Ovina Viosi Vilingiwa Viokaliye−Ndomo Capopiwa

“U wa tumala kocalo wa popia hati, Tala, ovina viosi ndi vi lingisa viokaliye. Wa popiavo hati, olondaka evi via sunguluka, kuenda viocili.”−ESITULUILO 21:5.

1, 2. Momo lie omanu valua va siatela oku lisimaila kueci catiamẽla koku konomuisa eci cikeya kotembo yokovaso?

‘HELIE hẽ wa kuliha eci eteke lia hẽla likanena?’ Citava okuti wa popele, ale wa simile ale cimue casoka ndeci. Ove pamue ca kulomboloka momo lie omanu vasiatela oku lisimaila oku tukula eci otembo yokovaso yikanena, ale oku kolela ku vana vasiata okulimõlehisa okuti vakuakutãha eci cikeya kovaso. Omanu ka vatẽla oku popia cimue okuti cika tẽlisiwa muẽle ocili vokuenda kuolosãi ale vokuenda kuanyamo a keya kovaso.

² Vo revista yimue yi tukuiwa hati, Forbes ASAP, yasiata oku lombolola eci catiamẽla kondaka yotembo, umue ukuasapulo wo kovingungu vio Televisãu, otukuiwa okuti, Robert Cringely, wa soneha hati: “Otembo olonjanja vialua okuti yi tu sepuisa vosi yetu, pole lomue o talisiwa vali ohali lotembo nda vakuakutãha. Oku seteka oku tãha eci cikeya kovaso, omapalo yimue okuti ndomo casiata, olonjanja viosi ka tu yuli. Puãi lopo, ava vasiata oku tukuiwa okuti olomesele kokutãha haimo va toñomalela loku tãha.”

3, 4. (a) Ovisimilo vipi vamue va kuete via tiamẽla kohulukãi yokaliye yanyamo? (b) Elavoko lipi lia sunguluka vamue vakuavo va kuete liatiamẽla kotembo yi keya kovaso?

³ Ove pamue wa limbuka ale okuti omo omanu va luluvalela vali enene kunyamo wohulukãi ya vali, cimõleha soketi valua va kasi loku sokolola eci catiamẽla kotembo yi keya kovaso. Kefetikilo liunyamo wa pita, o revista yi tukuiwa hati, Maclean, yalombolola hati: “Unyamo wolo 2000, citava okuti u ka kala ño unyamo umue ukuavo vali vo kalendariu komanu valua vo ko Kanadá, pole, citava okuti u ka litokekavo lefetikilo limue liokaliye.” Ulongisi Chris Dewdney wo ko Universidade yi tukuiwa hati, York, wa lekisa limue esunga lieci valua va kuetele elavoko liokuti ku keya uwa, loku popia hati: “Ohulukãi yanyamo yilomboloka okupusa povaka ovina vivi viocita canyamo a pita.”

⁴ Eci kacikasi ño hẽ ndocisimilo cimue caño? Ekonomuiso limue lialingiwa ko Kanadá, lia lekisa okuti pokati kava va puliwa, 22 koloprocentu viomanu ovo lika “va kolela okuti unyamo wolo 2000 u ka sovola efetikilo limue liokaliye voluali.” Puãi, onepa yalua yomanu “yi kasi oku kevelela ema likuavo voluali”−okuti uyaki voluali luosi−vokuenda 50 kanyamo. Colomboloka ciwa okuti, onepa yalua yomanu yi kasi oku sima okuti ohulukãi yokaliye yanyamo kayipondola oku malako ovitangi vietu viosi, okuti ovina viosi vilingiwa viokaliye. Ñala Michael Atiyah, wa kala usongui Wocisoko Colosoma ko Gra–Bretanya, wa soneha hati: “Okuamako Kuonjanga kuapongoloko kulomboloka okuti ocita cakui avali lamosi kanyamo ci ka nena akatanga kocisoko cetu cosi. Ovitangi vioku livokiya kuomanu, ekambo liovipako, evihiso liofeka ya tu ñuala, kuenda oku livokiya kuhukui, ovitangi vimue okuti tu kasi lavio ale kuenje ci sukila oku vi tetulula lonjanga yalua.”

