Ondaka ya Yehova yi Kasi Lomuenyo
Atosi Avelapo Vonepa Yatete Yelivulu Lia Isaya
YEHOVA wa popia hati: “Helie numa, helie o tu endelako?” Isaya omõla a Amose, wa tambulula hati: “Ame ulo, va nume ño.” (Isaya 1:1; 6:8) Noke wa tambula ocikele coku kala uprofeto. Upange waye wuprofeto wa sonehiwa Vembimbiliya kelivulu liambata onduko yaye.
Uprofeto Isaya eye wa soneha elivulu liaye. Olio li lombolola ulandu wa pita vokuenda kueci ci soka 46 kanyamo okupisa kunyamo wo 778 toke kunyamo wo 732 osimbu handi Yesu keyile. Elivulu liaco li lombolola ulandu woku pisa va Yuda, la va Isareli, kuenda olofeka via lisunguile lavo. Pole, ondaka yavelapo vulandu waco, ka ya tiamẽlele keyambulo. Oyo yatiamẽla ‘keyovo li tunda ku Yehova Suku.’ (Isaya 25:9) Onduko ya Isaya yi lomboloka ‘Eyovo lia Yehova.’ Omo liaco, vocipama cilo tu konomuisa ulandu u sangiwa okupisa kelivulu lia Isaya 1:1 toke 35:10.
“OCISUPE CI TIUKILA”
Embimbiliya ka li lombolola nda okuti, ulandu u sangiwa kovipama vitãlo viatete vielivulu lia Isaya via sonehiwa osimbu handi Isaya ka lingile uprofeto ale wa linga ale uprofeto. (Isaya 6:6-9) Pole, li lombolola okuti eci ulandu waco wa sonehiwa, ofeka yo Yuda kuenda o Yerusalãi “tunde pomãi toke kutue lapamue pa ñuai” konepa yespiritu. (Isaya 1:6) Vofeka mua kala lika efendelo lioviteka. Ovitunda via kala vakuavitukiko. Akãi va kala vakuepela. Omanu ka va endale loku vumba Suku ndomo a yongola. Omo liaco, Isaya wa tambuile ocikele coku ‘endaenda olonjanja viosi’ oku ka kundila omanu vana ka va kuatele elomboloko haivo ka va yonguile oku kuata ukũlĩhĩso wa Suku.
Va Isareli kuenda va Suria va lipañelele oku lundula va Yuda. Pole, Yehova poku tuma Isaya kuenda omãla vaye vana va kala ‘ndondimbukiso haivo ovindekaise,’ wa sapuila va Yuda okuti, ukamba wa va Isareli la va Suria uka sulila. (Isaya 8:18) Ombembua yocili yi keya lika kotembo yuviali wa “Soma Yombembua.” (Isaya 9:6, 7) Yehova wa likuminyilevo oku yambula va Asuria vana va kala ‘ndombueti yonyeño yaye.’ Noke va Yuda va enda kumandekua, pole, ‘ocisupe cavo cika tiukila’ kofeka yavo. (Isaya 10:5,21, 22) Esunga liocili li keyilila vonduko ya soma ‘ukuacikoti ca Jese.’—Isaya 11:1.
Apulilo Embimbiliya Atambuluiwa:
1:8, 9—Omõla ufeko wa Siono, ‘o siala ndati ndosinge vocumbo cayuva, pamue ndocipundo vepia litende’? Eci ci lomboloka okuti, eci o Yerusalãi yi lunduiwa la va Asuria, yi kala ndosinge vocumbo cayuva, ale ndocipundo ca nyõleha vepia litende. Kuenje, ka cika tĩla. Pole, Yehova wa likuminyile oku va kuatisa okuti, ka va lunduiwa ndeci ca pita lo Sondoma la Gomora.
1:18—Olondaka viokuti: “Enjui, tu lisunguluisi,” vi lomboloka nye? Olondaka evi vi lekisa elaleko lioku sapela ovina vimue ale oku tetulula ocitangi cimue. Pole, vi lomboloka oku tumbika onjila yesunga. Yehova Onganji yesunga wa ecele ku va Isareli epuluvi lioku pongolola ovituwa viavo.
