilili onjoi, kuli lika eyambulo limosi ku vosi yene. Pole, ene wa litavi pokati oco vu ndi sapuili ovina viuhembi kuenda vielimbi loku lavoka okuti, ndi ka pongolola ocisimĩlo cange. Omo liaco, ndi sapuili onjoi kuenje ndi kũlĩha okuti ene vu tẽla oku situlula elomboloko liaco.”
10 Va Kaldea va tambulula soma vati: “Kilu lieve* ka kuli omunu o tẽla oku linga eci soma a kasi oku pinga, momo layimue osoma yinene ale onguluvulu ya pingile ocina cimue ndeci komunu ukualumbu ale ukuakutãha pamue u Kaldea. 11 Eci soma a kasi oku pinga ca tĩla kuenda ka kuli omunu o tẽla oku ci sapuila soma, te lika olosuku vina ka vi kasi pokati komanu.”*
12 Omo liaco, soma wa tema calua kuenje wa tuma oku kundula alume vosi vakualondunge vo ko Bavulono.+ 13 Eci ocihandeleko caco ca eciwa kuenda alume vakualondunge va laikele oku pondiwa, Daniele lakamba vaye va sandiliyiwavo oco va pondiwe.
14 Noke Daniele lolondunge kuenda lutate wa sapela la Arioke kesongo kolondavululi via soma, una wa tundile oco a ponde alume vakualondunge vo ko Bavulono. 15 Eye wa pula Arioke kesongo ka soma hati: “Momo lie soma a ecela ocihandeleko eci ca tĩla?” Arioke wa lomboluila Daniele ondaka yaco.+ 16 Omo liaco, Daniele wa enda ku soma kuenje wa pinga ku soma oco o wecelele otembo yoku u sapuila elomboloko liaco.
17 Noke Daniele wa enda konjo yaye kuenje wa sapuila ondaka yaco kakamba vaye, Hananiya, Misaeli kuenda Asariya. 18 Eye wa pinga kokuavo oku likutilila oco Suku yo kilu a lekise ohenda catiamẽla kelumbu liaco okuti, Daniele lakamba vaye ka va kunduiwa kumue lalume vakuavo vakualondunge vo ko Bavulono.
19 Noke elumbu lia situluiwa ku Daniele vocinjonde cimue luteke.+ Kuenje Daniele wa sivaya Suku yo kilu. 20 Daniele wa popia hati:
21 Eye o pongolola olotembo lovovo,+
Upa olosoma kuenda o tumbika olosoma,+
Eca olondunge kuava va kuete olondunge kuenda ukũlĩhĩso ku vana va kuete elomboloko.+
22 Eye o situlula ovina via longa kuenda ovina via vundisiwa,+
Eye wa kũlĩha eci ci kasi vowelema,+
Kuenda ocinyi ca tunga kumue laye.+
23 A Suku, ya vakukululu yange, ngeca olopandu lesivayo kokuove,
Omo wa nyĩha olondunge lunene.
Kuenje cilo wa ndi situluila eci tua ku pinga;
Ove wa tu situluila ocitangi ci sakalaisa soma.”+
24 Daniele wa enda toke ku Arioke una soma a nõla oco a kundule alume vakualondunge vo ko Bavulono,+ yu wo sapuila hati: “Ku ka kundule laumue pokati kalume vakualondunge vo ko Bavulono. Ngambate kovaso ya soma kuenje ndi ka sapuila soma elomboloko liaco.”
25 Arioke wa tuala lonjanga Daniele kovaso a soma kuenje wo sapuila hati: “Nda sanga ulume umue pokati kolomandekua vio ko Yuda+ okuti o tẽla oku situlula elomboloko ku soma.” 26 Soma wa pula Daniele una wa lukiwile okuti Beltesiatare hati:+ “O tẽla muẽle oku ndi situluila onjoi nda lota kuenda elomboloko liaco?”+ 27 Daniele wa tambulula soma hati: “Lomue pokati kalume vakualondunge, vakuakutãha, vakualumbu ale vakuakukũlĩhĩsa olombungululu o tẽla oku sapuila soma elumbu a kasi oku pinga.+ 28 Pole, kovailu kuli o Suku yimue okuti Ukuakusitulula alumbu+ kuenje eye wa situluila Soma Nevukandesa ovina vi ka pita konepa ya sulako yoloneke. Onjoi yove yeyi kuenda ovinjonde wa mola osimbu wa kala pula wove vievi:
29 “Catiamẽla kokuove A soma, osimbu wa kala pula wove wa lota eci ci ka* pita kovaso yoloneke kuenje Ukuakusitulula alumbu wa ku situluila ovina vi ka pita. 30 Catiamẽla kokuange, elumbu eli ka lia situluiwile kokuange omo okuti, ndi kuete olondunge vialua okuti omanu vakuavo ci sule; pole ca lingiwila oco elomboloko li kũlĩhĩwe la soma okuti, o kũlĩha ovisimĩlo viutima wove.+
31 “A soma, osimbu wa kala oku tala, wa mola ociñumañuma cimue cinene. Ociñumañuma caco okuti cinene calua haico ci nina calua, ca talama kovaso yove kuenje oku molẽha kuaco ku lingisa usumba. 32 Utue wociñumañuma caco ca kala culu wa fina,+ onete yaco lovoko a kala opalata,+ imo lovikalo viaco via kala viosipi,+ 33 ovolu aco a kala wutale+ kuenda olomãhi via kuatele olonepa vimue viutale, olonepa vikuavo viotuma.*+ 34 Osimbu wa kala oku vanja, ewe limue lia tetiwa komunda yimue, pole ka lia tetiwile lovaka kuenje lia veta kolomãhi viociñumañuma vina via kala viutale kuenda viotuma kuenje lia vi nyanyõla.+ 35 Vepuluvi liaco, utale, otuma, osipi, opalata kuenda ulu, viosi via nyanyũiwa pamosi kuenje via linga ndovinene vi tunda pocimbandi kondombo kuenda ofela ya vi ambata oco ka ku ka sangiwe ondimbukiso layimue. Pole, ewe lina lia veta ociñumañuma lia linga omunda yimue yinene kuenje lia yukisa ilu lieve liosi.
36 “Eyi oyo onjoi kuenje cilo tu sapuila soma elomboloko liaco. 37 Ove A soma, a soma yolosoma, una Suku yo kilu a eca usoma,+ unene, ongusu lulamba, 38 haive peka liove a eca omanu, kuosi ovo va kasi kumue lovinyama viovusenge, lolonjila viovailu, haive eye a lingisa ombiali ya vosi yavo.+ Ove muẽle, ove utue wulu.+
39 “Pole, noke yove, ku ka katuka usoma+ ukuavo u sule; noke ku katuka vali usoma ukuavo watatu wosipi okuti, u ka viala ilu lieve liosi.+
40 “Catiamẽla kusoma wakuãla, owo u ka pama ndutale.+ Momo ndeci utale u nyanyõla loku keleketa ovina viosi vikuavo, ndeci utale u sasõla, haico owo u ka nyanyõla loku sasõla ovosoma aco osi.+
41 “Ndeci wa mola okuti olomãhi lovimuine onele yimue yotuma yukuakutalavaya lotuma onele yikuavo utale, usoma u ka tepiwa, pole, onepa yimue yusoma waco u ka kõla ndutale ndeci wa mola utale wa tengiwa lotuma ya leñela. 42 Ndeci ovimuine violomãhi via kala onele yimue utale onele yikuavo otuma, usoma u ka kala nẽli u pama nẽli u leñela. 43 Ndeci soma a mola utale wa tengiwa lotuma ya leñela, onepa ya pama yi ka litenga lomanu;* pole ovo ka va ka litokeka pamosi ndeci utale ka u litokeka lotuma.
44 “Koloneke violosoma viaco, Suku yo kilu o ka tumbika usoma umue+ okuti lalimue eteke u ka nyõliwa.+ Usoma waco ka u ka eciwa komanu vakuavo.+ Owo u ka nyanyõla loku kundula ovosoma aco osi+ kuenje owo lika u ka kala otembo ka yi pui,+ 45 ndeci soma a mola okuti ewe limue lia tetiwa komunda, pole, ka lia tetiwile lovaka kuenje lia nyanyõla utale, osipi, otuma, opalata kuenda ulu.+ Suku Unene, wa situluila soma eci ci ka pita kovaso yoloneke.+ Onjoi yaco yocili kuenda elomboloko liaco lia koleliwa.”
46 Omo liaco, Soma Nevukandesa wa petama locipala caye posi kovaso a Daniele kuenda wo kekamẽla oco a lekise esumbilo lialua kokuaye. Kuenje eye wa handeleka oco va ece ombanjaile yimue kokuaye loku u timĩhila insensu. 47 Soma wa sapuila Daniele hati: “Ocili, Suku yene o Suku yimue yolosuku kuenda Ñala yolosoma haeye Ukuakusitulula alumbu, momo ove wa tẽla oku situlula elumbu eli.”+ 48 Noke soma wa kemãlisa Daniele kuenje wa eca kokuaye olombanjaile vialua viwa kuenda wo lingisa ombiali yoluvumba* luosi luo Bavulono+ loku eca kokuaye ocikele coku kala usongui wa velapo walume vosi vakualondunge vo ko Bavulono. 49 Kuenje Daniele wa pinga ku soma oco a nõle Sadrake, Mesake la Aved-Nego+ okuti, va kala asongui voluvumba* luo Bavulono, kuenje soma wa va nõla, pole, Daniele wa vumba kelombe lia soma.
3 Soma Nevukandesa wa tunga ociñumañuma* cimue culu ca kuatele 60 kovikeya* koku lepa kuenda 6 kovikeya* vupati. Eye wa ci talamisa vetapi lio Dura voluvumba* luo Bavulono. 2 Noke Soma Nevukandesa wa tuma oku ongolola apalanga, asongui, olonguluvulu, olondunguli, vakuakulava ovokuasi, olonganji, oloñuatisi violonganji kuenda olombiali viosi vialuvumba* oco veye koku tumbikiwa kuociñumañuma Soma Nevukandesa a tunga.
3 Kuenje apalanga, asongui, olonguluvulu, olondunguli, vakuakulava ovokuasi, olonganji, oloñuatisi violonganji kuenda olombiali viosi vialuvumba,* va liongolola oco ku tumbikiwe ociñumañuma cina Soma Nevukandesa a talamisa. Ovo va talama kovaso yociñumañuma cina Nevukandesa a talamisa. 4 Ukualuiya wa popia londaka yolukandi hati: “Amanu, alofeka kuenda amanu vakualimi a litepa, wa handelekiwi siti, 5 eci vu yeva ocileñi combinga, columbendo, cohalupa yitito, covikuata via litepa viovisikilo via pangiwa lovikolo, columbendo lunene kuenda covikuata viosi vikuavo viovisikilo, vu sukila oku kekama loku fendela ociñumañuma culu cina Soma Nevukandesa a talamisa. 6 Omunu wosi ka kekamele loku fendela, vepuluvi liaco imbiwa velungulungu liondalu vofolono.”+ 7 Omo liaco, eci omanu vosi va yeva ocileñi combinga, columbendo, cohalupa yitito, covikuata via litepa viovisikilo via pangiwa lovikolo kuenda covikuata viosi vikuavo viovisikilo, omanu vosi, olofeka kuenda omanu vakualimi a litepa, va kekama kuenda va fendela ociñumañuma culu cina Soma Nevukandesa a talamisa.
