ANGA hẽ eci o tanga lolukandi o lilondoyoka kolondaka vimue? Ale eci o votoka kovaso yowiñi oco o linge ohundo, o limbuka okuti olonjanja vimue o tatayala oku sanga olondaka via sunguluka? Nda oco, o kuete ocitangi kueci catiamẽla koku vangula lelomboloko. Omunu o vangula ndomo mua lomboloka, o tanga kuenda o vangula lonjila yimue okuti, olondaka kuenda ovisimĩlo viaye vi tunda lulelu. Eci ka ci lomboloka okuti eye otembo yosi o kala ño loku vangula, ale okuti o vangula lonjanga yalua, ale okuti o vangula ño ka sokolola vali. Oku vangula kuaye ku sanjuisa haiko kueposo. Oku vangula lelomboloko ku kisikiwa calua Vosikola Yupange Wakristão.

Kuli ovina vialua vi koka oku kamba oku vangula lelomboloko. Anga hẽ o sukila oku konomuisa ciwa limue pokati katosi a kuãimo? (1) Eci o tangela vakuene, olondaka vimue ka via kũlĩhĩwile ci tava okuti vi ku kokela oku susõha. (2) Oku siapo oku linga atulo apa pa sesamẽla oku ci linga, ci sulila voku vangula kumue ku yevala ndu okuti o kasi loku kelõha. (3) Ekambo lioku li pongiya, li kokavo ocitangi coku susõha. (4) Poku vanguila kovaso yowiñi ocina cimue ca siata oku koka ocitangi coku vangula lekambo lielomboloko, ekambo lioku ongotiya ciwa lonjila yimue ya suñama ovipama vika vanguiwa. (5) Ekambo lioku kũlĩha elomboloko liolondaka viatiamẽla kelimi limue, ci kokela omunu oku susõha osimbu a sandiliya olondaka via sunguluka. (6) Nda okuti olondaka vialua vi velisiwapo oku tukuiwa, oku vangula lelomboloko ku tatekiwa. (7) Ekambo lioku kũlĩha ciwa ovihandeleko vio gramática, li pondola oku nenavo ocitangi coku vangula eci ka ci lomboloka.

Nda okuti koku vangula kuove ku vangula lelomboloko, olonjeveleli viove Vonjango Yusoma ka vi tundimo okuti vi votoka, pole ovisimĩlo viavo vi tungayala kupãla. Oku sulako, onepa yalua yeci o vangula yenda ño olivova.

Pole, ci sukila utate wocili oco okuti hundi o sukila oku vangula longusu kuenda lelomboloko, ka litunula kuenda ka lipandi okuti olonjeveleli ka vi liyevi ciwa. Nda omo lioku litepa kuekalo lio kofeka wa citiwila omanu va limbuka okuti oku vangula kuove kua kamba elikandangiyo kuenda ocili, eci cika tateka oku tẽlisa ocimãho cove. Ciwa oku kũlĩhĩsa okuti, upostolo Paulu ndaño okuti wa kala ohundi yimue yaloñoloha, eye wa endele ku va Korindo “lokuleñela, lusumba, lokululuma kua lua,” momo ka yonguile oku limõlehisa eye muẽle.​—⁠1 Va Kor. 2:⁠3.

Ovituwa vi Sesamẽla Oku Yuvuiwa. Omanu valua okuti, va kuete ocituwa coku kongela vombangulo yavo olondaka ndeci hati, “siti.” Vakuavo va fetika ocisimĩlo cavo loku popia olonjanja vialua hati, “omo liaco,” ale kondaka yosi va yongola oku popia va vokiyako hati, “siti o ci lete” ale “siti ca ku lomboloka.” Pamue ku tẽla oku limbuka olonjanja wa siata oku tukula olondaka viaco. Ci tava okuti poku pongiya, o pinga umue oco a ku yevelele kuenda oco a pitulule olondaka viaco onjanja lonjanja eci o vi tukula. Oku sulako, oka komõha calua.

Omanu vamue poku tanga kuenda poku vangula va tiukaila konyima olonjanja vialua. Eci ci lomboloka okuti, va fetika ombangulo, noke vokati lakati, va talama ovo muẽle, kuenje va pitulula vali onepa yalua yeci va popia ale.

Handi vali, vakuavo va vangula lonjanga yalua, pole, va fetika locisimĩlo cimue noke eci va pitila vokati lakati kombangulo, va pongolokela kocisimĩlo cikuavo. Ndaño okuti olondaka vi tunda ciwa lulelu, oku pongolokela ño enene lonjanga kocisimĩlo cikuavo, ku tateka oku vangula lelomboloko.

Ndomo Ocitangi Caco ci Potoluiwa. Nda ocitangi cove ceci okuti, olonjanja vialua o tatayala oku sandiliya olondaka via sunguluka, eci ci lekisa okuti o sukila oku likolisilako oku vokiya ukũlĩhĩso wove watiamẽla kelomboloko liolondaka vielimi o kasi loku vangula. Konomuisa ciwa olondaka vina kua kũlĩhĩle vi sangiwa Vutala Wondavululi, vo Despertai! kuenda valivulu akuavo o tanga. Sandiliya elomboloko liavio vo dicionário, kuenda talavo ndomo vi tukuiwa, noke, vimue pokati kolondaka viaco vi vokiya kupopi wove. Nda okuti ku kuete layimue o dicionário, pinga ekuatiso ku umue o vangula ciwa elimi liaco.

