“U Ḓivhadza Mafhungo Maḓifha Nga Ha Yesu”

1, 2. Ho itea mini zwi songo lavhelelwaho musi vhapikisi vha tshi lingedza u thivhela vhathu vha Mudzimu u huwelela?

VHAKRISTE vha khou tovholwa lu vhavhaho. Saulo o thoma u “tambudza” tshivhidzo. Maipfi o shumiswaho hafha, kha luambo lwa u thoma a ambela kha u tambudza nga nḓila ya tshiṱuhu. (Mish. 8:3) Vhafunziwa vho mbo ḓi shavha nahone zwenezwi zwi nga vha zwo ita uri zwi vhonale u nga Saulo u khou swikelela tshipikwa tshawe tsha u fhelisa Vhukriste. Fhedzi musi Vhakriste vha tshi balangana, hu itea zwithu zwi songo lavhelelwaho. Ho itea mini?

² Vhakriste vho balanganaho vho thoma u “ḓivhadza mafhungo maḓifha a ipfi ḽa Mudzimu” kha mashango e vha shavhela khao. (Mish. 8:4) Edzani u humbula! U pikiswa a zwo ngo ita uri vhathu vha Mudzimu vha litshe u huwelela. Fhedzi zwo ita uri mafhungo maḓifha a phaḓalale. Musi vhapikisi vha tshi kombetshedza vhafunziwa uri vha shavhe, ho itea zwithu zwe vha vha vha songo zwi lavhelela. Vho ita uri mafhungo maḓifha a Muvhuso a phaḓalale a swike na kule. Na tshifhingani tshashu ho itea zwi fanaho samusi ri tshi ḓo zwi vhona.

“Vhe Vha Balangana” (Mish. 8:4-8)

3. (a) Filipo o vha e nnyi? (b) Ndi ngani vhathu vhanzhi miḓini ya Samaria vho vha vha sa athu pfa mafhungo maḓifha, nahone ndi mini zwe Yesu a dzula o amba uri zwi ḓo itea henefho?

³ Filipo ndi muṅwe wa “vhe vha balangana.”a (Mish. 8:4; vhalani bogisi “Muevangeli” Filipo,’” kha siaṱari 59.) O ya miḓini ya Samaria he vhathu vhanzhi vha vha vha sa athu u pfa mafhungo maḓifha. Yesu o vhuya a vhudza vhaapostola vhawe uri: “Ni songo ya miḓini ya Samaria, nṱhani hazwo, bvelani phanḓa ni tshi ya kha nngu dzo xelaho dza vha nnḓu ya Isiraele.” (Mat. 10:5, 6) Naho zwo ralo, Yesu o vha a tshi ḓivha uri nga u ya ha tshifhinga, mafhungo maḓifha o vha a tshi ḓo swika na miḓini ya Samaria. Musi a sa athu humela ṱaḓulu o ri: “Ni ḓo vha ṱhanzi dzanga Yerusalema na kha ḽoṱhe ḽa Yudea na Samaria, u swika magumoni a ḽifhasi.”​—Mish. 1:8.

4. Vhasamaria vho ita mini musi Filipo a tshi huwelela, nahone ndi ngani vho ita nga u ralo?

⁴ Musi Filipo a tshi swika Samaria, o wana uri “masimu . . . o no lugela u kaṋiwa.” (Yoh. 4:35) Mulaedza wawe wo homolosa Vhasamaria nahone zwi a pfesesea uri ndi ngani. Vhayuda vho vha vha si na vhuḽedzani na Vhasamaria, vhunzhi havho vha tshi ita na u zwi sumbedza uri vha a vha vhenga. U fhambana na zwenezwo, Vhasamaria vho wana uri mulaedza wa mafhungo maḓifha u ṋea vhathu vhoṱhe fhulufhelo nahone wo fhambana tshoṱhe na mahumbulele a Vhafarisei vha re na tshiṱalula. Filipo o huwelela kha Vhasamaria nga u fhisea nahone a sa ṱaluli. Nga zwenezwo, o sumbedza uri ha vha dzhieli fhasi u fana na vhaṅwe Vhayuda. Ndi ngazwo Vhasamaria ‘vhoṱhe vho mu thetshelesa.’​—Mish. 8:6.

5-7. Ṋeani tsumbo dzi sumbedzaho uri u balanganywa ha Vhakriste zwo ita uri mafhungo maḓifha a phaḓalale.

