OKU LINGA OVINDEKAISE ku silivila cocili koku longisa. Okuo ku vetiya kuenda ku tiamisila ovisimĩlo kueci ci kasi loku vanguiwa luwa umue ka u sokisiwa. Ovindekaise vi vetiya oku sokolola, vi vetiyavo onjongole kuenda utima. Olonjanja vimue, ovindekaise vi kuatisa oku yula ovisimĩlo vĩvi. Kuenda vi kuatisavo oku patekela eci ca vanguiwa. Wa siata hẽ oku linga ovindekaise koku longisa kuove?

Upopi woku setahãisa, upopi umue okuti ndomo ca siata ka u sukila olondaka vialua; pole u pondola oku kuatisa omunu oku kuata ocisimĩlo ciwa catiamẽla kueci ci kasi loku vanguiwa. Eci upopi waco u nõliwa ciwa lutate, elomboloko liawo ka li kokisa atatahãi. Pole ulongisi ci tava okuti o vokiya ongusu kesilivilo liupopi waco poku vokiyako alomboluilo amue onimbu. Vembimbiliya mueyuka ovolandu añi añi tu pondola okupako ongangu.

Fetika Lupopi Woku Setahãisa. Oku setahãisa, upopi umue wa lelukapo vali. Nda o kasi loku lilongisa ño ndopo oku ta alusapo, oka limbuka okuti ci kuatisa vali oku fetika lupopi woku setahãisa. Upopi waco ndomo ca siata u fetikiwa lolondaka ndeci evi: “nda” ale “ndeci.” Upopi woku setahãisa u sokisa ovina vivali via litepa kuenda u lekisa oku lisetahãla ku kasi pokati kovina viaco vivali. Vembimbiliya mueyuka ovopopi añi añi oku setahãisa atukula ovina via lulikiwa, ndeci ovikũla, ovinyama, ovina via lulikiwa vilu kuenda ekalo liomanu. Osamo 1:3, yi tu sapuila okuti omunu o tanga tanga Ondaka ya Suku olonjanja viosi o kala “nduti wa kũliwa kolondui viovava,” okuti wimaima apako awo otembo yosi kuenda ka uwuka. Ondingaĩvi yi sokisiwa “ndohosi” yi lavekela ha yi kuata ohuate. (Osa. 10:9) Yehova wa likuminyile ku Avirahama okuti o luisa ombuto yaye “ndolombungululu viokilu” kuenda “ndeseke li kasi pongongo yokalunga.” (Efet. 22:17) Catiamẽla kukamba wa kala pokati Kaye la va Isareli, Yehova wa popia hati: “Ndeci ekuamo li lamẽlẽla vombunda yomunu,” haico nda lamelĩsa kokuange epata liosi lia Isareli lepata liosi lia Yuda.​—Yer. 13:11.

Velimi Embimbiliya lia sonehiwile tete, mu sangiwa upopi ukuavo woku setahãisa ovina vivali via litepa. Upopi waco u tukula ocina cimue ndu okuti ocina cikuavo. Kuenda u tiamisila oku tuwa kuocina cimue kocina cimue cikuavo. Yesu wa sapuila olondonge viaye hati: “Ene vucinyi coluali.” (Mat. 5:14) Poku lombolola ũvi wiyilila kupopi ka wa sokoluiwile ciwa, ndonge Tiago wa soneha hati: “Elimi ondalu.” (Tia. 3:6) Kuenda Daviti wa imba ocisungo ku Yehova hati: “Ove uwe liange lia lepa haive wucikolo cange.” (Osa. 31:3) Upopi woku setahãisa nda wa nõliwa ciwa, ka u sukila olondaka vialua poku u lombolola, kuenda olonjanja vimue pamue ka u sukila elomboluilo lalimue. Cimue ci lingisa okuti upopi waco u kuata vali ongusu, momo okuti upopi waco wonimbu. Upopi waco woku setahãisa, u kuatisa vali olonjeveleli oku ivaluka etosi limue lonjila yimue okuti, nda ove wa lomboluile ño etosi liaco nda ka ca tẽliwile.

Upopi woku luluviya ocina cimue, wa siatavo oku vanguiwa veteke leteke. Pole, u kuete oku vanguiwa lutate sanga u kuata elomboloko lĩvi komanu. Yesu wa vangula upopi waco oco a kuatise omanu oku patekela olondaka a popia, loku pula hati: “Ci kasi ndati okuti o lete okacinene ka kasi viso liukuẽle puãi ku lete ohangalo yi kasi viso liove?” (Mat. 7:3) Pole, osimbu handi kua setekele oku kuama upopi waco owu ale upopi umue ukuavo, lilongisa ciwa upopi woku setahãisa kuenda woku sokisa.

