Ondaka ya Yehova yi Kasi Lomuenyo
Atosi Avelapo Velivulu Lia Luka
EVANJELIU lia Mateo lia sonehiwilile va Yudea, osimbu okuti Evanjeliu lia Marko lia sonehiwilile vana ka va kale va Yudea. Pole, Evanjeliu lia Luka lia sonehiwila omanu vo kolofeka viosi. Elivulu lia Luka lia sonehiwa okupisa kunyamo wa 56 toke wa 58. Olio li lombolola calua omuenyo wa Yesu kuenda upange waye woku kunda.
Omo liohenda Luka a kuata kuenda uloño woku sakula, wa lombolola “ovina viosi lutate tunde kefetikilo liavio.” Kuenje wa lombolola ulandu wa pita vokuenda kueci ci soka 35 kanyamo okupisa kunyamo 3 toke wa 33 K.K. (Luka 1:3) Onepa yalua yovina Luka a soneha, ka vi sangiwa Vavanjeliu akuavo.
EFETIKILO LIUPANGE WA YESU WOKU KUNDA
Luka noke yoku lombolola oku citiwa kua Yoano Upapatisi kuenda oku citiwa kua Yesu, o tu sapuila okuti, Yoano wa fetika upange waye woku kunda eci Tiberiu Cesar a tẽlisa 15 kanyamo kuviali waye kunyamo wa 29 K.K. (Luka 3:1, 2) Kunyamo waco, oco Yesu a papatisiwa la Yoano. (Luka 3:21, 22) Kunyamo wa 30 Yesu ‘wa tiukila ko Galilea, kuenje wa fetika oku longisa volosunangonga viavo.’—Luka 4:14, 15.
Yesu ungende waye watete woku kunda, wa u linga eci a endele ko Galilea. Eye wa sapuila omanu hati: “Ñuete ocikundi coku kundila ondaka yiwa yusoma wa Suku vovaimbo akuavo.” (Luka 4:43) Noke wa enda la Simono ukuakukuata olõsi kuenda vakuavo. Eye wa popia hati: “Tunde opo o linga enyanga liomanu.” (Luka 5:1-11; Mat. 4:18, 19) Vungende waye wavali woku enda ko Galilea kupange woku kunda, wa kala lovapostolo vaye va soka 12. (Luka 8:1) Vungende watatu, wa tuma olondonge viaye 12 “oku kunda usoma wa Suku loku sakula omanu va vela.”—Luka 9:1, 2.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
1:35—Anga hẽ, ocilangalo ca Maria ca kuatisavo koku mina kuaye? Oco omõla a Maria a kale ocitumbulukila ca kukululu yaye Avirahama, Yuda, kuenda ca Daviti ndeci Suku a likuminyile, ocilangalo caye ca sukililevo oku kuatisako. (Efet. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16) Pole, espiritu sandu lia kuatisavo koku sondoluila omuenyo Womõla a Suku vimo liaye kuenje wa mina. (Mat. 1:18) Olio lia nyõla ocitangi cosi ca kala vocilangalo ca Maria omo liekambo liaye lioku li pua, kuenda lia teyuila oñaña ya kala oku kulila vimo liaye tunde eci a mina.
1:62—Anga hẽ, Sakariya wa lingile ocitende haeye ocisitatũi? Sio ka lingile. Eye wa kuatele ño ocitangi coku vangula. Vakuavo va pula Sakaria “lovoko” ale loku ilaika eci catiamẽla konduko a yongola okuti oyo yi lukiwa omõlaye, pole, ka va ci lingile omo okuti, wa kala ocisitatũi. Eci ukãi waye a kala oku vangula catiamẽla konduko yomõlaye, wa ci yeva. Vakuavo citava okuti, va pulilevo Sakaria loku ilaika catiamẽla kondaka yaco. Omo okuti, Sakaria wa sukilile lika oku tumbuluiwa upopi waye, ci lekisa okuti ka kuatele ocitangi coku yeva.—Luka 1:13, 18-20, 60-64.
