Omunu Lamanjaye Okuti va Lekisa Ovituwa Via Litepa
OCINA cosi olonjali vi nõlapo oku linga, ci tiamisiwilavo komãla vavo momo va kongeliwavo velinga liolonjali viavo. Eci ca lingiwa kosiãhulu vocumbo co Edene ci kuetevo esilivilo etaili. Esino lia linga Adama la Heva cilo omanu vosi voluali va kongeliwamo. (Efetikilo 2:15, 16; 3:1-6; Va Roma 5:12) Ocili okuti, omunu lomunu pokati ketu o kuete epuluvi lioku kuata ukamba wocili Lululiki wetu nda okuti oco tua nõlapo oku linga. Eci ca lekisiwila vesapulo liulandu watiamẽla ku Kaini la Havele okuti omunu lamanjaye, vana va kala omanu vatete.
Vovisonehua ka muli esapulo lalimue li lekisa okuti Suku wa vangula la Adama kuenda Heva noke yoku va tundisa vo Edene. Handi vali, Yehova ka liwekelepo oku vangula lomãla va Adama la Heva. Ka kuli atatahãi okuti olonjali via Kaini la Havele, via lilongisa eci ca pita lavo. Momo ovo va mõla “va Keruvi, losipata yondalu yi pongolokela kuosi oku lava onjila yo kuti womuenyo.” (Efetikilo 3:24) Omanu ava veya oku limbuka ocili colondaka via Suku vieci catiamẽla koku salamiha kuenda kevalo. Kuenje, ovitangi viaco vieya oku linga onepa yomuenyo wavo ndomo Suku a va sapuilile.—Efetikilo 3:16, 17.
Kaini la Havele va kũlĩhĩle olondaka Yehova a sapuila onyoha hati: “Ñapa ukuse pokati kene, love lukãi, lo pokati kombuto yove lombuto yaye. Eye o sasõla utue wove, kuenje ove u lumana kocisendemãi.” (Efetikilo 3:15) Ukũlĩhĩso Kaini la Havele va kuatele watiamẽla ku Yehova nda wa va kuatisa oku kuata ukamba umue u taviwa laye.
Oku sokolola eci catiamẽla kocitumasuku ca Yehova kuenda ovituwa viaye okuti ukuacisola haeye ukuesunga, ca kuatisa Kaini la Havele oku kuata onjongole yoku taviwa la Suku. Oco hẽ, toke pi ovo va pondola oku amamako lonjongole yaco? Anga hẽ ovo vamamako oku lekisa onjongole yavo yoku fendela Suku? Kuenda ekolelo liavo hẽ lia va kuatisa oku amamako kespiritu?—Mateo 5:3.
Omunu Lamanjaye va Eca Ovilumba
Eteke limue Kaini la Havele va eca ovilumba ku Suku. Kaini wa nena ovaima o vepia osimbu okuti Havele wa nena otunuñulu tumue tuocunda caye. (Efetikilo 4:3, 4) Kaini la Havele va kala leci ci soka 100 kanyamo, osimbu okuti Adama wa kala leci ci soka 130 kanyamo eci a kuata omõlaye Seti.—Efetikilo 4:25; 5:3.
Oku eca kuavo ovilumba kua lekisa okuti Kaini la Havele va limbukile ekalo liavo liekandu kuenda va yonguile oku kuata ohenda ya Suku. Ci tava okuti ovo va kũlĩhĩlevo ohuminyo ya Yehova yatiamẽla konyoha kuenda Kombuto yukãi. Ka kuli esapulo lalimue lia sonehiwa okuti li lombolola otembo Kaini la Havele va pita oco va kuate ukamba u taviwa la Yehova. Pole, letambululo lia Suku kovilumba viavo, lia lekisa ukũlĩhĩso omunu lomunu a kala lawo watiamẽla ku Suku.
Olonoño vimue via vangula hati, Heva wa simĩle okuti Kaini eye wa kala “ombuto” yika kundula onyoha, momo eci Kaini a citiwa Heva wa vangula hati: “Yehova wa ñuatisa, nda cita ulume.” (Efetikilo 4:1) Nda okuti Kaini haico a kala loku simavo, eye wa lueyele calua. Konepa yikuavo, Havele wa eca ocilumba caye lekolelo. Omo liaco, “Abel, omo a kala lekolelo, oco wa lumbila Suku ocilumba ca velapo, okuti ca Kaini ci sule.”—Va Heveru 11:4.