Oku kala locituwa coku tanga lolukandi kuenda oku pitololamo olonjanja vialua, ci kuatisa koku mioñoloha. Konomuisa ciwa olondaka via ku tĩlila oku vi tukula, noke pitololamo oku vi tukula lolukandi.

Oco o tange ciwa okuti ci lomboloka, ci sukila oku kũlĩha ndomo olondaka vi talavayela pamosi vocinimbu. Ndomo ca siata, olondaka vi sukila oku vi tangela kumosi, omo vi kasilili ocimunga cavio, oco ku pitiyiwe ocisimĩlo comunu wa vi soneha. Konomuisa ciwa ocimunga colondaka viaco. Nda okuti cika ku kuatisa, vi kapa ondimbukiso. Ocimãho cove, hakutangako lika ciwa olondaka ndomo via sonehiwa, pole oku pitiyavo ovisimĩlo lelomboloko. Noke yoku konomuisa ciwa ulala umue, kuende kulala ukuãimo, toke eci o tanga ocinimbu caco cosi. Kũlĩhĩsa ciwa ndomo ovisimĩlo vi likuãi. Noke, pitololamo oku tanga lolukandi. Ocinimbu caco, ci tanga olonjanja vialua toke eci o tẽla oku ci linga ciwa okuti ku lilondoka kuenda ku talama apa hapoko. Noke tehẽla kovinimbu vikuavo.

Noke, vokiyako olupesi. Nda weya oku limbuka ndomo olondaka vi talavayela pamosi vocinimbu, oka tẽla oku mõla eci ci pitahãla ondaka yimosi vonjanja, kuenje oka tẽla oku limbuka lonjanga ondaka yikuãimo. Eci cika ku kuatisa calua koku tanga kuove okuti ku kala kuwa.

Oku likisa olonjanja vialua oku tanga kuna kuonjanja yatete ci kuatisa cocili. Ndeci, osimbu handi kua pongiyile, tanga ocisonehua ceteke leteke kuenda elomboluilo liaco lolukandi; ci linga olonjanja vialua. Cikale ocituwa cove oku ecelela okuti ovaso ove, a tulukila kocimunga colondaka oco o pitiye ocisimĩlo caco cosi, okuti ku vanji lika kondaka yimosi vonjanja.

Poku sapela, oku vangula lelomboloko ku kisika okuti o sokolola lutate osimbu handi kua vanguile. Cikale ocituwa cove kovilinga viove vieteke leteke. Nõla ovisimĩlo o yongola oku pitiya kuenda vesokiyo oka vi popela; noke fetika oku vangula. Ku ka lupuke. Likolisilako oku pitiya ocisimĩlo caco cosi, okuti ku talama kuenda ku pongolokela kocisimĩlo cimue cikuavo eci o pitila vokati lakati kombangulo. Pamue oka limbuka okuti cika ku kuatisa oku vangula ño ovinimbu vimbumbulu haivio via leluka.

Nda wa kũlĩha eci o yongola oku popia, olondaka vi tunda muẽle lulelu. Ndomo ca siata, koku vangula kueteke leteke, ka ci sukila oku nõla olondaka oka popia. Ocili okuti, oco ci linge ocituwa cove, hĩse oku konomuisa okuti ovisimĩlo vi kasi vutue wove via lomboloka ciwa, noke sokolola olondaka o pitiya lavio ovisimĩlo viaco. Nda wa ci linga kuenda wa kapa utima wove kocisimĩlo oka pitiya, okuti ku kapi enene utima kolondaka o kasi loku popia, olondaka vika tunda muẽle ciwa, kuenda ovisimĩlo viove vika pitiyiwa muẽle ndomo vi kasi kutima wove. Pole, nda vokatembo kamue wa fetika oku sokolola olondaka okuti ovisimĩlo havioko, upopi wove uka susõha. Loku likisa, oka tẽla oku litunda ciwa koku vangula lelomboloko, okuti ocituwa cimue ci kuete esilivilo koku vangula kuenda koku tanga kuwa.

Eci Mose a nõliwa oco aka vanguile vonduko ya Yehova kovaso ya va Isareli kuenda ya Fareo woko Egito, Mose wa liyeva okuti ka kuete epondolo liaco. Momo lie? Momo, eye ka kale ohundi yimue yamia koku vangula. Eye soketi wa kala lekatanga limue kupopi waye. (Etu. 4:10; 6:12) Mose wa livondela oco ka ka tumiwe, pole Suku ka tavele. Yehova wo tuma kumosi la Arone oco a kale ndomẽla waye, pole Eye muẽle Yehova wa kuatisavo Mose koku vangula. Mose, olonjanja vialua wa vanguila kovaso yowiñi okuti hakovaso yomunu umosiko lika. (Esin. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Nda lutima wove wosi wa likolisilako oku linga onepa yove, osimbu o kolela Yehova, ove lovevo ci tava okuti upopi wove o u tiamisila koku kemanya Suku.