Sapula Ovolandu Amue Kupiwa Ongangu. Ove pamue ci tava okuti koku vangula upopi umue woku setahãisa, o nõlapo oku sapula ovolandu amue kupiwa ongangu, ci kale ovolandu ana a simĩwa ño ale ana a pita muẽle ocili ndekuatiso koku longisa kuove. Pole ci sukila utate, momo pamue ku kala ocituwa coku pitahãisapo ño enene kolondaka poku lombolola ovolandu aco. Ovolandu aco a lomboluiwe lika poku eca ongusu katosi ana okuti a kuete muẽle esilivilo, kuenda a sapuiwe lonjila yimue okuti olonjeveleli vika ivaluka etosi lielongiso lia sapuiwa vulandu waco, okuti ka va ivaluka lika ulandu waco.

Ndaño okuti ovolandu aco ka ci sukila okuti a kala muẽle ocili, pole a kuete oku tiamisiwila kovituwa ale kakalo a siata oku pita muẽle ocili vomuenyo. Omo liaco, poku longisa ndomo ku tatiwa vakuakandu va likekembela, Yesu wa vangula eci catiamẽla kesanju omunu a yeva, poku sanga omeme yaye ya nyelile. (Luka 15:1-7) Poku tambulula ulume umue ka kuatele elomboloko liwa liesilivilo liocihandeleko coku sola u a lisungue laye ndomo ca kisikiwile Vocihandeleko, Yesu wa sapula ulandu wa umue u Samária ukuahenda, wa kuatisa ulume umue wa lemehiwile, una okuti ocitunda kuenda u Lewi vo pitahãla, ka vo kuatisile. (Luka 10:30-37) Nda wa lilongisa oku kũlĩhĩsa lutate ovituwa kuenda ovilinga viomanu, oka pondola oku kapako ciwa ovimalẽho evi vielilongiso.

Uprofeto Natana poku pisa Soma Daviti, wa sapula ulandu umue wa simĩwa ño. Ulandu waco wa kala uwa, momo wa lingisa okuti Daviti ka li tundila eye muẽle olunda. Ulandu waco wa kala wulume umue ohuasi wa kala loviunda vialua violomeme, kuenda wulume umue osuke wa kala ño lokameme kamosi komange, okuti wa ka tekula locisola calua. Omo okuti Daviti wa kala ungombo, wa tẽla oku kuata elomboloko liesumuo lia muẽle ukuakameme. Daviti wa lekisa onyeño yaye lesunga kueci catiamẽla kulume ohuasi una wa tambula okameme ulume osuke a solele calua. Noke Natana wa sapuila Daviti hati: “Ove muẽle ulume waco!” Olondaka evi via veta kutima wa Daviti, kuenje eye wa likekembela muẽle ocili. (2 Sam. 12:1-14) Loku likisa, ove oka lilongisavo oku lombolola ovina vimue via tatama lonjila yimue okuti ku temisa omunu.

Ovolandu alua ana a kuete esilivilo koku longisa, ci tava okuti opiwa Vembimbiliya. Yesu oco a linga, eci a popia volondaka vionimbu hati: “Ivaluki ukãi wa Lote.” (Luka 17:32) Poku sinumũla eci catiamẽla kondimbukiso yokutukuluka kuaye, Yesu wa tukula eci catiamẽla “koloneke via Noha.” (Mat. 24:37-39) Kelivulu lia va Heveru, kocipama 11, upostolo Paulu wa tukula kolonduko alume kuenda akãi va soka 16, okuti ovo ongangu yiwa yekolelo. Osimbu wamamako oku kũlĩha ciwa Embimbiliya, oka amisako uloño wove woku sangamo ovolandu awa atiamẽla komanu kuenda kovipito via sonehiwamo.​—Va Rom. 15:4; 1 Va Kor. 10:11.

Olonjanja vimue poku eca ongusu ketosi limue lielilongiso, pamue o sima okuti hĩse oku sapula ulandu umue wa pita muẽle ocili koloneke vietu vilo. Pole poku ci linga, kala lutate woku vangula lika ovolandu a kũlĩhĩsiwa ciwa kuenda woku yuvula ana a kutisa osõi umue pokati kolonjeveleli, ale ana a yapuisila ovisimĩlo kocina cimue cikuavo okuti ka catiamẽlele kueci ci kasi loku vanguiwa. Ivalukavo okuti, ulandu u kuete oku tẽlisa ocimãho cimue. Ku ka tukule ño enene atosi ana ka a sukiliwa koku tẽlisa ocimãho celilongiso liove, ana a yapuisila ovisimĩlo kumue kuiñi.

