Nye ci Pondola Oku Pita?

Ndaño olondotolo vimue vi popia okuti omunu umue wa fisa, noke yotembo yimue o yeva ekavuluko, pole, omunu lomunu o kuete onjila yaye yoku liyaka levalo liaco. Nda omanu vavali va liyaka levalo liaco lonjila ya litepa, anga hẽ ci lomboloka okuti omunu umue o tala vali ohali yalua kuenda omunu ukuavo ka yongola oku lekisa esumuo liaye? Ocili okuti sio. Oku tava ekalo loku situlula esumuo, ci pondola oku kuatisa calua. Pole, “ka kuli lika yimosi” ya sunguluka yoku liyaka lesumuo. Ovina viaco, via tamba komunu lomunu, ovituwa viaye, ovina a li pita lavio komuenyo kuenda omunu eye a fisa.

ANGA HẼ EVALO LIACO LI KA LIVOKIYA?

Omunu wa fisa ngandiaye, pamue ka kũlĩhĩle ovina vi ka li pita laye kovaso yoloneke. Pole, ovisimĩlo vimue kuenda ovitangi via siata oku molẽha vapuluvi aco. Tala ovolandu amue ovina a pondola oku li pita.

Ovitangi poku liyaka lesumuo. Ca sunguluka oku lila calua loku kuata ovisimĩlo via litepa viesumuo, omo liongeva yomunu wa fa. Esumuo liaco, li pondola oku livokiya eci o sokolola ovina a solaile ale, ceci olonjoi vi molẽha ndu okuti o kasi laye. Pole, pamue kefetikilo ku tava kovina via li pita. Kũlĩhĩsa ulandu wa Tina. Ulume waye okuti Timo, wa fa vocipikipiki. Tina wa popia hati: “Kefetikilo sia kũlĩhĩle eci ndi popia. Sia tẽlele ndaño muẽle oku lila. Nda sumuile calua okuti olonjanja vimue, sia endaile oku fuima ciwa. Sia tavele kovina via kala oku li pita.”

Ovitangi vi tunda kesakalalo, konyeño kuenda koku li vetela evelo. Ivan wa popia hati: “Omõletu Eric wa fa eci a kuata 24 kanyamo noke tua kuata onyeño yalua! Eci ca li pita vocipikipiki, momo ame lukãi wange Yolanda, ka tua endaile oku kuata onyeño! Tua li vetelavo evelo loku sima okuti, nda tua sukilile oku linga ovina vikuavo oco tu kuatise omõletu.” Alejandro, wa livetelavo evelo eci ukãi waye a fa noke lioku liyaka luvei vokuenda kuotembo yalua. Eye wa popia hati: “Kefetikilo nda simĩle okuti, Suku eye wa kala oku ecelela ovina viaco omo okuti, nda kala omunu umue uvĩ. Pole, noke nda kuata esumuo momo ca kala ndu okuti nda kala oku lundila Suku omo liovina via li pita.” Kostas wa tukuiwa vocipama ca pita, wa lombolola hati: “Olonjanja vimue nda enda oku kuatela onyeño ukãi wange Sophia, omo okuti wa fa. Noke nda liyeva okuti ame ñuete eko, omo lioku kuata onyeño. Nda limbuka okuti, hayeko wa kuata eko.”

Ovisimĩlo ka via suilepo. Vapuluvi amue, omunu wa fisa pamue o kuata ovisimĩlo vimue ka via sungulukile. Ndeci, poku sokolola pamue eye o tava okuti o yevite, ale o lete omunu wa fa. Ale ci tila kokuaye oku tula utima kuenda oku ivaluka ovina. Tina o lombolola ndoco: “Olonjanja vimue nda enda oku sapela, pole, ovisimĩlo viange via kala kupãla! Nda enda oku sakalala calua, poku sokolola ovina viosi via li pita eci Timo a fa. Oku kala okuti si tẽla oku tula utima, ca enda oku ndi kokela esumuo lialua.”

Onjongole yoku kala ulika. Omunu wa fisa, pamue o kuata onyeño yalua ale, ka liyevi ciwa pokati komanu vakuavo. Tala eci Kostas a popia hati: “Eci nda enda oku kala lakamba vamue olohueli, nda enda oku liyeva ndombisi ya tunda vovava. Pole nda kuatavo ovisimĩlo vimuamue eci nda enda oku kala lakamba ka va kuelele.” Yolanda ukãi wa Ivan ivaluka ndoco: “Ka ca lelukile oku kala lomanu va vangula catiamẽla kovitangi viavo momo, ca kala ndu okuti ovitangi viavo vitito calua oku vi sokisa levi vietu! Ka ca lelukilevo oku yeva ndomo olonjali vimue via enda oku sapela lomãla vavo ndomo va kala oku li tunda ciwa. Poku va yeva nda sanjukile, pole, ca lelukile. Ame lulume wange tua kũlĩhĩle okuti, omunu lomunu wa kala oku vangula lika catiamẽla komuenyo waye. Pole, ka tua kuatele ombili ndaño muẽle epandi oco tu liyake lovina viaco.”

