Ovitangi Vi Nena Elavoko

“Koloneke via sulako kuiya otembo yohali.”—2 TIMOTEO 3:1.

OVE hẽ wa siata oku mõla kuenda oku yeva asapulo a kuãimo a nena esumuo?

● Uveyi wa siata oku ponda omanu valua.

● Onjala yi kasi oku ponda omanu valua.

● Ovilemawe via siata oku ponda olohulukãi viomanu kuenda valua ka va kuete olonjo.

Vovipama vi kuãimo, o ka konomuisa ovina ndevi via tukuiwa ndeti. O ka limbuka okuti, Embimbiliya li popia hati, ovina viaco vi ka pita vepuluvi liotembo yimue yi tukuiwa hati, “oloneke via sulako.”a

Ovipama evi ka via sandekiwile locimãho coku ku kisika oku tava okuti, tu kasi voluali lue yuka ovitangi. Ove wa siata oku mola ovitangi viaco. Pole, ovipama evi via sandekiwa locimãho coku ku ĩha elavoko. Ovipama evi vi lekisa okuti, oku tẽlisiwa kuovitumasuku epandu ci lomboloka okuti, “oloneke via sulako” ndopo vi pitila kesulilo. Ovipama viaco vi situlula ovisimĩlo viomanu viatiamẽla kondaka yaco, kuenda vi lekisa esunga lieci tu tavela okuti, kovaso yoloneke ku keya ekalo liwa.

[Atosi pombuelo yamẽla]

1. Ovilemawe

“Ku kala ovilemawe vinene.”​—LUKA 21:11.

● Kamõla umue o tukuiwa hati Winnie, eci a kuata unyamo lolosãi vikuãla, wa sangiwa vonjo yimue ya teka locilemawe ca pita ko Haiti. Vakuavingungu viasapulo vio Televisãu, eci va kala oku konomuisa ocilunga caco, va yeva omõla wa kala oku lila londaka yasita. Eye wa puluka kocilemawe, pole olonjali viaye via fa.

NYE OVOLANDU A LEKISA? Eci ocilemawe ca nyõla o Haiti longusu yimue ya soka 7.0 kosãi ya Susu yunyamo wo 2010, ca ponda eci ci pitahãla 300.000 komanu. Handi vali, 1, 3 kolohuluwa viomanu ka va kuatele olonjo vokuenda kuepuluvi limue. Ndaño ocilemawe caco ca nyõla ovina vialua ko Haiti, pole ca siatavo oku pita kolonepa vikuavo violuali. Momo oku upisa kosãi ya Kupupu yunyamo wo 2009 toke ya Kupupu yo 2010, voluali luosi mua pita 18 kovilemawe vinene.

VIPI OVISIMĨLO VIOMANU? Ovolandu ka a lekisa okuti, koloneke vilo ovilemawe vi kasi oku livokiya calua. Pole, omo lioku livokiya kuovoloño, asapulo aco a siata oku li sanduila lonjanga kolonepa viosi violuali okuti, omanu va kala kosimbu ci sule.

ANGA HẼ OVISIMĨLO VIACO VIA SUNGULUKA? Konomuisa ulandu owu: Embimbiliya ka li tukula etendelo liovilemawe via siata oku pita koloneke vilo via sulako. Pole, li lombolola okuti, ‘kolonepa vimue ku ka pita ovilemawe vinene,’ vi lekisa oku tẽlisiwa kuovina via tukuiwa okuti vi kasi oku pita vokuenda kuotembo yimue.—Marko 13:8; Luka 21:11.

NYE O SIMA? Tua siata hẽ oku mola ovilemawe vinene ndomo Embimbiliya lia ci popia?

Ovilemawe, havioko lika vi lekisa okuti tu kasi koloneke via sulako. Pole, vi panga onepa kovitumasuku vi kasi oku tẽlisiwa koloneke vilo. Tu konomuisi ulandu wavali.

[Etosi lia velapo kemẽla 4]

“Etu [tulonoño,] ovilemawe tu vi tukula okuti, ocina cimue ci koka usumba. Omanu vosi va vi tukulavo hati, ovilunga.”​—KEN HUDNUT, CENTRO DE PESQUISA GEOLÓGICA DOS EUA.

[Elitalatu lia eciwa kemẽla 4]

© William Daniels/Panos Pictures

2. Onjala

“Ku kalavo onjala.”​—MARKO 13:8.

