Okulitunula Kutuala Kelaviso
“Eci epela liya oco osõi yiyavo, ambombe puãi, ovo va kuete olondunge.”−OLOSAPO 11:2.
1, 2. Oku litunula kulomboloka nye, kuenda ocituwa caco eci casiata ndati oku tuala kenyõleho?
UMUE Ulewi ukuanya wa vetiya vakuavo oco va tiangulukilemo vana Yehova aeha ocikele coku songuila omanu. Umue omõla wosoma ukuacipululu wa kuata ocisimilo cimue civi coku piñala kocalo ca isiaye. Soma umue ukuekambo liepandi ka lekisile esumbilo kovihandeleko viuprofeto wa Suku. Va Isareli ava vatatu, va kuatele ocituwa cimue calisetãhala okuti cokulitunula.
2 Oku litunula ocituwa cimue cokutima okuti kuli ohele yokuti cisambukila komanu vosi. (Osamo 19:13) Omunu ukua ku litunula olonõlela eye muẽle eci a yongola oku linga ndaño ka vowihile omoko yoku ci linga. Olonjanja vialua okuti eci ca siata oku nena ovitangi vialua. Handi vali, oku litunula kuasiata oku nena oku nyõleha kuovosoma kuenda oku lunduiwa kuolofeka. (Yeremiya 50:29, 31, 32; Daniele 5:20) Omanu va Yehova va siatavo oku kuatiwa locituwa caco eci, kuenje ci vatuala kenyolẽho.
3. Elongiso lipi tu pondola okupa kocituwa civi coku litunula?
3 Omo liaco, Embimbiliya likuete esunga eci lilombolola okuti: “Eci epela liya oco osõi yiyavo, ambombe puãi, ovo va kuete olondunge.” (Olosapo 11:2) Embimbiliya li tu lekisa ovolandu alua alekisa ocili colusapo olu. Oku konõmuisa lutate amue pokati kovolandu aco, ci ka tu kuatisa oku limbuka okuti oku pitahãla ovihandeleko via sokiyiwa cinena ovitangi. Omo liaco, tu kulihisi lutate ndomo onya, ocipululu kuenda ekambo liepandi via kokela alume va tukuiwa ndeti kefetikilo liocipama cilo oku litunula, kuenje ca va tuala kelaviso.
Kora Wa Kala Umue Ukuanya Haeye Wasina
4. (a) Helie wa kala Kora, kuenda kocipito cipi eye a kuatavo onepa? (b) Eci papita anyamo amue, nye Kora alinga catiamẽla koku sosuiya ombuanja?
4 Kora wa kala umue u Kohata haeye u Lewi, kuenda wa kala ocimumba ca tete ca Mose, la Arone. Cimõleha soketi, vokuenda kuanyamo eye wa pokuile ku Yehova. Kora wa kuata esumuluho lioku kala pokati ka vana vayovuiwa locikomo Vokalunga Kakusuka, kuenda soketi wa kuata onepa koku yambula va Isareli vana Yehova apisile omo lioku fendela ociñumañuma congombe Komunda Sinai. (Etundilo 32:26) Pole, eci papita otembo yimue, Kora weya oku sosuinya vakuavo ndeci, Datana wokepata lia Ruvene, Avirama la Oni, kumue leci cisoka 250 kolombuale via va Isareli, oco va ñualelepo Mose la Arone.a Ovo va popia la Mose kuenda la Arone hati: “Wa lipamisi enene, omo owiñi ulo wosi omunu omunu o kola, kuenje Yehova o kasi pokati kavo. Nye vu livelisilapo okuti owiñi ulo haiwo owiñi wa Yehova u linga u sule?”−Atendelo 16:1–3.
5, 6. (a) Momo lie Kora a tiangulukililemo Mose la Arone? (b) Momo lie tupopela okuti Kora soketi kaecele esilivilo kocikele caye a tambuile ku Suku?