Olondunge via Havele kespiritu kuenda ekambo liolondunge kespiritu lia Kaini, halioko lika lia kala etepiso pokati komunu lamanjaye. Pole, ovo va kala lovituwa via litepa. Handi vali, “Yehova wa sola Havele kuenda ocilumba caye osimbu okuti Kaini ko solele kuenda ocilumba caye.” Momo Kaini wa eca ocilumba cimue okuti ka ca kale covutima waye muẽle kuenda ocilumba caco wa ceca ño omo liovaso omanu. Pole, Suku ka tavele oku u fendela lombambe okuti halutima wosiko. Kaini wa kuata utima ũvi kuenda Yehova wa limbuka okuti eye wa kala lovisimĩlo vĩvi. Oku tema kua Kaini eci Yehova a likala ocilumba caye, kua lekisa espiritu eye a kuete. Pole, ka kuamẽle onjila ya sunguluka yoku tetulula ovitangi, kuenje “onyeño ya Kaini ya wenguka ca lua, locipala caye ca fela.” (Efetikilo 4:4, 5) Ekalo liaye lia lekisa ovisimĩlo kuenda onjongole ka ya sungulukile.
Elungulo Kuenda Etambululo
Eci Suku a limbuka ocisimĩlo ca Kaini eye wo lungula hati: “Nye wa temẽla? Locipala cove ca nyumalẽla hẽ nye? Nda o linga ciwa ku taviwa? Puãi nda ku lingi ciwa, ekandu lieli puvelo; kuenje li ku livela muẽle; ci kasi kokuove puãi oku li yula.”—Efetikilo 4:6, 7.
Ulandu owu u kuete esilivilo kokuetu momo tu pondola okupako ongangu. Ocili okuti, oku linga ekandu ku taĩlili omunu lomunu oco tu yuliwe. Omo liaco, Suku wa siata oku tu ĩha elisanjo kuenda tu pondola oku nõla oku linga eci ciwa. Yehova wa laleka Kaini oco ‘a linge eci ciwa,’ pole Eye ko kisikile oku pongoloka. Kaini wa linõlela onjila yaye muẽle.
Ulandu Wembimbiliya wamisako hati: “Kaini wa popia la manjaye Havele hati, Tuende kepia. Eci va kala vepia oco Kaini wondumuhĩla manjaye Havele; wo ponda.” (Efetikilo 4:8) Omo liaco, Kaini wa linga ukualonamalãla haeye omondi. Kuenje, eci Yehova o pulisa eye ka likekembelele. Yehova wo pula hati: “Manjove Havele hẽ o kasi pi?” Omo liesino liaye, Kaini wa tambulula hati: “Siko; ame nga ñasi locikele ca manjange?” (Efetikilo 4:9) Uhembi wa Kaini kuenda oku likala kuaye, kua lekisa ekambo liutima wa sunguluka.
Yehova wa siñala Kaini kuenda wo lupuisa oco a kale ocipãla locitumãlo co Edene. Esiñalo Yehova a ecele ale tete liatiamẽla kokulia kesalamiho liokopolo, hailio a vangula vali onjanja eyi ku Kaini, okuti ndaño o likolisilako oku lima, pole ungula citito. Eye wa kala ukuakutumboka haeye ocingendeleyi vofeka. Kaini wa liyeya omo liesombiso a tambula kuenda wa sakalalele calua loku sima okuti olofa via manjaye vika fetuluinyiwa. Pole, eye ka lekisile elikekembelo la limue liocili. Yehova wa kapa “ondimbukiso” ku Kaini okuti ci linga ocihandeleko ci kũlĩhĩwa lomanu vosi kuenda oco ci kapiweko okuti lomue omunu o fetuluinya eci eye a linga. Kuenje, eci co teyuila kolofa.—Efetikilo 4:10-15.
Noke Kaini “wa tunda ku Yehova; wa tunga vofeka ya Nodo, konano ye Edene.” (Efetikilo 4:16) Kuenje, pokati ka va manjaye vakãi opo opa ukãi waye. Eye wa tunga olupale lumue kuenje, noke wa lu tukula hati Enoke okuti oyo onduko yomõlaye uveli. Kombuto ya Kaini kueyilila Lameke una wa kala ongangala ndeci ca kala isiaye. Pole, ombuto ya Kaini yeya oku kunduiwa letande liovava koloneke via Noha.—Efetikilo 4:17-24.