8 Vepuluvi liaco, vamue pokati ka va Kaldea veya kovaso ya soma kuenje va lundila* va Yudea. 9 Ovo va sapuila Soma Nevukandesa vati: “A soma, kala lomuenyo otembo ka yi pui. 10 A soma, ove wa handeleka okuti omunu wosi o yeva ocileñi combinga, columbendo, cohalupa yitito, covikuata via litepa viovisikilo via pangiwa lovikolo, columbendo lunene kuenda covikuata viosi vikuavo viovisikilo, o sukila oku kekama loku fendela ociñumañuma culu; 11 kuenje wosi ka kekama kuenda ka fendela, o sesamẽla oku imbiwa velungulungu liondalu vofolono.+ 12 Pole, kuli va Yudea vamue vana ove wa ĩha ocikele coku songuila oluvumba* luo Bavulono okuti: Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego.+ Alume ava ka va lekisile esumbilo kokuove A soma. Ovo ka va kasi oku vumba olosuku viove kuenda va likala oku fendela ociñumañuma culu cina ove wa talamisa.”
13 Omo liaco, Nevukandesa wa tema calua kuenje wa tuma oku nena Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego. Kuenje alume ava va ambatiwa kovaso ya soma. 14 Nevukandesa wa va sapuila hati: “A Sadrake la Mesake kuenda a Aved-Nego, anga hẽ eci ocili okuti ene ka vu kasi oku vumba olosuku viange+ kuenda vu likala oku fendela ociñumañuma culu cina nda talamisa? 15 Cilo, eci vu yeva ocileñi combinga, columbendo, cohalupa yitito, covikuata via litepa viovisikilo via pangiwa lovikolo, columbendo lunene kuenda covikuata viosi vikuavo viovisikilo, nda vu li kapelako oku kekama loku fendela ociñumañuma cina ame nda tunga, cosi ci ka kala ciwa. Pole, nda vu likala oku ci fendela, vepuluvi liaco vu imbiwi velungulungu liondalu vofolono. Osuku yipi o tẽla oku ku popeli povaka ange?”+
16 Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego va tambulula soma vati: “A Nevukandesa, ka tu sukila oku ku tambulula catiamẽla kondaka eyi. 17 Nda ci lingiwa, Suku yetu una tu vumba, o tẽla oku tu popela velungulungu liondalu vofolono kuenda oku tu popela peka liove, A soma.+ 18 Pole, ndaño eye ka ci lingi, ci kũlĩhĩwe love A soma okuti, ka tu ka vumba olosuku viove, ale oku fendela ociñumañuma culu cina wa talamisa.”+
19 Omo liaco, Nevukandesa wa tema calua la Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego okuti, ondimbukiso yocipala caye ya pongoloka* kuenje wa handeleka oku tokotisa ofolono olonjanja epanduvali okuti ndomo ca siata oku lingiwa ci sule. 20 Eye wa handeleka vamue pokati kalume va pama volohoka viaye oco va kute Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego loku va imba velungulungu liondalu vofolono.
21 Kuenje alume vaco va kutiwa okuti va walele ovowalo avo, lovikutu, lakofue kuenda ovowalo avo osi akuavo kuenje va imbiwa velungulungu liondalu vofolono. 22 Omo okuti ocihandeleko ca soma ca kãlele calua kuenda ofolono ya tokotisiwile calua, alume vana va ambata Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego, ovo va fa lulienge wondalu. 23 Pole, alume ava vatatu Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego, va kupukila vokati kelungulungu liondalu vofolono okuti va kutiwa.
24 Noke Soma Nevukandesa wa fetika oku kuata usumba kuenje lonjanga yalua wa katuka loku pula vakesongo vaye va velapo hati: “Ka tua kutile hẽ alume vatatu kuenje tua va imba vokati kondalu?” Ovo va tambulula soma vati: “Oco, A soma.” 25 Eye wa popia hati: “Tali! Ndi lete alume vakuãla va kasi oku endela vokati kondalu okuti, ka va kutiwile kuenda ovo ka va kasi oku lemẽhiwa, pole, ulume wakuãla o molẽha ndu okuti omõla wolosuku.”
26 Nevukandesa wamẽla pepito lielungulungu liondalu vofolono kuenje wa popia hati: “A Sadrake, a Mesake la Aved-Nego, ene akuenje va Suku Fũ,+ tundi kuenda enjui kulo!” Noke Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego va tunda vokati kondalu. 27 Kuenje apalanga, asongui, olonguluvulu kuenda vakesongo va velapo va soma vana va liongoluile pocitumãlo caco,+ va mola okuti ondalu ka ya lingile cimue* katimba alume vaco;+ lalimue esinga liovitue viavo lia kakuka kuenda ovowalo avo ka a nyõliwile ndaño muẽle oku lẽha ondalu.
28 Noke Nevukandesa wa popia hati: “Suku ya Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego+ a sivayiwe una wa tuma ungelo waye kuenje wa popela akuenje vaye. Ovo va kolela kokuaye kuenda ka va pokuile kocihandeleko ca soma kuenje va likapeleleko oku fa* okuti, ka va vumbi loku fendela osuku yikuavo, te lika Suku yavo muẽle.+ 29 Omo liaco, ngeca ocihandeleko cokuti omunu wosi pamue ofeka ale omanu vakualimi a litepa okuti, o popia cimue cĩvi catiamẽla ku Suku ya Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego, o sesamẽla oku tetiwa vovinimbu kuenda olonjo viavo vi linga olokalete* viowiñi; momo ka kuli osuku yikuavo yi tẽla oku yovola ndeye.”+
30 Kuenje soma wa kemãlisa* Sadrake la Mesake kuenda Aved-Nego voluvumba* luo Bavulono.+
4 “Eli esapulo limue soma Nevukandesa a kasi oku tumisa komanu vosi, kolofeka kuenda komanu vakualimi a litepa va kasi kilu lieve liosi liti: Ombembua yene yilue! 2 Ñuete esanju lioku sapula ovilimbu lovina vi komõhisa Suku Fũ a linga kokuange. 3 Ovilimbu viaye vinene kuenda ovilinga viaye vi komõhisa! Usoma waye, usoma umue u kala otembo ka yi pui kuenda uviali waye u kala tunde kocitumbulukila toke kocitumbulukila.+
4 “Ame ndi Nevukandesa, nda kala lombembua vonjo yange kuenda ovina via kala oku enda ciwa velombe liange. 5 Nda lota onjoi yimue okuti, ya ndi lingisa usumba. Osimbu nda pekela pula wange, oviluvialuvia lovinjonde nda mola via ndi lingisa usumba.+ 6 Kuenje nda handeleka oco va nene kovaso yange alume vosi vakualondunge vo ko Bavulono oco va ndi situluile elomboloko lionjoi.+
7 “Vepuluvi liaco, omanu vakualumbu la vakuakutãha la va Kaldea* kuenda vakuakukũlĩhĩsa olombungululu+ veya. Eci nda va sapuila onjoi, ovo ka va tẽlele oku ndi situluila elomboloko liaco.+ 8 Oku sulako, kovaso yange kueya Daniele una okuti onduko yaye Beltesiatare+ ndomo ci likuata londuko ya suku yange+ kuenda espiritu liolosuku vi kola li kasi laye+ kuenje ndo sapuila onjoi hati:
9 “‘A Beltesiatare usongui wa vakualumbu,+ ame nda kũlĩha ciwa okuti espiritu liolosuku vi kola li kasi love+ kuenda ka kuli elumbu lia tĩla calua kokuove.+ Omo liaco, ndi situluile ovinjonde nda mola vonjoi yange kuenda elomboloko liaco.
10 “‘Vovinjonde nda kuata osimbu nda kala pula wange, nda mola uti umue+ vokati kilu lieve kuenda owo wa lepele calua.+ 11 Uti wa kula kuenda wa pama kuenje osungu yaco ya pitĩla toke kovailu okuti, ca tavele oku u mola kasukiyo osi o kilu lieve. 12 Amẽla aco a finile haiwo wa kuatele apako alua kuenda vuti waco mua kala okulia kua vosi. Vemẽhi liaco ovinyama viovusenge via ponduile oku sangamo ulembo kuenda olonjila viovailu via tungile vovianja viaco kuenje oviluvo viosi* via ponduile oku tekuiwa lapako wuti waco.
13 “‘Pula wange, osimbu nda kala oku mola ovinjonde nda kuata, nda mola ondavululi yimue okuti, omunga yimue yi kola ya kala oku tunda kovailu.+ 14 Oyo ya kaluka lolukandi yiti: “Timbuli uti,+ teti ovianja viaco, tutumuli amẽla aco kuenda sandoli apako aco! Ovinyama vi kasi vemẽhi liaco vi tilemo kuenda olonjila vovianja viaco vi tilemo. 15 Pole, sipo ocisingi lolombombo viaco posi kuenda ci kuti lovinunga viutale kuenda viosipi pokati kowangu wo vepia. Ci yulisiwe lowume wovailu kuenda ci kale kumue lovinyama pokati kowangu wo kilu lieve.+ 16 Utima waco womunu u pongoluiwe kuenje ci tambule utima wocinyama kuenda olotembo epanduvali+ vi ci lomboke.+ 17 Ovina evi vi sapuiwa lolondavululi+ kuenda ocihandeleko caco ci sapuiwa lolomunga vi kola oco okuti omanu va kasi lomuenyo va kũlĩha okuti, Fũ eye Ombiali vusoma womanu+ kuenda eca usoma waco komunu a yongola kuenje o tumbikapo ndaño muẽle yu o sule pokati komanu.”
18 “‘Eyi oyo onjoi ame ndi Nevukandesa nda lota. Cilo a Beltesiatare situlula elomboloko liaco, momo alume vosi vakuavo vakualondunge vusoma wange, ka va tẽla oku ndi situluila elomboloko liaco.+ Pole, ove o tẽla oku ci linga, momo espiritu liolosuku vi kola li kasi love.’
19 “Vepuluvi liaco, Daniele okuti onduko yaye Beltesiatare+ wa saluka vokuenda kuotembo yimue kuenda ovisimĩlo viaye via fetika oku u kokela usumba.
“Soma wa popia hati: ‘A Beltesiatare ku ka ecelele okuti, onjoi lelomboloko liaco, viu ku kokela usumba.’
“Beltesiatare wa tambulula hati: ‘A ñala yange, onjoi yi tiamisiwile ku vana va ku suvuka kuenda elomboloko liaco li tiamisiwile kovanyãli vove.