5. Pi tupondola okusanga alomboluilo ocili atiamẽla kotembo yikeya kovaso?

⁵ Ove pamue osima hati: ‘Omo okuti omanu ka va tẽla ale oku tukula eci ci keya kovaso, ka ca sungulukile hẽ okuti tu liwekapo ño oku vangula eci catiamẽla kotembo yi keya kovaso?’ Tu tambulula tuti, lakamue! Ocili okuti, omanu ka va tẽla oku tukula muẽle eci cikeya kovaso, pole ku kasime okuti lomue o tẽla okucilinga. Oco hẽ, helie ocitẽla, kuenda momo lie tu sukilila oku kolela okuti otembo yi keya kovaso yi ka kala yiwa?’ Opondola oku sanga atambululo ocili a tiamẽla kapulilo a–a, vovitumasuku vikuãla viasonehiwa. Ovio visangiwa velivulu liasita oku sandekiwa vali calua kuenda halio liasiatavo oku tangiwa calua, okuti liasiatavo oku situluiwa lãvi kuenda oku sepuiwa lomanu vamue, elivulu liaco Embimbiliya. Ndaño okuete ovisimilo viove via tiamẽla Kembimbiliya ale osima okuti wa kuliha ale calua catiamẽla kokualio, lopo cika ku kuatisa oku kulihisa ciwa ovitumasuku evi vikuãla, momo vi kuete esilivilo liocili. Ovio vilombolola muẽle ocili eci ci keya kovaso, okuti yi ka kala otembo yimue yiwa calua. Handi vali, ovitumasuku evi vikuãla, vilombolola ndomo otembo yove yokovaso leyi yepata liove yi ka kala.

6, 7. Otembo yipi uprofeto Isaya aimba owanji wovitumasuku a tumiwile oku sapula, kuenda ndamupi ovitumasuku viaco via tẽlisiwa lekomohiso?

⁶ Ocitumasuku catete, cisangiwa kelivulu lia Isaya kocipama 65. Osimbu handi kua tangele eci casonehiwamo, sokolola ciwa ekalo liotembo eci olondaka viaco via sonehiwa kuenda oku via kala loku tiamisiwila. Isaya, uprofeto wa Suku, u wa soneha olondaka evi, wa kala kotembo yisoka ocita canyamo eci handi usoma wo Yuda ka wa pitilile kesulilo. Esulilo liaco lieya eci Yehova opa ombindikiyo yaye ku va Yudea vakuekambo liekolelo, lokuecelela okuti va Bavulono valundula o Yerusalãi kuenda vambata omanu vaco kukonde. Eci catẽlisiwa, eci papita ocita canyamo tunde apa Isaya a cipopelele.−2 Asapulo 36:15–21.

⁷ Oco okuate elomboloko liwa lioku tẽlisiwa kuesapulo eli, ivaluka okuti loku songuiwa la Suku, Isaya wa tukuile ale onduko yu Persa, Kuro, okuti otembo yaco kacitiwile handi, hati, eye oka lundula o Bavulono. (Isaya 45:1) Kuro wa penda onjila oco va Yudea va tiukile kofeka yavo kunyamo wo 537 O.Y. Cikomõhisa ceci okuti, oku tiuka kuaco oku, kuasapuiwile ale la Isaya, ndomo tua ci tanga ale kocipama 65. Isaya wa sapula ekalo liesanju lieya oku kala pokati ka va Isareli eci veya oku tiukila kofeka yavo.

