Lekisa Ovituwa Viwa
“Okuyaka ka kua sungulukilile ukuenje wa Ñala, te oku omboka la vosi, . . . loku pandikisa la vakualonamalala.”—2 TIMOTEO 2:24.
1. Kupange woku kunda momo lie tu sangela omanu vamue va tu tambulula lãvi?
NDA o kasi oku vangula lomanu vamue ka va tava oku yevelela kondaka yove, nye o linga? Catiamẽla koloneke vilo via sulako, upostolo Paulu wa popele hati, omanu vaka linga “vakueyengu . . . vakualundi haivo ka va tẽla oku likandangiya, va linga olongangala.” (2 Timoteo 3:1-5, 12) Citava okuti, kupange woku kunda ale kovopange akuavo o pondola oku sanga omanu vaco.
2. Ovinimbu vipi Viembimbiliya vi tu kuatisa oku sunguluka poku vangula lomanu vana va tu tambulula lãvi?
2 Kuli omanu valua okuti ka va lekisa esumbilo poku vangula lavo. Pole, ka ci lomboloka okuti, omanu vaco ka va kuete onjongele kovina via sunguluka. Olonjanja vimue, asakalalo omuenyo a siata oku vetiya omanu oku tambulula lãvi vakuavo. (Ukundi 7:7) Omanu valua omo lioku kala la vana va vangula lãvi, va siatavo oku kuama ongangu yavo. Etu Tuakristão tu sukila oku yuvula upopi womanu vaco. Pole, upopi waco u tu kuatisa oku limbuka esunga lieci omanu va siatela oku tambuluila lãvi vakuavo. Oco hẽ nye tu pondola oku linga eci omanu va tu tambulula lãvi? Elivulu Liolosapo 19:11, li popia hati: “Olondunge viomunu vi kandangiya onyeño yaye.” Elivulu lia Va Roma 12:17, 18, li popiavo hati: “Ko ka fetuluinyi umue cĩvi leci cĩvi. . . . Kali lombembua lomanu vosi nda ci tẽliwa.”
3. Oku kala kuetu lombembua ku tiamisiwila ndati kupange wetu woku kunda?
3 Oku kala kuetu lombembua, ku limbukiwila kovituwa vietu. Ku limbukiwilavo kovina tu popia, levi tu linga, kuenda pupolo wetu, londaka yetu. (Olosapo 17:27) Eci Yesu a tuma olondonge viaye kupange woku kunda, wa vi sapuila hati: “Eci wiñili vonjo [yimue] yi lami lombembua. Nda onjo yaco ya sunguluka, ombembua yene yi yi wila; puãi nda onjo yaco ka ya sungulukile ombembua yi tiukila kokuene.” (Mateo 10:12, 13) Ocili okuti, etu tu kasi oku kunda olondaka viwa. Embimbiliya li tukula olondaka viaco hati: ‘Ondaka yiwa yombembua, ondaka yiwa yocali ca Suku, kuenda ondaka yiwa yusoma.’ (Va Efeso 6:15; Ovilinga 20:24; Mateo 24:14) Etu ka tu yongola oku pisa ekalo lia vakuetu ale ovisimĩlo viavo. Pole, tu yongola ño oku va sapuila olondaka vi tunda ku Suku.
4. Kupange woku kunda nda wa sanga omanu vana va ku tambulula hati, ‘si kuete onjongole,’ nye o linga?
4 Citava okuti, kupange woku kunda tu vangula lomunu umue ka yongola oku tu yevelela kuenje o popia hati: ‘Si kuete onjongole.’ Nda tua sanga omunu waco, tu sukila oku u sapuila ndoco: ‘Ndi yongola ño oku tanga lonjanga ocinimbu eci Cembimbiliya.’ Kuenje pamue eye o tava kondaka yove. Olonjanja vimue citava okuti tu popia ndoco: ‘Ndi yongola oku ku sapuila ulandu watiamẽla kotembo yimue okuti, voluali ka muka kala vali evĩho. Kuenda omanu vosi vaka lisola pokati.’ Nda wa limbuka okuti omunu waco ka yongola oku ku yevelela, u sapuila ndoco: ‘Omo okuti cilo ku kuete otembo, ndika tiuka vali eteke likuavo.’ Pamue omunu waco ka tu tambulula lombembua. Anga hẽ eci ci lekisa okuti ka sesamẽla vali oku u kundila oco a kuate omuenyo ko pui? Eci tu sanga omanu va tu tambulula lãvi, tu sukila oku ivaluka elungulo Liembimbiliya li popia hati: ‘Ukuenje wa Ñala o sukila oku omboka lomanu vosi kuenda oku yuvula olonamãlala.’—2 Timoteo 2:24.
