‘Lilavi Kocipululu’
“Omunu ndaño ohuasi enene, haimo omuenyo waye ko fukile.” —LUKA 12:15.
1, 2. (a) Nye wa siata oku mola catiamẽla kolonjongole viomanu koloneke vilo? (b) Tu pondola ndati oku yapuisiwa lovituwa viaco?
KOLONEPA viosi violuali, omanu va siata oku sakalala calua loku sandiliya olombongo, ukuasi, ekemãlo, upange umue va fetiwa ciwa, kuenda epata. Ovo, va sima okuti, ovina viaco ovio vi kuatisa omunu oku tula utima kuenda oku kolapo kovaso yoloneke. Omanu valua, cikale vana va kasi kolofeka kuli ukuasi, ale kolofeka vina kuli uhukũi, vatiamisila lika ovisimĩlo viavo koku kuata olombongo vialua kuenda koku sanda ukuasi. Omo liaco, onjongole yavo kovina viespiritu, ya tepuluka.
2 Eli olio esunga lieci Embimbiliya lia popela hati: “Limbuka eci okuti, koloneke via sulako kuiya otembo yohali. Momo omanu va linga vakuakulisola, vakuakusola olombongo, . . . vakuakusola ca lua esanju, [okuti] Suku ci sule. Va limolehisa nda vakuekolelo lioku kolela Suku, puãi va likala unene walio.” (2 Timoteo 3:1-5) Akristão omo lioku kala pokati komanu vaco, va siata oku vetiyiwa oku kuata ovisimĩlo viaco kuenda ovituwa violuali. Nye ci tu kuatisa oku tamalãla kayonjo oluali oco ‘ka tuka yapuisiwe’?—Va Roma 12:2, The New Testament in Modern English, lia J. B. Phillips.
3. Elungulo lipi lia Yesu tu konomuisa cilo?
3 Yesu Kristu omo okuti eye ‘usovoli wekolelo lietu,’ wa tu longisa ovina vialua viatiamẽla kondaka eyi. (Va Heveru 12:2) Onjanja yimue, eci a kala oku lomboluila elomboloko liovina viespiritu kowiñi, ulume umue wa teta ombangulo yaco loku u pinga hati: “Olongisi, . . . popia la huvange okuti o nepelako kocipiñalo.” Yesu poku tambulula ulume waco kuenda omanu vakuavo, wa va lomboluila ovina vialua vi kuete esilivilo. Eye wa va ĩha elungulo liatiamẽla koku yuvula ocipululu. Noke wa va tela olusapo lumue lu eca elungulo liaco. Koloneke vilo, tu sukilavo oku yevelela kolondaka via Yesu loku limbuka ndomo vi pondola oku tu kuatisa.—Luka 12:13-21.
Epingilo Limue ka Lia Sungulukile
4. Momo lie ulume ka lekisilile ocituwa ciwa poku teta ombangulo ya Yesu?
4 Osimbu handi ulume ka lingile epingilo liaco, Yesu wa sapuilile olondonge viaye kuenda omanu vakuavo, catiamẽla kovina vimue ndeci, oku yuvula ombambe, oku kuata utõi woku eca uvangi watiamẽla Kokuaye, kuenda oku tambula ekuatiso liespiritu sandu. (Luka 12:1-12) Olondonge viaye via sukilile oku kapako ovina viaco vi kuete esilivilo. Vokuenda kuombangulo yaco, ulume wo teta kondaka kuenje wo pinga oco Yesu a tetulule ovitangi via kala pokati kepata liaye omo liukuasi. Pole, vulandu waco tu li longisamo ovina vialua vi kuete esilivilo.