8. Isaya wa tukula otembo yipi yiwa yokovaso, kuenda ondaka yipi yikuete esilivilo liavelapo?

⁸ Kelivulu lia Isaya 65:17–19, tu tangako hati: ‘Momo tala, ndi lulika ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye; ovina viale ka vi ivalukiwa, kuenda ka vi sokoluiwa vali. Puãi yoleli, sanjukili ño–o hu ovina ndi kasi oku lulika; momo tala, ndi lulika Yerusalãi okuti omanu va yi yolela. Ndi lulika omanu vaye okuti va va sanjukila. Kuenje njolaila Yerusalãi, sanjukila omanu vange. Kuenda ka mu yevala vali ondaka yoku litetela, pamue ondaka yoku lila.’ Ocili okuti, Isaya wa kala loku lombolola ekalo limue liavelapo calua kuwa, okuti kalisokisiwa leli va Yudea va kuata ko Bavulono. Eye wa tukula esanju kuenda onjolela. Kaliye kulihisa ondaka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye.” Eyi oyo onjanja yatete kolonjanja vikuãla ondaka eyi yimõleha Vembimbiliya, kuena olonepa viaco evi vikuãla vikuete elitokeko liocili lotembo yetu yokovaso, kuenda vilombolola muẽle eci cikeyako.

9. Va Yudea vokosimbu vakongeliwile ndati voku tẽlisiwa kua Isaya 65:17–19?

⁹ Oku tẽlisiwa kua tete kua Isaya 65:17–19, kua tiamẽlele ku va Yudea vokosimbu, okuti ndomo Isaya a cipopele, va tiukile muẽle ocili vofeka yavo, kuenda va tumbuluile efendelo lialipua. (Esera 1:1–4; 3:1–4) Ocili okuti, ndomo pamue ove wa cilimbuka ale, ovo va tiukile muẽle vofeka yavo kulo kilu lieve, hakonepako yimue yikuavo yoluali. Okulimbuka eci, cika tu kuatisa oku kuata elomboloko lieci Isaya a yonguile oku popia londaka ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye. Etu ka tu sukila oku sandiliya vakuakutãha, ndeci vamue vasiata oku linga, loku konomuisa ovopopi a Nostradamus ale vomanu vakuavo vakuakutãha. Embimbiliya, lilombolola muẽle eci Isaya ayonguile oku popia.

10. “Ongongo” yokaliye Isaya a tukula yilomboloka hẽ nye kokuetu?

¹⁰ Ondaka “ongongo” Vembimbiliya, halonjanja viosiko okuti yilomboloka muẽle ilu lieve. Ndeci, Osamo 96:1 yipopia hati: ‘Imbili Yehova, ene angongo yosi.’ Etu tua kuliha okuti oluali luetu−ongongo yatapika kumue lovava aco o vokalunga−ka vipondola oku imba ovisungo. Pole, omanu va imba. Oco puãi, Osamo 96:1 yi kasi oku tukula omanu va kasi vongongo.a Pole, Isaya 65:17 o tukulavo “ilu liokaliye.” Nda okuti “ongongo” yilomboloka ocisoko cokaliye comanu va Yudea va tiukilile kofeka yavo, “ilu liokaliye” lilomboloka hẽ nye?

11. Ondaka “ilu liokaliye” yilomboloka nye?

¹¹ O Encyclopédia yilombolola eci catiamẽla Kembimbiliya, hayo yo Teologia, kuenda yalivulu etavo, okuti ya M’Clintock la Strong, yilombolola hati: “Olonjanja viosi ci ocinjonde covitumasuku cilekisiwa, Ilu, lilomboloka ongongela yovonene olombiali .. vikasi kilu oku tumila, ndeci ilu liocili likasi vilu kuenje ongongo yikasi vemehi liaco.” Loku tokekisa ondaka “ilu kuenda ongongo,” o Encyclopédia yilombolola hati, ‘velimi liovitumasuku, ondaka eyi yilomboloka ekalo liomanu vakuapulitika, vakuavisoko vialitepa. Ilu olio olombiali; ongongo, yilomboloka ava va tumiliwa, omanu vana va vialiwa lava vavelapo.’