● Ulume umue wa sandiliya ocitililo vimbo lio Quaratadji, vofeka yo Níger. Apalume vaye, la vamanjaye, va tilavo kovambo avo, omo lionjala. Ulume waco wa pekela pesisa likaliaye. Momo lie a kasilili likaliaye? Soma yo vimbo liaco o tukuiwa hati Sidi, wa lombolola okuti, “ulume waco ka kuete epondolo lioku tekula [epata liaye,] kuenda ka kuete utõi woku mola ndomo va kasi oku tala ohali.”

NYE OVOLANDU A LEKISA? Omanu valua voluali, ka va siatele oku sanga okulia ku va tekula vokuenda kueteke limosi. Omanu va sangiwa kolofeka vio kombuelo yo Sahara vo Afrika, va kasi oku pita lonjala yalua. Oco o kuate elomboloko liaco, sokolola ndeci epata limue li kuete isia, ina, kuenda omõla. Nda va sanga lika okulia kuomanu vavali, helie pokati kavo o kala onjala? Isia yaco? Ina? Ale omõla? Ocitangi eci oco apata amue a siata oku liyaka laco poku sandiliya okulia kueteke leteke.

VIPI OVISIMĨLO VIOMANU? Ongongo yi pondola oku ima ovikulia vi tekula omanu voluali luosi. Ovikulia vi sangiwa voluali, vi sukila oku viava ciwa komanu vosi.

ANGA HẼ OVISIMĨLO VIACO VIA SUNGULUKA? Olongunja vi pondola oku lima ovikulia loku vi eca komanu vosi okuti kosimbu ci sule. Omo liaco, olombiali violuali vi sukila oku sanga onjila yoku avela ciwa ovikulia komanu, oco va tetulule ocitangi conjala. Ndaño vokuenda kuanyamo alua olombiali via siata oku likolisilako oku ci linga, pole, ka vi tẽla oku tetulula ocitangi caco.

NYE O SIMA? Anga hẽ, ocitumasuku kelivulu lia Marko 13:8 ci kasi oku tẽlisiwa? Ndaño cilo ovoloño a li vokiya calua, anga hẽ, ekambo liokulia lia siata oku sakalaisa omanu voluali luosi?

Ovilemawe kuenda onjala, via siata oku nena ovitangi vi panga onepa kondimbukiso yoloneke via sulako.

[Etosi lia velapo kemẽla 5]

“Omãla valua va siata oku fa luveyi wo pneumonia, ocipulukalo, kuenda ovoveyi akuavo okuti, nda ka va honguele lonjala, nda ka va file.”

—ANN M. VENEMAN, EX-DIRETORA EXECUTIVA DO FUNDO DA ONU PARA A INFÂNCIA.

[Elitalatu lia eciwa kemẽla 5]

© Paul Lowe/​Panos Pictures

Ocitumasuku 3. Ovoveyi

‘Omanu va ka liyaka lovoveyi alua.’​—LUKA 21:11.

● Ulume umue o tukuiwa hati Bonzali, watiamẽla kocisoko coku sakula omanu va vela vocifuka co Afrika, muna mu kasi oku pita ovoyaki alua, wa likolisilako oku sakula vana va talavaya kolomina va kuatiwa luveyi umue u tukuiwa hati, Marburg.a Eye wa pinga ekuatiso ku vakesongo vamue vasualali va kala volupale, pole ka vo tambuluile. Ekuatiso liaco, lia pitila lika noke liolosãi vikuãla okuti, vepuluvi liaco Bonzali wa fa ale. Eye wa kuatiwa luveyi wo Marburg wa tunda ku vana va talavaya kolomina a seteka oku kuatisa.

NYE OVOLANDU A LEKISA? Ovoveyi amue (ndeci: Ocilenda covapuvi), ocipulukalo, o/​SIDA, otumbe, kuenda omalaria, a kasi oku ponda omanu valua. Vokuenda kunyamo umue, ovoveyi atãlo a tukuiwa ndeti, a ponda eci ci panda 10, 7 kolohuluwa viomanu. Eci ci lekisa okuti, vokuenda kunyamo umosi, ovoveyi aco a ponda omunu umosi volosegundu vitatu.