6:8a—Olondaka viokuti, ‘helie numa,’ kuenda ‘helie o tu endelako,’ momo lie via tukuiwila vocinimbu eci? Ondaka ‘helie numa,’ ya tiamẽla ku Yehova Suku. Pole, ondaka ‘helie o tu endelako,’ yi lekisa okuti, ponẽle ya Yehova Suku pa kala omunu ukuavo. Omunu waco, Yesu Kristu ‘Omõlaye wongungua.’—Yoano 1:14; 3:16.
6:11—Epulilo lia Isaya liokuti: “A Ñala toke pi?,” li lomboloka nye? Isaya ka kaile oku pulisa otembo eye a sukilile oku amamako oku eca esapulo lia Yehova kolondingaĩvi. Pole, wa yonguile oku kũlĩha toke pi ekalo lĩvi liomanu vaco konepa yespiritu li kamamako oku sepula onduko ya Suku.
7:3, 4—Momo lie Yehova a ecela epopelo ku Soma Ahasi nda eye wa kala ondingaĩvi? Osoma ya Suria leyi ya Isareli, via tumbikile ongombo yoku lundula Soma Ahasi woko Yuda okuti, pomangu yaye va piñanyapo omõla a Tavele una ka tiamẽlele kocikoti ca Daviti. Usuanji waco wa Satana nda wa nyõla ocisila Cusoma Yehova a lingile la Daviti. Omo liaco, Yehova wa popela Ahasi oco a teyuile ocikoti ca “Soma Yombembua” una wa lakele oku iya.—Isaya 9:6.
7:8—Ofeka ya Efarimi ya nyõliwa ndati ci soka “akũi epandu kanyamo kanyamo atãlo”? Upange wokupa vofeka omanu vatiamẽlele kuviali wapata ekũi a va Isareli kuenda oku tunga kuovingendeleyi vofeka yaco, wa fetika “koloneke via Peka, Soma ya Isareli.” Otembo yaco Isaya ndopo a mala oku sandeka ocitumasuku ci lekisa ulandu waco. (2 Olosoma 15:29) Upange waco wamamako toke koloneke via Esarihadono, Soma ya Asuria omõla a Senakeriva. (2 Olosoma 17:6; Esera 4:1, 2; Isaya 37:37, 38) Upange wa soma ya Asuria wokupa omanu vo Samaria kuenda oku va tualamo vali, wa pita eci ci soka 65 kanyamo ndomo ca lekisiwa kelivulu lia Isaya 7:8.
11:1, 10—Momo lie Yesu a tukuiwila hati, “ocinjovela ci tunda kocisingi ca Jese” kuenda “ocanja ci tunda kolombombo viaco?” (Va Roma 15:12) Yesu eci a citiwa palo posi wa “tunda kocisingi ca Jese.” Momo wa citiwila vocikoti ca Daviti omõla a Jese. (Mateo 1:1-6; Luka 3:23-32) Pole, unene wusoma a tambula, wa velapo wa
vakukululu yaye. Momo poku tambula unene waco kuenda omoko yoku eca omuenyo ko pui komanu vakuesunga, wa linga ‘Isia yavo Kapui.’ (Isaya 9:6) Omo liaco, Yesu eye ‘ocikoti’ ca vakukululu yaye oku kongelamo Jese.
Ceci tu Lilongisilako:
1:3. Oku likala oku linga ovina Yehova a yongola kokuetu, ca lisoka lekambo lioku kũlĩha ciwa ongombe ale ocimbulu. Pole, oku eca olopandu kovina a siata oku tu lingila, ci tu kuatisa oku kuata elomboloko liovituwa viaye kuenda oku tu teyuila okuti, ka tu u yanduluka.
1:11-13. Ovipito viatavo esanda kuenda olohutililo viavo viombambe, ka vi sanjuisa Yehova. Omo liaco, ovilinga vietu kuenda olohutililo vietu, te vi vetiyiwa lutima wa sunguluka.
1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Umandekua wa va Yuda kuenda ofeka yavo oku siala alunda, kua sulila eci ocisupe cavo ca tiukila ko Yerusalãi omo lioku likekembela ku Yehova. Kuenje va tumbulula efendelo liocili. Yehova o lekisa ohenda kolondingaĩvi vi likekembela kokuaye.
2:2-4. Poku kuata ombili kupange woku kunda, tu kuatisa omanu vakualofeka viosi oku lilongisa olonjila via Yehova kuenda oku likuatela ocisola pokati.