20 “‘Uti wa mola una wa kula calua noke wa pama okuti osungu yaco ya pitĩla toke kovailu kuenda ca tavele oku u muila kilu lieve liosi,+ 21 okuti wa kuatele amẽla a fina, lapako alua haiwo wa kuata okulia kua vosi kuenda ovinyama viovusenge via tungile vemẽhi liaco okuti, olonjila viovailu via ponduile oku tunga vovianja viaco,+ 22 uti waco ove, A soma, momo ove wa kula calua noke wa pama kuenda unene wove wa kula toke kovailu+ kuenda uviali wove wa pitĩla toke kasulilo o kilu lieve.+
23 “‘Noke soma wa mola ondavululi yimue, omunga yimue yi kola+ okuti ya tunda kovailu loku popia hati: “Timbuli uti loku u kundula, pole sipo ocisingi kumue lolombombo viaco posi kuenje ci kuti lelienge limue liutale kuenda liosipi pokati kowangu wo vepia. Kuenje ci yulisiwe lowume wovailu kuenda ci kale pokati kovinyama viovusenge toke eci olotembo epanduvali vi ci lomboka.”+ 24 A soma, eli olio elomboloko liaco; eci oco ocihandeleko ca Fũ, cina ci ka pita la ñala yange soma. 25 Ove o ka tundisiwa pokati komanu kuenje o ka kala kumue lovinyama viovusenge kuenda o ka lia owangu ndolongombe. Kuenje o ka yulisiwa lowume wovailu+ kuenda olotembo epanduvali+ vi ka ku lomboka+ toke eci o kũlĩha okuti, Fũ eye Ombiali vusoma womanu kuenda eye eca usoma waco komunu a yongola.+
26 “‘Pole, omo va popia okuti sipo ocisingi cuti kumue lolombombo viaco,+ usoma u ka kala vali wove eci o limbuka okuti, Suku o kasi oku viala kovailu. 27 Omo liaco, A soma, tava kelungulo liange. Tinduka koku linga akandu, poku linga eci ca sunguluka kuenda tinduka kũvi wove, poku lekisa ohenda kohukũi. Pamue ove o ka amamako oku kala komuenyo lelau kuenda lombembua.’”+
28 Ovina evi viosi via pita la Soma Nevukandesa.
29 Noke yolosãi ekũi la vivali, soma wa kala oku ñuala ñuala kolusoka welombe liuviali wo Bavulono. 30 Soma wa kala oku popia hati: “Eyi hayoko hẽ o Bavulono Yinene yina ame muẽle nda tunga longusu yange muẽle kuenda lunene oco yi kale onjo yusoma kuenda oco ndi lekise ulamba wekemãlo liange?”
31 Osimbu handi soma a kala oku vangula, kovailu kua tunda ondaka yimue yiti: “Esapulo eli lia loña kokuove A Soma Nevukandesa, ‘Usoma wa ku upiwa,+ 32 kuenda o tundisiwa pokati komanu. O ka kala kumue lovinyama viovusenge kuenda o ka lialia owangu ndolongombe kuenje olotembo epanduvali vi ka ku lomboka toke eci o limbuka okuti, Fũ eye Ombiali vusoma womanu kuenda eye eca usoma waco komunu a yongola.’”+
33 Vepuluvi liaco, ondaka ya tẽlisiwa ku Nevukandesa. Eye wa tundisiwa pokati komanu kuenje wa fetika oku lia owangu ndolongombe kuenda etimba liaye lia yulisiwa lowume wovailu toke eci esinga liaye lia kula ndovonya ongonga kuenda olonjala viaye via kala ndolonjala violonjila.+
34 “Kesulilo liotembo yaco,+ ame ndi Nevukandesa nda vanja kovailu kuenje olondunge viange vieya vali vokuange. Noke nda sivaya Fũ kuenda nda eca esivayo lulamba ku Una o kasi lomuenyo otembo ka yi pui, momo uviali waye, uviali umue u kala otembo ka yi pui kuenda usoma waye u kala tunde kocitumbulukila toke kocitumbulukila.+ 35 Olonungi viosi vio kilu lieve ka vi kuete esilivilo, oku vi sokisa la Suku kuenda eye o linga ndomo ci likuata locipango caye pokati kolohoka viovailu kuenda pokati kolonungi vio kilu lieve. Ka kuli laumue o tẽla oku u tateka*+ ale oku u sapuila hati, ‘Eci nye wa linga?’+
36 “Vepuluvi liaco, olondunge viange vieya vali vokuange kuenda ulamba wusoma wange, lekemãlo liange, leposo liange vieya vali vokuange.+ Vakesongo vange va velapo kuenda olombuale va kala lonjongole yoku ndi sandiliya kuenje nda tumbikiwa vali kusoma wange kuenda ndeya oku kuata ulamba walua okuti, kosimbu ci sule.
37 “Cilo, ame ndi Nevukandesa ndi kasi oku sivaya loku pandiya kuenda oku eca ulamba ku Soma yovailu,+ momo ovopange aye osi, ocili kuenda olonjila viaye viesunga.+ Momo eye o tẽla oku kapa kutito vana va lekisa epela.”+
5 Catiamẽla ku Soma Belsiatare,+ eye wa lingila ocipito cimue cinene olombuale viaye vi soka ohulukãi kuenda wa kala oku nyua ovinyu kovaso yavo.+ 2 Osimbu eye a kolua ovinyu, Belsiatare wa tuma oku nena olokopo viulu levi viopalata vina isiaye Nevukandesa opile vonembele ko Yerusalãi,+ oco soma lolombuale viaye lakama vaye kuenda akãi vaye vakuavo va nyuilemo. 3 Noke va nena olokopo viulu vina viopiwile vonembele yonjo ya Suku ko Yerusalãi kuenje soma lolombuale viaye, lakama vaye kuenda akãi vaye vakuavo va nyuilamo. 4 Ovo va nyua ovinyu kuenda va sivaya olosuku viulu, viopalata, viosipi, viutale, vievaya kuenda viewe.
5 Vepuluvi liaco, kua molẽha ovimuine vieka liomunu umue kuenda via fetika oku soneha vocimano celombe lia soma ocipepi lociyekelo colondiyelo kuenje soma wa tẽla oku mola eka osimbu lia kala oku soneha. 6 Noke ocipala ca soma ca pongoloka kuenda ovisimĩlo viaye via kala oku u sakalaisa kuenje oviongo viaye via luluma+ kuenda olongolo viaye via fetika oku li vetaveta pokati.
7 Soma wa kaluka lolukandi oco va kovonge vakuakutãha, la va Kaldea* kuenda vakuakukũlĩhĩsa olombungululu.+ Soma wa sapuila alume vakualondunge vo ko Bavulono hati: “Omunu wosi o tanga ocisonehua eci loku ndi situluila elomboloko liaco, o ka walisiwa uwalo wohusu kuenda o ka kapiwa omota yimue yulu posingo yaye+ kuenje eye o ka viala ndomunu watatu vusoma.”+
8 Kuenje alume vosi vakualondunge va soma veya, pole, ka va tẽlele oku tanga ocisonehua ale oku situlula elomboloko liaco ku soma.+ 9 Omo liaco, Soma Belsiatare wa kuata usumba walua kuenda ocipala caye ca pongoloka; kuenje olombuale viaye via saluka.+
10 Omo liolondaka via soma kumue lolombuale viaye, nasoma wa iñila vohondo mua kala oku pitila ocipito. Nasoma wa popia hati: “A soma kala lomuenyo otembo ka yi pui. Ku ka ecelele okuti ovisimĩlo viove vi ku sakalaisa kuenda ku ka ecelele okuti ocipala cove ci pongoloka. 11 Vusoma wove muli ulume* umue o kuete espiritu liolosuku vi kola. Koloneke via isiove, kulume waco kua sangiwa ukũlĩhĩso, lelomboloko kuenda olondunge vi kasi ndolondunge violosuku.+ Isiove Soma Nevukandesa wo nõla oco a kale usongui wa vakualumbu, wa vakuakutãha, wa va Kaldea* kuenda wa vakuakukũlĩhĩsa olombungululu;+ isiove oco a linga, A soma. 12 Momo Daniele, una soma a lukile hati Beltesiatare,+ wa kuatele espiritu limue lia velapo lukũlĩhĩso kuenda elomboloko lioku situlula olonjoi, lioku lombolola alumbu kuenda oku tetulula ovitangi via tĩla.+ Kaliye ecelela okuti Daniele o kovongiwa kuenje eye o ka ku situluila elomboloko liaco.”
13 Omo liaco, Daniele wa tualiwa kovaso ya soma. Soma wa pula Daniele hati: “Ove hẽ Daniele umue pokati kolomandekua vio ko Yuda,+ una isiange soma a nena oku upisa ko Yuda?+ 14 Nda yeva eci catiamẽla kokuove okuti espiritu liolosuku li kasi love+ kuenda kokuove kua sangiwa ukũlĩhĩso lelomboloko kuenda olondunge vialua.+ 15 Alume vakualondunge la vakuakutãha, va tualiwa kovaso yange oco va tange ocisonehua eci kuenda oku ndi situluila elomboloko liaco, pole, ovo ka va tẽla oku ndi situluila elomboloko liesapulo liaco.+ 16 Pole, ame nda yeva okuti, ove o tẽla oku situlula alomboloko+ kuenda oku tetulula ovitangi via tĩla. Kaliye nda wa tẽla oku tanga ocisonehua loku ndi situluila elomboloko liaco, o ka walisiwa uwalo wohusu kuenda o ka kapiwa omota yimue yulu posingo kuenje o ka viala ndomunu watatu vusoma.”+
17 Noke Daniele wa tambulula soma hati: “Kala lolombanjaile viove kuenda eca onima yaco komanu vakuavo. Pole, ame ndi tangela soma ocisonehua kuenda ndi ku situluila elomboloko liaco. 18 A soma, catiamẽla kokuove, Suku Fũ wa eca ku isiove Nevukandesa usoma kuenda unene, lesumbilo kuenda ekemãlo.+ 19 Omo liunene Eye a eca kokuaye, omanu vosi, lolofeka kuenda omanu vakualimi a litepa, va luluma lusumba kovaso yaye.+ Eye wa enda oku ponda loku muisa omuenyo omunu a yongola kuenda wa enda oku kemãlisa loku kapa kutito+ omunu a yongola. 20 Pole, eci utima waye wa lekisa epela loku tĩlisa utima waye kuenje wa lekisa esino,+ eye wopiwa kocalo cusoma waye kuenda ulamba waye wo upiwa. 21 Eye wa tundisiwa pokati komanu kuenje utima waye wa linga ndowu wocinyama kuenda wa kala kumue lovimbulu viovusenge. Eye wa enda oku lia owangu ndolongombe kuenda etimba liaye lia yulisiwa lowume wo kovailu toke eci a limbuka okuti Suku Fũ eye Ombiali vusoma womanu kuenda eye o tumbika kusoma waco omunu a yongola.+
22 “Pole, ove wu Belsiatare okuti, wumõlaye, kua liketisile vutima wove ndaño wa kũlĩhĩle ovina viosi evi. 23 Haimo lumue, ove wa likapa kunene kovaso ya Ñala yovailu+ kuenda wa tuma oco va ku nenele olokopo vionjo yaye.+ Kuenje ove kumue lolombuale viove, lakama vove kuenda akãi vove vakuavo wa nyuilimo ovinyu kuenda wa sivayi olosuku viopalata, viulu, viosipi, viutale, viavaya kuenda viovawe okuti, olosuku vina ka vi tẽla oku vanja, ka vi yevite kuenda ka via kũlĩhĩle cimue.+ Pole, ove kua sivayele Suku una okuti peka liaye pali efuimo liove+ kuenda olonjila viove viosi. 24 Omo liaco, eka lia tumiwa laye kuenje lia soneha olondaka evi.+ 25 Kuenje olondaka via sonehiwa vievi: MENE, MENE, TEKEL kuenda PARSIM.