POKU vangula, oku linga atulo apa a sungulukila, ci kuete esilivilo liocili. Eci ci kapiwako cikale poku linga ohundo ale poku vangula la umue. Nda okuti ka ku lingiwa atulo, eci ci popiwa ci yevala ño ndoku ñuñuna okuti ka ci yevala ndolondaka via simiwa ciwa. Oku linga atulo apa a sungulukila, ci kuatisa oku sapula olondaka viove lelomboloko liwa. Atulo a lingiwavo lonjila yimue okuti atosi a velapo o kasi loku popia, aka sokoluiwa otembo yosi.

Ndamupi hẽ o tẽla oku limbuka apa pa sesamẽla oku tulapo kamue? Atulo aco a kuete hẽ oku tumãla otembo yiñami?

Oku Tula ku Sesamẽla Apa Pali Etosi. Oku kapa atosi, kua siata calua kupopi una u sonehiwa. Etosi li lekisa esulilo liondaka ale epulilo. Valimi amue, atosi a kapiwila oku tepa upopi umue la ukuavo. Atosi amue a lekisa elitokeko lielomboluilo lionepa yimue la yikuavo. Omunu una o li tangela eye muẽle, o tẽla oku mõla atosi a kapiwa vocipama a kasi loku tanga. Pole, eci a tangela vakuavo lolukandi, oco vopeko ekuatiso, ondaka yaye yi kuete oku yevalisa okuti etosi lipi li sangiwa vocipama ca sonehiwa. (Oco o sange alomboluilo akuavo, tala Elilongiso 1, losapi ya linga hati, “Oku Tanga Ciwa.”) Oku lueya koku linga atulo eci a kisikiwa latosi a sonehiwa, ci tĩla calua ku vakuene oku kuata elomboloko lieci o kasi loku tanga, kuenda toke muẽle ci pongolola elomboloko lieci ca sonehiwa.

Handi vali, ndaño muli atosi, ndomo ovisimĩlo vi lekisiwa vokati kocipama, ci lekisavo apa pa sesamẽla oku tulapo kamue. Umue usiki wa kemãla calua, onjanja yimue wa popele hati: “Ame si tẽla oku kuama ño enene ciwa atosi atiamẽla kuloño woku sika ndeci vamue vakuakusika o piano. Pole atulo a sangiwa pokati katosi aco, ahã!, apa opo pa sangiwa uloño.” Cimuamue haico kueci catiamẽla koku vangula. Oku tula tula kua sunguluka kuka vokiya eposo kuenda elomboloko kocipama cove wa pongiya ciwa lutate.

Poku lipongiyila oku ka tangela owiñi, cika ku kuatisa oku kapa olondimbukiso vocipama oka tanga. Tayapo okandimbukiso kamue apa pa sesamẽla oku talamapo kamue, ale papa pa sukila oku sakekapo kamue. Pana pa sesamẽla oku talamapo vali calua, tayapo otundimbukiso tuvali. Nda wa limbuka okuti olondaka vimue via ku tĩlila oku vi tukula, kuenda o kasi loku talayama pana okuti hapoko pa sesamẽla oku talama, ci tava okuti o kapapo ondimbukiso yimue lolapi yi tokekisa olondaka viosi viatiamẽla kulala waco wa tĩla. Noke, tanga ulala waco wosi tunde kefetikilo toke kesulilo okuti ku talama. Olohundi vialua via loñoloha, oco via siata oku linga.

Oku tula tula koku vangula kueteke leteke ndomo ca siata, hacitangiko, momo ove wa kũlĩha ovisimĩlo o yongola oku pitiya. Pole, nda o kuete ocituwa coku talayama olonjanja vialua, cikale pana pa sesamẽla oku talama ale papa ka pa sesamẽla oku talama, upopi wove ka uka kuata ongusu kuenda ka uka lomboloka. Olonumbi vimue vioku mioñoloha konepa eyi, vieciwa Kelilongiso 4, kosapi ya linga hati, “Oku Vangula Ciwa.”

Oku Tula Kuoku Pongolola Ocisimĩlo. Eci o tunda ketosi limue lia velapo oku enda ketosi likuavo, oku talamapo kamue kueca epuluvi kolonjeveleli viove lioku sokolola kuenda lioku pongoluila ovisimĩlo viavo oku ku kasi loku tiamisiwila ondaka, kuenda oku kuata elomboloko liwa liocisimĩlo cikuãimo ci lekisiwa. Ci kuete esilivilo liocili ove oku talamapo kamue poku tunda kocisimĩlo cimue oku enda kocisimĩlo cikuavo, ndeci ci kuetevo esilivilo kokuove oku tepulula ongendo eci o pitila panyaha oco o tunde vetapalo limue oku ñualila ketapalo likuavo.