⁵ Na ṋamusi, vhathu vha Mudzimu a vha litshi u huwelela naho vha tshi tovholwa u fana na zwe zwa itea ḓanani ḽa u thoma. Kanzhi u valelwa ha Vhakriste kana u kombetshedzwa havho uri vha ye kha ḽiṅwe shango, zwi ita uri mafhungo maḓifha a ḓivhadzwe henefho fhethu. Sa tsumbo, nga Nndwa ya Shango ya Vhuvhili, Ṱhanzi Dza Yehova vho huwelela gammbani dza tshengedzo dza Vhanazi. Muṅwe Muyuda we a ṱangana na Ṱhanzi Dza Yehova henefho gammbani o ri: “Nḓila ye Ṱhanzi Dza Yehova vha sumbedza ngayo uri vha na tshivhindi yo ita uri ndi tende uri lutendo lwavho lwo thewa Maṅwaloni. Zwenezwo zwo ita uri na nṋe ndi vhe Ṱhanzi Ya Yehova.”

⁶ Ho dovha ha huwelelwa na kha vhathu vhe vha vha vha tshi tovhola Ṱhanzi Dza Yehova nahone vhenevho vhathu vha ṱanganedza mulaedza. Sa tsumbo, musi Vho Franz Desch, muṅwe wa Ṱhanzi Dza Yehova vha tshi pfuluselwa Gusen, gammbani ya tshengedzo ya ngei Austria, vho guda Bivhili na muofisiri wa SS. Humbulani uri vhenevho vhanna vho vha vho takala hani musi vha tshi dovha vha ṱangana buthanoni ḽa Ṱhanzi Dza Yehova nahone vhoṱhe vhe vhahuweleli vha mafhungo maḓifha!

⁷ Ho itea zwi fanaho musi Vhakriste vha tshi shavhela kha maṅwe mashango nga nṱhani ha u tovholwa. Sa tsumbo, nga vho 1970, musi Ṱhanzi Dza Yehova vha Malawi vha tshi shavhela Mozambique, vho huwelela kha vhathu vha henefho. Na musi u pikiswa hu tshi thoma ngei Mozambique, mushumo wa u huwelela wo bvela phanḓa. Vho Francisco Coana vho ri: “Vhaṅwe vhashu ro valelwa dzhele lunzhi nga nṱhani ha u huwelela. Fhedzi musi vhathu vhanzhi vha tshi ṱanganedza mafhungo maḓifha, ro vha na vhungoho ha uri Mudzimu u khou ri thusa samusi o thusa na Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha.

8. Tshanduko dzo vhaho hone kha zwa politiki na kha ikonomi dzo kwama hani mushumo wa u huwelela?

⁸ A si u tovholwa fhedzi zwo itaho uri Vhakriste vha engedzee kha maṅwe mashango. Miṅwahani i si gathi yo fhiraho, tshanduko dze dza vha hone kha zwa politiki na kha zwa ikonomi dzo ita uri mafhungo maḓifha a Muvhuso a phaḓalale kha vhathu vha tshaka na nyambo nnzhi. Vhaṅwe vhe vha pfulutshela kha maṅwe mashango nga nṱhani ha dzinndwa kana vhushai, vho thoma u guda Bivhili kha mashango e vha pfulutshela khao. U anda ha vhathu vha bvaho kha maṅwe mashango, zwo ita uri hu thomiwe tsimu nnzhi dza dziṅwe nyambo. Naa ni khou ita zwoṱhe zwine na nga kona uri ni huwelele kha vhathu vha “bvaho kha tshaka dzoṱhe na ndimi dzoṱhe” vha re tsimuni yaṋu?​—Nzumb. 7:9.

“Nṋeeni Enea Maanḓa” (Mish. 8:9-25)

9. Simoni o vha e nnyi, nahone ndi mini zwe zwa mu sendedza kha Filipo?

⁹ Filipo o ita vhuṱolo vhunzhi e Samaria. Sa tsumbo, o fhodza vho holefhalaho, a pandela na madimoni. (Mish. 8:6-8) Muṅwe munna o mangadzwa vhukuma nga vhuṱolo he Filipo a vhu ita. Onoyo munna o vha a tshi pfi Simoni, we a vha a tshi ita manditi. Vhathu vho vha vha tshi mu dzhiela nṱha lwe vha amba uri: “Hoyu munna u na maanḓa mahulu a bvaho kha Mudzimu.” Simoni o vhona maanḓa mahulu a bvaho kha Mudzimu kha vhuṱolo he ha itwa nga Filipo. Zwenezwo zwo ita uri a vhe mutendi. (Mish. 8:9-13) Ndi ngani o ita nga u ralo? Kha ri vhone.

10. (a) Petro na Yohane vho ita mini Samaria? (b) Simoni o ita mini musi a tshi vhona zwe Petro na Yohane vha zwi ita?