5 Noke yoku pita anyamo akahandangala loku pokola, momo lie Kora a lingila ocisuanji? Ocili okuti, eci Mose a kala loku songuila va Isareli ka va talisile ohali, momo eye wa kala “ulume [umue] womboka cimue, [okuti] omanu vosi [va kulo] kilu lieve va sule.” (Atendelo 12:3) Ndomo cimõleha, soketi Kora wa kuatelele onya Mose la Arone. Kuenje omo liomangu va kapiwile eye wa va kuatela esepa, loku sima okuto ovo muẽle va linõlela oku songuila ekongelo.−Osamo 106:16.
6 Onepa yimue yocitangi ca Kora, ya kala yokuti, eye kaecele esilivilo kesumuluho liaye muẽle lioku kuata onepa kupange wa Suku. Ocili okuti, va Kohate haivo va Lewi, ka va kale ovitunda, puãi va kala alongisi Vocihandeleko ca Suku. Ovo vambatailevo ovikuata vio vo tavernakulu eci vianda loku tutiwa. Eci Ka ca kale ocikele cimue cesilivilo litito, momo ovikuata vi kola viambatawailue lika la vana okuti vayela ketavo lo kovituwa. (Isaya 52:11) Omo liaco, eci a vangula la Kora, Mose wa yonguile oku u pulisa hati: Anga hẽ ene ukasi loku sima okuti upange wene ka u kuete esilivilo , okuti u yongola oku vokiyako vali oku linga ovitunda? (Atendelo 16:9, 10) Kora walueya, omo kalimbukile okuti cavelapo vali oku fendela Yehova lekolelo liocili ndomo eye asokiya, haku likapako komangu yimue yavelapo.−Osamo 84:10.
7. (a) Mose wa tata ndati Kora lomanu vaye? (b) Usuanji Kora a linga wo nenela esulilo lipi livi?
7 Mose wa laleka Kora kumue lomanu vaye kuenda wa vosika okuti vosi yavo keteke likuavo komẽle, veye va liongoluile vombalaka, kumue loviyukilo viavo vinsensu. Kora kumue lomanu vaye ka va tambuile omoko yoku timiha insensu, momo havoko va kala ovitunda. Nda va nenele oviyukilo viavo vinsensu, eci nda calekisa okuti omanu vaco va kala handi loku sima okuti vakuete omoko yoku talavaya ndovitunda, ndaño vakuetele epuluvi lioku pongolola ovisimilo viavo viatiamẽla kondaka yaco vokuenda kuteke wosi. Komẽle yeteke likuavo, ovo veya muẽle, kuenje Yehova lesunga, wa lekisa onyeño yaye kokuavo. Kueci catiamẽla ku va Ruvene, “osi yasama, kuenje ya va ina.” Vakuavo, oku kongelamo Kora, va kakuiwa londalu ya tunda ku Suku.(Esinumuilo 11:6; Atendelo 16:16–35; 26:10) Oku litunula kua Kora kuonenela elaviso liapiãlapo vali okuti wa pisiwa la Suku!
Likandangiya ‘Kocisimilo Coku Kuata Onya’
8. “Ocisimilo coku kuata onya [NW],” cipondola ndati oku li molehisila vekongelo Liakristão?
8 Ocilunga ca pita la Kora ca linga elungulo liocili kokuetu. Omo okuti “ocisimilo coku kuata onya [NW],” casiata calua komanu kavalipuile, ocisimilo caco ci tava okuti ci li molehisavo vekongelo Liakristão.(Tiago 4:5) Ndeci, citava okuti tu lekisa ocisimilo coku likapa pomangu yavelapo. Ndeci calinga Kora, citava okuti tu kuatelavo onya ava va tambula ovikele vina okuti etu ovio tuyongola. Kuenda citava okuti tu kala nda umue Ukristão wa kala kocita catete londuko ya Deotrefe. Eye waenda loku sepula calua ocikele covapostolo coku songola, omo okuti wa yonguilevo oku kala pomangu yaco. Eli olio esunga lieci Yoano a sonehelela Deotrefe okuti, “o yongola oku likapa kunene.”−3 Yoano 9.
