Wa Ci Kũlĩha?

Uvangi upi ka u sangiwa Vembimbiliya u lekisa okuti Yesu wa kala omunu umue wa velapo?

▪ Asonehi vamue, va kala kotembo ya Yesu, va lombolola ovina vimue viatiamẽla kokuaye. Umue pokati kavo, Cornélio Tácito, una wa lombolola ulandu wa va Roma peka liolombiali. Poku lombolola catiamẽla kondalu ya nyõla olupale luo Roma kunyamo wo 64 K.K., Tácito wa popia hati, omanu valua va enda oku mumũla okuti Nero, Soma yo ko Roma, eye wa koka ocilunga caco. Tácito wamisako hati, Nero wa yonguile oku kapa ekandu liaco kocimunga comanu vana va tukuiwa hati, Akristão. Eye wa soneha hati: “Kristu, una okuti kokuaye oko kua tunda onduko yavo, wa pondiwa povaka a Pondiu Pilato, kotembo yuviali wa Tibério.”—Anais, Livro XV, 44.

Ulume umue o tukuiwa hati, Flavio Josefo u Yudea haeye ukuasapulo, wa lombolola eci catiamẽla ku Yesu. Josefo poku lombolola ovolandu a pita tunde poku fa kua Festo una wa kala ombiali yo Roma vo Yudea kunyamo wa 62 K.K., toke kotembo ya Albino una weya oku u piñainya, wa popia hati: “Ocitunda Cinene Ananiya wongolola olonganji Vonjango Yinene kuenje va tuma oku vilikiya Tiago manji a Yesu, una wa tukuiwa hati, Kristu, kuenda omanu vakuavo.”—Antiguidades Judaicas, XX, 200 (ix, 1).

Momo Lie Yesu a Tukuiwila Hati Kristu?

▪ Avanjeliu a lekisa okuti, eci ungelo Gabriele eya ku Maria loku u sapuila hati o laika oku mina, wo lomboluila okuti omõlaco o ka tukuiwa hati, Yesu. (Luka 1:31) Onduko yaco, ya kũlĩhĩwile ciwa la va Yudea kosimbu. Josefo, ulume umue u Yudea haeye ukuasapulo, wa tukula eci ci soka 12 komanu va kuete onduko yaco okuti vana va tukuiwa Vovisonehua haivoko. Omõla wulume a Maria wa tukuiwa hati, “u Nasara,” oco a kũlĩhĩwe okuti Yesu una wa tunda ko Nasara. (Marko 10:47) Eye weya oku kũlĩhĩwavo okuti “Kristu” ale Yesu Kristu. (Mateo 16:16) Onduko yaco yi lomboloka nye?

Kelimi liumbundu, ondaka “Kristu,” yopiwa kelimi lio Helasi, Khri·stosʹ, okuti kelimi lio Heveru yi tukuiwavo hati Ma·shiʹach, (Mesiya). Olondaka viaco, vi lomboloka “Ombuavekua.” Eci handi Yesu ka citiwile, kua kala ale omanu vamue va tukuiwile lolonduko viaco. Mose, Arone, kuenda Soma Daviti, vosi yavo va tukuiwa hati, va kala olombuavekua, momo va tambuile ovikele via velapo ku Suku kuenda va kuata unene woku songuila omanu. (Ovisila 4:3; 8:12; 2 Samuele 22:51; Va Heveru 11:24-26) Yesu, una wa tukuiwa hati, Mesiya, wa kala omunga ya velapo ya Yehova. Omo liaco, wa tambula onduko ya ‘Kristu, haeye Omõla a Suku o kasi lomuenyo.’—Mateo 16:16; Daniele 9:25.

[Elitalatu kemẽla 15]

Ociluvialuvia ca Flavio Josefo