Paulu wa Kala Ukualonamalãla Omo Lioku Kembiwa
5, 6. Saulu wa tatele ndati olondonge via Yesu? Momo lie a kuatela ovituwa viaco vĩvi?
5 Kocita catete ulume umue o tukuiwa hati, Saulu, omanu vo kũlĩhĩle ciwa omo lioku vangula kuaye lãvi kuenda ungangala waye. Embimbiliya li popia okuti, eye wa enda ‘oku lambalala olondonge via Ñala loku vi salowaisa oku vi ponda.’ (Ovilinga 9:1, 2) Noke weya oku limbuka okuti, ‘wa enda oku popia Suku atonãi kuenda oku kangisa omanu vaye.’ (1 Timoteo 1:13) Kotembo yaco, vamue pokati kepata liaye va kalavo Akriastão. Pole, catiamẽla kokuavo eye wa popia hati: “Nda va fuanguila ca lua kuenje nda va landola toke kovaimbo a vakualofeka.” (Ovilinga 23:16; 26:11; Va Roma 16:7, 11) Pole, ka kuli uvangi u lekisa okuti, kocita catete olondonge via Yesu via seteka oku liyaka la Saulu omo liungangala waye.
6 Momo lie Saulu a kangisilile olondonge via Yesu? Eci papita otembo yimue eye wa popia hati: “Nda ci lingila onumbi yomo sia tavele handi.” (1 Timoteo 1:13) Saulu wa kala u Fariseo kuenda ‘wa longisiwile oku pokola Kovihandeleko viosi violosekulu viaye.’ (Ovilinga 22:3) Gamaliele una wa kala ulongisi waye wa sungulukile calua. Pole, ocitunda cinene Kayafa ekamba lia Saulu, weya oku kala ongangala. Eci Yesu Kristu a pondiwa, Kayafa eye wa kala usongui waco. (Mateo 26:3, 4, 63-66; Ovilinga 5:34-39) Noke yoku fa kua Yesu, Kayafa weya oku eca omoko yoku lambalala olondonge viaye. Kuenje wa vi handeleka oco vi liwekepo oku kunda vonduko ya Yesu. Handi vali, eci ovitunda vinene via lingile onjango yoku sosola Estefano lovawe, Kayafa eye wa kala usongui waco. (Ovilinga 5:27, 28, 40; 7:1-60) Eci Estefano a sosuiwa lovawe, Saulu wa kalavo ombangi yaco. Kuenda Kayafa wa ecele omoko kokuaye yoku endisa upange woku lambalala olondonge via Yesu via kala ko Damasko. (Ovilinga 8:1; 9:1, 2) Eci Saulu a kala oku vetiyiwa la Kayafa, wa simĩle okuti wa kala oku lekisa ombili kupange wa Yehova. Pole, ka kuatele ukũlĩhĩso wondaka ya Suku. (Ovilinga 22:3-5) Eye ka kuatele elomboloko liokuti Yesu eye Mesiya. Eci Yesu a pinduka weya oku vangula laye vonjila yoku enda ko Damasko. Kuenje Saulu wa siapo ovituwa viaye vĩvi.—Ovilinga 9:3-6.