9. (a) Ocituwa cipi kueci catiamẽla koku kuata ovikele vekongelo tu sukila oku yuvula? (b) Ocisimilo cipi casunguluka tukuete oku kuata kueci catiamẽla kekalo lietu vocisoko ca Suku?
9 Akristão alume ocili okuti, ka civiko oku likolisilako oco va tambule ovikele vekongelo. Paulu wa vetiya eci catiamẽla konjila eyi. (1 Timoteo 3:1) Pole, lalimue eteke ka tu ka tendi ovikele viupange ndukanda umue uvangi tu sesamẽla oku tambula, okuti eci tu tambula ocikele caco cupange ci tu lingila soketi mbi tua londa komangu yimue yavelapo vali ko ku songola. Puãi, tu sukila oku ivaluka olondaka via Yesu eci a popia hati: “U o yongola oku linga fu pokati kene a linge ukuenje wene. Lu o yongola oku kala tete pokati kene a linge ndupika.” (Mateo 20:26, 27) Ocili okuti, ka ca sungulukile oku kuatela onya ava va tambula ovikele vinene, loku lekisa ndu okuti esilivilo lietu ku Suku liatiamẽla kovikele tukuete vocisoko caye litito. Yesu wa popia hati: ‘Vosi yene wamanji.’ (Mateo 23:8) Ocili okuti, cikale ukundi, ale ukundi wotembo yosi, ale yu wa papatisiwa ndopo, ale yu okasi loku pandikisa vocili vokuenda kuanyamo alua, vosi vakasi loku vumba Yehova lutima wosi kuenda vakuete ocikele cisilivila vocisoko caye. (Luka 10:27; 12:6, 7; Va Galatia 3:28; Va Heveru 6:10) Omo liaco, esumuluho liocili oku talavayela kumuamue lolohuluwa via vamanji vakasi oku likolisilako oku kuama elungulo Liembimbiliya lia popia hati: “Okuliketisa ku linge uwalo wene, kuenje livumbi pokati.”−1 Petulu 5:5.
Avisalome Wa Kala Ukuacipululu Haeye Ukuakupunda
10. Helie wa kala Avisalome, kuenda onjila yipi aenda loku yonjela layo kokuaye omanu vosi vaendaile ku soma oco va sombisiwe?
10 Ulandu wekalo liomuenyo wa Avisalome, omõla wa tatu wa Soma Daviti, u tuiha elongiso kueci catiamẽla kocipululu. Ondingaivi yaco eyi, haeye wa kala ukuakupunda, wa likolasailako oku linga okuti omanu vana vandaile ku soma oco va sombisiwe vo sokisa okuti omunu uwa. Tete, eye wa fetakaile loku sosuiya hati Daviti omunu umue okuti ka kapeleko ovitangi viomanu. Noke kaendaile vali loku limbika, haico a popolola muẽle toke petosi ayongowaile oku popia. Avisalome wanda loku litunula hati: “Ame nda da kaile onganji vofeka, nda wosi weya kokuange londaka nda wa sanga esunga.” Ombambe ya Avisalome ya piãlele calua. Embimbiliya lilombolola okuti, ‘eci umue eya kokuaye oku livondela oco eye olõle eka liaye, u kuata kuenje u sipula. Oco Avisalome a lingainga la va Isareli vosi veya ku soma londaka.’ Lesulilo lipi? “Avisalome wa tamba ovitima via va Isareli.”−2 Samuele 15:1–6.
11. Avisalome wa seteka ndati oku tambula usoma povaka a Daviti?
11 Avisalome wa nõlelepo onjila yoku tambula usoma povaka a isiaye. Eci papita anyamo vatãlo, eye wa ponda Aminone omõla wa Daviti uveli, loku lekisa okuti wa cilingila omo okuti eye wa lipekela la Tamare manji ya Avisalome. (2 Samuele 13:28,29) Pole, otembo yaco Avisalome wayonguile ale oku kala kocalo cusoma. Omo liaco, oku pondiwa kua Aminone kokuaye kua kala ndonjila yoku malako unyali waye.b Noke, eci papita otembo yimue, Avisalome wa sokiya ciwa cosi ayonguile. Eye wa lisalẽha kolofeka okuti eye soma.−2 Samuele 15:10.
