Marko ‘Oñuatisi Yupange Woku Kunda’

CITAVA okuti vekongelo lio Antiokea mua kala ovitangi vialua, pole, oku lihoyisa kupostolo Paulu la Barnaba oco ca kala ocitangi ca velelepo vali. Alume ava vavali, va kala oku sokiya ungende wavo wumisionaliu, kuenje, poku nõla u wa laikele oku enda lavo, “va liyenja ca lua.” (Ovil. 15:​39) Ovo va litepa, u lonjila yaye, u lonjila yaye. Oku lihoyisa kuavo kua tunda ku Marko​—⁠omisionaliu yatatu.

Helie wa kala Marko? Momo lie ovapostolo ava va lihoyisila? Momo lie va kuatela ovisimĩlo via litepa? Anga hẽ ovisimĩlo viavo noke vieya oku pongoloka? Nye tu lilongisila kulandu wa Marko?

Konjo Yaye ko Yerusalãi

Citava okuti Marko, wa kulila vo Yerusalãi, vepata limue lia va Yudea lia kuatele ovipako vialua. Ulandu waye watete u kuete elitokeko lekongelo Liakristão kocita catete. Kunyamo wa 44 K.K., eci ungelo wa Yehova a yovola Petulu vokayike muna Herode Agripa I o kapele, Petulu, “wa enda konjo ya Maria ina ya Yoano wa tukuiwa Marko. Omu mua liongoluila va lua va kala loku likutilila.”​—⁠Ovil. 12:​1-12.a

Citava okuti ekongelo lio Yerusalãi, lia enda oku lingila olohongele viavo konjo ya ina ya Marko. Ondaka, “va lua,” yi lekisa okuti onjo yaco ya kala yinene. Maria wa kala lukama umue konjo yaye o tukuiwa hati, Rode, una wa ikuilako Petulu “eci a totola kepito.” Ci moleha okuti, Maria wa kuatele ovipako vialua. Omo ulandu u tukula okuti onjo yaye, kuenda ka u tukula ulume waye, ci tava okuti Maria wa kala ocimbumba, Marko handi wa kala umalẽhe.​—⁠Ovil. 12:⁠13.

Marko wa kala pokati komanu va enda oku liongoluila oku likutilila. Eye wa kũlĩhile ciwa olondonge via Yesu kuenda omanu vakuavo va eca uvangi wupange wa Yesu. Citava okuti Marko, eye ukuenje una wa kuama ocituanyima ovapostolo yu wa tila ño ndoto eci Yesu a kuatiwa.​—⁠Mar. 14:​51, 52.

Ovikele a Kuata Vekongelo

Marko wa vetiyiwa calua lukamba a kuata Lakristão va kula kespiritu. Eye wa kula ciwa kespiritu kuenje, vamanji va kuatele ovikele, vo wecela uvangi uwa. Kunyamo wa 46 K.K., eci Paulu la Barnaba vambata ko Yerusalãi “otumbango tuoku kuatisa vakuetavo” oku tunda ko Antiokea, va sola calua Marko. Omo liaco, eci Paulu la Barnaba va tiukila ko Antiokea, vambata Marko.​—⁠Ovil. 11:​27-30; 12:⁠25.

Omanu vamue, pamue va sima okuti pokati komanu ava vatatu, ka pa kaile usitue laumue, kuenda Paulu la Barnaba vambata ño Marko omo lioku loñoloha kuaye. Pole, ukanda umue wa Paulu u lekisa okuti Marko wa kala ocimumba ca Barnaba. (Va Kol. 4:​10) Eci ci tu kuatisa oku kuata ekomboloko liovina via pita vomuenyo wa Marko.

Eci pa pita unyamo, espiritu sandu lia vetiya Paulu la Barnaba oku linga ungende wumisionaliu. Ovo va tunda ko Antiokea yu va loñela ko Kupro. Yoano Marko, wa enda lavo oco a linge “oñuatisi yavo.” (Ovil. 13:​2-5) Ekuatiso Marko a eca vokuenda kungende, lia ecelela ovapostolo oku litumbika vali kovina viespiritu.