12. Va Yudea vokosimbu pokati kavo pakala ndati “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye?

¹² Eci va Yudea va tiukila kofeka yavo, ovo va tambula eci etu tupondola oku tukula okuti, ekalo liokaliye. Ovo va kala longusu yokaliye yuviali, okuti Seruvavele, ukuepata lia soma Daviti, eye wa kala nguluvulu yaco, kuenda Yehosua eye wa kala ocituçnda cinene. (Hagai 1:1, 12; 2:21; Sakariya 6:11) Ava, ovo va kala “ilu liokaliye.” Kilu lielie hẽ va kala? “Ilu [liaco eli] liokaliye” lia kala kilu “[li]ongongo yokaliye,” okuti ocisoko cayelisua comanu va tiukilile vofeka yavo oco vatumbulule o Yerusalãi lonembele yaco, kuenda oco va fendelelemo Yehova. Omo liaco, kua kala muẽle ocili ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye kokutẽlisiwa kuapita kotembo ya va Yudea.

13, 14. (a) Ocisonehua cipi cikuavo cilekisa ondaka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye” tu sukila oku kulihisa? (b) Momo lie ocitumasuku casonehiwa la Petulu cikuetele esilivilo liavelapo koloneke vietu vilo?

¹³ Patekela lutate oco ku ka vaileko etosi likasi oku lomboluiwa. Eci helingako ño lioku lombolola Embimbiliya ale lioku sinumula ño asapulo okonyima. Okapondola oku cimuila konjanja yikuavo ondaka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye” yipituluiwa. Kelivulu lia 2 Petulu kocipama 3, okasangako onjanja yaco ondaka eyi yimolẽha kuenda okalimbuka okuti muakongela otembo yetu yokovaso.

¹⁴ Upostolo Petulu wa soneha ukanda waye kotembo yipitãhala 500 kanyamo konyima, eci okuti va Yedea va tiukila ale kofeka yavo. Petulu, omo okuti wa kala umue pokati kovapostolo va Yesu, wa kala loku sonehela oloñame via Kristu, “Ñala” u wa tukuiwa kelivulu lia 2 Petulu 3:2. Kocinimbu ca 4, Petulu otukula “ohuminyo yetukuluko” lia Yesu. Eci cilekisa esilivilo liocitumasuku eci koloneke vietu vilo. Ku kuete uvangi walua ulekisa okuti, tunde eci kuapta Uyaki Watete Voluali Luosi, Yesu wa tukuluka, cilomboloka okuti wa tambula omoko yoku viala Ndosoma Yusoma wa Suku wo kilu. (Esituluilo 6:1–8; 11:15, 18) Eci cikuete esilivilo limue liavelapo omo liocina cimue cikuavo Petulu a tukula vocipama eci.

15. Ocitumasuku “[c]ilu liokaliye” casonehiwa la Petulu ci tẽlisiwa hẽ ndati?

¹⁵ Kelivulu lia 2 Petulu 3:13, tu tangako hati: “Mekonda liohuminyo yaye, tu lavoka ilu liokaliye [kuenda ongongo yokaliye] omu mu [ka] kala esunga.” Ove pamue wa lilongisa ale okuti, Yesu, okasi kilu, eye Ombiali yavelapo “[y]ilu liokaliye.” (Luka 1:32, 33) Pole, ovisonehua vikuavo Viembimbiliya vilekisa okuti, eye ka viala likaliaye. Yesu wa likuminya okuti ovapostolo vaye kumue la vakuavo valisoka lavo, va ka kuata ocitumãlo kilu. Kelivulu lia Va Heveru, upostolo Paulu, omanu vaco ava ovatukula okuti ‘va tiamẽla kevilikiyo liokilu.’ Kuenda Yesu, wa popele hati, ava vatiamẽla kocimunga eci, va ka tumãla kovialo kumosi laye, kilu. (Va Heveru 3:1; Mateo 19:28; Luka 22:28–30; Yoano 14:2, 3) Eci cilimbukiwapo ceci okuti, kuli vakuavo va viala la Yesu, okuti vatiamẽla konepa yilu liokaliye. Oco hẽ Petulu wa yonguile oku popia nye londaka “ongongo yokaliye”?