26 “Elomboloko liolondaka viaco lieli: MENE, Suku wa tenda oloneke viusoma wove kuenje wa u sulisa.+
27 “TEKEL, ove wa pesalisiwa kombalãsa kuenje wa limbukiwa okuti, wa lela.
28 “PERES, usoma wove wa tepiwa kuenje wa eciwa ku va Media kuenda ku va Persia.”+
29 Omo liaco, Belsiatare wa handeleka kuenje va walisa Daniele uwalo wohusu kuenda va kapa omota yulu posingo yaye. Kuenje ovo va sapula eci catiamẽla kokuaye okuti, eye wa laikele oku kala ombiali yatatu vusoma.+
30 Vuteke waco, Belsiatare soma u Kaldea wa pondiwa.+ 31 Kuenje Dariu+ u Media wa tambula usoma; eye wa kuatele 62 kanyamo.
6 Dariu wa nõlapo oku eca ocikele kapalanga va soka 120 coku songuila usoma wosi.+ 2 Soma wa nõla vakesongo va velapo va soka vatatu oco va songuile upange wapalanga okuti, soma ka kuata epese lalimue. Daniele+ wa kala umue pokati kalume+ vaco vatatu. 3 Daniele wa lekisa okuti wa loñoloha calua okuti vakesongo vakuavo va velapo kuenda apalanga ci sule, momo eye wa kuatele espiritu limue lia velapo+ kuenda soma wa yonguile oku wĩha ocikele coku songuila usoma wosi.
4 Kotembo yaco, vakesongo va velapo kuenda apalanga va kala oku sanda evelo lioku lundila Daniele catiamẽla kovina viusoma,* pole, ovo ka va tẽlele oku sanga eko lioku u lundila, ale oku sanga cimue cĩvi, momo eye wa kala omunu umue wa koleliwa kuenda ka kaile ukuacekelela ale omunu umue okuti ukuavitukiko. 5 Alume ava va popia vati: “Ku Daniele ka tu ka sanga esunga lalimue lioku u lundila, pole, te lika nda tua sanda onjila yimue yoku u lundila eci catiamẽla kocihandeleko ca Suku yaye.”+
6 Kuenje vakesongo ava va velapo kuenda apalanga va enda ndocimunga cimue ku soma yu vo sapuila vati: “A Soma Dariu kala lomuenyo otembo ka yi pui. 7 Vakesongo vosi va velapo vusoma, lasongui, lapalanga, lolondunguli viuviali kuenda olonguluvulu, va livangula pokati oco va tumbike ocihandeleko cimue cuviali. Ocihandeleko va sokiya oku tumbika loku kisika ceci cokuti: vokuenda kueci ci soka 30 koloneke omunu wosi una o likutilila kosuku yimue ale komunu okuti, kokuove hakoko A soma, omunu waco te imbiwa veleva liolohosi.+ 8 Kaliye A soma, tumbika ocihandeleko cimue kuenda sonehako onduko yove,+ oco ka ci ka pongoluiwe, ndeci ci likuata locihandeleko ca va Media la va Persia okuti, ka citava oku ci imũla.”+
9 Omo liaco, Soma Dariu wa soneha onduko yaye kocihandeleko caco.
10 Pole, eci Daniele a kũlĩha okuti, soma wa soneha onduko yaye vocihandeleko, eye wa enda konjo yaye, vohondo yosapalalo okuti, olonjanela viaco via kala upulule haivio via imbile ovaso ko Yerusalãi.+ Kuenje olonjanja vitatu veteke eye wa enda oku kekama kolongolo kuenda wa likutilila loku eca esivayo kovaso a Suku yaye ndomo a siatele ale oku ci linga olonjanja viosi. 11 Vepuluvi liaco, alume va iñila ocipikipiki vonjo ya Daniele kuenje vo sanga okuti o kasi oku likutilila loku pinga ohenda kovaso a Suku yaye.
12 Ovo vamela ku soma loku u ivaluisa eci catiamẽla kocihandeleko cuviali vati: “Kua sonehele hẽ onduko yove kocihandeleko cimue poku tumbika okuti vokuenda kueci ci soka 30 koloneke omunu wosi o likutilila kosuku yimue, ale komunu okuti kokuove hakoko A soma, omunu waco te imbiwa veleva liolohosi?” Soma wa tambulula hati: “Oco, ondaka yaco yocili muẽle ndomo ci likuata locihandeleko ca va Media la va Persia okuti, ka citava oku ci imũla.”+ 13 Vepuluvi liaco, ovo va sapuila soma vati: “Daniele una okuti umue pokati kolomandekua vio ko Yuda,+ ka lekisile esumbilo kokuove A soma, ndaño kocihandeleko cina ove wa sonehako onduko yove, pole, eye o kasi oku likutilila olonjanja vitatu veteke.”+ 14 Eci soma a ci yeva, wa sakalala calua kuenje wa seteka oku sokolola konjila yimue yoku yovola Daniele; toke eci ekumbi lia iñila eye wa linga elikolisilo lialua oco o popele. 15 Oku sulako, alume vaco va enda ndocimunga ku soma kuenje va sapuila soma vati: “A soma ivaluka okuti, ocihandeleko ca va Media la va Persia ceci cokuti, ocihandeleko soma a tumbika, ka citava oku ci pongolola.”+
16 Omo liaco, soma wa eca ocihandeleko, noke va nena Daniele kuenje vo wimba veleva liolohosi.+ Soma wa sapuila Daniele hati: “Suku yove una o kasi oku vumba otembo yosi o ka ku yovola.” 17 Noke va nena ewe limue kuenje va li kapa puvelo* weleva kuenda soma wa kapako ondimbukiso lonela yaye yondimbukiso kuenda lonela yondimbukiso yolombuale viaye oco okuti, lacimue ci pongoluiwa catiamẽla ku Daniele.
18 Noke soma wa enda kelombe liaye. Eye wa pita uteke loku likandangiya oku lia kuenje wa likala oku u lingila ovitalukilo* kuenda ka tẽlele oku pekela.* 19 Oku sulako eci ekumbi lia kala oku tua, soma wa katuka kuenje wa enda lonjanga keleva liolohosi. 20 Osimbu a kala oku pitĩla ocipepi leleva, wa vilikiya Daniele londaka yimue yesumuo. Soma wa pula Daniele hati: “A Daniele ukuenje wa Suku o kasi lomuenyo, anga hẽ Suku yove una o vumba otembo yosi wa tẽla oku ku yovola kolohosi?” 21 Vepuluvi liaco, Daniele wa sapuila soma hati: “A soma kala lomuenyo otembo ka yi pui. 22 Suku yange wa tuma ungelo waye kuenje wa yika omẽla wolohosi+ kuenda ovio ka via ndingile cimue cĩvi,+ momo nda tendiwa ndomunu umue ka kuete eko kovaso aye; ndaño ove A soma, sia ku lingile cimue cĩvi.”
23 Soma wa sanjuka calua kuenda wa handeleka oco Daniele opiwe veleva. Eci Daniele opiwa veleva wa sangiwa okuti lapamue a lemẽhiwa, momo eye wa kolelele ku Suku yaye.+
24 Noke soma wa eca ocihandeleko cimue kuenje alume vana va lundilile Daniele, va tualiwa kuenda va imbiwa veleva liolohosi kumue lomãla vavo kuenda akãi vavo. Osimbu handi ovo ka va pitĩlile kosi yeleva, olohosi via va katukila kuenda via nyanyõla akepa avo osi.+
25 Kuenje Soma Dariu wa sonehela omanu vosi, lolofeka kuenda omanu vakualimi a litepa vana va kasi kilu lieve liosi hati:+ “Ombembua yene yilue! 26 Ndi kasi oku tumbika ocihandeleko cimue cokuti, kovikanjo viosi via tiamẽla kusoma wange, omanu va sukila oku luluma lusumba kovaso a Suku ya Daniele.+ Momo eye o Suku yimue yi kasi lomuenyo kuenda eye o kala otembo ka yi pui. Usoma waye lalimue eteke u ka kunduiwa kuenda uviali waye u kala otembo ka yi pui.+ 27 Eye o yovola,+ o popela, o linga ovilimbu kuenda ovina vi komõhisa kovailu kuenda kilu lieve,+ momo eye wa yovola Daniele kunene wolohosi.”
28 Omo liaco, ku Daniele ovina via kala oku enda ciwa vusoma wa Dariu+ kuenda vusoma wa Kuro u Persia.+
7 Kunyamo watete wa Soma Belsiatare+ wo ko Bavulono, Daniele wa lota onjoi yimue kuenda wa mola ovinjonde osimbu a kala pula waye.+ Noke wa soneha onjoi yaco;+ wa soneha ulandu wosi watiamẽla kovina viaco. 2 Daniele wa popia hati:
“Ame nda kala oku tala vovinjonde viange vokuenda kuteke kuenje tala! olofela vikuãla viovailu via kala oku tuñunya okalunga ka tanda.+ 3 Kuenje ovinyama vikuãla vinene+ via tunda vokalunga, ocinyama locinyama ca litepele lovinyama vikuavo.
4 “Ocinyama catete ca setahãla ohosi+ kuenda ca kuatele avava ongonga.+ Nda kala oku vanja toke eci avava aco a tukũiwa kuenje ocinyama caco ca yeluiwa kilu lieve kuenda ca talamisiwa lolomãhi vivali ndomunu kuenje ca tambula utima womunu.
5 “Kuenje tala! kua molẽha ocinyama cikuavo okuti cavali, haico ca setahãla o ursu.+ Oco ca talamisiwa konele yimosi kuenje olomati vitatu via kala komẽla walio pokati kovayo alio; kuenje ca sapuiwa hati: ‘Katuka, lia ositu yalua.’+
6 “Noke yovina evi, ndamamako oku vanja kuenje tala! kua molẽha ocinyama cikuavo ca setahãla ongue,+ pole, ca kuata avava akuãla konyima yalio okuti, a kasi ndavava onjila. Kuenje ocinyama caco ca kuata ovitue vikuãla+ kuenda ca tambula omoko yoku viala.
7 “Noke ndamamako oku vanja vovinjonde viuteke kuenje nda mola ocinyama cakuãla, ci lingisa usumba, ci yokokisa haico ca pama calua kuenda ca kuatele ovayo anene wutale. Oco ca kala oku lia, loku nyanyõla kuenda ca kosa lolomãhi vialio eci ca supapo.+ Ocinyama caco ca litepele lovinyama viosi vikuavo vina via molẽha tete kuenda ca kuatele olombinga ekũi. 8 Osimbu nda kala oku vanja loku sokolola eci catiamẽla kolombinga, tala! pokati kolombinga viaco pa molẽha ombinga yikuavo yitito+ kuenje vitatu pokati kolombinga viatete via tukũiwa kovaso yaye. Kuenje tala! kombinga yaco kua kala ovaso a setahãla ovaso omunu kuenda kua kala omẽla umue wa kala oku vangula olondaka vioku lipanda.*+
9 “Ndamamako oku vanja toke eci ovialo via tumbikiwa kuenda umue Ukuasimbu+ wa tumãla.+ Uwalo waye wa yelele ndocikokoto+ kuenda esinga lio vutue waye lia kala ndovonya a yela. Ocalo caye ca kala ulienge wondalu; alola aco a kala ondalu yi taima.+ 10 Olui lumue luondalu lua kala oku lupuka loku tunda kovaso yaye.+ Olohulukãi vialua* viamamako oku u vumba kuenda olohuluwa vialua* via talama kovaso yaye.+ Ekanga+ lia tumãla kuenda alivulu a yuluiwa.