Ulandu Waco hẽ Uka Lomboloka? Ci kale ovindekaise ci kale upopi woku setahãisa ove o vangula, u kuete oku vanguiwila oku tẽlisa ocimãho cimue. Anga hẽ cika tẽlisa ocimãho caco nda kua ci tiamisilile kondaka yi kasi loku vanguiwa?

Noke yoku sapuila olondonge viaye hati, “Ene vucinyi coluali,” Yesu wamisako loku vangula eci catiamẽla kesilivilo liondiyelo kuenda ocikele cavo coku kala ndondiyelo. (Mat. 5:15, 16) Noke yoku lombolola olusapo luomeme ya nyelile, Yesu wamisako loku vangula eci catiamẽla kesanju va yeva kilu eci umue ukuakandu a likekembela. (Luka 15:7) Kuenda noke yoku lombolola olusapo lua umue u Samária ukuahenda, Yesu wa linga epulilo limue kulume a kala loku vangula laye okuti lia kuamiwa lelungulo. (Luka 10:36, 37) Cimue ca litepa leci ceci okuti, Yesu, poku lombolola alusapo atiamẽla kolosi vitatu via litepa kuenda olusapo luosoka yovepia, wa vi lomboluila lika vana okuti va kala muẽle ocili ambombe oco vo pule elomboloko liavio, pole ka vi lomboluile kowiñi wosi. (Mateo 13:1-30, 36-43) Eci kua kambele oloneke vitatu kolofa viaye, Yesu wa ta olusapo lumue luolonalavayi vio vocumbo cayuva via kala olomondi. Eye ka lomboluile eci olusapo luaco lu lomboloka; momo ka ca sukiliwile. “Ovitunda vinene la va Fariseo . . . va limbuka okuti ovo a vi popela.” (Mat. 21:33-45) Omo liaco, olusapo, ocituwa colonjeveleli viove, kuenda ocimãho o yongola oku tẽlisa, viosi evi ovio vika tepisa nda ci sukila oku lombolola olusapo luaco, kuenda nda ci sukiliwa, konomuisa otembo u kuete oku ambata.

Oku kuata uloño woku linga ciwa ovindekaise cambata otembo, pole elikolisilo liaco ka liendi ño olivova. Ovindekaise vi nõliwa ciwa vi vetiya ovisimĩlo kuenda utima. Eci ciyililako ceci okuti ondaka yi vanguiwa, yi pitiyiwa longusu yimue okuti, oku lombolola lika ovina ndomo via enda ci sule.

CI KUETE esilivilo okuti alusapo osi ove o ta te a likuata leci o kasi loku lombolola. Pole, oco kupiwe ekuatiso, ci kuetevo esilivilo okuti alusapo aco a lisoka loku tuwa kuolonjeveleli viove.

Ndamupi oku tuwa kuolonjeveleli ku pondola oku ku kuatisa koku nõla kuove alusapo aka vanguiwila pokati kocimunga cimue comanu? Nye hẽ Yesu Kristu a linga? Cikale poku vangula lowiñi womanu ale lolondonge viaye, Yesu kopile ongangu kovina viokolofeka vikuavo, eye wopa muẽle ongangu kovina vio kofeka yo Isareli. Nda eye wopile ongangu kovina vio kolofeka vikuavo, olonjeveleli viaye nda ka ca va lombolokele. Yesu ka popele eci catiamẽla komuenyo wo kelombe ko Egito, ale ceci catiamẽla kovilinga vietavo lio ko India. Pole, alusapo aye wa opaile kovina via siata komanu vo kolofeka viosi. Eye wa vangula eci catiamẽla koku tonga uwalo, koku linga olomĩlu, koku nyelisa cimue ci silivila, kuenda kuvala. Yesu wa kũlĩhĩle ciwa ndomo omanu va liyeva kovina viaco evi, kuenje wopa esilivilo kukũlĩhĩso waco. (Marko 2:21; Luka 14:7-11; 15:8, 9; 19:15-23) Omo okuti upange wa Yesu woku kunda wa tiamisiwilile vali ku va Isareli, alusapo aye, olonjanja vialua wa enda loku a tiamisila kovina via lingaile onepa komuenyo wavo weteke leteke. Omo liaco, eye wa tukula ovina ndeci oku waya ombuto, olomeme vi yeva kondaka yungombo wavio, kuenda wa tukulavo olonjeke viovipa mua enda loku solekiwa ovinyu. (Marko 2:22; 4:2-9; Yoano 10:1-5) Eye wa tukulavo ovina via kũlĩhĩwa via pita kosimbu ndeci oku lulikiwa kulume lukãi watete, Etande lio koloneke via Noha, oku kunduiwa kuofeka yo Sodoma la Gomora, loku fa kukãi wa Lote, oku tukulako ño vimue. (Mat. 10:15; 19:4-6; 24:37-39; Luka 17:32) Ove hẽ, wa siatavo oku kapako ovina via kũlĩhĩwa lolonjeveleli viove loku tuwa kuavo poku nõla alusapo?