5. Epulilo ulume a linga, li situlula nye catiamẽla kokuaye?
5 Vamue, va siata oku popia hati, ‘ekalo liomunu, li limbukiwila kovisimĩlo viaye poku yevelela elungulo limue lionumbi yetavo.’ Osimbu Yesu a kala oku lombolola ovina viespiritu, ci tava okuti ulume waco wa kala oku sima eci a sukilile oku linga oco a kuate olombongo vialua. Embimbiliya ka li lombolola nda ulume waco wa kuatele esunga lioku hoyela ocipiñalo caye ale sio. Pole, citava okuti, wa vetiyiwa lekemãlo a yeva liatiamẽla kunene wa Yesu kuenda kuloño waye woku tetulula ovitangi. (Isaya 11:3, 4; Mateo 22:16) Epulilo liaye, li lekisa okuti, ka velisilepo ovina viespiritu. Omo liaco, tu sukilavo oku konomuisa ovisimĩlo vietu. Osimbu tu kasi kohongele, ca leluka oku tiamisila utima wetu kovina tuka linga noke. Pole, tu sukila oku yevelela lutate ovipama vi lingiwa vokuenda kuohongele kuenda oku sokolola ndomo tu pokola kolonumbi viaco. Nda tua ci linga, tu pamisa ukamba wetu la Suku kuenda la vamanji.—Osamo 22:22; Marko 4:24.
6. Momo lie Yesu ka ecelele etambululo kulume?
6 Ndaño okuti pamue ulume wa tukuiwa ndeti wa kuata esunga lioku linga epulilo, Yesu ka ecele etambululo. Pole, wo pula hati: “Amunu, helie wo nukuili onganji pamue onepisi?” (Luka 12:14) Yesu poku linga epulilo liaco, wa tukula ondaka yimue omanu va kũlĩhe ciwa. Momo ndomo ca lekisiwa Vocihandeleko ca Mose, kotembo yaco vovaimbo mua kala olonganji via enda oku noliwa oco vi tetulule ovitangi viomanu. (Esinumuĩlo 16:18-20; 21:15-17; Ruti 4:1, 2) Pole, Yesu wa velisilepo ovina vi kuete esilivilo lia velapo ndeci, oku kunda Usoma, kuenda oku longisa omanu ocipango ca Suku. (Yoano 18:37) Nda tua kuama ongangu ya Yesu yoku yuvula oku velisapo ovitangi, otembo yetu longusu yetu, tu yi pesila koku kunda olondaka viwa kuenda oku ‘longisa omanu vo kolofeka viosi oco va linge olondonge.’—Mateo 24:14; 28:19.
Lunguka Locipululu
7. Ocisimĩlo cipi Yesu a limbukile vepingilo lia lingiwa kokuaye?
7 Yesu omo okuti wa kala lepondolo lioku kũlĩhĩsa eci ci kasi vutima womunu, wa limbukile ovisimĩlo via kongelele vepingilo liulume waco. Omo liaco, ka likalele lika oku tetulula ocitangi caco, pole, wa sitululavo ovisimĩlo viulume waco poku popia hati: “Lunguki kuenda liuviki kocipululu cosi, momo omunu, ndaño ohuasi enene, haimo omuenyo waye ko fukile.”—Luka 12:15.
8. Ocipululu ci lomboloka nye, kuenda nye ci pita lomanu vaco?
8 Ocipululu ka ci lomboloka onjongole yoku kuata olombongo ale ukuasi umue lonjila ya sunguluka. Elivulu limue li lombolola okuti, “ocipululu ci lomboloka onjongole ya piãla yoku kuata ukuasi, lovikuata, kuenda ovina vikuavo.” Vocipululu mua kongela onjongole yoku sandiliya ovina viosi omunu a sole, loku livela ovina via male, ndaño okuti, ka vi sukiliwa. Omunu wosi ukuacipululu, ecelela oku vialiwa lolonjongole viutima waye kuenda ovilinga viaye, kuenje vi linga osuku yaye. Ivaluka okuti, upostolo Paulu omanu vakuacipululu wa va sokisa la vakuaviteka vana ka vaka piñala Usoma wa Suku.—Va Efeso 5:5; Va Kolosai 3:5.
