Ofeka yo Venda Yeca Apako

VOKUENDA kuanyamo ekui apita, ame lukãi wange tualitumbikile kupange wakundi votembo yosi kofeka yo Venda. Ofeka vavangula elimi lio Venda yikasi kombuelo Yolui Limpopo konano yofeka yo Afrika do Sul, kuenda apata omanu vaeco vayoka olui Limpopo vokuenda kuovita vianyamo konyima. Omanu vamue vokofeka yo Venda vapopia hati, tunde eci vakukululu yavo vakasi vofeka papita ale 1.000 kanyamo.

Pole, ofeka eyi yatiamẽla kocisoko cimue cosimbu catukuiwile hati, Ofeka yo Mapungubwe. Oyo yakala olupale lumue luatete luale vocimbota Colui Limpopo, okupisa kofeka yo Botswana konepa yutundilo toke kutakelo wofeka yo Mosambike. Okupisa kunyamo wo 900 K.K., toke wo 1100 K.K., Mapungubwe yacaile kuvakuamilu voko Árabe ovina ndeci, ovayo onjamba, apamba ocimanda, ovipa viovinyama, kuenda o ulu. Eci vakakendele umue wakemãla calua kosimitelu yikasi vomunda yitukuiwa okuti Mapungubwe valembululako ovikuata viafina calua viapangiwa lo ulu. O encyclopedia yimue yilombolola okuti, ovikuata viaco, “ovio vilekisa upange wokulembulula omina yulu kosiahulu kolofeka viokombuelo yo Afrika.”

Omina yulu kayikasiko vali kofeka oyo. Cilo, ofeka yo Venda yakemãla omo okuti yima apako alua. Kombuelo Yolomunda vioko Soutpansberg, kuli ocimbota cimue okuti cikuete apako alua ndeci, olombakate, ahondio, olomanga, kuenda olongayawa. Kulivo apako ndeci olosiã lo makandamia kuenda ovikulia vialua vitunda kovitaka. Kulivo handi epako limue liovusenge valitukula hati o muroho, okuti okupepa kuaco kukasi ndelembui, kuenje yisoliwe calua lomanu vovofeka oyo.

Omanu vofeka yo Venda vakasi lombembua kuenda vatambula ciwa akombe. Kuasiata ocituwa cokuti usongui wepata otuma vakuepata okutelekela akombe veya ocituke osanji yimue. Ositu yaco yiliwa lo uhuswa, okuti okulia kumue ovo vasole calua kupongiyiwa lepungu lisõsã. Eci okuti akombe vayongola okuenda, usongui wepata ovasindikila toke okacinãla kamue katito. Eci oco ocituwa cesumbilo vasiata okulekisa kakombe. Omãla valongisiwa ndomo akombe valamiwa lesanju lialua lokupetamako kuenda eka limue litukusa peka likuavo. Tala pemẽla lilo ndomo akãi vavali vokofeka yo Venda vakasi okulilama lokukuama ocituwa caco.

Ocitangi Celimi

Elimi lio Venda kalialelukile okulivangula lomanu vatunda kolofeka vio Europa. Ocitangi cimue cikasipo ceci okuti olondaka vialua okuti okuvitanga kuaco kualisetahãla, pole okuvitukula kuavio kualitepa. Eteke limue, eci ndakala okulinga ohundo vekongelo lio Venda Liolombangi via Yehova, ndaseteka okuvetiya omanu vakalapo oco ndivangule lavo pokati omunu lomunu. Eci ndakala okuvangula omunu umue pokati kolonjeveleli colinga injola kuenje wayola omo ndapopia okuti, “omuine lomuine” pole ndayonguile okupopia siti “omunu lomunu.”

Eci ndaseteka tete okuvangula elimi lio Venda kupange wokukunda, umue ukãi ufeko ovangula elimi lio Venda wanambulula hati: “ame sivangula Ongelesi.” Ndasima siti ndavangula ciwa elimi lio Venda, pole ukãi wasima okuti ndavangula Ongelesi! Onjanja yikuavo, eci ndakala okupitila konjo yimue, ndavangula lumãlẽhe umue oco avilikiye usongui wepata. Ondaka usongui wepata velimi lio Venda, yitukuiwa okuti thoʹho. Pole ame ndayilueya kuenda ndapopia siti, hohoʹ, cilomboloka okuti, ndiyongola oco vavilikiye osima yovonjo! Okulueya kuaeco kuanditepulula ekolelo, pole omo liepandi liocili, ame kumue lukãi wange kaliye elimi lio Venda tualikuliha kuenda tuvangula ciwa.