12. Lombolola ndomo oku litunula kua Avisalome kuotuala kelaviso.
12 Vokuenda kuotembo Avisalome cotunda ciwa, kuenje, “longombo yaco ya kuata osungu. Lomanu va kala konẽle ya Avisalome va livokiya.” Vokuenda kuotembo Soma Daviti wa tila oco ayovole omuenyo waye. (2 Samuele 15:12–17) Ka pa pitile otembo yalua, onjongole ya Avisalome yakotuiwa, momo veya oku pondiwa la Yoava, noke vowimba vocitunu cimue kuenje volundika londunda yovawe. Sokolola okuti ulume waco u ukuacipululu, wayonguile oku kala osoma, kakendiwile ndomo muasunguluka!c Ocili okuti, Avisalome oku litunula kuaye kuotuala kelaviso.−2 Samuele 18:9–17.
Yuvula Oku Kuata Ocipululu
13. Ocipululu citava ndati okuti cisanga ocitumãlo vovitima Viakristão?
13 Avisalome wa likapele kusoma, kuenje oku kupuka kuaye te kualinga elungulo liocili kokuetu. Voluali luoloneke vilo mueyuka ndeti ocituwa coku livelisapo, casiata calua okuti omanu valinga ambombe ku vana va kasi pomangu yavelapo oco va sange onjila yoku velisiwapo ale yoku lilekisa okuti vavelapo ale yoku kapiwa pomangu yimue yavelapo. Vayongola oku kala polomangu viakemãla, oco va tambule ekemanyo limue liatiamẽla koku tambula omoko yoku songola. Noke, haico va fetika oku litunuila kuava ovo vakasi loku songuila, oco va va linge hati va sunguluka kuenda oco va tundileko olunda. Nda ka tua lungukile, ocituwa caco eci cocipululu citava okuti cisanga ocitumãlo vovitima vietu. Ocituwa caco eci, cakalavo pokati ka vamue kocita catete, kuenje ca vetiya ovapostolo okueca elungulo liocili omo lia vaco.−Va Galatia 4:17; 3 Yoano 9, 10.
14. Momo lie tukuetele oku yuvula ocituwa coku likapako leci cocipululu?
14 Vocisoko ca Yehova ka musangiwa omangu yomanu vana okuti vasole oku likapako oco ‘vasivayiwe.’ (Olosapo 25:27) Puãi, Embimbiliya lilungula ndoco: “Yehova [ok]a sonja ovimela viosi viombambe, kuenda elimi liosi li popia popia oku lipanda.” (Osamo 12:3) Avisalome wa kala ukuambambe. Eye wa vangowale lombambe la vana va kala konele yaye, cosi wa ci lingangaila oco a kuate omangu yavelapo. Calitepa leci, etu tua sumuluisiwa omo lioku kala pokati kelitokeko lavamanji, vana Paulu a suñamisa elungulo lia popia hati: “Cosi vu linga, ko ka ci lingili omo vu yongola oku limuisa pamue oku lipanda, puãi loku liketisa, tendi vakuẽle hoti, Ovo va velapo, etu tu sule.”−Va Filipoi 2:3.
Saulu Wa Kala Osoma Yimue Ka Ya Kuatele Epandi
15. Vokuenda kuotembo yimue Saulu wa lekisile ndati umbombe?
15 Vokuenda kuotembo yimue Saulu, okuti noke weya oku nõliwa oco a kale osoma ya va Isareli, wombokele calua. Kulihisa eci capita laye otembo a kala umalẽhe. Eci Samuele uprofeto wa Suku a vangula ciwa catiamẽla kokuaye, Saulu lumbombe wocili wa tambulula hati: “Ame hẽ, siu benjamini ko, epata li sule pokati kapata osi a va Isareli? Onjo yange hẽ, ka yi sule vepata liosi lia Benjamini? Oco hẽ, nye wa vanguila lame ndomo?”−1 Samuele 9:21.