9. Ocipululu ci li lekisiwa ndati? Lombolola ovolandu amue.
9 Yesu wa lungula eci catiamẽla koku yuvula “ocipululu.” Ocituwa caco ca siata oku lekisiwa volonjila via litepa. Ocihandeleko Cekũi Yehova a ecele ku va Isareli, ca lomboluile ovina vimue viatiamẽla kocipululu. Oco ci popia hati: “Ku ka livele onjo yukuene, ku ka livele ukãi wukuene, pamue upika waye ulume, pamue upika waye ukãi, pamue ongombe yaye, pamue ocimbulu caye. Cosi cukuene ku ka ci livele.” (Etundilo 20:17) Embimbiliya, li kuete ovolandu alua omanu va lingile ekandu linene omo liocipululu. Satana eye wa lekisa tete ocipululu poku livela ovina viatiamẽlele lika ku Yehova, ndeci: Ulamba, esumbilo, kuenda omoko yoku viala. (Esituluilo 4:11) Heva omo liocipululu wa nõlapo onjila yoku litumĩla, kuenje omo lioku kembiwa Leliapu, wa tuala omanu vosi kekandu kuenda koku fa. (Efetikilo 3:4-7) Olondele, via kala ovangelo vamue ka va sanjukilile ‘olomangu viavo kilu. Kuenje va tunda kocitumalo cavo’ omo lionjongole yoku kuata ocina cimue ka ca tiamẽlele kokuavo. (Yuda 6; Efetikilo 6:2) Sokololavo omanu vamue ndeci: Balama, Akani, Gehasi, kuenda Yuda Isikariote. Omo okuti, ka va sanjukilile ekalo liomuenyo wavo, va ecelela okuti, onjongole yoku kuata ovokuasi yi nyõla ovikele viavo. Omo liaco, va konyõha, kuenje va nyoliwa.
10. Tu pondola ndati oku “lunguka” ndomo Yesu a ci popia?
10 Yesu wa kuata esunga poku lungula omanu oco va yuvule ocipululu, poku popia hati: “Lunguki!” Momo lie? Momo ca leluka omanu oku limbuka umue o kuete ocipululu. Pole, ka ca lelukile kokuavo oku limbuka okuti, va kasi oku yapuisiwa locituwa caco. Upostolo Paulu wa popia hati: “Ocisola coku sola olombongo oco olumbombo luavĩho osi.” (1 Timoteo 6:9, 10) Ndonge Tiago wa popiavo hati, oloñeyi “eci vi mina, vi cita ekandu.” (Tiago 1:15) Ndomo ca lekisiwa velungulo lia Yesu, tu sukila oku “lunguka” okuti, ovaso etu ka tu atiamisila lika koku lavulula vakuetu va lekisa ocipululu. Pole, tu li konomuisa etu muẽle oco tu limbuke olonjongole viutima wetu, osimbu tu amamako oku ‘lilava kocipululu.’
Omuenyo Umue Wovokuasi
11, 12. (a) Elungulo lipi Yesu a eca liatiamẽla koku yuvula ocipululu? (b) Momo lie tu sukilila oku pokola kelungulo liaco?
11 Kuli esunga likuavo lieci tu sukilila oku yuvula ocipululu. Konomuisa olondaka via Yesu eci a popia hati: “Omunu, ndaño ohuasi enene, haimo omuenyo waye ko fukile.” (Luka 12:15) Koloneke vilo, tu sukila oku sokolola ciwa kondaka eyi. Momo omanu valua va siata oku vetiyiwa oku sima okuti, omunu o kuata lika esanju komuenyo nda o kuete ukuasi. Pole, Yesu wa lekisa okuti, ekalo liwa liomunu kuenda esanju liaye ka li tundi kovina a kuete ndaño okuti o kuete ukuasi walua.
12 Omanu vamue ka va tava kolondaka evi. Ovo, va siata oku popia hati, ovokuasi a nena ekalo liwa komuenyo, lesanju, kuenda elau. Omo liaco, va pesila otembo yavo kovopange a ecelela oku kuata ovina viosi va yongola. Ovo, va sima okuti, oku kuata ovokuasi, ku nena ekalo liwa. Pole, poku kuata ovisimĩlo viaco va ivalako elungulo lia Yesu.
