Oku Lehũla Kuombua

Vakuakukonomuisa va popia okuti olombua vi pondola oku talavaya luloño wavo woku lehũla, oco vi tẽle oku tepisa utunga, oku tepisa ombua yulume leyi yomange kuenda ekalo liolombua vikuavo. Vi pondolavo oku pindisiwa oco vi tẽle oku limbuka atenda kuenda epangue. Osimbu omanu va talavaya lovaso oco va kũlĩhĩse ovina via va ñuala, olombua vi ci linga luloño woku yeva elemba. Ci kasi ndu okuti vi lete lanyulu.

Kũlĩhĩsa ndeci: Elehũlo liombua lia velapo vali okuti lietu ci sule. Ndomo ca lomboluiwa lo Instituto Nacional de Padrões e Tecnologia yo Estado Unidos da Amérika, “ombua yimue yi pondola oku limbuka elemba liovina vimue vi kasi ocipãla. Uloño waco wa lisoka loku tẽla oku mãha onguto yosuka ya yenguluiwa pociva cimue colomapalo.”

Momo lie elehũlo liombua lia velelapo okuti lietu li sule?

• Omo okuti vapuluvi osi enyulu liombua liomĩla, yi tẽla oku limbuka ciwa alemba.

• Enyulu liombua li kuete apuluvi avali oku pitisa ofela: onepa yimue yoku fuima, yi kuavo yoku lehũla. Olonjanja viosi ombua yi lehũla, ofela yenda vokati kenyulu muna mu sangiwa onjila yoku yeva elemba.

• Onepa yoku yeva elemba lienyulu liombua yi pondola oku kuata 130 kolosentimetro ale ceci ci pitahãla, osimbu okuti yomanu yi kuete lika olosentimetro 5.

• Ombua yimue yi pondola oku kuata eci ci pitãhala 50 koloselula viu kuatisa oku limbuka elemba okuti omanu ci sule.

Ovina viaco, vi kuatisa ombua oku limbuka alemba alua ka a sungulukile. Ndeci, etu tu pondola oku yeva elemba liosopa yimue, pole, ndomo ca lomboluiwa lakonomuisi vamue, ombua yi tẽla oku limbuka ovina viosi via kapiwamo.

Ocisoko ca konomuisi co Pine Street Foundation, okuti akonomuiso avo a tiamisiwila kovovei o kancer, ca limbuka okuti owoño kuenda enyulu liolombua, eci vi talavayela kumosi, “vi kuete unene walua vioku limbuka alemba voluali.” Olonoño via siata oku linga “anyulu” oku luvikiya a talavaya lolusu, oco ku limbukiwe olongangala kuenda ovoveyi oku kongelamo o kanser.

Nye o sima? Oku lehũla kuombua kua tu kulukaño? Ale kua lulikiwa?