16. “Ongongo” yipi “yokaliye” okuti yasokiyiwa ale?

¹⁶ Ndeci ca kala koku tẽlisiwa kuapita kosimbu−okuti calombolokele oku tiukila kua va Yudea kofeka yavo−voku tẽlisiwa kua 2 Petulu 3:13 koloneke vilo, muakongelavo omanu, vana okuti va tava oku pokola kuviali ukasi oku vialiwa lilu liokaliye. Ove citava okuti olisanga lolohuluwa vialua viomanu, vana okuti vakasi ale oku pokola lesanju kuviali waco. Ovo vakasi okupa ekuatiso keliangiliyo lielilongiso liasokiyiwa luviali waco, kuenda va likolisilako oku kuama ocihandeleko viuviali waco, vi sangiwa Vembimbiliya. (Isaya 54:13) Ava, ovo ociseceto “[c]ongongo yokaliye,” cilomboloka okuti omo va kasilili vosi yavo, va tiamẽla kocisoko comanu vokolofeka viosi, vakualimi osi kuenda vakuakova osi, okuti va talavayela vosi pamosi longongela, osimbu va pokola ku Yesu Kristu okuti eye Soma wa vialekiwa. Cimue cikuete esilivilo liocili, ceci okuti, ove citava okuti olikongelavo kokuavo!−Mika 4:1–4.

17, 18. Momo lie olondaka visangiwa kelivulu lia 2 Petulu 3:13 vi tuihila esunga lioku lavoka otembo yokovaso lesanju?

¹⁷ Kukasime okuti oco yapa ondaka ya pua, okuti ka tu kuete vali elomboluilo limue lisitulula eci catiamẽla koloneke vikeya kovaso. Ocili okuti, eci o konomuisa ulandu wosi usangiwa kelivulu lia 2 Petulu kocipama 3, okasangako ovina vimue vilekisa okuti, koloneke vikeya kovaso ku ka kala apongoloko anene. Kocinimbu 5 lesi 6, Petulu wa soneha eci catiamẽla Ketande liokoloneke via Noha, lina lia kundula oluali luolondingaivi luokotembo yina. Kocinimbu 7, Petulu olekisa okuti “ilu li kasi ndeti longongo,” okuti vilomboloka olombiali kuenda omanu va pokola kokuavio, vangiliyiwila “eteke liekanga hailio liokunyõleha kuomanu va tomba Suku.” Eci cilekisa vali uvangi wokuti, ondaka “ilu li kasi ndeti longongo” ka yikasi oku lekisa ilu longongo viletiwe muẽle ndeti, puãi yikasi oku lekisa omanu lolombiali viavo.

¹⁸ Kovinimbu vikuãimo, Petulu, olombolola okuti eteke lia Yehova lia laika okuiya, li kanena eyeliso limue linene liokuangiliyila onjila, ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye, via tukuiwa kocinimbu 13. Tala okuti, kesulilo liocinimbu eci kulomboluiwa okuti−“omu mu [ka] kala esunga.” Eci kacilekisa hẽ okuti kukeya apongoloko alua awa kovaso? Ka ceci hẽ elavoko liokuti ovina vika lingiwa muẽle ocili viokaliye, kuenda kukeya otembo yimue okuti omanu vaka kala lesanju lialua lioku kala komuenyo okuti lietaili cisule? Nda wa tẽla oku limbuka eci Embimbiliya lilekisa okuti oco cikeya kovaso. Kavaluile va tẽla oku kuata elomboloko liaco.