4:4. Yehova oka nyõla vakuevĩho kuenda olongangala.
5:11-13. Oku yuvula oku siapo olomapalo ka via sungulukile kuenda oku yuvula oku likandangiya kolomapalo viaco, ci lekisa ekambo liukũlĩhĩso.—Va Roma 13:13.
5:21-23. Akulu vekongelo va sukila oku yuvula oku kolela ‘kolondunge viavo muẽle.’ Va sukilavo oku kuata olondunge poku nyua evi vi koluisa, kuenda oku yuvula oku lekisa ocame.
11:3a. Ongangu ya Yesu kuenda elongiso liaye, vi lekisa okuti koku sumbila Yehova kuli esanju.
“YEHOVA O LINGILA YAKOBA OHENDA”
Okupisa kocipama 13 toke 23, ku lombolola esapulo lieyambulo liatiamẽla kolofeka. Pole, ‘Yehova wa likuminyile oku lekisa ohenda’ poku ecelela okuti, apata a Yuda va tiukila kofeka yavo. (Isaya 14:1) Okupisa kocipama 24 toke 27, ku lombolola ulandu weyambulo lio Yuda kuenda ohuminyo yoku tumbuluiwa. Yehova wa lekisa onyeño yaye ‘koloholua via Efarimi’ okuti, va Isareli, omo lioku linga ukamba la va Suria. Wa lekisavo onyeño yaye ‘kovitunda kuenda ko vaprofeto’ viava Yuda omo lioku sandiliya ukamba la va Asuria. (Isaya 28:1, 7) Imbo lio “Arieli [okuti, o Yerusalãi]” lia tambulavo esapulo lieyambulo omo lioku “katuka oku enda Kegito” oku sanda ekuatiso. (Isaya 29:1; 30:1, 2) Pole, esapulo liaco lia lekisa okuti, vana va kolela Yehova ovo lika vaka yovuiwa.
Ndeci ‘eyove liohosi li kumbila okulia kuayo,’ haico Yehova a likuminyile oku teyuila ‘Omunda Siono.’ (Isaya 31:4) Kua kalavo ohuminyo ya popele hati: ‘Tala, osoma yika viala lesunga.’ (Isaya 32:1) Eci va Asuria va lipañelele oku lundula va Yuda, ‘olomunga vioku livondela ombembua via lila calua.’ Pole, Yehova wa likuminyile oku sakula omanu vaye ‘loku ecela akandu avo.’ (Isaya 33:7, 22-24) ‘Yehova wa temẽlele olofeka viosi, loku funguila olohoka viavo.’ (Isaya 34:2) Pole, wa likuminyile okuti, ofeka yo Yuda ka yi kamamako oku kala elunda. Eye wa popia hati: “Ekalasoko lofeka ya kukuta vi sanjuka, ekango li yolela, kuenje li telẽha ndelosa.”—Isaya 35:1.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
13:17—Va Mede va tendiwile ndati okuti ka va yonjiwa lopalata kuenda ka va sanjukila ulu? Va Mede la va Persia va velisilepo calua ekemãlo lioku yula ofeka yimue kuyaki, okuti ovokuasi a kasi vofeka yaco ci sule. Uvangi waco wa lekisiwa kusoma Kuro una wa tiula ulu kuenda opalata Nevukandesa a pundile vonembele ya Yehova.
14:1, 2—Omanu va Yehova va linga ndati ‘olohuate via vana va va kuatele’ kuenda ‘oku viala vana va va talisa ohali’? Ulandu owu wa tẽlisiwa komanu vamue ndeci: Daniele una weya oku kuata omangu ya velapo ko Bavulono kuviali wa Mede la Persia; Ester una weya oku linga nasoma ko Persia; kuenda Mordekai una weya oku linga epalanga liatete Kuviali wa va Persia.
20:2-5—Anga hẽ uprofeto Isaya wa kala muẽle epõlola vokuenda kuanyamo atatu? Isaya citava okuti, wa lulile uwalo waye, kuenje wa kala lika luwalo wo kosi.—1 Samuele 19:24.
21:1—Ocitumãlo cipi ca tukuiwa hati, “ekalasoko liokokalunga”? Ombavulono ndaño okuti, ka ya kale ocipepi lokalunga, ya tukuiwa hati ekalasoko liokalunga. Momo eci olui Eufrate kuenda Tigre via enda oku yuka, vi pesila vocikanjo caco. Kuenje mu kala ovava alua ndokalunga.