Esunga limue lieci olohundi vimue vi lupukila oku tunda kocisimĩlo cimue oku enda kocisimĩlo cikuavo, okuti ka va talamapo kamue, ceci okuti, ovo va likolisilako oku tokeka ocipama cimue cinene. Ku vamue, eci ca linga ocituwa, koku vangula kuavo kueteke leteke. Pamue, vosi va kasi ocipepi lavo va vangulavo ndoco. Pole, eci ka ci sulila voku longisa kuwa. Nda o kuete cimue coku popia okuti ci sesamẽla oku ci yevelela ciwa kuenda oku ci ivaluka, sokiya otembo yi tẽla yoku sapula ciwa ocisimĩlo caco lelomboloko. Ivaluka okuti atulo, a kuete esilivilo liocili kupopi una u pitiya ciwa ovisimĩlo lelomboloko.

Nda wa lunga loku linga ohundo yove oku yupa vopapelo, elomboluilo liove te lia pongiyiwa ciwa okuti o limbuka apa pa sesamẽla oku talamapo kamue pokati katosi a velapo. Nda oka linga ohundo yina yoku tanga cosi ca sonehiwa (manuscrito), kapa ondimbukiso apa pa sulila etosi limue lia velapo lapa pa fetikila etosi likuavo lia velapo.

Oku tula kuoku pongolola ocisimĩlo ndomo ca siata, ku tumãlapo vali okuti oku tula ku lingiwa apa pali etosi ci sule. Pole, ka ku tumãla ño enene okuti kulingisa ohundo oku livala. Nda kua tumãla enene, kueca ocisimĩlo cokuti ove kua lipongiyile ciwa kuenda o kasi loku tatayala oku sanga eci cika kuamamo oka popia.

Atulo Ana a Lingiwila Oku Vetiyila Ovisimĩlo Kondaka Yimue. Atulo a lingiwila oku vetiyila ovisimĩlo kondaka yimue, olonjanja vialua ha ana a komohĩsa, okuti a fetika ale a kuama velomboluilo ale vepulilo limue li lingiwa longusu. Etulo liaco, lieca kolonjeveleli epuluvi lioku sokolola eci ca popiwa , ale li va vetiyila koku yevelela lonjongole yocili eci cika kuamamo oku popiwa. Atulo aco ka a lisokele. Nõla ove muẽle, onjila ya sunguluka oku yi kuama. Pole, ivaluka okuti, atulo ana a lingiwila oku vetiyila ovisimĩlo kondaka yimue, a tiamisiwila lika kalomboluilo ana a kuete muẽle esilivilo liocili. Nda hacoko, esilivilo lialomboluilo aco ka lika muiwa.

Eci Yesu a tanga Ovisonehua lolukandi vosunangonga yoko Nasara, eye wa linga atulo awa. Tete, eye wa tanga eci catiamẽla kocikele caye cupange vociña cuprofeto Isaya. Pole, osimbu handi ka ci lomboluile, ociña caco wa ci tiuwiya ku wa kala locikele coku ci tata, kuenje wa tumãla. Noke, pana okuti omanu vosi vosunangonga vo tulukila, eye wa popia hati: ‘Etaili muẽle, osimbu wa yeveleli, ocisonehua eci ca tẽlisiwa.’​—Luka 4:16-21.

Atulo Ana a Lingiwa Eci Okuti Ekalo Liaco li Kisika Oku ci Linga. Eci ku molẽha etateko, olonjanja vimue ci kisika okuti o talamapo kamue kohundo yove. Onjuela yakãlu a pita ale oku lila kuomõla, pamue ku kisika okuti o talamapo kamue koku vangula kuove lomunu wa sanga konjo yimue kupange woku kunda. Kocitumãlo colohongele vinene, nda onjuela ka ya piãlele enene, ci tava okuti o votolako vali ondaka kuenje amako lohundo yove. Pole nda onjuela ya piãla kuenda yi kasi loku tumãla otembo yalua, ci tava okuti o talamapo kamue. Momo nda kua ci lingile, olonjeveleli viove ka vika yeva lacimue. Omo liaco, upa esilivilo lia velapo kuloño woku tula tula, locisimĩlo coku kuatisa olonjeveleli viove okupa esilivilo lia velapo kovina viwa o kuete vioku va sapuila.

Atulo Ana a Lingiwila Oku Ecelela Etambululo. Ndaño pamue o linga ohundo yove okuti ka ku kala eliangiliyo lalimue liokuti olonjeveleli vieca atambululo, ci kuete esilivilo liocili oku ecelela okuti olonjeveleli vi tambulula, pole halondakako yi yevala, puãi lovisimĩlo ño. Nda wa linga apulilo amue okuti a kokela olonjeveleli viove oku sokolola, pole ove ku talamapo kamue, esilivilo liosi liapulilo aco, lienda ño olivova.