7. Nye ca pita la Saulu noke yoku lisanga la Yesu vonjila yoko Damasko?
7 Eci papita otembo yimue, ondonge yimue o tukuiwa hati, Ananiya wa tumiwa oku ka kundila Saulu. Nda ove wa tambuile ocikundi coku kundila Saulu, nda wa liyeva ndati? Ananiya eci a tambula ocikundi caco, wa kuatele ohele yalua. Pole, noke wa kundila Paulu lumbombe wocili. Otembo yaco, Saulu wa siapo ale ovituwa viaye vĩvi omo lioku lisanga la Yesu vonjila yoko Damasko. (Ovilinga 9:10-22) Noke weya oku kũlĩhĩwa okuti, upostolo Paulu. Kuenda wa kala ukuambili kupange wumisionaliu.
Yesu wa Kala Embombe Pole wa Kuata Utõi
8. Yesu poku vangula la vakuakandu wa lekisa ndati ocituwa ca Isiaye?
8 Yesu wa kuatele ombili yoku kunda Usoma. Pole, ndaño okuti wa kala embombe, eye wa kuatele utõi woku vangula lomanu. (Mateo 11:29) Yesu wa lekisile ocituwa ca Isiaye una wa siata oku vetiya olondingaĩvi oco vi tinduke kolonjila viavo vĩvi. (Isaya 55:6, 7) Eye poku vangula lolondingaĩvi, wa enda oku kũlĩhĩsa lutate nda va yongola muẽle oku siapo ovituwa viavo vĩvi. Kuenje wa va vetiya oku kuama onjila ya sunguluka. (Luka 7:37-50; 19:2-10) Handi vali, Yesu ka kuatele ocituwa coku pisa omanu lovina a lete kokuavo. Eye wa kuama ongangu yohenda ya Isiaye, kuenda oku pandikisa lomanu. Kuenje wa va kuatisa oco va likekembele akandu avo. (Va Roma 2:4) Yehova oyongola okuti, omanu vosi va likekembela akandu avo oco va popeliwe.—1 Timoteo 2:3, 4.
9. Nye tu lilongisa kolondaka vi sangiwa kelivulu lia Isaya 42:1-4 ndomo via tẽlisiwa ku Yesu?
9 Evanjeliu lia Mateo poku lombolola olondaka via Yehova viatiamẽla ku Yesu Kristu, li popia hati: “Tala ukuenje wange nda nola. Utima wange wo sanjukila, ndu sole. Ndu wiha espiritu liange. Eye o sapuila vakualofeka okuti kuli ekanga liesunga. Ka hoyi, ka kaluka. Lomue o yeva ondaka yaye [vokololo]. Oluneva lua sasoha eye ka lu teya. Ocinyaña ci taima kacimi, toke a yulisa esunga. Kuenje vakualofeka va muila elavoko konduko yaye.” (Mateo 12:17-21; Isaya 42:1-4) Yesu eci a kala palo posi wa tẽlisa ciwa olondaka evi. Momo ka kaile ukualonamalãla poku vangula lomanu. Eci a kala oku talisiwa ohali, wa eca uvangi wondaka ya Suku lumbombe. Kuenje uvangi waco wa vetiya omanu vakuavitima via sunguluka oku tava ku Yehova.—Yoano 7:32, 40, 45, 46.
10, 11. (a) Momo lie Yesu a ecela uvangi ku va Fariseo vamue vo suvukile? (b) Olonjanja vimue Yesu wa enda oku tambulula ndati ovanyali vaye? Momo lie a ci lingila?
10 Yesu vokuenda kupange waye woku kunda, wa vangula lomanu valua va Fariseo. Ndaño okuti vamue pokati kavo va enda loku sanda onjila yoku u pisa, pole eye ka kuatele ovisimĩlo viokuti, vosi yavo va kala olondingaĩvi. Simono wa kala ulume umue u Fariseo. Kuenda wa kuatele ocituwa coku pisa vakuavo. Pole, poku lekisa ocituwa caco, citava okuti wa yonguile oku kũlĩha ciwa ekalo lia Yesu. Kuenje wo laleka okulia laye ondalelo. Yesu wa tava kokuaye kuenje wo kundila ondaka ya Suku. (Luka 7:36-50) Onjanja yikuavo, ulume umue u Fariseo o tukuiwa hati, Nikodemo wa endele ku Yesu kepuluvi liuteke. Yesu ka pisile Nikodemo omo lioku enda lika kokuaye vepuluvi liuteke. Omo liaco, wo kundila eci catiamẽla kocisola Suku a lekisa poku tuma Omõlaye voluali oco a yulule onjila yoku yovola omanu vosi vakuekolelo. Kuenda wo lomboluilavo esilivilo lioku pokola kolonumbi via Yehova. (Yoano 3:1-21) Noke Nikodemo weya oku teyuila Yesu eci ovitunda via va Fariseo via sepula omanu omo lioku imbila Yesu uvangi uwa.—Yoano 7:46-51.