16. Ndamupi Saulu alekisa ocituwa cekambo liepandi?
16 Pole, noke Saulu weya oku pua umbombe. Eci a kala loku liyaka la va Filisiti, eye wa lokila ko Giligali, oku vowimba onumbi yoku kevelela Samuele toke eci eya oco aece ocilumba cokupia elisi ku Suku. Eci Saulu alimbuka okuti Samuele okasi loku cilua, loku litunula kuaye, wa lumba eye muẽle ocilumba cokupia elisi. Eci amãla oku eca ocilumba, haico Samuele a pitila. Samuele wo pulisa hati: “Wa linga nye?” Saulu wa tambulula hati: “Eci nda mõla ndomo omanu va fetika oku sanduka love kueyile voloneke via tukuiwa, . . . oco nda likolisila kuenje nda lumba ocilumba coku pia elisi.”−1 Samuele 13:8–12.
17. (a) Oku ci vanja ño lonjanga momo lie ovilinga via Saulu via kalela soketi viasunguluka? (b) Momo lie Yehova a kangisile Saulu omo liekambo liaye lioku kuata epandi?
17 Oku ci vanja ño lonjanga cimõleha soketi ovilinga via Suku via sungulukile. Noke yovina viosi, omanu va Suku veya oku “sakalala,” kumue ‘loku suvala,’ kuenda va kuata usumba walua omo ka vakuatele vali elavoko lalimue. (1 Samuele 13:6, 7) Ocili okuti ka civiko oku pita kovaso oku linga cimue nda ekalo liaco li kisika okuti te calingiwa.d Ivaluka okuti, Yehova o pondola oku tala eci cikasi vutima kuenda oku limbuka eci ci tu vetiya oku linga cimue. (1 Samuele 16:7) Omo liaco, eye mbi wa mõla cimue ku Saulu okuti ka ca sonehiwile Vembimbiliya. Ndeci, Yehova pamue wa limbuka okuti ekambo liepandi Saulu a kuata lia vetiyiwa lepela. Citava okuti Saulu co sakalasa calua omo okuti, eye wa kala soma ya va Isareli vosi, pole te wa kevelela umue okuti kokuaye wa kala ndukulu umue uprofeto wa lenda! Onjanja yaco eyi Saulu wa sima hati, oku cilua kua Samuele ku wiha omoko yoku linga lovaka aye muẽle upange waco kuenda oku pembula ovilongua atambuile. Nye ceya okuiyako noke? Samuele ka sanjukilile elinga lia Saulu. Pole, wa kangisa Saulu loku sapuila hati: “Cilo puãi uviali wove ka u tumãla. . . . Momo ove kua lingile eci [Yehova, NW] a ku handeleka.” (1 Samuele 13:13, 14) Yimue vali onjanja oku litunula kuatuala kelaviso.
Lilava Oco Ku Ka Kale Ukuekambo Liepandi
18, 19. (a) Lombolola ndomo otembo yilo ekambo liepandi lipondola oku tuala omanu va Suku koku litunula. (b) Nye tusukila oku ivaluka catiamẽla kekongelo Liakristão ndomo li talavaya?
18 Ulandu wa Saulu wa tiamẽla koku litunula kuaye, wusangiwa Vondaka ya Suku kuenje wa linga elungulo liocili kokuetu. (1 Va Korindo 10:11) Caleluka calua okuti tu tema omo liekambo lioku lipua kua vamanjetu. Ndeci ca kala Saulu, citava okuti pamue ka tu kuata epandi, kuenje tu sima okuti ovina vi lingiwe, te etu lika tua vilinga. Ndeci, citava okuti manji umue waloñoloha ciwa kupange wokuongotiya ovina. Ovina viosi via tiamẽla kekongelo o vi kapako, wa kuliha ciwa ndomo ovopange aendisiwa vekongelo, kuenda ongavelo yaye yoku loñoloha koku vangula lo koku longisa. Pole osima okuti, vakuavo ka vapitilile handi petosi lioku linga ciwa ovina vimue, kuenda ka vatẽla oku linga ovopange ndomo eye ayongola. Eci hẽ cuwiha evelo lioku liwekapo oku lekisa epandi? Eye hẽ okuete omoko yoku vetela evelo vamanji, loku linga hati nda ka ca kale alikolisilo ange nda lacimue calingiwa, kuenda ekongelo nda ka liamele kovaso? Ocituwa caco eci catiamẽlavo koku litunula!