24:13-16—Va Yudea va linga ndati ‘pokati komanu ndeci va tuñunya uti woliveira, pamue ceci va nyañolõla ayuva eci va mãla oku kela ovinyu’? Ndeci apako amue a siala voviti, ale ayuva noke yokungula, haico ca pita lomanu vana va puluka kenyõleho lio Yerusalãi kuenda lio Yuda. Pole, kolonepa viosi vambatiwile ndeci: “Kutakelo wo Bavulono” ale ‘kolofeka vi lisungue lokalunga ko Mediterrâneo,’ vamamako oku sivaya Yehova.
24:21—Velie ‘olohoka viokilu’ kuenda “olosoma violuali”? ‘Olohoka viokilu,’ vi lomboloka aspiritu ãvi. “Olosoma violuali,” vi lomboloka olombiali via kulo kilu lieve vina vi kasi oku songuiwa lunene wolondole.—1 Yoano 5: 19
25:7—Nye ci lomboloka “ocisikĩlĩlo ca sikĩlĩla omanu vosi kuenda aluwavili a sikĩlĩla olofeka viosi”? Ondaka eyi yi tiamisiwila kovanyali vavali vanene vomanu okuti, ekandu kuenda okufa.
Ceci tu Lilongisilako:
13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Ondaka ya Yehova ya siata oku tẽlisiwa ndeci ca pita lo Bavulono.
17:7, 8. Ndaño okuti omanu vamue ko Isareli ka va yevele, pole, vakuavo vamamako oku kolela ku Yehova. Cimuamue haico ca siata oku pita koloneke vilo. Akristão vamue vesanda va siata oku tava kesapulo Liusoma wa Suku.
28:1-6. Ndaño okuti, va Isareli va kala oku lavoka oku lunduiwa la va Asuria, Yehova wa likuminyile oku popela olondingesunga. Eci ci lekisa okuti, eyambulo lia Yehova lieca elavoko kolondingesunga.
28:23-29. Yehova o pindisa vakuesunga ndeci ca soka lekalo liavo.
30:15. Oco tu popeliwe la Yehova tu sukila oku lekisa ekolelo kokuaye poku “puyuka” ale oku yuvula oku sanda epopelo kunene womunu. Ekolelo lietu kunene wa Yehova woku tu teyuila li lekisiwa poku “tulumũha” ale oku yuvula oku kuata usumba.
30:20, 21. Etu tu ‘mola’ lika Yehova kuenda oku “yeva” ondaka yaye yepopelo poku yevelela eci a popia Vembimbiliya kuenda vonduko ‘yukuenje wa kolelua haeye wa lunguka.’—Mateo 24:45.
Ocitumasuku ca Isaya ci Pamisa Ekolelo Lietu Kondaka ya Suku
Tu eca olopandu ku Yehova omo liesapulo liaye li sangiwa velivulu lia Isaya. Ovitumasuku vina via tẽlisiwa, vi pamisa ekolelo lietu liokuti ‘ondaka yi tunda vomẽla wa Yehova, ka yi tiukila ño kokuaye,’ pole, te ya tẽlisiwa.—Isaya 55:11.
Nye ci popiwa catiamẽla kovitumasuku via Mesiya vi sangiwa kelivulu lia Isaya 9:7 kuenda 11:1-5, 10? Anga hẽ, ka vi pamisa ekolelo lietu keliangiliyo lia Yehova lioku tu popela? Velivulu lia Isaya mu sangiwa ovitumasuku vimue vi kasi oku tẽlisiwa cilo, kuenda evi vika tẽlisiwa kovaso. (Isaya 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Omo liaco, elivulu lia Isaya lieca uvangi wokuti, “ondaka ya Suku yi kasi lomuenyo.”—Va Heveru 4:12.
[Elitalatu kemẽla 6]
Isaya kuenda omãla vaye, va kala ‘ndolondimbukiso kuenda ovindekaise vo Isareli’
[Elitalatu kemẽla 7]
O Yerusalãi ya kala “ndosinge vocumbo cayuva”
[Elitalatu kemẽla 8]
Omanu va tunda kolofeka viosi va kasi oku kuatisiwa ndati oku “tela olosipata viavo ha vi lingi atemo olosaluwa”?