11 Yesu ka kuatele ohele yoku situlula ombambe yomanu vana va seteka oku u pisa. Kuenda ka tavele oku yapuisiwa lovanyãli vaye. Olonjanja vimue, Yesu wa enda loku eca etambululo liteta onimbu kuenda oku tukula ocisonehua cimue Cembimbiliya. Noke lioku tukula ocisonehua caco, eye wa enda loku eca ocindekaise cimue. (Mateo 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Olonjanja vimue poku limbuka ovisimĩlo vĩvi viomanu, Yesu wa enda oku likandangiya oku eca etambululo.—Marko 15:2-5; Luka 22:67-70.
12. Ndamupi Yesu a kuatisa omanu vana va enda oku u vilikiya lolukandi?
12 Olonjanja vimue omanu vana va kala lolondele va enda oku vilikiya Yesu lolukandi. Pole, eye ka pisile omanu vaco. Kuenje wa va sakula lunene a tambuile ku Suku. (Marko 1:23-28; 5:2-8, 15) Kupange woku kunda citava okuti tu sanga omanu vamue va tema haivo va tu tambulula lãvi. Omo liaco, tu sukilavo oku kuama ongangu ya Yesu loku lekisa ombembua kuenda oku vangula lumbombe.—Va Kolosai 4:6.
Oku Lekisa Epandi Vepata
13. Momo lie olonjanja vimue epata lia siatela oku suvukila omunu una o fetika oku lilongisa Embimbiliya Lolombangi via Yehova?
13 Olondonge via Yesu vi sukila oku likandangiya konyeño. Pole, ocituwa caco ci kuete vali esilivilo vepata. Omunu wosi wa kũlĩha olonumbi Viembimbiliya, o kuatisavo epata liaye oku tẽlisa olonumbi viaco. Pole, ndomo Yesu a ci lombolola, citava okuti pamue tu suvukiwa lepata lietu. (Mateo 10:32-37; Yoano 15:20, 21) Kuli ovina vialua vi tu nenela oku suvukiwa. Olonumbi Viembimbiliya vi tu kuatisa oku kala va kuacili, loku tẽlisa ovikele vietu, kuenda oku lekisa esumbilo komanu. Handi vali, vi tu longisavo okuti, eci tu liyaka lovitangi, tu sukila oku ivaluka ocikele cetu kovaso a Yehova. (Ukundi 12:1, 13; Ovilinga 5:29) Pole, olonjanja vimue omo lioku lekisa epokolo lietu ku Yehova, citava okuti omunu umue vepata o sima okuti ka tuo sumbile vali. Eci tu liyaka lovitangi viaco, tu sukila oku kuama ongangu ya Yesu yoku likandangiya konyeño.—1 Petulu 2:21-23; 3:1, 2.
14-16. Nye ca vetiya omanu vamue va suvukile epata liavo oku siapo ovituwa viavo vĩvi?
14 Vocisoko ca Yehova muli olohueli vialua okuti, eci umue pokati kavo a fetika oku lilongisa Embimbiliya, ukuavo wo suvukile. Mulivo vamue okuti, eci va fetika oku lilongisa Embimbiliya, epata lio vonjo yavo lia va suvukilevo. Citava okuti epata liavo lia enda oku yeva asapulo ãvi atiamẽla Kolombangi via Yehova. Kuenje poku yeva asapulo aco, va fetika oku kuata ohele langandiavo. Momo va simile okuti nda ngandiavo wa fetika oku lilongisa Embimbiliya, ovituwa viaye vika nyõla epata liosi. Nye ca siata oku va vetiya oku pongolola ovisimĩlo viavo? Olonjanja vimue va siata oku vetiyiwa lovituwa viwa viomunu waco o lilongisa Embimbiliya. Momo eye o pandikisa loku pokola kolonumbi via Yehova loku endaenda kolohongele kuenda kupange woku kunda. Handi vali, eye o tẽlisa ovikele viaye vepata, loku yuvula oku kuata onyeño eci vo vanguisa lãvi. Omo lioku lekisa ovituwa viwa, epata liaye li fetikavo oku pongolola ovisimĩlo viavo vĩvi.—1 Petulu 2:12.