Nda hẽ ku kasi oku vangula locimunga comanu, pole o kasi loku vangula ño lomanu vamue ale lomunu umosi? Likolisilako oku nõla olusapo lumue lua sungulukapo vali kolonjeveleli evi vitito. Eci Yesu a kundila ukãi u Samária pocisimo cimue ocipepi limbo lio Sukare, eye wa vangula eci catiamẽla “[k]ovava omuenyo,” ‘koku nyua ovava okuti omunu ka yevi vali enyona,’ kuenda wa tukula “ono yovava yi tombokaila omuenyo ko pui.” Upopi waco wosi owu woku setahãisa, watiamẽlele kupange weteke leteke wukãi waco. (Yoano 4:7-15) Kuenda eci a vangula la vakuakutamba ombisi va kala loku sukula awanda avo, eye wa nõla upopi umue woku setahãisa wa li sokele lupange wavo. (Luka 5:2-11) Kapuluvi a-a avali, eye ci tava okuti nda wa vangula eci catiamẽla koku lima, momo ovo va kala vofeka yimue yoku lima, pole eye wa tukula eci catiamẽla kupange wavo, kuenje ca va vetiya vali longusu kuenda ca va kuatisa oku patekela vali ciwa eci eye a popia. Ove hẽ, wa siata oku likolisilakovo oku linga ndoco?

Osimbu okuti Yesu watiamisilile vali ovisimĩlo viaye “kolomeme via nyelela viepata lia Isareli,” upostolo Paulu ka tumiwile lika ku va Isareli pole wa tumiwilevo ku vakualofeka. (Mat. 15:24; Ovil. 9:15) Anga hẽ ndomo Paulu a vangula ca linga limue etepiso? Ocili okuti ca linga. Eci a sonehela Akristão va Korindo, eye wa vangula eci catiamẽla koku yoloka, kocituwa coku lia okulia kua lumbiwa koviteka, kuenda koku songuiwa ndava va yula. Ovina evi vimue okuti vakualofeka va vi kũlĩhĩle ciwa.​—1 Va Kor. 8:1-10; 9:24, 25; 2 Va Kor. 2:14-16.

Anga hẽ ove wa siata oku nõla ciwa lutate alusapo o linga koku longisa kuove ndeci Yesu la Paulu va lingaile? Wa siata hẽ oku kapako oku tuwa kuolonjeveleli viove kuenda ovopange avo eteke leteke? Ocili okuti tunde kocita catete toke etaili, oluali lua pongoloka calua. Omanu valua va kũlĩha ovina vi kasi loku pita kolofeka vikuavo poku tala o televisão. Kuenje va kũlĩha ovina vio kolofeka vikuavo. Nda eci oco ca siata kocitumãlo o kasi, ka cĩviko oku tiamisila alusapo ove kasapulo aco. Pole ovina vi vetiya vali omanu, vievi viatiamẽla komuenyo wavo, ndeci konjo yavo, kepata liavo, kupange wavo, kokulia va lia, kuenda kekalo liotembo kocitumãlo va kasi.

Nda alusapo ove ambata otembo yalua oku a situlula, pamue o kasi loku vangula cimue okuti ka ca kũlĩhĩwile lolonjeveleli viove. Alusapo aco a sitika etosi lielilongiso. Kuenje ci sulako ceci okuti, olonjeveleli vi patekela lika olusapo luaco wa linga, pole ka vi patekela ocili Cembimbiliya o yongola oku pitiya.

Yesu ka lingile a setahãiso atatama, puãi wa vangula eci catiamẽla kovina via siata, vieteke leteke. Eye wa tukula ovina vitito poku lombolola ovina vinene kuenda wa tukula ovina via leluka poku lombolola ovina via tĩla. Poku tokekisa ovina vieteke leteke locili cespiritu, Yesu wa kuatisa omanu oku kuata lonjanga elomboloko liocili cespiritu cina a longasaile kuenda oku ci patekela. Hangangukuoyo yiwa oku yi kuama!