11 “Vepuluvi liaco, ndamamako oku vanja omo liocileñi colondaka vioku lipanda* vina ombinga ya kala oku vangula;+ nda vanja toke eci ocinyama ca pondiwa kuenje etimba liaco lia kunduiwa kuenda ocinyama caco ca eciwa oco ci timĩhiwe vondalu. 12 Pole, catiamẽla kovinyama vikuavo,+ uviali wavio wopiwa kokuavio kuenda via eceliwa okuti, vi kala komuenyo vokuenda kuotembo yimue.
13 “Ndamamako oku vanja vovinjonde viuteke kuenje tala! omunu umue okuti, wa setahãla omõla womunu+ wa kala oku iya lalende ovailu; kuenje vo wecelela oku iñila Kukuasimbu+ kuenda vo nena ocipepi kovaso Yaye. 14 Eye wa tambula uviali,+ esumbilo+ kuenda usoma oco omanu, lolofeka kuenda omanu vakualimi a litepa vo vumbe vosi.+ Uviali waye, uviali umue u kala otembo ka yi pui okuti, ka u ka pita kuenda usoma waye ka u ka kunduiwa.+
15 “Catiamẽla kokuange ndi Daniele, espiritu liange lia sakalala vokati kange, momo ovinjonde nda mola via ndi lingisa usumba.+ 16 Ndamela ocipepi ku umue pokati ka vana va talamapo oco ndu u pulise eci catiamẽla kelomboloko liovina viaco. Kuenje eye wa ndi tambulula kuenda wa ndi situluila elomboloko liovina viaco.
17 “‘Ovinyama evi vinene okuti, vikuãla,+ vi lomboloka olosoma vikuãla vina vi ka katuka kilu lieve.+ 18 Pole, olosandu via Fũ+ vi ka tambula usoma+ kuenda vi ka piñala usoma+ otembo ka yi pui, ocili vokuenda kuotembo ka yi pui.’
19 “Omo liaco, nda yonguile oku kũlĩha vali eci catiamẽla kocinyama cakũala, cina ca litepele lovinyama viosi vikuavo; oco ca lingile usumba walua, ca kuatele ovayo wutale kuenda olonjala viosipi kuenje ca kala oku lia loku nyanyõla kuenda ca kosa lolomãhi vialio eci ca supapo;+ 20 kuenda nda yonguilevo oku kũlĩha eci catiamẽla kolombinga ekũi+ via kala kutue walio kuenda eci catiamẽla kombinga yikuavo yina ya tundilako okuti, kovaso yalio kua kupuka olombinga vitatu,+ haiyo ombinga yina ya kuatele ovaso lomẽla umue wa kala oku vangula olondaka vioku lipanda,* haiyo ya molẽhele okuti, ya velelepo, vikuavo vi sule.
21 “Ndamamako oku vanja osimbu ombinga yaco ya kala oku linga uyaki lolosandu kuenje oyo ya kala oku vi yula,+ 22 toke eci Ukuasimbu+ a pitĩla kuenda kua lingiwa esombiso lioku kuatisa olosandu via Fũ+ kuenje otembo ya tukuiwa ya pitĩla oco olosandu vi piñale usoma.+
23 “Eye wa popia hati: ‘Catiamẽla kocinyama cakuãla, ku ka molẽha usoma umue wakuãla kilu lieve. Owo u ka litepa lovosoma osi akuavo kuenda owo u ka lia ilu lieve liosi loku li kosa kuenda oku li nyanyõla.+ 24 Catiamẽla kolombinga ekũi, olosoma ekũi vi ka tunda kusoma waco; kuenje noke yolosoma viaco, handi ku ka molẽha vali yikuavo kuenda oyo ka yi ka lisoka levi viatete kuenje oyo yi ka yula olosoma vitatu.+ 25 Oyo yi kamamako oku pembula Fũ+ kuenda yi kamamako oku sakalaisa olosandu via Suku Fũ. Oyo yi ka seteka oku pongolola olotembo kuenda ocihandeleko kuenje ovio vi ka eciwa peka liaye vokuenda kuotembo yimue, lolotembo kuenda omeyu yotembo.*+ 26 Pole, ekanga lia tumãla kuenje ovo va tambula uviali waye oco va nyõle osoma yaco loku yi kundula olumue.+
27 “‘Usoma, luviali kuenda unene wovosoma vemẽhi liovailu osi, via eciwa komanu vana okuti olosandu via Fũ.+ Usoma wavo usoma umue u kala otembo ka yi pui+ kuenda ovoviali osi a ka vumba loku pokola kokuavo.’
28 “Eli olio esulilo liulandu. Catiamẽla kokuange ndi Daniele, ovisimĩlo viange via kala oku ndi lingisa usumba walua kuenje ocipala cange ca pongoloka; pole, ame nda seleka ulandu waco vutima wange.”
8 Kunyamo watatu wuviali wa Soma Belsiatare,+ ame ndi Daniele nda mola ocinjonde cimue okuti ca litepele locinjonde nda muile ale.+ 2 Nda mola ocinjonde kuenda osimbu nda kala oku vanja, nda kala kelombe* lio Siusana*+ lina li kasi voluvumba* luo Elami;+ nda mola ocinjonde kuenje nda kala ocipepi lolui* luo Ulai. 3 Eci nda petula ovaso ange, tala! Kua kala ocitupi cimue comeme+ okuti ca talama kovaso yolui* kuenda ca kuata olombinga vivali.+ Olombinga viaco vivali via lepele, pole, yimue ya lepele vali okuti yikuavo ci sule kuenje eyi ya lepapo vali ya molẽha noke.+ 4 Nda mola ocitupi caco comeme okuti ca kala oku katukila ovanyãli kutakelo, lo konano kuenda kombuelo kuenje lacimue ocinyama covusenge ca tẽlele oku talama kovaso yalio kuenda lomue wa tẽlele oku yovola eci ca kala kunene* walio.+ Oco ca linga eci co sungulukila kuenda ca livelisilepo.
5 Osimbu nda kala oku amamako oku vanja, tala! Kua molẽha ocitupi cohombo+ ca kala oku tunda kutakelo* okuti ca kala oku linga ungende kilu lieve liosi, pole, ka ca kaile oku lamba posi. Kuenje ocitupi caco cohombo ca kuatele ombinga yimue yinene pokati kovaso alio.+ 6 Oco ca kala oku enda kocitupi comeme ca kuatele olombinga vivali cina nda muile okuti, ca talama kovaso yolui; oco ca kala oku lupukila kocitupi comeme lonyeño yaye yosi.
7 Nda mola okuti, oco ca kala oku amela ocipepi locitupi comeme kuenda oco co kuatelele onyeño yalua. Oco ca katukila ocitupi comeme kuenda ca teya olombinga vialio vivali kuenje ocitupi comeme ka ca kuatele ongusu yoku tamãlala laco. Ca kupuila posi ocitupi comeme loku ci kosa kuenje ka kua kaile laumue o ci yovola kunene walio.*
8 Noke ocitupi cohombo ca livelisapo calua, pole, eci oco ca pama, ombinga yinene ya teyiwa; kuenje pocitumãlo caco pa tundila olombinga vikuãla vinene, haivio via imba ovaso kolofela vikuãla viovailu.+
9 Kombinga yimue pokati kolombinga viaco pa tundila ombinga yikuavo okuti, yitito kuenje oyo ya kula calua okuti, ya imba ovaso kombuelo, kutundilo* kuenda kofeka ya Posoka.+ 10 Oyo ya kula calua okuti ya pitĩla toke kolohoka viovailu kuenda ya kokela okuti vamue pokati kolohoka kuenda olombungululu vimue vi kupukila kilu lieve kuenje oyo ya vi kosa. 11 Oyo ya livelisapo ndaño muẽle kovaso Yombuale yolohoka kuenje ovilumba vina via enda oku lingiwa olonjanja viosi vio upiwa kuenda ocitumãlo ca tumbikiwa cina ci tiamẽla kocitumãlo caye ci kola, ca kunduiwa.+ 12 Noke ocimunga cimue casualali ca eciwa kumue lovilumba via enda oku lingiwa olonjanja viosi omo lioku lueya; kuenje oyo yamamako oku imba ocili kilu lieve kuenda ya ci linga noke ya kuata onima yiwa.
13 Noke nda yeva osandu yimue ya kala oku vangula kuenda osandu yikuavo ya pula kosandu yina ya kala oku vangula yiti: “Toke otembo yipi ocinjonde covilumba vi lingiwa otembo yosi kuenda ocinjonde coku lueya kuna ku koka enyõleho camamako+ okuti, vi kokela ocitumãlo ci kola locimunga casualali oku kala ovina vioku kosa?” 14 Kuenje osandu yatete yina ya kala oku vangula ya ndi sapuila hati: “Toke ku pita 2.300 kovoteke kuenda olomẽle; kuenje ocitumãlo ci kola, ci ka tumbuluiwa muẽle ndomo ci sesamẽla oku kala.”
15 Osimbu ame ndi Daniele, nda kala oku vanja ocinjonde loku sanda oku kuata elomboloko liaco, vocipikipiki nda mola okuti, kovaso yange kua talama umue wa setahãla omunu. 16 Kuenje nda yeva ondaka yomunu umue vokati kolui Ulai+ kuenda wa vilikiya lolukandi hati: “A Gabriele,+ lomboluila kokuaye elomboloko lieci eye a mola.”+ 17 Omo liaco, eye wamẽla apa nda talamele, pole eci a pitĩla nda kuata usumba walua okuti, nda petama locipala cange posi. Eye wa ndi sapuila hati: “A mõla omunu, kuata elomboloko liokuti ocinjonde ci ka tẽlisiwa kotembo yesulilo.”+ 18 Pole, osimbu eye a kala oku vangula lame, nda pekela otulo loku tuvika ocipala cange posi. Kuenje eye wa ndi lamba kuenda wa ndi talamisa pocitumãlo ame nda talamẽle ale.+ 19 Kuenje eye wa popia hati: “Ndi lingisa okuti, o kũlĩha eci ci ka pita kotembo ya sulako yonyeño, momo ocinjonde ci ka pita kesulilo kotembo ya sokiyiwa.+
20 “Ocitupi comeme ove wa mola okuti ca kuatele olombinga vivali, ci lomboloka olosoma vio Media kuenda vio Persia.+ 21 Ocitupi cohombo cina ca kuatele ovonya alua, ci lomboloka osoma yo Helasi;+ kuenda ombinga yinene yina ya kala pokati kovaso alio, yi lomboloka osoma yatete.+ 22 Catiamẽla kombinga yina ya teyiwa okuti pocitumãlo caco pa tundila olombinga vikuãla,+ ku ka molẽha ovosoma akuãla a tunda kofeka yaye, pole, ovio ka vi ka kuata unene ndowu waye.