15 Olonjanja vimue omunu una wa tu suvuka, ka tava oku yevelela kondaka Yembimbiliya omo liepela a kuete. Ulume umue kofeka yo Estados Unidos, wa pitilevo locitangi caco. Eye wa kala omunu umue ukualonepele violofeka. Eteke limue eci ukãi waye a endele kohongele yofeka, wa tunda vonjo luwalo waye kuenje wa enda kocitumãlo cikuavo. Onjanja yikuavo, wa tundile vonjo luta waye, kuenje wosika hati, ndika liponda. Poku linga ovina viaco vĩvi, wa enda loku kapa ekandu etavo liukãi waye. Pole, ukãi waye wamamako loku pokola kolonumbi Viembimbiliya. Eci papita akũi avali kanyamo, ulume waco wa lingavo Ombangi ya Yehova. Ukãi umue kofeka yo Albania, wa suvukilevo omõlaye ufeko omo lioku lilongisa Embimbiliya Lolombangi via Yehova. Eye wa tola 12 Kambimbiliya omõlaye. Eteke limue eci a yikula vongaveta yomõlaye, wa sangamo Embimbiliya limue liokaliye. Eci a seteka oku vanja Vembimbiliya liaco, wa tuvula kelivulu lia Mateo 10:36, kuenje wa tangako. Noke wa limbuka okuti olondaka viaco via kala oku tiamisiwila kokuaye. Omo lioku sakalala enene lomuenyo womõlaye, eteke limue wa seteka oku u kuama toke kocila covimbaluku. Momo vepuluvi liaco omõlaye wa kala oku enda kohongele yofeka ko Italia kumosi la vakuavo. Eci va pitila kocila covimbaluku, ukãi waco wa mola ocisola ca kala pokati ka vamanji, kuenda ukamba wavo. Eci a limbuka esanju lia kala pokati kavo, wa fetika oku pongolola ovisimĩlo viaye. Kuenje wa fetika oku lilongisa Embimbiliya. Cilo eye o kasi oku kuatisa vakuavo va siata oku suvuka epata liavo li lilongisa Embimbiliya.
16 Ulume umue eteke limue wa kala oku popia lãvi ukãi waye loku u kuama lomoko toke Konjango Yusoma. Noke ukãi waye wa popia laye lesumbilo hati: ‘Iñila mulo Vonjango Yusoma oco o kũlĩhe ovina nda siata oku lilongisa.’ Ulume wa tava, kuenje cilo wa linga ukulu wekongelo.
17. Ocinimbu cipi Cembimbiliya ci kuatisa Ukristão eci vepata muiya ocitangi colonamalãla
17 Pamue vepata liove vosi yene u lilongisa Embimbiliya. Pole, omo okuti ka tua lipuile, olonjanja vimue tu livanguisa olondaka vĩvi poku liyaka locitangi cimue. Omo liaco, tu sukila oku pokola kelungulo Paulu a ecele Kakristão voko Efeso. Eye wa popia hati: “Ocikumbiti lonyeño lekaka kuenda onjuela lusokui locipombo, viosi vimbipo.” (Va Efeso 4:31) Ocili okuti, Akristão voko Efeso, va kuatele ovituwa vĩvi omo lioku kala lomanu vãvi kuenda ekambo lioku lipua. Handi vali, vamue pokati kavo osimbu ka va lingile Akristão va kala ale lovituwa viaco vĩvi. Oco hẽ nye nda ca va kuatisa oku pongoloka? Ovo va sukilile oku kuata ‘ovitima viokaliye okuti va linga omanu vokaliye.’ (Va Efeso 4:23) Va sukililevo oku amamako oku lilongisa Embimbiliya, loku pokola kovina viosi va lilongisa. Osimbu vamamako oku endaenda kolohongele loku likutilila ku Suku, eye o va kuatisa oku lekisa apako espiritu liaye. Handi vali, va sukililevo oku ‘liombokela pokati, loku lilinga ohenda, kuenda oku liecela pokati, ndeci Suku a va ecela vu Kristu.’ (Va Efeso 4:32) Omo liaco, tu sukilavo oku kala ciwa la vakuetu, loku lekisa ohenda kokuavo, kuenda oku liecela pokati. Tu sukilavo oku yuvula ‘oku lifetuluinya pokati cĩvi leci cĩvi.’ (Va Roma 12:17, 18) Tu pondola oku kuama ongangu ya Yehova yoku lekisa ocisola ku vakuetu.—1 Yoano 4:8.