Ovitangi vioku vela. Epongoloko konjongole yokulia, oku kopa kuenda ekambo liotulo, via siata calua. Aaron ivaluka ndomo eye a kala noke liunyamo umosi tunde eci isiaye a fa poku popia hati: “Sia tẽlele oku pekela. Kovoteke osi nda enda oku pasuka velivala limuamue oku sokolola olofa via isiange.”

Alejandro ndaño okuti ka kuatele esunga limue, wa fetika oku vela, eye hati: “Ndotolo wa ndi kũlĩhĩsa olonjanja vialua kuenda wa ndi sapuila okuti si vela. Kuenje nda limbuka okuti nda kala oku liyeva ndoco omo okuti, nda fisa ukãi wange.” Noke liotembo yimue, evalo liaco lia pita.” Ndaño ndoco, Alejandro wa linga ciwa poku sandiliya ondotolo yimue. Evalo lioku fisa ngandietu, li koka okuti omunu ka kuata ndomo a li teyuila kovovei, uvei a kuete u livokiya, ale oku koka uvei ukuavo.

Ekambo lionjongole yoku linga ovopange a kuete esilivilo. Ivan wa popia hati: “Noke liolofa via Eric tua sukilile oku sapuilako epata lietu kuenda omanu vakuavo ndeci, cime cupange eye a talavaya kuenda muẽle anjo muna a kala. Handi vali, tua sukililevo oku soneha ovicapa vialua. Tua sukililevo oku sokiya ovina Eric a kuata. Oku linga ovina viosi evi, tua sukilile oku tula utima. Pole, ka ca lelukile omo okuti, tua kavele ketimba kuenda kovisimĩlo.”

Omanu vamue va sima okuti ovitangi viya noke. Kokuavo ka ca lelukile oku linga ovopange a enda oku lingiwa la ngandiavo wa fa. Eci oco ca li pita la Tina. Eye wa lombolola ndoco: “Timo eye wa enda oku tu kuatisa kovina viatiamẽla kombango kuenda ovina vikuavo mua kongelele olombongo. Kaliye ocikele caco ca linga cange kuenda esakalalo lia li vokiya. Nda enda oku sokolola nda ndi ka tẽla muẽle oku linga ovina viaco okuti si vi nyõli.”

Ekavo liaco lio ketimba kuenda kovisimĩlo, vi pondola oku lingisa okuti omunu wa fisa o kuata usumba. Ocili okuti evalo lioku fisa ngandietu tu sole, li pondola oku tu kokela evalo lialua. Pole, oku kũlĩha ovitangi viaco osimbu kua fisile, ci pondola oku kuatisa omunu umue o kasi oku li pita locitangi caco. Ca sunguluka oku ivaluka okuti havosiko va siata oku li pita lovitangi viosi via tukuiwa ndeti. Handi vali, vana va fisa va pondola oku lembelekiwa poku kũlĩha okuti, ovisimĩlo viavo ka vĩviko.

ANGA HẼ ETEKE LIMUE NDI KA KUATA VALI ESANJU?

Ovina o pondola oku lavoka: Esumuo liaco lialua, ka li tumãla otembo ka yi pui. Eci ka ci lomboloka okuti ku ka “yeva vali esumuo,” ale ku ka sokolola vali omunu wa fa. Pole, vokuenda kuotembo “ci ka leluka” oku liyaka levalo liaco. Citava okuti, evalo liaco li tiuka omo lioku ivaluka ovina vimue ale, oloneke vi likasi. Ndaño lovina viaco, noke liotembo yimue, omanu valua va tẽla oku yula esumuo liaco loku tiamisila vali utima kovopange eteke leteke. Ovina viaco, vi li pita ca piãla enene eci va tambula ekuatiso liepata kuenda liakamba loku linga ovina vi va kuatisa oku liyaka levalo liaco.

Evalo liaco li kala toke otembo yipi? Komanu vamue, evalo lioku fisa li tepuluka noke yolosãi vimue. Pole, ku vamue li tepuluka lika noke liunyamo umosi ale avali. Omanu vakuavo va sukila otembo yalua.a Alejandro wa popia hati: “Nda yeva evalo lialua vokuenda kuanyamo atatu.”

Kuata epandi love muẽle. Yuvula oku lisakalaisa lovina via hẽla. Sumbila ekalo liove kuenda ivaluka okuti, esumuo ka li kala otembo ka yi pui. Anga hẽ o pondola oku tepulula evalo liove cilo oco ku ka tale ohali yalua?