13. Ovisimĩlo vipi tu sukila oku kuata viatiamẽla komuenyo kuenda kovokuasi?
13 Yesu ka lekisile nda ca sunguluka ale ka ca sungulukile oku kuata ukuasi. Pole, wa lombolola okuti omuenyo womunu ka u tundi ‘kovina a kuete.’ Catiamẽla kondaka eyi, vosi yetu tua kũlĩha okuti oco tu tekule omuenyo wetu, ka tu sukila oku sakalala calua. Omunu o sukila lika okulia kumue kutito, uwalo, kuenda ocitumãlo coku pekela. Olohuasi, vi kuete ovina vialua, osimbu okuti, olohukũi, vi sukila oku likolisilako oku talavaya oco vi sange ovina va sukila. Pole, catiamẽla koku fa, cikale olohuasi ale olohukũi, vosi yavo vamuamue. Momo eci va fa, ovina viavo ka vi kuata vali esilivilo. (Ukundi 9:5, 6) Omo liaco, ekalo liwa kuenda esanju komuenyo, ka li tundi kovina omunu a kuete. Pole, tu kuata lika elomboloko liaco poku kũlĩhĩsa omuenyo Yesu a tukula.
14. Nye tu lilongisa kondaka “omuenyo,” ya tukuiwa Vembimbiliya?
14 Eci Yesu a popia hati, ‘omuenyo womunu ka u tundi kukuasi waye,’ wa tukula ondaka yi sangiwa Kevanjeliu lia Luka yopiwa kelimi lio (Helasi yi tukuiwa hati, zo·eʹ). Ondaka yaco, ka yi lomboloka ocituwa coku ambata omuenyo waco, pole yi lomboloka omuenyo tu kasi lawo.a Yesu wa lekisa okuti, ci kale olohuasi ci kale olohukũi, lomue wa kũlĩha nda omuenyo waye ukamamako otembo yalua ale u sulila eteke likuavo. Omo liaco, Vohundo a lingila Komunda, wa popia hati: “Helie kokuene o tẽla oku vokiya ukeya [komuenyo] waye ndaño wo sakalala?” (Mateo 6:27) Embimbiliya li lekisa okuti, Yehova eye lika “ono yomuenyo,” kuenda eye lika o tẽla oku eca ‘omuenyo wocili’ ale ‘omuenyo ko pui’ komanu vaye, cikale vana vaka kala kilu ale vava vaka kala otembo ka yi pui palo posi.—Osamo 36:9; 1 Timoteo 6:12, 19.
15. Momo lie omanu valua va siatela oku kolela kovokuasi?
15 Olondaka via Yesu vi lekisa okuti, ca leluka oku pengisa ovisimĩlo via sunguluka viatiamẽla komuenyo. Omanu vosi va kasi voluali, ci kale olohuasi ci kale olohukũi, vosi yavo ka va lipuile. Mose wa popia hati: “Oloneke vietu kulo kilu lieve vi tẽla akũi epanduvali kanyamo, pamue, mekonda liongusu, akũi ecelãla kanyamo. Haimo lumue upami wao upange lika, lesumuo. Momo u nyõleha ndopo kuenje tu taka.” (Osamo 90:10; Yovi 14:1, 2; 1 Petulu 1:24) Omo liaco, omanu vana ka va kuete ukamba la Suku, va nõlapo omuenyo upostolo Paulu a lombolola woku popia hati: “Tu li, tu nyui, momo hẽla tu fa.” (1 Va Korindo 15:32) Omanu valua omo lioku sima okuti, omuenyo u sulila lonjanga, va nõlapo oku kolela lika kovokuasi. Ovo va sima okuti, oku kuata ukuasi, oco ci nena esanju komuenyo kuenda oku kolapo. Omo liaco, va likolisilako oku talavaya calua oco va seleke ovokuasi loku sima okuti, aka va kuatisa oku kolapo kuenda oku kuata esanju komuenyo.—Osamo 49:6, 11, 12.