Paulu la Barnaba, kuenda Marko va endele oku ka kundila ko Kupro, noke va loñela ko Asia Menor, kuna Yoano Marko a linga ocina ca temisa Paulu. Ulandu waco u tu sapuila okuti eci va pitila ko Perga, “Yoano puãi wa litepa lavo kuenje wa tiukila ko Yerusalãi.” (Ovil. 13:​13) Pole, ka u lekisa esunga lieci eye a ci lingila.

Noke lianyamo avali, Paulu, Barnaba, kuenda Marko va tiukila ko Antiokea. Ovapostolo ava, kavali kavo va kala oku malusula ungende wavo watete loku sokiya ungende wavali wumisionaliu. Barnaba wa yonguile oku ambata ocimumba caye, puãi Paulu, ka tavele momo vungende watete, Marko wa litepele lavo. Eci oco ca koka oku lihoyisa tua tukula kefetikilo liocipama cilo. Mekonda liaco, Barnaba wambata Marko ko Kupro kuna a citiwila, osimbu Paulu a loña ko Suria. (Ovil. 15:​36-​41) Ocili okuti, Paulu la Barnaba va kuatele ovisimĩlo via litepa konjila Marko a nõlele.

Va Lisunguluisa

Marko wa sumuile calua omo lionjila a nõlele. Pole, wa amamako oku linga upange waye lekolelo. Eci pa pita 11 ale 12 kanyamo noke lioku lihoyisa la Paulu, Marko weya oku tukuiwa vali vulandu Wekongelo kocita catete. Wa kala hẽ lelie? Eye wa kala kumue la Paulu!

Oku upisa kunyamo wa 60 toke 61 K.K., osimbu Paulu a kala vokayike ko Roma, eye wa tumisa ovikanda vialua okuti cilo vi panga onepa Kovisonehua vi Kola. Vukanda a sonehela va Kolosai wa popia hati: “Aristarko o kasi lame kumandekua wa tuma oku vu lama. Kuenje Marko, ocimumba ca Barnaba,- wo yevi ale ndomo tuo lombolola, nda iya, u tambuli, . . . Ovo lika . . . tu kasi lavo vupange wusoma wa Suku. Ovo va ñolaisa ocili.”​—⁠Va Kol. 4:​10, 11.

Hepongolokokuolio lia pitako! Ndaño kefetikilo wa kuatele ocitangi la Paulu, Marko weya oku linga ondingupange yiwa. Paulu wa sapuila va Kolosai okuti va laikele oku nyuliwa la Marko. Nda ungende waco wa tẽlisiwa muẽle, tu popia tuti, Marko wa kala onumiwa ya Paulu.

Anga hẽ kefetikilo Paulu wa pisile ño enene Marko? Marko wa kuatisiwa hẽ lepindiso a tambuile? Ale kavali kavo vopako olumapo? Oku lisunguluisa kuavo kua lekisa okuti Paulu la Marko, va kala omanu va kula kespiritu. Ovo va ivalako ovitangi va kuatele kosimbu, kuenje va amamako oku talavayela pamosi. Akristão vosi va kuete ovitangi la vakuavo vekongelo, va lilongisila calua kulandu owu!

Marko wa Linga Ongende

Poku tanga ovolandu a Marko, o ka limbuka okuti eye wa linga ovongende alua. Wa tunda ko Yerusalãi, wa enda ko Antiokea, yu wa enda ko Kupro kuenda ko Perga. Noke wa enda ko Roma, kuna Paulu o tumile oku enda ko Kolosai kuenda kovitumãlo vikuavo!

Upostolo Petulu wa soneha ukanda waye watete vokuenda kuanyamo wa 62 toke 64 K.K.. Eye wa popia hati: “Ekongelo li kasi ko Bavulono . . . lio lami. Omõlange Marko layevo wa tuma ocilamo.” (1 Pet. 5:​13) Marko wa endele ko Bavulono oku ka talavaya lupostolo una wa enda oku liongoluila Lakristão vakuavo konjo ya inaye, kanyamo a pita.