19. Ndamupi elivulu Liesituluilo lilekisa “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye” via laika handi okuiya?

¹⁹ Pole tuamisiko. Tuamola ale onjanja yatete ondaka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye” yomoleha kelivulu lia Isaya 65, kuenda onjanja yimue yikuavo kelivulu lia 2 Petulu kocipama 3. kaliye tuenda kelivulu Liesituluilo kocipama 21, oku tu sanga vali onjanja yikuavo ondaka yaco eyi yimõleha Vembimbiliya. Oku kuata vali elomboloko lieci cisangiwamo, cika tu kuatisa. Loku tẽha ovipama vivali okuenda konyima, kelivulu Liesituluilo kocipam 19, tu sangako elomboluilo liuyaki umue wa lekisiwa cocinjonde−pole uyaki waco hawolofekako vivali vilinyale. Konele yimue yuyaki owu kukasi ‘Ndaka ya Suku.’ Ove pamue wa limbuka ale okuti ociluke eci catiamẽla ku Yesu Kristu. (Yoano 1:1, 14) Eye okasi kilu, kuenje vocinjonde eci olekisiwa okuti okasi kumosi lolohoka viokilu. Ovo va liyaka hẽ lelie? Ocipama eci citukula ‘olosoma’ la ‘vakesongo kasualali,’ lomanu vokovisoko viñi viñi, cikale “vatito” cikael “vanene.” Vuyaki owu muakongela eteke lia Yehova lilaika okuiya, oku kundula ungangala. (2 Va Tesalonike 1:6–10) Okuamako vali, kocipama 20 celivulu Liesituluilo, cifetika loku lombolola oku kunduiwa “[ku]ocinyoha cinene, haico onyoha yina yokosiahulu [okuti] oyo eliapu haiyo Satana.” Eci ci yulula onjila yoku konomuisa elivulu Liesituluilo kocipama 21.

20. Elivulu Liesituluilo 21:1 lilekisa apongoloko api akeya kovaso?

²⁰ Upostolo Yoano, o fetika lolondaka visanjisa viti: “Nda mola ilu liokaliye longongo yokaliye, momo ilu lina liatete lia senguluka longongo yatete, lokalunga ka keko vali.” Loku ci tiamisila kueci tuamõla ale kelivulu lia Isaya kocipama 65 kuenda kelivulu lia 2 Petulu kocipama 3, tua kolela okuti eci ka cilomboloka okuti ilu tu lete ndeti losi yilo, kumue lolondui vialonga visangiwamo, vika piñanyiwa la vikuavo. Ndomo ovipama via liangako via lekisa ale, omanu vana okuti olondingaivi lolombiali viavo, kumosi la soma yavo kaletiwe Satana, ovo va ka kunduiwa. Omo liaco, eci cikasi oku likuminyiwa kocipama eci, ekalo limue liokaliye okuti muakongela omanu kulo kilu lieve.

21, 22. Asumuluho api a tu likuminyiwa kocitumasuku casonehiwa la Yoano, kuenda oku puenya asuelela kulomboloka nye?

²¹ Osimbu tuamamako loku kulihisa ocitumasuku eci cikomõhisa, tuka kala vali lekolelo lialua lieci capopiwa ndeti. Kesulilo liocinimbu ca 3 ku lomboluiwa otembo eci Suku a ka kala pokati komanu, oku tala locisola omanu vana valinga ocipango caye. (Esekiele 43:7) Kocinimbu 4 leci 5, Yoano amisako hati: “Eye [Yehova] o[ka]puenya asuelela osi [v]ovaso avo. Okufa ka ku [ka]kalako vali, ndaño oku lila loku liyula lupongo laviovo ka vi [ka]kalako vali. Momo ovina viatete [kotembo yaco] via pita [ale]. Oco u wa tumala kocalo wa popia hati, Tala, ovina viosi ndi vi lingisa viokaliye. Wa popiavo hati, Ci soneha cosi, momo olondaka evi via sunguluka, kuenda viocili.” Hocitumasukukuoco cisanjuisa!