Ocili okuti, oku talamapo kamue ka ku kuete lika esilivilo eci o vanguila kembumbua, puãi ku kuetevo esilivilo eci weca uvangi ku vakuene. Omanu vamue soketi ka va talama ndaño katito koku vangula kuavo. Nda eci oco ocitangi cove, likolisilako oku kala locituwa coku talamapo kamue koku vangula kuove. Nda wa ci linga, oka mioñoloha koku vangula kuove la vakuene, kuenda oka litundavo ciwa kupange wove woku kunda. Etulo, epuluvi limue lioku ũhapo kamue. Ca siata oku popiwa muẽle ocili hati, olio, li tepisa onepa yimue la yikuavo. Ale lieca ongusu kondaka yimue, hailio li vetiyila ovisimĩlo kondaka yimue, kuenda li puyuisa atũi.

Voku vangula kueteke leteke mua kongela oku pitiya ovisimĩlo pokati komanu vavali ale valua. Vakuene vaka vetiyiwa vali oku ku yevelela, eci ove o va yevelelavo kuenda eci o lekisa onjongole kueci va kasi loku popia. Eci ci kisika okuti, o talamapo kamue otembo yi tẽla oco wece evelo ku vakuene lioku vangulavo eci va yongola.

Kupange woku kunda uvangi tueca, weca vali apako awa eci tu ci linga ndombangulo. Noke yoku lama, Olombangi vialua via Yehova, via limbuka okuti ku imĩla apako awa oku tukula osapi yondaka va kasi loku kunda oco noke va linga epulilo. Ovo va talamapo kamue oco va ece evelo komunu va kasi loku vangula laye lioku eca etambululo, noke va kuminya ketambululo lia eciwa lomunu va vangula laye. Vokuenda kuombangulo, ovo va eca olonjanja vialua evelo komunu va kasi loku vangula laye oco a vangulevo. Ovo va kũlĩha okuti, va pondola vali oku kuatisa omunu umue nda va kũlĩha ovisimĩlo viaye kueci catiamẽla kondaka yi kasi loku vanguiwa.​—Olosap. 20:5.

Ocili okuti havosiko vaka tambulula ciwa apulilo. Pole, eci ka ca tatekele Yesu oku talama otembo yi tẽla oco a ece evelo lioku vangula ndaño muẽle kovanyali vaye. (Mar. 3:1-5) Oku eca komunu epuluvi lioku vangula, cu vetiya oku sokolola, kuenje ci tava okuti eye, oku sulako, o tukulula eci ci kasi vutima waye. Ocili okuti, cimue ocimãho cupange wetu woku kunda, oku vetiya utima poku lekisa komanu ocipama cimue ci silivila cupiwa Vondaka ya Suku, oco noke va nõlepo eci va kuete oku linga.​—Va Hev. 4:12.

Oku linga atulo kupange wetu woku kunda, uloño umue wocili. Eci atulo a lingiwa ciwa, ovisimĩlo vi pitiyiwa vali ciwa, kuenje olonjanja vialua okuti vika ivalukiwa votembo yenda ño hũ.

ECI o vangula ale o tanga lolukandi, ca velapo hakuvangulako lika ciwa olondaka, pole, oku tõlisavo olondaka kuenda upopi lonjila yimue okuti yi pitiya ciwa ovisimĩlo.

Vetõliso liondaka mua kongela vali calua, okuti hakuecako lika ongusu kolondaka vimue ale kolondaka vialua. Mua kongela oku tõlisa olondaka vi sesamẽla oku ci linga. Nda ovisimĩlo vina okuti havioko ovio vi tõlisiwa, eci ove o popia ka cika lomboloka ciwa kolonjeveleli, kuenje ovisimĩlo viavo pamue vi luluvalela kovina vikuavo. Ndaño muẽle ocipama caco ciwa, oku siapo oku tõlisa ondaka katosi ana a sungulukila oku ci linga, ka cika vetiya olonjeveleli.

Oku vokiya etõliso liondaka ci tava okuti ci lingiwa muiñi muiñi. Ndomo ca siata, ci lingiwila kumuamue, ndeci: poku vokiyako ocileñi, poku vokiyako ocikembe, poku vangula levando, poku tulapo kamue noke yoku vangula cimue, kuenda poku ilaka ale poku ci lekisila pupolo. Valimi amue, etõliso liondaka ci tava okuti li lingiwa poku vombisako ale poku vokiyako ondaka. Oco o tukule eci ci sesamẽla, kulĩhĩsa ulandu oka linga kuenda apuluvi aco.

Poku nõla apa oka tõlisa vali ondaka, sokolola ovina evi. (1) Vocinimbu cimue olondaka vi sesamẽla oku tõlisiwapo vali, vi limbukiwila koku tanga ulala waco wosi ale poku tanga ocipama caco cosi. (2) Etõliso liondaka ci tava okuti li lekisiwila poku vetiyila ovisimĩlo violonjeveleli kocisimĩlo cimue cokaliye okuti etosi liaco, limue lia velapo ale oku tinduka ño kocisimĩlo cimue oku enda kocisimĩlo cikuavo. Ci tavavo okuti kueciwa etõliso liondaka poku sulako locisimĩlo cimue. (3) Hundi ci tava okuti o tõlisa ondaka poku lekisa ndomo a liyevite kueci catiamẽla kulandu a kasi loku lombolola. (4) Etõliso liondaka li lekisiwavo poku lekisa atosi a velapo a sangiwa vohundo.