23 “Noke kesulilo liusoma wavo, eci ovo va tẽlisa akulueya avo, ku ka molẽha osoma yimue ya tema calua haiyo yi kuete elomboloko liolondaka via tatama.* 24 Eye o ka pama calua pole, halunene wayeko. O ka kundula ovina vialua okuti vi ka komõhisa omanu kuenje eye o ka litunda ciwa kovina viosi a linga. Eye o ka kundula omanu va pama kuenda omanu va kola.+ 25 Latutu aye, eye o ka talavaya luhembi oco a litunde ciwa; kuenda vutima waye o ka livelisapo; kuenje vokuenda kuotembo yoku kolapo* o ka kundula valua. Eye o ka katukilavo Ombuale yolombuale, pole, eye o ka teyiwa okuti, ka ci ka lingiwa leka liomunu.
26 “Ovina via popiwa vocinjonde okuti viatiamẽla kovoteke kuenda kolomẽle, viocili, pole, ku ka sapuile ocinjonde caco komunu laumue,* momo oco ci tiamisiwila koloneke viya.”+
27 Catiamẽla kokuange, ame ndi Daniele nda kava kuenda nda vela vokuenda kuoloneke vimue.+ Noke nda votoka kuenje nda linga upange wa soma;+ pole, nda komõha calua omo liovina nda mola kuenda lomue wa tẽlele oku kuata elomboloko liocinjonde caco.+
9 Kunyamo watete wa Dariu+ omõla a Ahasuero okuti, ocitumbulukila ca va Media una wa vialekiwa oku kala osoma yusoma wa va Kaldea,+ 2 kunyamo watete wuviali waye, ame ndi Daniele, pocakati calivulu,* nda kuata elomboloko liokuti ndomo ci likuata londaka ya Yehova ya eciwa ku Yeremiya uprofeto, etendelo lianyamo o Yerusalãi yamamako oku kala upolokoso+ yi soka 70 kanyamo.+ 3 Kuenje nda tiamisila ocipala cange ku Yehova Suku yocili, poku livondela kokuaye vohutililo, kumue loku likandangiya oku lia,+ loku wala ocikelẽyi kuenda oku li kapa etiko. 4 Nda likutilila ku Yehova Suku yange kuenda nda litavela akandu etu loku popia hati:
“A Yehova Suku yocili, wunene haeve Una o komõhisa, una o kapako ocisila caye kuenda o lekisa ocisola ka ci pongoloka+ ku vana vo sole, haivo va kapako ovihandeleko viaye,+ 5 tua lueya, tua linga eci ka ca sungulukile haico cĩvi kuenda tua lekisa esino;+ kuenje ka tua pokuile kovihandeleko viove kuenda kolonumbi viove. 6 Ka tua yevelele akuenje vove ovaprofeto+ vana va vangula vonduko yove kolosoma vietu, kolombuale vietu, ku vakukululu vetu kuenda komanu vosi vofeka. 7 A Yehova esunga li kasi love, pole, etaili osõi* yi kasi letu, lalume vo Yuda, lolonungi vio Yerusalãi kuenda va Isareli vosi, ava va kasi ocipepi lava va kasi ocipãla, kolofeka viosi ove wa va sanduila, momo ovo va lekisa ekambo liekolelo kokuove.+
8 “A Yehova osõi* yi kasi letu, lolosoma vietu, lolombuale vietu, la vakukululu vetu, momo tua ku lueyela. 9 A Yehova Suku yetu, kokuove ku kasi ohenda loku ecela,+ momo tua ku sinila.+ 10 Ka tua pokuile kondaka yove a Yehova Suku yetu, momo ka tua kuamele ovihandeleko viove vina ove wa kapa kovaso yetu pocakati cakuenje vove ovaprofeto.+ 11 Va Isareli vosi va lueya Ocihandeleko cove kuenda va pambuka poku yuvula oku pokola kondaka yove kuenje wa tu imba esiñalo kuenda elisingo lia sonehiwa Vocihandeleko ca Mose ukuenje wa Suku yocili,+ momo tua Ku lueyela. 12 Ove wa tẽlisa olondaka viove vina wa popele vioku tu katukila+ loku katukilavo olombiali vietu* via tu vialele poku tu nenela ohali yalua; vemẽhi liosi liovailu ka kua la lingiwa lacimue ca lisoka leci ca lingiwa ko Yerusalãi.+ 13 Ndomo ca sonehiwa vocihandeleko ca Mose, ohali yosi eyi yeya kokuetu,+ omo ka tua tindukile kakulueya etu kuenda ka tua tiamisile utima wetu kocili ca Suku+ kuenda omanu ka va pingile ohenda yove a Yehova Suku yetu.
14 “Kuenje Yehova wamamako oku lavulula kuenda wa nena ohali kokuetu, momo Yehova Suku yetu, ukuesunga kovina viosi a linga; pole, lopo ka tua pokuile kondaka yaye.+
15 “Kaliye, A Yehova Suku yetu okuti, wopa omanu vove kofeka Yegito leka lia pama+ kuenda wa li lingila onduko yimue toke etaili,+ tua ku lueyela kuenda tua linga eci cĩvi. 16 A Yehova, ndomo ci likuata lovilinga viove viosi viesunga,+ linga ohenda, onyeño yove loku fungula kuove vi tinduke kolupale luove o Yerusalãi okuti, omunda yove yi kola; momo mekonda liakandu etu lakulueya a vakukululu yetu, o Yerusalãi kuenda omanu vove va linga ocikuata cesepu ku vosi va tu ñuala.+ 17 Kaliye, A Suku yetu, yevelela ohutililo yukuenje wove kuenda oku livondela kuaye kuenje lekisa ohenda kocitumãlo cove ci kola+ cina ci kasi upolokoso+ mekonda liove muẽle A Yehova. 18 Vongola etũi liove, A Suku yange kuenda yevelela! Petula ovaso ove kuenda vanja ekalo lietu liupolokoso kuenda olupale luna lua enda oku tukuiwa londuko yove; momo etu ka tu kasi oku livondela kokuove omo liovilinga vietu viesunga, pole tu ci lingila mekonda liohenda yove yalua.+ 19 A Yehova, yevelela. A Yehova, ecela.+ A Yehova tu yevelele, tu kuatise! A Suku yange ku ka cilue mekonda lionduko yove, momo onduko yove muẽle ya siata oku tukuiwa volupale luove kuenda komanu vove.”+
20 Osimbu handi nda kala oku vangula loku likutilila kuenda oku litavela ekandu liange lekandu liomanu vange va Isareli, loku linga epingilo liange liohenda kovaso a Yehova Suku yange catiamẽla komunda yi kola ya Suku yange,+ 21 ocili, osimbu handi nda kala oku vangula vohutililo, Gabriele ulume+ una nda muile ale vocinjonde+ weya kokuange eci nda kala lekavo lialua kotembo yoku eca ocilumba combanjaile coñolosi. 22 Eye wa nyĩha elomboloko poku popia hati:
“A Daniele, kaliye ndeya oco ngece kokuove olondunge lelomboloko. 23 Eci ove wa fetika oku livondela, kua tunda ondaka kuenje ndeya oku sapuila kokuove ondaka yaco, momo ove wumunu umue o soliwe calua.+ Omo liaco, kapako ondaka yaco kuenda kuata elomboloko liocinjonde caco.
24 “Kuli 70 kolosemana* via sokiyiwila omanu vove kuenda olupale luove lu kola+ oco oku lueya ku imũhe, loku imũla ekandu,+ loku eca ocilumba coku tuvika akulueya,+ loku nena esunga li kala otembo ka yi pui,+ oku yika ocinjonde locitumasuku*+ kuenda oku waveka Ohondo yi Kola Koku Kola. 25 O sukila oku kũlĩha loku kuata elomboloko liokuti, tunde koku tumbikiwa kuondaka yoku semũlũla loku tumbulula o Yerusalãi+ toke koku iya kua Mesiya*+ Usongui,+ ku ka kala 7 kolosemana kuenda 62 kolosemana.+ Oyo yi ka semũlũiwa loku tumbuluiwa okuti, yi kuata okololo kuenda oluvila, pole, omanu va ka ci linga vokuenda kuotembo yohali.
26 “Noke yolosemana 62, Mesiya o ka pondiwa+ okuti, ka va ko sila cimue.+
“Kuenje omanu wusongui umue o laika oku iya, va ka nyõla olupale kuenda ocitumãlo ci kola.+ Kuenje esulilo liaco li ka lingiwa letande. Toke kesulilo, ku ka kala uyaki; pole, eci ca nõliwapo oku kunduiwa.+
27 “Eye o ka lingisa okuti, ocisila ci tẽlisiwa komanu valua vokuenda kuosemana yimosi; kuenda eye o ka lingisa okuti ocilumba kuenda ocilumba combanjaile ci imũha vokuenda kuomeyu yosemana.+
“Kuenje una o koka enyõleho o keyilila vevava liovina via vĩha; kuenje toke kenyõleho+ eci ca nõliwapo ci ka pesiwavo ku una o kasi upolokoso.”
10 Kunyamo watatu wa Kuro+ Soma yo Persia, esapulo limue lia situluiwa ku Daniele una wa lukiwile onduko ya Beltesiatare;+ kuenda esapulo liaco lia kala liocili kuenje olio lia kala liuyaki umue unene. Kuenje eye wa kuata elomboloko liesapulo liaco kuenda wa kũlĩhĩle eci a mola.
2 Koloneke viaco, ame ndi Daniele nda kala lesumuo+ vokuenda kuolosemana viosi vitatu. 3 Sia lile okulia ku pepa, vomẽla wange ka mua iñilile ndaño ositu, ale ovinyu kuenda sia li sieketele ulela vetimba vokuenda kuolosemana viosi vitatu. 4 Keteke 24 yosãi yatete, osimbu nda kala kohulo yolui lunene okuti, Tigre,*+ 5 nda petula ovaso kuenje nda mola ulume umue wa wala uwalo wovalatanya+ kuenda ombunda yaye ya ñualiwa luvia wulu wo ko Ufasi. 6 Etimba liaye lia kala oku nina ndewe lio krisolitu,+ ocipala caye ca setahãlele ociliakulo, ovaso aye a kala ndovimĩhi via taima, ovoko lolomãhi viaye via kala ndosipi ya ninisiwa+ kuenda ocileñi colondaka viaye ca kala ndocileñi cowiñi. 7 Ame ndi Daniele, ame lika nda mola ocinjonde caco; alume va kala lame ka va muile ocinjonde.+ Pole, ovo va kuata usumba walua kuenje va tila noke va salama.
8 Nda siala lika liange kuenje eci nda mola ocinjonde eci ci komõhisa, sia kuatele unene kuenda ocipala cange ca pongoloka, kuenje nda pua ongusu yosi.+ 9 Noke nda yeva ocileñi colondaka viaye; pole, eci nda yeva okuti o kasi oku vangula, nda pekela otulo loku tuvika ocipala cange posi.+ 10 Pole, eka limue lia ndi lamba+ kuenda lia ndi tuñunya oco ndi talame kolongolo lovaka ange posi. 11 Noke eye wa ndi sapuila hati:
“A Daniele, amunu o soliwe calua,+ yevelela olondaka ndi laika oku ku sapuila. Kaliye votoka, momo nda tumiwa kokuove.”
Eci a ndi sapuila ovina evi, nda votoka loku luluma.