VIPI OVISIMĨLO VIOMANU? Ndaño etendelo liomanu li kasi oku livokiya voluali, pole, ovoveyi a kasivo oku livokiya. Momo omanu valua va kasi oku kuatiwa lovoveyi.

ANGA HẼ OVISIMĨLO VIACO VIA SUNGULUKA? Etendelo liomanu voluali lia livokiya calua. Pole, omanu va lilongisavo uloño woku limbuka uveyi, oku kũlĩhĩsa nda omunu o kasi oku kaya, kuenda oku tata olombeyi. Omo liuloño waco, nda ka ci kuatisa hẽ oku malako ovoveyi pokati komanu? Sio, a kasi oku livokiya.

NYE O SIMA? Anga hẽ omanu va kasi oku kuatiwa lovoveyi a koka usumba ndomo Embimbiliya lia ci popele?

Ovilemawe, onjala, kuenda ovoveyi, via siata oku ponda olohuluwa viomanu. Valua va siata oku talisiwa ohali lomanu vana okuti nda ovo va va teyuila. Kũlĩhĩsa ocitumasuku Cembimbiliya ci tukula ovina vi kasi oku pita koloneke vilo.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Etosi lia velapo kemẽla 6]

“Ci sumuisa calua oku liwa lohosi ale locinyama cikuavo. Kuenda ci sumuisavo oku liwa luveyi umue u koka ohele, loku limbuka okuti u kasi oku li sanduila komanu vosi o kasi lavo.”

—EPIDEMIOLOGISTA MICHAEL OSTERHOLM.

[Elitalatu lia eciwa kemẽla 6]

© William Daniels/Panos Pictures

Ocitumasuku 4. Ekambo Liocisola

‘Ekambo liocikembe vepata.’​—2 TIMOTEO 3:1-3.

● Ulume umue o tukuiwa hati Chris, o talavaya kocisoko coku teyuila vana va siata oku talisiwa ohali vepata liavo ko Norte yofeka yo Gales, wa popia hati: “Ndi ivaluka okuti eteke limue kupange kueya ukãi umue nda kũlĩha, pole, sio limbukile omo lioku tipuiwa. Akãi vakuavo veya lesumuo lialua, kuenje ka va yonguile oku vanja kocipala cange.”

NYE OVOLANDU A LEKISA? Vofeka yimue yo Afrika, muli akãi vamue okuti eci va kala omãla va pekeliwa lalume, vakuavo va tipuiwa. Ekonomuiso limue lia lingiwa vofeka yaco lia lekisa okuti, alume vamue va sima okuti, ca sunguluka oku tipula akãi vavo. Pole, akãi havoko lika va siata oku tipuiwa vepata. Kofeka yo Kanada, alume vamue va siata oku tipuiwavo lakãi vavo, ale oku lavisiwa.

VIPI OVISIMĨLO VIOMANU? Ungangala wa livokiya calua vepata. Koloneke vilo, ocitangi caco ca siata oku sakalaisa omanu valua okuti kosimbu ci sule.

ANGA HẼ OVISIMĨLO VIACO VIA SUNGULUKA? Ungangala vepata wa livokiya calua koloneke vilo. Esakalalo liaco lia siata hẽ oku tepulula ovitangi vepata? Sio ka lia tepulukile. Ekambo liocikembe vepata lia li vokiya calua.

NYE O SIMA? Olondaka vielivulu lia 2 Timoteo 3:1-3, vi kasi hẽ oku tẽlisiwa? Anga hẽ omanu valua ka va kuete ocikembe cina va sukila oku lekisa vepata liavo?

Ocitumasuku catãlo ci kasi oku tẽlisiwa cilo, mua kongela oluali luetu. Kũlĩhĩsa eci Embimbiliya li popia catiamẽla kondaka yaco.

[Etosi lia velapo kemẽla 7]

“Ungangala vepata wa li vokiya calua, pole, ovitangi viaco ka via siatele oku sandekiwa calua vovingungu viasapulo. Ovolandu a lekisa okuti, ukãi umosi o sapula lika ocitangi caye kolosipayu noke yoku tipuiwa 35 kolonjanja.”​—PORTA VOZ DA LINHA DE ATENDIMENTO A VÍTIMAS DE ABUSO DOMÉSTICO DO PAÍS DE GALES.

Ocitumasuku 5. Oku Nyõla Ilu Lieve

“[Suku o ka] nyõla ava va nyõla ilu lieve.” ​—ESITULUILO 11:18.