Oco ku lekisiwe etõliso liondaka ndomo lia tukuiwa konano, hundi ale utangeli wowiñi o sukila oku kuata elomboloko lieci ci kasi vocipama a tambula kuenda oku kuata onjongole yocili yokuti olonjeveleli vi kũlĩha eci ci kasi loku lomboluiwa loku cipatekela. Catiamẽla kelongiso lia ecawaile koloneke via Esera, kelivulu lia Nehemiya 8:8 ku lombolola hati: “Va tanga lutate velivulu liovihandeleko via Suku. Eci va tanga haico va lombolola okuti ci va lomboloka.” Ocili okuti, vana va tangaile loku lombolola ocihandeleko ca Suku kotembo yaco, va limbokaile esilivilo lioku kuatisa olonjeveleli oco vi kuate elomboloko lieci ca tangiwa, loku ci kapako vovitima viavo kuenda oku ci kuama.

Ceci ca Siata Oku Nena Ocitangi. Onepa yalua yomanu yi tẽla oku lekisa elomboloko liombangulo yavo koku vangula kueteke leteke. Pole, eci va tanga ocipama cimue ca sonehiwa lomunu ukuavo, oku nõla olondaka vi sesamẽla oku tõlisiwa ci va lingila ocitangi. Osapi yaco, oku kuata elomboloko liwa lieci ci kasi vocipama. Eci ci kisika oku lilongisa lutate eci ca sonehiwa vulandu waco. Omo liaco, nda okuti wa nõliwa oco oka tangele onepa yimue vohongele yekongelo, lipongiya ciwa.

Omanu vamue va siata oku kuama eci ci tukuiwa ohati “etõliso olonjanja vimue,” okuti hetõlisoko liondaka ndomo liyonguiwa. Ci lomboloka okuti, olonjanja vimue, ovo va tõlisapo vali olondaka vimue, ndaño okuti ka vi kuete limue elomboloko. Vamue va tõlisapo vali olondaka vina vi tokekisa ovisimĩlo vimue la vikuavo, pole poku ci linga va pitahaĩsapo vali enene vonjongo kevetiyo liaco. Nda etõliso ka lieci elomboloko liocisimĩlo, eci ci pondola oku kala ocika cimue ci yapuisa ovisimĩlo viomanu.

Velikolisilo lioku tõlisa ondaka ndomo mua sunguluka, olohundi vimue via siata oku vokiyako ocileñi condaka lonjila yimue okuti olonjeveleli vi liyeva soketi mbi vi kasi loku kẽlohãliwa. Ocili okuti, olonjanja vialua, eci ka ca siatele oku nena onima yiwa. Nda etõliso liondaka ka li lekisiwa ndomo omunu a tuwa, ci kala soketi hundi o kasi loku vangula lunene kovaso yolonjeveleli. Ca velapo vali oku va vetiya locisola kuenda oku va kuatisa oku limbuka okuti eci ci kasi loku popiwa ci kasi oku upiwa Vembimbiliya kuenda ca sunguluka.

Ndomo o Pondola Oku Mioñoloha. Olonjanja vialua okuti, omunu una o kuete ocitangi kueci catiamẽla koku eca etõliso liondaka ndomo mua sunguluka, pamue ka ci limbuka. Omunu umue ukuavo te eye u lungula kueci catiamẽla konepa eyi. Nda o sukila oku mioñoloha konepa eyi, usongui wosikola oka ku kuatisa. Kuenda, kuka kuate osõi yoku pinga ekuatiso komunu wosi ño okuti ohundi yiwa. U pinga oco a yevelele ciwa lutate oku tanga kuove kuenda oku vangula kuove, oco a ece cimue ocisimĩlo catiamẽla koku mioñoloha kuove.

Poku fetika, ndunguli yove pamue eca cimue ocisimĩlo oco o kuame eci ci kasi vocipama cimue Cutala Wondavululi oco o likise. Eye, ocili okuti, oka ku imba onumbi yoku konomuisa ovinimbu vi sangiwamo oco o tẽle oku nõlamo olondaka vi sukila oku tõlisiwa vali, oco ci leluke oku kuata elomboloko liovinimbu viaco lonjanga. Eye pamue oka ku ivaluisa oco o luluvalele vali enene kolondaka vina via sonehiwa loletala yina yi tukuiwa hati italiku. Ivaluka okuti olondaka vi sangiwa vulala vi talavayela pamosi. Omo liaco, vi sukila oku vi tukula endo liaco. Olonjanja vialua okuti, ka ku tõlisiwa ondaka yimosi lika, te olondaka viaco viosi vi kasi pamosi. Valimi amue, olondonge ci tava okuti vi vetiyiwa oco vi tale lutate epongoloko liondaka loku kũlĩha apa pa sesamẽla oku eca vali etõliso lia velapo.