Kunyamo wa 65 K.K., eci Paulu a kapiwa vokayike onjanja yavali ko Roma, poku vilikiya Timoteo wa kala ko Efeso, wamisako hati: “Pitula Marko hu iya laye.” (2 Tim. 4:​11) Eci ci lekisa okuti Marko wa kala ko Efeso. Momo lie tu popela tuti, eye wa tava kelaleko lia Paulu lioku tiukila ko Roma la Timoteo? Ndaño ka ca lelukile, Marko wa linga ungende waco lesanju lialua.

Esumũlũho Linene a Tambula

Yehova wa sumũlũisa Marko poku u wĩha ocikele coku soneha cimue pokati Kavanjeliu. Ndaño Evanjeliu liavali ka li tukula usonehi walio, omanu vo kosimbu va tavele okuti lia sonehiwa la Marko, una wa tambula alomboluilo aco ku Petulu. Kuenje, Petulu wa kala ombangi yovina viosi Marko a soneha.

Vakuakukonomuisa Evanjeliu lia Marko, va tava okuti eye wa sonehela omanu vakualofeka loku va lomboluila ovituwa via va Yudea. (Mar. 7:3; 14:12; 15:​42) Marko wa pitiya olondaka vimue velimi lio Aramaiku, okuti ka via siatele vali pokati ka vana ka va kaile va Yudea. (Mar. 3:17; 5:41; 7:​11, 34; 15:​22, 34) Eye wa tukula olondaka vialua velimi lio Latin oco a lombolole olondaka vimue velimi lio Helasi. Wa tukulavo esilivilo olombongo via va Yudea via kuatele vuviali wa va Roma. (Mar. 12:​42) Ovina Marko a popia, vi lekisa okuti wa soneha Evanjeliu liaye eci a kala ko Roma.

“O Ñuatisa ca lua Kupange Wange”

Oku soneha Evanjeliu, hacoko lika ocina Marko a linga ko Roma. Ivaluka eci Paulu a sapuila Timoteo, hati: “Pitula Marko hu iya laye.” Momo lie Paulu a tumila oku pitula Marko? Eye wamisako hati, “o ñuatisa ca lua kupange wange.”​—⁠2 Tim. 4:⁠11.

Nda tua tenda ndomo ovolandu Ovisonehua a pita vokuenda kuotembo, eyi oyo onjanja ya sulako Marko a tukuiwa Vembimbiliya. Marko, ka tukuiwa okuti wa kala upostolo, usongui pamue uprofeto. Eye wa kala oñuatisi, una wa vumba loku talavayela vakuavo. Osimbu handi upostolo Paulu ka file, Marko wo kuatisa calua.

Nda tua kongela ovolandu osi a Marko, tu ka limbuka okuti, wa kala ukuambili koku kunda olondaka viwa kolonepa vialua violuali, kuenda wa sanjukilile oku vumba vakuavo. Hasumũlũhokuovo Marko a kuata omo lioku amamako ndaño lovitangi!

Koloneke vilo, etu tuafendeli va Suku, tu sukila oku lekisa ombili koku kunda olondaka viwa Viusoma, ndeci Marko a linga. Vamue pokati ketu va siata oku ilukila kovaimbo akuavo, pamue kovitumãlo vikuavo oco va kunde olondaka viwa, ndeci Marko a lingaile. Ndaño okuti havosiko va kuete epondolo liaco, citava okuti tu setukula ocituwa cikuavo Marko a lekisa. Omo liaco, tu kuami ongangu yaye yoku talavayela vamanji Akristão, loku va kuatisa oku tẽlisa ovikele va tambula ku Suku. Nda tua ci linga, tu ka amamako oku tambula asumũlũho alua.​—⁠Olosap. 3:27; 10:22; Va Gal. 6:⁠2.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Omapa Lelitalatu kamẽla 8, 9]

(Tala elitalatu vorevista elitalatu liaco)

Alupale Amue Marko a Nyula

Roma

Efeso

Kolosai

Perga

Antiokea (ko Suria)

Kupro

OKALUNGA KANENE

Yerusalãi

Bavulono