● Ulume umue o tukuiwa hati Pirri, o talavaya kupange woku upa omalufu voviti viondende, volupale luo Kpor, ko Nigéria. Upange waye wa nyõleha eci pasango olui Níger lokalunga pa pesekela opetololiu. Eye wa popia hati: “Opetololiu yaco yi kasi oku ponda ombisi yetu, oku nyõla etimba lietu, kuenda olondui vietu. Omo liaco, si kuete vali upange u ndi kuatisa oku sanga eteku.”

NYE OVOLANDU A LEKISA? Olonoño vimue via popia hati, 6,5 kolohuluwa viovinene via siata oku iñila vokalunga unyamo lunyamo. Ekonomuiso limue lia lekisa okuti onepa yalua yovinene viaco viomika, kuenje, oco vi vole, vi kala ovita vianyamo vovava. Omanu ka va kasi lika oku vĩhisa ongongo, pole va siatavo oku nyõla ovina vikuavo vi sangiwamo. Akonomuiso a lingiwa a lekisa okuti ongongo yi sukila unyamo umosi lolosãi vitãlo oco ovina omanu va nyõla vokuenda kunyamo vi tumbuluke. Ukanda umue wasapulo ko Australia u tukuiwa hati Sydney Morning Herald, wa popia hati: “Nda omanu va amamako oku nyõla ovina vi kasi voluali, toke kunyamo wo 2035 tu ka sukila Olongongo vivali.”

VIPI OVISIMĨLO VIOMANU? Omanu va loñoloha. Tu pondola oku tetulula ovitangi, kuenda oku popela ongongo.

ANGA HẼ OVISIMĨLO VIACO VIA SUNGULUKA? Omanu valua kuenda ovisoko vikuavo, va siata oku sanda onjila yoku mãlako ovitangi vioku vĩhisa oluali. Pole, toke cilo lu kasi oku vĩhisiwa.

NYE O SIMA? Anga hẽ Suku o sukila oku tetulula ocitangi caco oco a popele ongongo yetu yi kasi oku nyõliwa ndomo a ci li kuminya?

Ndaño tua konomuisa ale ovitumasuku vitãlo, Embimbiliya li tukulavo ovina viwa vi kasi oku pita koloneke vilo via sulako. Kũlĩhĩsa ulandu umue vocitumasuku cepandu.

[Etosi lia velapo kemẽla 8]

“Nda kuatele ocitumãlo cimue ca posoka, pole cilo nda linga ukueyala liovinene vi ponda.”

—ERIN TAMBER, O KASI OCIPEPI LO GOLFO KO ESTADOS UNIDOS, WA LOMBOLOLA OCITANGI COKU PESEKA KUOPETOLOLIU KO GOLFO YO MESIKU, KUNYAMO WO 2010.

[Okakasia kemẽla 8]

Elitalatu lio U.S. Coast Guard

[Elitalatu lia eciwa kemẽla 8]

Anga hẽ Suku Eye wa Nena Ovitangi?

Ovitangi tu lete koloneke vilo ndomo ca tukuiwa Vembimbiliya, ci lekisa hẽ okuti Suku eye wa vi koka? Eye wa siata hẽ oku tu nenela ohali? O pondola oku sanga atambululo kapulilo ava kocipama 11, velivulu Embimbiliya li Longisa Nye, lia sandekiwa Lolombangi Via Yehova.

Ocitumasuku 6. Upange Woku Kunda Voluali Luosi

“Ondaka eyi yiwa yusoma yi kundilua kuoha koluali.”​—MATEO 24:14.

● Umue o tukuiwa hati Vaiatea, o kasi ko Tuamotu, Kocifuka cimue co Pasifiku. Ndaño ocifuka caco ci kuete 80 kotuvifuka tua li sanduila kueci ci pitahãla 802.900 kolokilometulu, ci kuete lika 16.000 komanu. Pole, Vaiatea kumue la vana a lisungue lavo, va nyuliwa Lolombangi Via Yehova. Momo lie? Momo ovio, vi yongola oku kundila omanu olondaka viwa Viusoma wa Suku kolonepa viosi va sangiwa.