²² Talamapo kamue oco osokolole eci Embimbiliya likasi oku popia. ‘Suku okapuenya asuelela osi vovaso avo.’ Eci ka catiamẽlele kasuelela ana ayelisa ovaso etu ale ana esanju. Sio hacoko, asuelelaSuku a kapuenya ana eya omo liohali, liovitangi, liesumuo, lievalo, kuenda liolongembia. Eci hẽ tu cikolela ndati? Ocili okuti, ohuminyo eyi yikomõhisa ya Suku, yatiamẽla koku puenya asuelela, ya kongeliwa lolondaka viokuti, ‘okufa, loku lila, loku liyula, lupongo ka vi ka kalako vali.’−Yoano 11:35.

23. Ohuminyo yoku malako ovina vipi yisangiwa kocitumasuku casoneha Yoano?

²³ Eci ka cilekisa hẽ okuti o kancer, o derrame, uvei wutima, kuenda okufa ka vi ka kalako vali? Helie pokati ketu ka la pesela ngandiaye kokufa luvei umue, locina cimue ceya ño ocituke, ale locilunga cimue? Suku okasi oku likuminya okuti okufa ka ku ka kalako vali. Eci cilekisa okuti omõla wosi o ka citiwa kotembo yaco, ka ka kala vali lelavoko liokuti o kula noke eteke limue oka kuka kuenje oka fa. Ocitumasuku eci cilekisavo okutio, ka ku ka kala vali ovovei ndeci, o Alzheimer, o osteoporose, o fibroma, o glaukoma, kuenda o katarata−okuti asiata calua kuava va kuka.

24. “Ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye” vi ka nena asumuluho api, kuenda nye handi tuka kulihisa?

²⁴ Kakuli atãtãhai, ove o tava okuti, oku lila loku liyula, ka ku ka kalako vali, eci okufa, loku kuka, lovovei a kamaliwako. Pole, nye hẽ cipopiwa catiamẽla kuhukui, koku lavisa omãla vatito, kuenda kolonepele viovisoko levi viakova? Nda ovina viaco viasiata ndeti calua oloneke vilo via ka toñomala, ka tu kaliyovola koku lila ndaño koku liyula. Puãi, omuenyo vemehi “[l]ilu liokaliye kuenda [li]ongongo yokaliye” ka u kanyoliwa lovina evi vi sumuisa. Hepongolokokuolio! Etu tua kulihisako ño olonjanja vitatu ondaka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye” yimõleha Vembimbiliya. Kuli vali onjanja yikuavo ondaka eyi yimõleha okuti yalitokeka leci tua kulihisa ale, kuenda yilekisa vali ciwa esunga lieci tu sukilila oku lavoka lekolelo otembo Suku akatẽlisa ohuminyo yaye yoku ‘linga ovina viosi viokaliye.’ Ocipama cikuãimo cikalombolola ocitumasuku eci kuenda cikalekisavo esunga lieci ocitumasuku caco cikalombolokela esanju kokuetu.

[Atosi pombuelo yamela]

Nye Handi Ivaluka?

• Olonjanja vipi vitatu Embimbiliya litukula “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye”?

• Va Yudea vokosimbu vakongeliwile ndati vokutẽlisiwa kuondaka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye”?

• Okutẽlisiwa kupi kulomboloka “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye ndomo via tukuiwa la Petulu?

• Ndamupu elivulu Liesituluilo 21 lituiha elavoko liotembo yimue yelau kovaso?

[Elitalatu kemela 10]

Ndeci Yehova acipopele, Kuro, wa penda muẽle ocili onjila oco va Yudea vatiukile kofeka yavo kunyamo wo 537 O.Y.