Kueci catiamẽla koku lilongisa eci ci sesamẽla oku tõlisiwapo vali, ndunguli yove pamue oka ku vetiya oco o konomuise ocipama caco cosi, okuti hulala umosiko lika. Ocisimĩlo cipi ci kasi loku lomboluiwa vulandu waco wosi? Ndamupi ocisimĩlo caco eci ci kuete oku vetiya eci ove o sesamẽla oku tõlisapo vali vocipama caco? Kũlĩhĩsa osapi yocipama kuenda otusapi tua sonehiwa lotinda yi tekãvapo vali vombuelo omu mu molehẽla ocipama cove. Elitokeko lipi li kasi poku nõla kuove olondaka vi sesamẽla oku tõlisiwapo vali? Viosi via tukuiwa ndeti, tu kuete oku vi kũlĩhĩsa ciwa lutate. Pole, lunguka oco ku ka tõlise enene olondaka vialua.

Cikale okuti o kasi loku vangula ale loku tanga, ndunguli yove ci tava okuti oku vetiya oco o kũlĩhe okuti ulala wovisimĩlo owo uku vetiya apa o sesamẽla oku eca vali etõliso ndomo liyonguiwa. Ove o sukila oku lavulula ponepa apa pa malusuila ulala wovisimĩlo kuenda apa pali epongoloko limue liocisimĩlo ca velapo kondaka yikuavo. Olonjeveleli vika sola calua nda okuti poku linga kuove ohundo o vi vetiyila konepa yaco eyi. Eci ci lingiwa poku velisapo oku tukula olondaka ndeci evi: catete, noke, oku sulako, omo liaco.

Ndunguli yove oka vetiyilavo ovisimĩlo viove apa ove o sesamẽla oku lekisilapo ocikembe ca velapo. Oco o ci linge, te wa tõlisa olondaka ndeci evi: oco muẽle, ka kuli atatahãi, ka ca la muiwa tunde nunde, ca velapo kuenda olonjanja viosi. Oku ci linga, cika kuatisa calua ndomo olonjeveleli viove vi liyeva catiamẽla kueci ove o kasi loku vangula. Tuka vangula vali calua catiamẽla kondaka eyi, Kelilongiso 11, li kuete osapi ya linga hati, “Ukamba Kuenda Ocikembe.”

Voku likolisilako oku mioñolola etõliso liondaka yove ndomo mua sunguluka, oka vetiyiwavo oku kũlĩhĩsa ciwa atosi a velapo o yongola okuti olonjeveleli viove va a ivaluka. Kueci catiamẽla kondaka eyi, ci ka lomboluiwa vali ciwa kelilongiso 7, losapi hati: “Oku Tukula Longusu Ovisimĩlo Via Velapo”, kuna kulombolola eci catiamẽla koku tangela omanu kuenda Kelilongiso 37, losapi ya linga hati “Oku Pitulula Atosi a Velapo” kuna kulombolola eci catiamẽla ndomo ku lingiwa ohundo.

Nda o kasi loku likolisilako oco o mioñolohe kupange wove woku kunda, kũlĩhĩsa ciwa lutate ndomo o kasi loku tanga Ovisonehua. Kuata ocituwa coku lipula ove muẽle ndoco: Momo lie ndi kasilili loku tanga ocisonehua eci? Kulongisi, oku vangula ño ciwa olondaka ka ci tẽla. Kuenda oku tanga ño ocisonehua cimue locikembe hacoko lika ci sukiliwa. Nda o kasi loku tambulula epulilo lia umue, ale o kasi loku longisa cimue ocili Cembimbiliya, ca sunguluka oku tõlisa vocisonehua ca tangiwa olondaka vina vi likuata leci ci kasi loku vanguiwa. Nda hacoko, omunu o kasi loku tangela ci tava okuti atosi a kasi loku vanguiwa ka o lomboloka.

Omo okuti vetõliso liondaka mua kongela oku tukula longusu ya velapo olondaka vimue ale ovipama vimue, ohundi yimue pamue poku fetika, yi kuata onjongole yoku sĩlĩha olondaka ale ovipama longusu yalua. Eci ci keyililako cika kala nda umue o kasi loku fetika oku lilongisa ndopo oku sika locikuata cimue coku sika. Pole, loku likisa, “ocileñi” locileñi cika kala onepa yiwa “yocisikilo” cimue ca posoka.

Noke yoku lilongisa ovina vimue via velapo viatiamẽla kondaka eyi, cika ku kuatisavo oku tala eci olohundi via loñolohapo vali via siata oku linga. Oka limbuka okuti, kuli ananga añi añi oco elomboloko lieci ci popiwa li lipue. Kuenda oka limbukavo esilivilo lioku tõlisa ondaka poku kuama olonjila viñi viñi vioku tõlisa ondaka oco ece elomboloko kueci o vangula. Oku lekisa etõliso ndomo mua sunguluka cika kuatisa calua oku litunda kuove ciwa koku tanga kuenda koku vangula.

Ku ka lilongise ño etõliso liondaka ndomo mua sunguluka toke apa o sima okuti ci tẽla koku eca elomboloko. Oco o kale ohundi yiwa, amamako loku likolisilako toke o lipokuisa ciwa kueci catiamẽla ketõliso liondaka okuti o likuama kuenda li yevala ciwa vovatuĩ olonjeveleli.