19 Nye hẽ cikuatisa oco ekongelo Liakristão liamameko lelitokeko? Uloño hẽ wokuongotiya, ale ukulihiso wapiãla? Ocili okuti, ovina viaco evi vi kuatisa oco ekongelo liende ciwa. (1 Va Korindo 14:40; Va Filipoi 3:16; 2 Petulu 3:18) Pole, Yesu wa popia hati, olondonge viaye vi limbukiwila tete kocisola vi likuete pokati. (Yoano 13:35) Eli olio esunga lieci akulu vekongelo vakuotate osimbu vamamako loku kala olonjongotiyi, va limbukavo okuti ekongelo ka likasi ndomilu okuti ci sukila oku kenyohã lavamanji, pole ovo valimbuka okuti, ocunda cisukila oku ci tata locisola. (Isaya 32:1, 2; 40:11) Okupembula olonumbi viaco omo lioku litunula olonjanja vialua okuti ku nena akatanga. Pole, okuongotiya kua Suku kunena ombembua.−1 Va Korindo 14:33; Va Galatia 6:16.
20. Nye tu ka lilongisa vocipama cikuãimo?
20 Ulandu usangiwa Vembimbiliya watiamẽla ku Kora, kuenda ku Saulu, u lekisa ciwa okuti oku litunula kutuala kelaviso, ndomo casonehiwa kelivulu Liolosapo 11:2. Pole, ocinimbu caco eci Cembimbiliya camisako vali ndoco: “Ambombe puãi, ovo va kuete olondunge.” Umbombe ulomboloka nye? Ongangu yelie yisangiwa Vembimbiliya yipondola oku tu kuatisa oku limbuka eci cilomboloka ocituwa caco eci, kuenda tu pondola ndati oku lekisa umbombe oloneke vilo? Apulilo alingiwa ndeti aka tambuluiwa vocipama cikuãimo.
[Atosi]
a Omo okuti Ruvene eye wa kala omõla wa tete wa Yakoba, vakuacitumbulukila caye vana va sosuiyiwa la Kora oco va tianguluke soketi ka va solele okuti Mose o kala loku vasonguila, momo eye, Mose watiamẽlele kocitumbulukila ca va Lewi.
b Cileba omõla wavali wa Daviti, ka tukuiwile vali noke yucitiwo waye. Citava okuti, eci eye a fa Avisalome kalingile handi usuanji.
c Koloneke Embimbiliya lia sonehiwa, oku kendiwa kuomunu wa fa kua lingawailue lesumbilo lialua. Omo liaco, oku sokisa omunu umue okuti ka sesamela oku kendiwa ndomo muasunguluka, ca kala civi calua kuenda calombolokaile esiñalo konepa ya Suku.−Yeremiya 25:32, 33.
d Ndeci, Finehase waimula lonjanga efengi lia ponda akui avali kolohulukãi kolohulukãi vivali via va Isareli, kuenda Daviti wa vetiya alume vaye va kala lonjala oco veye valile kumosi laye olombolo via tumbikiwile “vonjo ya Suku.” Lacimue pokati kovilinga evi, via pisiwa la Suku okuti wa vi sokisa ndoku litunula.−Mateo 12:2-4; Atendelo 25:7–9; 1 Samuele 21:1–6.
Handi Ocivaluka?
• Oku litunula kulomboloka nye?
• Ndamupi onya ya tuala Kora koku litunula?
• Nye tupondola oku lilongisa kesapulo liatiamẽla ku Avisalome ukuacipululu?
• Tupondola ndati oku yuvula ocituwa ca Saulu cekambo liepandi?
[Elomboluilo]
Saulu ka kuatele epandi, kuenje losiata wa linga eci ka votumile