12 Noke eye wa ndi sapuila hati: “A Daniele, ku ka kuate usumba.+ Olondaka viove via yeviwa tunde keteke liatete wa likapelako oku kuata elomboloko kuenda oku liketisa kovaso a Suku yove kuenje ndeya omo liolondaka viove.+ 13 Pole, ombuale+ yusoma wo Persia ya tamalãla lame vokuenda kueci ci soka 21 koloneke. Kuenje Mingeli*+ umue pokati kolombuale via velapo* weya oco a ndi kuatise; kuenda ndamamako pocitumãlo caco lolosoma vio Persia. 14 Ndeya oku ku kuatisa oku kuata elomboloko lieci ci ka pita lomanu vove konepa ya sulako yoloneke,+ momo ocinjonde eci coloneke vi keya.”+
15 Eci a ndi sapuila olondaka evi, nda petamisa ocipala cange posi kuenda nda linga ocitende. 16 Una wa setahãla omunu, wa lamba komẽla wange+ kuenda nda yulula omẽla wange loku sapuila una wa talama kovaso yange hati: “A ñala yange, ñasi oku luluma omo liocinjonde kuenda si kuete ongusu.+ 17 Ndi pondola ndati oku vangula love a ñala yange nda ame ndupika wove?+ Momo cilo si kuete vali ongusu ndaño efuimo.”+
18 Una wa setahãla omunu wa ndi lamba vali kuenda wa ndi pamisa.+ 19 Eye wa popia hati: “Amunu o soliwe calua,+ ku ka kuate usumba.+ Ombembua yi kale love.+ Pama, ocili, pama.” Osimbu eye a kala oku vangula lame, nda pamisiwa kuenje nda popia hati: “Ñala yange a vangule, momo ove wa ndi pamisa.”
20 Eye wa popia hati: “Ove hẽ wa kũlĩha esunga lieci ndeyilila kokuove? Kaliye ndi tiukila oku ka liyaka lombuale yo Persia.+ Eci ngenda, ombuale yo Helasi yi keya. 21 Pole, ndu ku sapuila ovina via sonehiwa vovisonehua viocili. Ka kuli laumue o ndi kuatisa lupami kovina evi, te lika Mingeli+ ombuale yene.+
11 “Catiamẽla kokuange, kunyamo watete wa Dariu+ u Media nda votoka oco ndu u pamise kuenda oku u teyuila.* 2 Cilo, eci ndu ku sapuila oco ocili okuti:
“Tala! Ko Persia ku ka katuka* vali olosoma vitatu kuenda yakuãla yi ka lisolekela ovokuasi alua okuti, olosoma viosi vikuavo ci sule. Kuenje eci eye a pama omo liovokuasi aye, o ka tutuminya vosi oku katukila usoma wo Helasi.+
3 “Ku ka katuka soma umue wa pama kuenda o viala lunene walua*+ kuenje o linga ndomo a yongola. 4 Pole, eci eye a katuka, usoma waye u ka nyanyũiwa kuenda u ka tepiwa kolofela vikuãla viovailu,+ pole, owo ka u ka pita kovitumbulukila viaye kuenda ka u ka amamako lunene walua ndomo wa kala eci eye a viala. Usoma waye u tambuiwa kuenda weciwa komanu vakuavo.
5 “Kuenje soma yo kombuelo okuti, umue pokati kolombuale viaye, o ka pama; pole, ulume ukuavo* o ka pama vali okuti, eye ci sule kuenda o ka viala lunene walua okuti, wa velapo vali, unene waye woku viala u sule.
6 “Noke lianyamo amue, ovo va ka linga ocisila cimue cukamba kuenda omõla ufeko wa soma yo kombuelo o keya ku soma yo konano oco a tẽlise ocisila caco cukamba. Pole, omõlaco ufeko ka kamamako lunene wokuokuo kuaye; kuenje soma o ka pumba unene waye; kuenda omõla ufeko o ka eciwa kumue la vana vo nena, la una wo cita kuenda una wo lingisa okuti, o pama koloneke viaco. 7 Umue ukuepata liomõla ufeko, o ka piñala pomangu yaye kuenje o ka enda kocimunga casualali loku katukila ombonge ya soma yo konano kuenda o ka liyaka lavo loku va yula. 8 Eye o keyavo Kegito kumue lolosuku viavo, loviñumañuma viavo viutale, lovikuata viavo via fina* viopalata, levi viulu kuenda olomandekua. Vokuenda kuanyamo amue eye o ka liwekapo oku suvuka soma yo konano, 9 una o ka katukila usoma wa soma yo kombuelo, pole, o ka tiukila kofeka yaye.
10 “Catiamẽla komãla vaye valume, va ka lipongiyila uyaki kuenda va ka kongela pamosi ocimunga cinene colohoka. Eye o ka amako loku kundula cosi ndetande. Pole, eye o ka tiuka kuenda o ka linga uyaki toke eci a ka pitĩla kombonge yaye.
11 “Soma yo kombuelo o ka tema calua kuenje o ka tunda loku liyaka laye okuti, la soma yo konano; kuenje eye o ka kongela owiñi walua, pole, owiñi u ka eciwa peka lia soma yaco.* 12 Kuenje owiñi u ka ambatiwa. Utima waye u ka livelisapo kuenda u ka kokela akũi kolohulukãi oku kupuka; pole, eye ka ka linga lacimue lunene waye wa pama.
13 “Kuenje soma yo konano o ka tiuka kuenda o kongolola owiñi walua okuti watete u sule; kesulilo lioloneke noke lianyamo amue, eye o keya muẽle locimunga cinene casualali va limalẽha ciwa. 14 Koloneke viaco, valua va ka katukila soma yo kombuelo.
“Catiamẽla kolongangala* pokati komanu vove, va ka seteka oku lingisa okuti, ocinjonde ci kala cocili; pole, ovo va ka lilondoka.
15 “Kuenje soma yo konano, o keya loku katula ocimbaka cimue coku katukila kuenda oku tambula olupale lu kuete oviteyuilo. Olohoka* vio konano ka vi ka talama ndaño alume vaye va nõliwa; ovo ka va ka kuata unene woku talama. 16 Una o keya oku u katukila o ka linga ndomo eye a yongola kuenda lomue o ka talama kovaso aye. Eye o ka talama vofeka ya Posoka+ kuenda uloño woku kundula u ka kala peka liaye. 17 Soma o ka likapelako oku iya kumue lasualali vaye vosi va pama vusoma waye kuenda ku ka lingiwa ocisila cimue cukamba laye; kuenje eye o ka litunda ciwa. Catiamẽla komõla ufeko, eye o ka eciwa ku soma oco o kundule. Kuenje omõla ufeko ka ka pandikisa kuenda ka ka amamako oku tiamẽla ku soma. 18 Eye o ka tiamisila utima waye kolofeka vi kasi kohulo yokalunga kuenje o ka tambula vialua. Usongui umue o ka imũla esepu lina vo kokela kuenje esepu liaco li ka imũha. Eye o ka lingisa okuti, esepu liaco li tiukila ku una wo sepula. 19 Noke eye o ka tiukila* kolombonge viofeka yaye muẽle kuenje eye o ka lilondoka loku kupuka kuenda ka ka sangiwa.
20 “Pomangu yaye pa ka katuka umue o ka lingisa okuti ukuakutambula elisimu* o pita kusoma wa kemãla, noke vokuenda kuoloneke vitito o ka kunduiwa, pole, ka ci ka lingiwa lonyeño ndaño luyaki.
21 “Pomangu yaye pa ka katuka umue wa sepuiwa kuenje ka va ka eca kokuaye ulamba wusoma; eye o keya vokuenda kuotembo yoku kolapo* kuenda o ka tambula usoma pocakati celimbi. 22 Eye o ka pokuisa olohoka* vi kasi ndetande. Kuenje ovo va ka kunduiwa ndeci ci ka lingiwa Lusongui+ wocisila.+ 23 Omo liocisila cavo cukamba va linga laye, eye o ka lekisa elimbi loku katuka kuenda o ka pama pocakati cofeka yimue yitito. 24 Vokuenda kuotembo yimue yoku kolapo* eye o ka iñila volonepa vi kuete ukuasi walua wo voluvumba* kuenda o ka linga eci vakukululu yaye ka va lingile. Eye o ka avela pokati kavo evi via kuatiwa levi via pundiwa kuenda ovokuasi; eye o ka sokiyila ongombo ovitumãlo vi kuete oviteyuilo, pole, o ka ci linga lika vokuenda kuotembo yimue.
25 “Locimunga cimue cinene casualali, eye o ka kongela unene waye lutima waye oco a katukile soma yo kombuelo kuenje soma yo kombuelo o ka lipongiyila oku linga uyaki locimunga cimue cinene haico ca pama casualali. Kuenje eye ka kamamako kunene, momo ovo va ka linga esokiyo lĩvi lioku u katukila. 26 Kuenje vana va kasi oku lia ovilia viaye via velapo, va ka nena ekundu liaye.
“Catiamẽla kocimunga caye casualali, va ka takata kuenda valua va ka pondiwa.
27 “Catiamẽla kolosoma viaco vivali, ovitima viavo vi ka tekela koku linga eci cĩvi kuenje ovio vi ka tumãla komesa yimosi loku vangula ovohembi omunu lukuavo. Pole, lacimue ci ka tunda ciwa, momo esulilo li keya votembo ya tukuiwa.+
28 “Noke soma yo konano o ka tiukila kofeka yaye lovina vialua viwa kuenje utima waye u ka katukila ocisila ci kola. Eye o ka litunda ciwa kuenda o ka tiukila kofeka yaye.
29 “Kotembo ya tukuiwa eye o ka tiuka kuenda o ka katukila ofeka yo kombuelo. Pole, onjanja eyi ka ci ka kala ndeci ca kala tete, 30 momo olonaviyu vio ko Kitimi+ vi ko katukila kuenje o ka amisua kutito.
“Eye o ka tiuka kuenda o ka nena esombiso* lioku katukila ocisila ci kola+ kuenje o ka litunda ciwa; noke o ka tiuka loku tiamisila utima ku vana va siapo ocisila ci kola. 31 Olohoka* vina via tunda kokuaye vi ka katuka; kuenje vi ka sepula ocitumãlo ci kola,+ ombonge kuenda oku upa ovilumba vi lingiwa olonjanja viosi.+
“Kuenje ovo va ka tumbika ocina ca vĩha cina ci koka enyõleho.+
32 “Vana va lingila ovina vĩvi ocisila, eye o ka va songuila kesino pocakati colondaka vielimbi.* Pole, omanu vana va kũlĩha Suku yavo va ka yula kuenda va ka litunda ciwa. 33 Vana va kuete olondunge+ pokati komanu, va ka eca elomboloko ku valua. Ovo va ka lilondoka kuenda va ka kupuka losipata, londalu, lumandekua kuenda oku pundiwa vokuenda kuoloneke vimue. 34 Pole, eci va lilondoka va ka tambula ekuatiso litito; kuenje valua va ka likongela kokuavo lolondaka vielimbi.* 35 Vamue pokati ka vana va kuete olondunge va ka kokisiwa oku lilondoka oco omanu va setekiwe mekonda liavo kuenda oco va yelise+ omanu toke kotembo yesulilo; momo handi ci ka tẽlisiwa kotembo ya tukuiwa.