UKUAKUTANGA okuti wamia, ka vanji lika kolondaka vi kasi kovaso, vulala, puãi o vanjavo kovinimbu vi kasi vali kovaso, vocipama a kasi loku tanga. Eci eye a tanga, o patekela ovisimĩlo via velapo vi kasi vocipama caco cosi a kasi loku tanga. Eci cu kuatisa oku limbuka apa pa sesamẽla oku tangapo vali longusu.

Nda eci ka ci kuamiwa, ka ku ka muĩwa atosi a velapo pokati keci ci kasi loku tangiwa. Lacimue cika muĩwa okuti oco ca velapo. Eci ocipama caco ci malusuiwa oku lomboluiwa, ci tĩla calua oku ivaluka etosi limue lia vanguiwa okuti olio lia velapo.

Oku luluvalela koku tukula longusu ovisimĩlo via velapo, ku pondola oku mioñolola oku tangiwa kuesapulo limue li sangiwa Vembimbiliya. Oku tanga kuaco longusu, ku pondola oku eca vali elomboloko kovinimbu vi tangiwa poku songola elilongiso Liembimbiliya ale vohongele yekongelo. Eci, ci kuete vali handi esilivilo lia velapo poku linga ohundo yina yoku tanga cosi (manuscrito) ya siata oku lingiwila kolohongele vietu viofeka.

Ndomo ci Lingiwa. Kosikola Yupange Wakristão, pamue o tambula ocikele coku tanga onepa yimue Yembimbiliya. Olondaka vipi hẽ vi sukila oku tukuiwapo vali longusu? Nda vocipama oka tanga muli ocisimĩlo cimue ca velapo ale ulandu umue wa velapo okuti omo muatiamẽla ocipama oka tanga, ca sunguluka oku eca evetiyo kocisimĩlo caco.

Cikale okuti onepa oka tanga yocisungo ale yelomboluilo, cikale yolusapo ale yulandu, olonjeveleli viove vi kopako vali esilivilo lia velapo nda onepa yaco wa yi tanga ciwa. (2 Tim. 3:16, 17) Oco o tẽle oku ci linga, o kuete oku konomuisa ovinimbu oka tanga kuenda oku sokolola olonjeveleli viove.

Nda o kasi loku tanga lolukandi velivulu limue liocisoko poku songola elilongiso Liembimbiliya ale vohongele yekongelo, ocisimĩlo cipi ca velapo ove o sukila oku velisapo vali? Sokisa atambululo atiamẽla kapulilo a sangiwa vocipama celilongiso ndovisimĩlo via velapo. Tukulavo longusu ovisimĩlo viatiamẽla kokasapi kasonẽhiwa levala litekãva omu mu molehẽla ovinimbu o kasi loku tanga.

Ka ca sungulukile okuti ci kala ocituwa cove oku soneha cosi oka vangula vohundo yove yi lingiwila vekongelo. Pole, olonjanja vimue, olohundo vina vioku tanga cosi, via siata oku eciwa kolohongele viofeka oco ku pitiyiwe ocisimĩlo cimuamue kolohongele viaco viosi viofeka. Oco ku velisiwepo ovisimĩlo vimue vohundo yaco, hundi o sukila tete oku konomuisa lutate walua ohundo yaco. Atosi api a velapo a sangiwamo? Eye o kuete oku limbuka atosi aco. Atosi a velapo havisimĩloko vina eye a sima okuti viwa. Atosi a velapo, ovisimĩlo vina okuti omo mua tiamisiwila ondaka yi kasi loku lomboluiwa. Olonjanja vimue, elomboluilo limue li teta onimbu liocisimĩlo ca velapo vohundo yina yoku tanga cosi, li kuamiwa lulala umue walomboluilo. Pole, olonjanja vialua, elomboluilo limue liongusu li lingiwa noke, pana okuti kua lomboluiwa ale cimue ceca uvangi watiamẽlako. Eci atosi aco a velapo a limbukiwa, hundi o kuete oku kapa ondimbukiso katosi aco. Ndomo ca siata, atosi aco ka a luile ño enene, kuenda ka a pitahãla akuãla ale atãlo. Noke, eye o kuete oku pitololamo oku tanga lonjila yimue okuti, olonjeveleli vika pondola oku limbuka lonjanga atosi aco. Atosi aco o-o a velapo vohundo. Nda ovisimĩlo via velapo vocipama via tangiwa levetiyo lisesamẽla, ovisimĩlo viaco vika ivalukiwa vali lonjanga. Eci oco ci kuete oku kala ocimãho ca hundi.

Kuli olonjila vialua hundi a pondola oku kuama poku eca ongusu yi sesamẽla katosi a velapo oco a kuatise olonjeveleli oku limbuka atosi aco. Eye ci tava okuti o vokiyako esanju liaye, o pongolola ongendo yaye koku tanga, ale o tanga locikembe ca velapo vali, ale o ci linga loku ilaika kua sunguluka, oku tukulako ño vimue pokati kolonjila a pondola oku kuama.