Georgette Douwma/Stone via Getty Images
ANGA HẼ ONGONGO YI KA PULUKA?
OLOKALUNGA
OLOKALUNGA ka vi tu ĩha lika ovikulia tu litekula lavio, pole, lovina vialua tu sukila oco ku pangiwe ovihemba. Olokalunga vi eca onepa yalua yofela voluali luosi kuenda vi nãla olofela vi koka ohele omo liovopange omanu. Handi vali, olokalunga vi kuatisa otembo oku kala vekalo lia sunguluka.
Esunga Lieci tu Sukilila Oku Teyuila Olokalunga
Oku pongoloka kuekalo liotembo, ku kokela ohele ovitumãlo muli olokorais kuenda oviluvo vikuavo vi kasi vokalunga. Olonoño via popia okuti, onepa yalua yovitumãlo viaco muna mu sangiwa oviluvo vialua vio vokalunga, vi pondola oku kala kohele yoku fa vokuenda kueci ci soka 30 kanyamo a kuãimo.
Olonoño vi lekisa okuti, olonjila vialua vina vi litekula lokulia kuo vokalunga, citava okuti via lia olonjeke vio pelastiku kuenda pamue o pelastiku yaco ya siata oku ponda olohuluwa vioviluvo vokalunga anyamo osi.
Kunyamo 2022 António Guterres Usonehi wa Velapo wolo Nações Unidas wa popia hati: “Ka tua tatele olokalunga, kuenje cilo tu kasi oku liyaka locitangi ci tukuiwa okuti, ‘Emergência Oceânica.’”
Ongongo Yetu—Ya Pangiwa Oco Yamameko
Olokalunga kuenda oviluvo vi kasimo, via lulikiwa oco viamameko oku yela loku kuata uhayele nda ka mu vĩhisiwa lomanu. Elivulu limue li lombolola okuti, nda omanu ka va vĩhisa olokalunga, “ovio vi yela kuenda oviluvo vi kasimo vi pondola oku amamako luhayele.” Kũlĩhĩsa ovolandu amue:
Ovipuka vimue vitito vi tukuiwa okuti fitoplâncton, vi litekula kuenda vi seleka o dióxido de carbono okuti—ofela ya velapo koku koka owuya voluali luosi. Ocipuka cimosi, ci pondola oku seleka etendelo limuamue liofela yaco leli li selekiwa loviti kuenda ovikũla vikuavo vi kasi vongongo.
Ovipuka vitito, vi lia ovipa kuenda olosongo violombisi via fa, vina nda via vĩhisa okalunga. Kuenje ovipuka viaco vi lingavo okulia vioviluvo vikuavo vio vokalunga. Ndomo ca lekisiwa locisoko cimue, “esokiyo liaco li kuatisa okalunga oku amamako oku yela.”
Onjila ndomo vi lia ovikulia viavo, olombisi vialua vi kuatisa oku tepulula oku ngangama kuovava kuna ku nyõla olokorais kuenda oviluvo vikuavo vio vokalunga.
Ceci ci Kasi Oku Lingiwa
Nda tu talavaya lolonjeke kuenda ovikuata vio pelastiku vina okuti citava oku talavaya vali lavio, ci tepulula etendelo liovinene vi iñila volokalunga
Ovinene vina ka via la iñila vokalunga, ka vi sukila oku yelisiwa. Olonoño vi tu vetiya oku talavaya vali lolonjeke tua talavaya ale lavio, ovimalẽho, ovikuata vio pelastiku okuti, ka tu talavaya lavio lika onjanja yimosi kuenje tu vi inasi.
Pole, ku sukiliwa ovina vialua. Vanyamo a pita ndopo, ocisoko cimue ci teyuila ofela, vunyamo umosi copa 9.200 kolotonelada viovinene via siwa kohulo yokalunga pocakati cakimba kueci ci soka 112 kolofeka. Ocili okuti, eli lia kala etendelo limue litito calua liovinene vi iñila vokalunga unyamo lunyamo.
Ocisoko co Nacional Geográfico ca lekisa okuti, “ocitangi coku ngangama kuovava olokalunga ku kasi oku pita toke cilo, citava okuti ka ci ka potoluiwa.” Omanu va kasi oku timĩha ulela walua okuti, oviluvo vio vokalunga “ka vi tẽla vali oku tẽlisa ocimãho cavio coku yelisa” ndomo via lulikiwa.
Esunga Lieci tu Kuatela Elavoko—Ceci Embimbiliya li Popia
‘Ilu lieve lieyuka lovina wa panga. Okalunga kanene calua haiko ka tanda, oko, keyuka ovina vialua vi kuete omuenyo ci kaile vitito levi vinene.’—Olosamo 104:24, 25.
Ululiki wetu wa panga olokalunga kuenda uloño woku liyelisa oko muẽle. Sokolola ndoco: “Nda eye wa kũlĩha ovina vialua viatiamẽla kolokalunga kuenda koviluvo violokalunga, anga hẽ ka tẽla oku malako” ovina via siata oku lingiwa okuti vi vĩhisa olokalunga? Tala ocipama “Suku wa Likuminya Okuti Ongongo Yetu yi ka Puluka,” kemẽla 15.