Elavoko Limue Lia Kolapo
16. Ekalo liwa komuenyo ka lia tiamẽlele pi?
16 Oku kuata ovina vimue ndeci: Okulia kualua, uwalo, onjo kuenda ovina vikuavo viwa, ci kuatisa omunu oku kala ciwa, kuenda oku sakuiwa lolondotolo via velapo. Kuenje ci kuatisavo omunu oku vokiya oloneke vimue komuenyo waye. Anga hẽ, omuenyo waco u kuete esilivilo lia velapo kuenda wa kolapo? Omuenyo wocili, ka u lomboloka etendelo lianyamo omunu a pondola oku kuata, ale ovokuasi alua a kuete. Upostolo Paulu, wa lekisa ovitangi vi tunda koku kolela ovokuasi. Eye wa popia hati: “Lungula olohuasi viovina violuali lulo okuti ka vi lipandiya loku kolela ukuasi u pua pua, vi kolele puãi Suku u o tu ihaiha ovina viosi ha tu sanjuka lavio.”—1 Timoteo 6:17.
17, 18. (a) Ovolandu api atiamẽla kovokuasi tu sukila oku kuama? (b) Olusapo lupi lua Yesu tuka konomuisa vocipama cikuãimo?
17 Oku kolela ukuasi, uveke, momo “u pua.” Yovi usongui wepata, wa kuatele ovokuasi alua, pole, eci a pita lovitangi, ovokuasi aco ka o kuatisile, momo ka a kuatele vali esilivilo. Ukamba waye la Suku, owo lika wo kuatisa oku kuata esanju. Kuenje, wa tẽla oku pandikisa kovitangi viosi a liyaka lavio. (Yovi 1:1, 3, 20-22) Avirahama, ka ecelele okuti, ukuasi waye u tateka oku tava ocikele a tambuile ku Suku. Omo liaco, wa tambula asumũlũho alua, kuenje, wa linga “kukululu yolofeka via lua.” (Efetikilo 12:1, 4; 17:4-6) Tu sukila oku kuama ongangu yulandu owu, kuenda akuavo. Cikale akulu cikale amalẽhe, tu sukila oku konomuisa ekalo lietu, oco tu limbuke ovina vi kuete esilivilo komuenyo wetu kuenda kelavoko tu kuete.—Va Efeso 5:10; Va Filipoi 1:10.
18 Olondaka Yesu a lombolola viatiamẽla kocipululu kuenda koku kuata asakalalo omuenyo, vi kuete esilivilo lia velapo. Pole, wa kuatele ovina vialua a yonguile oku popia. Omo liaco, wa ta olusapo luatiamẽla kulume umue ohuasi okuti, wa kuatele ovisimĩlo viuveke. Olusapo luaco lu tiamisiwila ndati komuenyo wetu, kuenda tu lilongisako nye? Ocipama cikuãimo, cika eca etambululo.
[Atosi pombuelo yamẽla]
a Kelimi lio Helasi ondaka yikuavo ya pongoluiwa hati, “omuenyo,” yopiwa kondaka yi tukuiwa hati, biʹ·os kuna kua tunda ondaka yoku popia hati, “biography” kuenda “biology.” Elivulu limue li tukuiwa hati, Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (Ondisionaliu Yotestamento Yale Kuenda Yokaliye ya Vine) yi lekisa okuti, ondaka yaco yi lomboloka “otembo omunu a kala komuenyo,” “ovituwa viaye eci a kasi komuenyo,” kuenda “elomboloko liomuenyo.”
O Tambulula Ndati?
• Nye tu lilongisa kocituwa ca Yesu coku likala oku tambulula ulume wo linga epingilo powiñi?
• Momo lie tu sukilila oku lunguka locipululu, kuenda tu ci linga ndati?
• Momo lie ovokuasi ka a nenela ekalo liwa komuenyo?
• Nye ci kuatisa omunu oku kuata ekalo liwa komuenyo loku kolapo?
[Elitalatu kemẽla 25]
Momo lie Yesu ka tavelele epingilo liulume?
[Elitalatu kemẽla 25]
Ocipululu, ci nena ovitangi