Apako Espiritu

Ofeka yo Venda yikasi okueca apako aewa kespiritu. Vokuenda kuekui lianyamo okupisa kunyamo wo 1950, ekongelo Liolombangi via Yehova liatungiwa lomanu vatunda kolofeka vilisungue lavo okuti vatalavaya komina yutale wongula kolupale luo Messina. Omo liombili vakuete kupange wokukunda ovo vatẽla okulongisa ocili Covembimbiliya komanu valua vakuepata lielimi lio Venda. Vokuenda kuanyamo ekui apita ale ocimunga cimue Colombangi via Yehova cavakuepata lielimi lio Venda calingalaile olohongele vonjo yomunu umue kolupale luo Sibasa.

Oco upange ulivokiye lonjanga, ofiliale yoko Afrika do Sul yo Sociedade Torre de Vigia yatuma akundi votembo yosi kofeka eyi yima apako. Lonjanga yalua, ocimunga coko Sibasa calinga ekongelo linene. Kotembo yaco olohongele Viakristão vialingawaile vohondo yimue yokulilongisila. Lekuatiso Liolombangi via Yehova vioko Pietersburg okuti yikasi ocinãla cisoka 100 kolokilometulu kombuelo, yo Thohoyandou okuti yilisungue lolupale, kuatungiwa Onjango Yusoma.

Omanu vavangula elimi lio Venda ko norte yo Afrika do Sul etendelo liavo liapitahãla 500.000. vokuenda kuekui lianyamo okupisa kunyamo wo 1950, eci upange wokukunda Usoma wafetika kulo kakuakale laumue Ombangi ukuepata lielimi lio Venda. Kaliye kuli eci cipitahãla 150. Kuli handi ovikanjo vialua okuti kakuatalavayiwile kuenda kuli upange walua ulingiwa. Kunyamo wo 1989 tuafetika okunyula imbo limue vatukula hati Hamutsha okuti omanu vaeco vavangula elimi lio Venda. Kotembo yaco kuakala lika Ombangi yimosi. Kaliye vimbo liaco muli eci cipitahãla 40 kakundi Vusoma. Tukasi okumãlusula okutunga Onjango Yetu Yusoma, kuenje tueca vali olopandu omo liekuatiso liaeciwa Lolombangi viatunda kakongelo okolupale luo Pietersburg kuenda olombanjaile viaeciwa lavamanji vokolofeka viñi viñi.

Etu tukasi mumue (vokanjo katito kakuete alola) kepia limue. Omo okuti tualeluisa omuenyo wetu, tukuete vali otembo yalua yokuvangula lomanu vopocitumãlo kueci catiamẽla kolondaka viwa. (Marko 13:10) Omo liaco, tuasiata okusumuluisiwa kupange wokukuatisa omanu valua oco vatumbike omuenyo ku Yehova Suku. Ndeci, ulume umue otukuiwa okuti, Michael, wamõla vonjo yekamba liaye elivulu litukuwia okuti Poderá Viver Para Sempre no Paraíso na Terra.a Eye wafetika okutanga elivulu lonjanga kuenje walimbuka ocili. Omo liaco wasonehela ko Sociedade Torre de Vigia oco votumise aliuvulu alombolola Embimbiliya. Michael vukanda asoneha walombolola hati otembo yapita ndopo wapapatisiwa ketavo lio Apostolika. Eye watuihinya lokulombolola hati, “ndalimbuka ocili, momo ndakala vonjila kayatiamẽle Kusoma wa Suku. Omo liaco, ndanõlapo okulinga ocimatamata cetavo liene, pole sakulihile eci ndilinga.” Noke eye waeca onumbi yaye kuenje wapinga oco kuiye umue Ombangi ya Yehova okuti ukuatisa. Ame ndalikolisilako okusokiya otembo yokusandiliya Michael kuenda ndafetika okulilongisa laye Embimbiliya konjo. Cilo, eye wapapatisiwa ale kuenda walinga Ombangi ya Yehova yakoleliwa.

Kosãi ya Cembanima kunyamo wo 1997, tuaendele Kohongele Yofeka Yolombangi via Yehova yitukuiwa okuti “Ekolelo Kondaka ya Suku” yalingiwila vocila cimue combunje volupale luo Thohoyandou. Kuakala 634 kolonjeveleli, kuenda kuapapatisiwa 12 komanu. Ndakuata epuluvi liokulinga olohundo vivali velimi lio Venda. Ocili okuti, oyo yakala otembo yavelapo kanyamo ekui esanju eci tuakala vofeka oyo yima apako alua!−Casapuiwa la manji umue.

[Atosi]