36 “Soma o ka linga ndomo a yongola kuenda o ka livelisapo loku likemãlisa kilu liolosuku viosi; kuenda eye o ka popia ovina vietonãi ku Suku yolosuku.+ Kuenje o ka litunda ciwa toke eci esombiso li pitĩla kesulilo; momo eci ca tukuiwa te ci tẽlisiwa. 37 Eye ka ka lekisa esumbilo ku Suku ya va isiaye; ndaño oku lekisa esumbilo konjongole yakãi, ale kosuku yimue yikuavo, pole, o ka likemãlisa kilu lia vosi. 38 Puãi* o ka eca ulamba ku suku yolombonge; eye o ka ecavo ulamba pocakati culu, copalata kuenda covawe a tĩla lovina viwa* kosuku yina okuti va isiaye ka va yi kũlĩhĩle. 39 Eye o ka litunda ciwa poku katukila olombonge vi kuete oviteyuilo via pama kumue* losuku yiñi. Eye o ka eca ulamba walua ku vana va lekisa esumbilo* kokuaye kuenda o ka va lingisa okuti, va viala pokati komanu valua; kuenje o ka tepaisa* ongongo londando yimue.
40 “Kotembo yesulilo, soma yo kombuelo o ka lisinda laye kuenda soma yo konano o ko katukila ndehunguhungu liofela, kumue lakãlu kuenda ava va endela kolokavalu lolonaviyu vialua; kuenje eye o ka iñila volofeka loku kundula cosi ndetande. 41 Eye o ka iñilavo vofeka ya Posoka+ kuenje olofeka vialua vi ka kokisiwa oku lilondoka. Pole, ava va ka puluka peka liaye vava: Edome, Moavi kuenda onepa ya velapo ya va Amoni. 42 Eye o kamamako oku oluĩla eka liaye kolofeka; pole, catiamẽla kofeka Yegito oyo ka yi ka puluka. 43 Eye o ka viala ovokuasi a solekiwa okuti ulu, opalata kuenda ovina viosi viwa* vio Kegito. Kuenje va Libia la va Etiopia vo ko kuama.
44 “Pole, asapulo a tunda kutundilo* kuenda konano a ko sakalaisa kuenje eye o ka tunda lonyeño yalua oco a nyõle loku kundula valua. 45 Eye o ka tunga olombalaka viaye viusoma,* pokati kokalunga kanene lomunda yi kola yofeka ya Posoka;+ kuenje eye o ka kunduiwa kuenda ka ku ka kala laumue u kuatisa.
12 “Vokuenda kuotembo yaco, Mingeli*+ okuti, ombuale yinene+ una o tãi oco a kuatise omanu vove,* o ka katuka. Kuenje ku iya otembo yohali okuti, ka ya la pitako tunde eci kua fetika oku kala ofeka toke kotembo yaco. Vokuenda kuotembo yaco, omanu vove va ka puluka,+ wosi okuti, onduko yaye ya sonehiwa velivulu.+ 2 Kuenje valua pokati ka vana va pekela voneketela va ka pasuka, vamue va ka pasukila omuenyo ko pui kuenda vakuavo va ka tambula esepu ka li pui.
3 “Vana va kuete elomboloko va ka nina ndoku tua kuovailu kuenda vana va tuala valua kesunga va ka nina ndolombungululu otembo ka yi pui.
4 “A Daniele, catiamẽla kokuove, yika olondaka evi kuenda sitika elivulu toke kotembo yesulilo.+ Valua va ka enda oko loko* kuenje ukũlĩhĩso wocili u kalua.”+
5 Noke ame ndi Daniele nda vanja kuenje nda mola ovangelo vakuavo vavali va tãi oko, umue kohulo yilo yolui kuenda ukuavo kohulo yikuavo yolui.+ 6 Kuenje umue pokati kavo wa pula kulume wa wala uwalo wovalatanya+ una wa kala kilu liovava o volui hati: “Otembo yiñami yi ka pitapo toke ovina evi vi komõhisa vi sulila?” 7 Noke nda yeva ulume wa wala uwalo wovalatanya una wa kala kilu liovava o volui; osimbu a votuila eka liaye liondio kovailu kuenda eka liaye liepĩli, eye wa lisila vonduko ya Suku una o kasi lomuenyo otembo ka yi pui+ hati: “Ku ka pita otembo ya tukuiwa, olotembo via tukuiwa lomeyu yotembo.* Eci oku nyanyuiwa kunene womanu va kola ku pitĩla kesulilo,+ ovina viosi evi vi ka pitĩla kesulilo.”
8 Catiamẽla kokuange, nda yeva, pole sia kuatele elomboloko;+ kuenje nda pula hati: “A ñala yange, ovina viosi evi vi ka sulila ndati?”
9 Kuenje eye wa popia hati: “A Daniele kuende, momo olondaka te via yikiwa loku sitikiwa toke kotembo yesulilo.+ 10 Omanu valua va ka liyelisa. Ovo va ka linga eci ca sunguluka kuenda va ka kuata omuenyo umue wa kanguiwa.+ Kuenje olondingaĩvi vi ka linga ovina vĩvi kuenda lomue pokati kolondingaĩvi o ka kuata elomboloko; pole, vana va kuete olondunge va ka kuata elomboloko.+
11 “Tunde kotembo omanu va liwekapo oku eca ovilumba vi lingiwa olonjanja viosi+ kuenda eci ocina ca vĩha ci koka enyõleho ci tumbikiwa,+ ku ka kala eci ci soka 1.290 koloneke.
12 “Wa sumũlũha una amamako oku lavoka* haeye o pitĩla toke kueci ci soka 1.335 koloneke!
13 “Pole, catiamẽla kokuove, amamako toke kesulilo. Ove o ka puyuka, pole, kesulilo lioloneke ove o ka votoka oco o tambule onepa yove.”*+
Ale “onembele.”
Okuti, o Bavulono.
Ale “onembele.”
Lit., “omãla va Isareli.”
Lit., “omãla.”
Ale “ovisonehua.”
Ale pamue, “oku tekuiwa.”
Lit., “omãla.”
Ci lomboloka “Suku Eye Onganji Yange.”
Ci lomboloka “Yehova wa Lekisa Ohenda.”
Pamue ci lomboloka “Helie wa Lisoka la Suku?”
Ci lomboloka “Yehova wa Kuatisa.”
Okuti, olonduko vio ko Bavulono.
Lit., “omãla.”
Lit., “utue wange u kuata eko.”
Lit., “omãla.”
Lit., “va neta kositu.”
Lit., “omãla.”
Lit., “omãla.”
Lit., “espiritu liaye.”
Okuti, ocimunga cimue comanu va enda oku litenda okuti, va loñoloha koku tãha kuenda koku kũlĩhĩsa olombungululu.
Lit., “espiritu liange lia.”
Elivulu lia Dan 2:4b toke 7:28 lia sonehiwa kelimi lio Aramaiku.
Ale pamue, “ocitumãlo coku kapa inene; ondunda yaniña.”
Ale “posi ya kukuta.”
Lit., “lositu.”
Ale “tunde ka ku ci toke ka ku ci.”
Lit., “ovisimĩlo viove via tiamisiwila kovina vi.”
Ale “otuma ya kanguiwa.”
Ale “ocitumbulukila comanu” okuti, omanu vaño.
Ale “yocivanja combala.”
Ale “vocivanja combala.”
Ale “ociteka.”
Ceci ci soka 27 kolometulu. Tala Alombo. B14.
Ceci ci soka 2.7 kolometulu. Tala Alombo. B14.
Ale “vocivanja combala.”
Ale “viovivanja violombala.”
Ale “viovivanja violombala.”
Ale “va pindika.”
Ale “ocivanja combala.”
Ale “ekalo liaye lia pongoloka calua.”
Ale “ka ya kuatele unene.”
Ale “kuenje va eca atimba avo.”
Ale pamue, “ocitumãlo coku kapa inene; ondunda yaniña.”
Lit., “wa lingisa okuti, ovina vi enda ciwa ku.”
Ale “vocivanja combala.”
Okuti, ocimunga cimue comanu va loñoloha koku tãha kuenda koku kũlĩhĩsa olombungululu.
Lit., “ositu yosi.”
Ale “oku tateka eka liaye.”
Okuti, ocimunga cimue comanu va loñoloha koku tãha kuenda koku kũlĩhĩsa olombungululu.
Ale “ulume umue wa loñoloha.”
Okuti, ocimunga cimue comanu va loñoloha koku tãha kuenda koku kũlĩhĩsa olombungululu.
Lit., “viuviali.”
Lit., “pomẽla.”
Ale pamue, “lavimue ovisikilo via tualiwa kokuaye.”
Lit., “otulo tuaye tuo tila.”
Ale “viepela.”
Lit., “Ohulukãi yolohulukãi.”
Lit., “olohulukãi ekũi kolonjanja violohulukãi ekũi.”
Ale “viepela.”
Ale “viepela.”
Okuti, olotembo vitatu lomeyu.
Ale “kombonge.”
Ale “lio Susana.”
Ale “vocivanja combala.”
Ale “olusipa luovava.”
Ale “olusipa luovava.”
Lit., “peka.”
Ale “koku ekumbi li iñilila.”
Lit., “peka liaye.”
Ale “koku ekumbi li tundila.”
Ale “wa loñoloha kovina via tĩla.”
Ale pamue, “kuenda kosika.”
Lit., “yika ocinjonde caco.”
Okuti, alivulu a kola.
Lit., “osõi kocipala.”
Lit., “osõi kocipala.”
Lit., “olonganji vietu vina via tu sombisa.”
Okuti, olosemana vianyamo.
Lit., “uprofeto.”
Ale “Ombuavekua.”
Lit., “Hidekele.”
Ci lomboloka “Helie wa Lisoka la Suku?”
Ale “ombuale yocisoko catete.”
Ale “kuenda ndombonge yimue kokuaye.”
Ale “ku ka molẽha.”
Ale “lomoko yalua.”
Ci molẽha okuti, ci tiamisiwila ku soma yo konano.
Ale “via velapo.”
“Citava okuti, ci tiamisiwila kosoma yo konano” kuenda “Citava okuti, ci tiamisiwila kosoma yo kombuelo.”
Ale “omãla vovimunu.”
Lit., “ovoko.”
Lit., “oku pongolokela ocipala caye.”
Ale “usongui wupange.”
Ale pamue, “kosika.”
Lit., “ovoko.”
Ale pamue, “kosika.”
Ale “vocivanja combala.”
Ale “oku tiamisila onyeño yaye.”
Lit., “ovoko.”
Ale “viuhembi; viombambe.”
Ale “viuhembi; viombambe.”
Ale “pomangu yaye.”
Ale “via velapo.”
Ale “o kuatisiwa lo.”
Ale pamue, “ku wosi eye a limbuka.”
Ale “o ka avela.”
Ale “via velapo.”
Ale “koku ekumbi li tundila.”
Ale “elombe.”
Ci Lomboloka “Helie wa Lisoka la Suku?”
Lit., “omãla vomanu vove.”
Ale “va ka li kũlĩhĩsa ciwa [okuti, elivulu].”
Okuti, olotembo vitatu lomeyu.
Ale “oku kevelela lepandi.”
Ale “onima.”