2:1, 2—Ondaka yatiamẽla ‘koku sonehiwa kua tete’ yi tu kuatisa ndati oku kũlĩha otembo yoku citiwa kua Yesu? Vokuenda kuviali wa soma Cesar Agusto kua pita ovolandu alua oku sonehisa omanu. Pole, oku sonehisa kua tete, kua lingiwa kunyamo 2 O.Y., oco ku tẽlisiwe ocitumasuku ca Daniele 11:20. Oku sonehisa kuavali, kua lingiwa kunyamo 6 ale 7 K.K. (Ovil. 5:37) Eci soma Kurénio a viala ko Suria, oco kua lingiwa oku sonehisa kuaco kuenje wa viala olonjanja vivali komangu yaco. Ulandu wa Luka watiamẽla koku sonehisa kua tete, ku lomboloka oku sonehisa kua lingiwa kunyamo 2 O.Y., eci Yesu a citiwa.
2:35—“Olusole” ale osipata yinene, ya toma ndati utima wa Maria? Ondaka eyi yi lomboloka esumuo Maria a kala oku lavoka poku mola omanu ndomo va likala Yesu Mesiya kuenda poku mola olofa via Yesu.—Yoa. 19:25.
9:27, 28—Momo lie Luka a popela hati, oku pongoluiwa kua Yesu vulamba kua pita kovaso ‘yoloneke ecelãla noke yoku likuminya kolondonge viaye hati, vamue “ka va moli okufa” toke eci vo mola oku iya Vusoma waye, osimbu okuti, Mateo la Marko va lombolola hati, ulandu waco wa pita “kovaso yoloneke epandu”? (Mat. 17:1; Marko 9:2) Luka citava okuti poku lombolola ulandu waco wa kongelamo oloneke vivali ndeci: Eteke kua lingiwa ohuminyo yaco kuenda eteke lioku tẽlisiwa kuaco.
9:49, 50—Momo lie Yesu ka tavelele oku tutuiya ulume una wa kala oku tundisa olondele ndaño ka kale ondonge yaye? Yesu ka tavelele oku u tutuiya, momo otembo yaco ekongelo Liakristão handi ka lia sokiyiwile. Handi vali, oco omunu a lekise ekolelo konduko ya Yesu kuenda oku tundisa olondele, ka ca sukilile lika okuti, te wa kuama kuama Yesu.—Mar. 9:38-40.
Ceci tu Lilongisilako:
1:32, 33; 2:19, 51. Maria wa seleka vutima waye ovitumasuku viosi via tẽlisiwa. Anga hẽ, tua selekavo vutima wetu ovina viosi Yesu a popia viatiamẽla ‘kesulilo lioluali’ oku sokisa ovina a popia levi vi kasi oku pita koloneke vilo?—Mat. 24:3.
2:37. Ongangu ya Ana yi tu longisa okuti tu sukila oku pitisa kovaso efendelo lia Yehova kuenda oku ‘kuata ocituwa coku likutilila.’ Tu sukilavo oku yuvula oku ‘liwekapo oku ongoloka’ kolohongele Viakristão.—Va Rom. 12:12; Va Hev. 10:24, 25.
2:41-50. Yosefe wa pitisile kovaso efendelo lia Suku, kuenda wa enda oku tata ciwa epata liaye ketimba kuenda kespiritu. Omo liaco, wa sia ongangu yiwa kasongui vepata.
4:4. Ka tuka eceleli oku pita eteke liosi okuti ka tu litekula lovina viespiritu.
6:40. Ulongisi Wondaka ya Suku, o sukila oku eca ongangu yiwa komunu a kasi oku longisa. Eye o sukila oku tẽlisa ovina a kasi oku longisa.
8:15. Oco tu ‘seleke ondaka loku pandikisa oku ima apako,’ tu sukila oku kuata elomboloko, loku limbuka esilivilo liayo, kuenda oku yi yukisa vutima. Oku sokolola ovina tua tanga Vembimbiliya kuenda valivulu a sandekiwa lukuenje wa kolelua, oco ci tu kuatisa oku cilinga.
UPANGE UKUAVO WA YESU WOKU KUNDA
Yesu wa tuma olondonge vikuavo vi soka 70 oku enda kovaimbo osi kuenda kolonepa viosi vio Yudea. (Luka 10:1) Eye “wamako kungende waye loku longisa vovaimbo anene lovaimbo atito.”—Luka 13:22.
Eci pa kambele oloneke vitãlo osimbu handi o Paskua yunyamo wa 33 ka ya pitilile, Yesu wa iñila vo Yerusalãi loku endela kocimbulu. Otembo ya pitililepo yoku tẽlisiwa kuolondaka a sapuilile olondonge viaye hati: “Mõlomanu o laika oku [tala ohali yalua], loku takumuiwa lakulu lovitunda vinene la vakuavisonehua, kuenje ipaiwa kuenda o pinduiwa keteke liatatu.”—Luka 9:22, 44.