Elungulo Kakristão Vosi
18. Momo lie elungulo li sangiwa kelivulu lia 2 Timoteo 2:24, lia eciwilile kakulu vekongelo voko Efeso? Elungulo liaco li tiamisiwila ndati Kakristão vo koloneke vilo?
18 Elungulo lioku ‘yuvula eci cĩvi,’ lia loña Kakristão vosi. (2 Timoteo 2:24) Pole, elungulo liaco lia eciwile tete ku Timoteo una wa kala ukulu wekongelo ko Efeso. Eye wa sukilile muẽle elungulo liaco. Momo vekongelo lioko Efeso, mua kala omanu vamue vakualonamãlala. Vamue pokati kavo va longisiwile ovina viesanda osimbu handi ka va lingile Akristão. Omo okuti, ka va kuatele elomboloko Liocihandeleko ca Mose, ka va kũlĩhĩle esilivilo liekolelo, locisola, kuenda oku kuata utima wa sunguluka. Omanu vaco va enda oku lekisa epela poku tamãlala lolondaka viavo. Handi vali, ka va kuatele elomboloko lielongiso lia Kristu. Kuenda ka va kũlĩhĩle esilivilo lioku litumbika ku Suku. Omo liaco, Timoteo poku kala lomanu vaco, wa sukilile oku kuata utõi woku teyuila olonumbi via Suku. Wa sukililevo oku sunguluka la vamanji. Koloneke vilo, akulu vekongelo va kũlĩhavo okuti, ka va kuete omoko ya velapo locunda ca Yehova. Omo liaco, poku vangula la vamanji va likolisilako oku lekisa ocisola kuenda oku kala lavo lombembua.—Va Efeso 4:1-3; 1 Timoteo 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.
19. Oku sanda ‘okuomboka’ ku kuete esilivilo lie?
19 Yehova wa siata oku vetiya omanu vaye oco va ‘sande okuomboka.’ (Sofoniya 2:3) Ondaka yo Heveru yoku popia hati, ‘okuomboka,’ yi lomboloka oku kuata epandi eci tu popiwa lãvi. Yi lombolokavo oku yuvula onyeño okuti ka tu fetuluinya cĩvi leci cĩvi. Eci tu liyaka lovitangi tu sukila oku lekisa ovituwa viokuti tumanu va Yehova. Omo liaco, tuamamiko oku pinga Kokuaye oco a tu kuatise oku yuvula oku linga eci cĩvi.
Ivaluka Eci Tua lilongisa?
• Olonumbi vipi Viembimbiliya vi pondola oku ku kuatisa poku vangula lomanu vakualonamalãla?
• Momo lie Saulu a kalela ongangala?
• Ongangu ya Yesu yi tu kuatisa ndati poku kala lomanu vosi?
• Ekuatiso lie li tunda koku yuvula oku kuata olonamãlala lepata lietu konjo?
[Elitalatu kemẽla 15]
Ndaño okuti Saulu wa kala lovituwa vĩvi, Ananiya wa lekisa umbombe kokuaye
[Elitalatu kemẽla 17]
Ukristão omo lioku pokola ku Yehova, olonjanja vimue o suvukiwa lepata liaye