Elongiso Kokuetu
Tu pondola oku lilongisa calua kulandu wa Kaini la Havele. Upostolo Yoano wa vetiya Akristão oco va lisole pokati okuti “oku setahala ukueliapu Kaini, una wa ponda manjaye, hacoko.” Momo Kaini “ovilinga viaye via vĩha, via manjaye via sunguluka.” Kuenje, Yoano handi wamamako oku lombolola hati: “Wosi o suvuka ukuavo omondi, kuenje wa kũlĩhi okuti layimue omondi yi kasi lomuenyo ko pui vokati kaye.” Ocili okuti ndomo tu tata vakuetu Akristão, ci kuete esilivilo lialua kueci catiamẽla kukamba wetu la Suku kuenda komuenyo wetu wo kotembo yokovaso. Etu ka tu pondola oku kuata ukamba wocili la Suku osimbu okuti handi tua suvuka vamanjetu.—1 Yoano 3:11-15; 4:20.
Kaini la Havele va kala lelilongiso limosi, pole Kaini ka kuatele ekolelo ku Suku. Ocili okuti Kaini wa lekisa espiritu Lieliapu una wa kala ‘omondi tunde kefetikilo haeye isia yuhembi.’ (Yoano 8:44) Elinga lia Kaini lia lekisa okuti omanu vosi va kuete omoko yoku nõla eci va yongola oku linga. Ava va nõla oku linga ekandu, va nõlavo oku litepa la Yehova Suku una o sombisa omanu vosi ka va yongola oku likekembela.
Ocili okuti Havele wa lekisa ekolelo ku Yehova. Handi vali, “Abel, omo a kala lekoleko, oco wa lumbila Suku ocilumba ca velapo, okuti ca Kaini ci sule, kuenje wa ci tambuila uvangi wokuti ukuesunga. Suku wa imbila ocilumba caye uvangi poku ci tambula.” Ndaño okuti Vovisonehua ka muli lavimue olondaka via sonehiwa la Havele, pole omo liongangu yaye yekolelo, ‘lopo handi haimo a popela.’—Va Heveru 11:4.
Havele eye tete pokati komanu valua va lekisa ekolelo. Osonde yaye, Yehova ka yolimbile momo ‘posi yi kasi oku vilikiya Yehova.’ (Efetikilo 4:10; Luka 11:48-51) Nda tua kuata ekolelo ndeli lia kuata Havele, tu pondolavo okupa esilivilo liukamba wenda hũ la Yehova.
[Okakasia kemẽla 20]
UNGOMBO KUENDA UKUAKULIMA
Vimue ovikele Suku aeca tete ku Adama, oku lima osi kuenda okulisa ovinyama. (Efetikilo 1:28; 2:15; 3:23) Kuenje, omõla Adama Kaini, wa linga ukuakulima kuenda Havele wa linga ungombo wo vinyama. (Efetikilo 4:2) Omo okuti okulia kuomanu kua kala lika apako kuenda ovikulia vikuavo vioposi, momo lie va kalela loku tekula olomeme?—Efetikilo 1:29; 9:3, 4.
Oco olomeme viamameko oku kula via sukilile oku tekuiwa lomanu. Ocikele eci ca Havele ca lekisa okuti omanu vaenda oku tekula ovinyama tunde kefetikilo liesapulo liomanu. Ovisonehua ka vi lombolola lacimue ci lekisa okuti omanu vokotembo yatete va kuata asengele ovinyama ndokulia kuavo. Pole, ndaño ovo va lialia lika ovikulia vioposi, handi vaenda oku wala uwalo wa pangiwa lovipa violomeme. Kuenje, eci omeme yi fa ocipa caco kokuavo ca kuata esilivilo lialua. Ndeci poku walisa Adama la Heva, Yehova wa va tungilako “ovikutu viovipa.”—Efetikilo 3:21.
Ca sunguluka oku limbuka okuti Kaini la Havele, tete va kuata ukamba umue uwa. Ovo kavali kavo va kala loku linga upange umue okuti omanu vosi vepata nda vopako esilivilo; ndeci konepa yuwalo kuenda oco va sangeleko eteku liwa.
[Elitalatu kemẽla 21]
Kaini wa kala “lovilinga ka via sungulukile, osimbu okuti manjaye Havele wa sungulukile”