Atambululo Kapulilo Embimbiliya:
10:18—Nye Yesu a yonguile oku popia eci a sapuila olondonge viaye vi soka 70 hati: “Nda mola Satana wa loka kilu ndociliakulo”? Yesu ka popele hati, Satana wa tundisiwa ale kilu. Momo ulandu wa Satana woku tundisiwa kilu, ka wa pitile kotembo yaco, pole, wa pita kunyamo wo 1914 eci Kristu a vialekiwa komangu Yusoma kilu. (Esit. 12:1-10) Ndaño ka tu pondola oku ci popia lutima wosi, pole, Yesu poku lombolola ulandu umue wo kovaso loku u popia ndu okuti wa pita ale, wa lekisa okuti ovina viaco vika tẽlisiwa muẽle.
14:26—Olondonge via Kristu vi ‘suvukiwa’ ndati lepata liavo? Vembimbiliya ondaka oku ‘suvuka,’ yi lomboloka oku sola citito omunu umue ale ocikuata cimue. (Efet. 29:30, 31) Akristão va suvukiwa poku soliwa citito lepata liavo okuti ocisola caco ka ci sokisiwa leci Yesu a va kuetele.—Mat. 10:37.
17:34-37—“Olohokohoko” velie, kuenda “ocife” okuti oko va liongoluila ci lomboloka nye? Vana ‘vopiwapo’ ale va yovuiwa va sokisiwa longonga yulombo. “Ocife” cina ku liongoluila olohokohoko, ci lomboloka Kristu vetukuluko liaye kuenda okulia kuespiritu Yehova a siata oku eca komanu vaye.—Mat. 24:28.
22:44—Momo lie Yesu a kuatela esakalalo lialua? Kuli esunga lieci a kuatela esakalalo liaco. Eye wa sakalalele calua poku sokolola ndomo olofa viaye vioku tendiwa ndongangala vika nena esepu ale esivayo ku Yehova Suku kuenda konduko Yaye. Handi vali, Yesu wa kũlĩhĩle okuti, omuenyo waye ko pui kuenda elavoko liepata liomanu liatiamẽlele koku pandikisa kuaye lekolelo.
23:44—Anga hẽ oku fa kuekumbi oko kua nenele owelema wa kala olowola vitatu? Sio, hakoko. Oku fa kuekumbi kua siata lika oku iya koku molẽha kuosãi. Pole, ka ku iya kotembo yina okuti, osãi yi kasi ongalo ndeci kotembo Yopaskua. Owelema una wa kala keteke lioku fa kua Yesu, wa kala ocikomo cimue ca lingiwa la Suku.
Ceci tu Lilongisilako:
11:1-4. Oku sokisa olonumbi evi lolondaka Yesu a tukula vohutililo a longisa Vohundo yo Komunda noke yoku pita ci soka 18 kolosãi, ci tu kuatisa oku limbuka okuti, eci tu likutilila ka tu sukila oku pitulula lika olondaka vimuamue.—Mat. 6:9-13.
11:5, 13. Ndaño Yehova o tambulula olohutililo vietu, pole, eci tu likutilila tu sukila oku kuata ocituwa coku pandikisa.—1 Yoa. 5:14.
11:27, 28. Esanju lia velapo ka li tundi kukamba wetu lepata ale kovokuasi, pole li tunda lika koku linga ocipango ca Suku.
11:41. Olombanjaile vietu tu sukila oku vieca locisola kuenda lutima wosi.
12:47, 48. Omunu una o kuete ovikele vialua pole, ka vi tẽlisa o kuete ekandu linene okuti, una ka kũlĩhĩle ovikele viaye ale ka kuete elomboloko liaco, ci sule.
14:28, 29. Tu kuata lika olondunge via velapo nda tu sanjukila ovina tu kuete.
22:36-38. Yesu ka sapuilile olondonge viaye oco viambate olosipata vioku liteyuila. Pole, olosipata vina va kala lavio kuteke a kuatiwa, via ecelela oku va longisa ondaka yimue yi kuete esilivilo. Yesu wa va sapuila hati: “Vosi va kuata osipata va nyõleha losipata.”—Mat. 26:52.
[Elitalatu kemẽla 31]
Yosefe wa sia ongangu yiwa yoku kala utue wepata
[Elitalatu kemẽla 32]
Luka wa lombolola calua omuenyo wa Yesu kuenda upange waye woku kunda