NYE OVOLANDU A LEKISA? Esapulo Liusoma li kasi oku kundiwila kolonepa viosi violuali. Kunyamo wo 2010, Olombangi Via Yehova via pesela eci ci pitahãla 1,6 kolohuluwa violowola koku kunda olondaka viwa kueci ci soka 236 kolofeka. Eci ci lekisa okuti, omunu lomunu pokati Kolombangi Via Yehova, wa pesela 30 kakukutu veteke limosi kupange woku kunda. Vokuenda kuanyamo ekũi apita, va panga kuenda va eca eci ci pitahãla 20 kolohuluwa vialivulu a siata oku kuatisa oku longisa Embimbiliya komanu.

VIPI OVISIMĨLO VIOMANU? Esapulo Liembimbilya li kasi oku kundiwa vokuenda kuolohulukãi vianyamo.

ANGA HẼ OVISIMĨLO VIACO VIA SUNGULUKA? Ocili okuti omanu valua va kunda ale eci catiamẽla Kembimbiliya. Vakuavo va ci lingile lika vokuenda kuotembo yitito kuenda vovikanjo vimue. Pole, Olombangi Via Yehova vi kasi oku kundila olondaka viwa voluali luosi, loku kuatisa omanu valua. Ovio via siata oku pandikisa kupange woku kunda, ndaño lelambalalo li tunda kolombiali vimue, kuenda kovisoko vikuavo violongangala.a (Marko 13:13) Ocili okuti Olombangi Via Yehova ka vi fetiwa omo liupange woku kunda. Pole, vi pesela otembo yavo ocali, kuenda ka vi pingi olombongo poku ava alivulu avo. Upange wavo u kuatisiwa lolombanjaile vieciwa lutima wosi.

NYE O SIMA? ‘Olondaka viwa viusoma’ vi kasi hẽ oku kundiwa voluali luosi? Oku tẽlisiwa kuocitumasuku eci ci lekisa hẽ okuti tu lavoka ekalo liwa kovaso yoloneke?

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Etosi lia velapo kemẽla 9]

“Osimbu Yehova a tu ĩha epuluvi, tu amamiko oku lekisa ombili kupange woku kunda olondaka viwa Viusoma, kuenda tu kuami olonjila viosi vi tu kuatisa oku sanga omanu.”​—O ANUÁRIO DAS TESTEMUNHAS DE JEOVÁ, yo 2010.

Oloneke Viwa Vi Kasi Ocipepi!

“Okasimbu kaño handi kuenje ondingaĩvi ka yi kalapo. . . . Ambombe puãi va [ka] piñala ofeka, kuenje va sanjukila okusalala kualua.”​—OSAMO 37:10, 11.

OVE hẽ, o yongola oku mola oku tẽlisiwa kuocitumasuku ca tukuiwa ndeti? Ocili okuti, o yongola. Kuli esunga lieci tu tavela okuti, ocitumasuku caco ndopo ci tẽlisiwa.

Ovipama viatete tua konomuisa, vi lombolola ovitumasuku vimue Viembimbiliya vi lekisa okuti, tu kasi “koloneke via sulako.” (2 Timoteo 3:1-5) Ondaka ya Suku yi sangiwa Vembimbiliya, yi lombolola ovina vi kasi oku pita koloneke vilo, oco tu kuate elavoko. (Va Roma 15:4) Oku tẽlisiwa kuovitumasuku viaco, ku lekisa okuti, ovitangi tua siata oku liyaka lavio, ndopo vi pitila kesulilo.

Nye ci keya noke yoloneke via sulako? Usoma wa Suku u ka viala omanu vosi. (Mateo 6:9) Konomuisa ovinimbu vimue Viembimbiliya vi lekisa ndomo oluali lu ka kala kotembo yaco:

● Ka ku ka kala vali onjala. “Vofeka mu kale olomema via lua. Vi hunge hunge kilu liolomunda.”​—Osamo 72:16.

● Ka ku ka kala vali uveyi. “Layimue onungi yi [ka] popia yiti, ‘Ndi vela.’”​—Isaya 33:24.

● Ongongo yi ka tumbuluiwa. “Ekalasoko lofeka ya kukuta vi sanjuka, ekango li yolela, kuenje li telẽha ndelosa.”​—Isaya 35:1.

Evi vimue pokati kovitumasuku Viembimbiliya okuti, ndopo vi tẽlisiwa. Momo lie ku pingila Kolombangi Via Yehova oco vi ku lomboluile esunga lieci vi tavela okuti oloneke viwa vi kasi ocipepi?