¹⁰ Musi vhaapostola vha tshi pfa uri vhathu vhanzhi vha Samaria vha khou ṱanganedza ipfi ḽa Mudzimu, vho rumela Petro na Yohane henengei. (Vhalani bogosi “Petro U Shumisa ‘Khii Dza Muvhuso Wa Ṱaḓulu.’”) Musi vhenevha vhaapostola vha tshi swika, vho rabelela vhafunziwa vhaswa, vha vha vhea zwanḓa nahone vhoṱhe vha wana muya mukhethwa.b Simoni a mangadzwa nga zwe a zwi vhona. A vhudza vhaapostola a ri: “Nṋeeni enea maanḓa, uri ane nda mu vhea zwanḓa a wane muya mukhethwa.” Simoni a fhulufhedzisa u vha ṋea tshelede, a tshi fhulufhela uri na ene u ḓo vha na eneo maanḓa a bvaho ha Mudzimu.​—Mish. 8:14-19.

11. Petro o ri mini musi a tshi kaidza Simoni, nahone Simoni o ita mini?

¹¹ Petro o kaidza Simoni a ri: “Ngavhe u tshi lovha na tshelede yau, ngauri u humbula uri u nga renga tshifhinga tsha Mudzimu nga tshelede. Kha enea mafhungo a u na mukovhe, ngauri a u fhulufhedzei phanḓa ha Mudzimu.” Petro a vhudza Simoni uri a rembuluwe nahone a rabele uri a kone u hangwelwa. A ri: “Rembuluwa u laṱe vhuvhi hau, u rabele Yehova uri u shandule mihumbulo yau mivhi uri a kone u u hangwela.” Zwi khagala uri Simoni o vha e si muthu muvhi; o vha a tshi ṱoḓa u ita zwo lugaho, fhedzi thaidzo ndi ya uri o vha a si na nḓivho yo fhelelaho. Ndi ngazwo o vhudza vhaapostola a ri: “Ndi a ni humbela uri ni nthabelele kha Yehova uri zwoṱhe zwe na zwi amba zwi si itee kha nṋe.”—Mish. 8:20-24.

12. U renga kana u rengisa vhuimo ndi mini, nahone zwenezwi zwo vha hani tshikwekwe kha vhurereli ha mazwifhi?

¹² Nḓila ye Petro a kaidza ngayo Simoni ndi tsevho kha Vhakriste ṋamusi. Zwe Simoni a zwi ita zwo ita uri kha dziṅwe nyambo hu vhumbwe ipfi ḽine ḽa ambela kha u renga kana u rengisa vhuimo. Ḽeneḽo ipfi ḽi shumiswa nga mannḓa-mannḓa zwi tshi ḓa kha mafhungo a zwa vhurereli. Kha ḓivhazwakale ya vhurereli ha mazwifhi, hu na tsumbo nnzhi dza vhathu vhe vha ita zwa u renga kana u rengisa vhuimo. Encyclopædia Britannica (ya 1878) yo amba uri: “Ngudo ya ḓivhazwakale ya miṱangano ya tshiphirini ya Vhapapa i sia mugudiswa a tshi tenda uri tshifhinga tshoṱhe musi hu tshi vha na khetho kerekeni, ho vha hu tshi itwa zwa u renga kana u rengisa vhuimo. Kanzhi vhathu vho vha vha tshi zwi ita khagala nahone vha sa shoni.”

13. Vhakriste vha fanela u iledza hani u renga kana u rengisa vhuimo kana ndugelo?

¹³ Vhakriste vha tea u iledza mafhungo a u renga kana u rengisa vhuimo kana ndugelo tshivhidzoni. Sa tsumbo, arali hu na muthu a re na vhuḓifhinduleli ha u ṋea vhaṅwe ndugelo tshivhidzoni, a ro ngo fanela u mu renga nga u mu ṋea zwifhiwa kana u mu khoḓesa uri a kone u ri ṋea dzenedzo ndugelo. Kha ḽiṅwe sia, vha re na vhuḓifhinduleli ha u ṋea ndugelo, vha tea u ṱhogomela uri vha si livhisese ṱhogomelo fhedzi kha vho pfumaho musi vha tshi ṋea ndugelo. Zwenezwi zwithu zwoṱhe zwi tou fana na u renga kana u rengisa vhuimo. Vhashumeli vhoṱhe vha Mudzimu vha tea u “ḓiṱukufhadza,” vha lindele muya mukhethwa wa Yehova uri u vhe wone une wa nanga vho tewaho nga u wana ndugelo. (Luka 9:48) Ndanguloni ya Yehova a ho ngo tea u vha na vhathu vhane vha “ḓiṱoḓela vhugala.”​—Mir. 25:27.

“Naa U Khou Zwi Pfesesa Zwine Wa Khou Zwi Vhala?” (Mish. 8:26-40)

14, 15. (a) “Munna wa Muetopia” o vha e nnyi, nahone Filipo o mu wana hani? (b) Munna wa Muetopia o ita mini musi a tshi pfa mulaedza wa Filipo, nahone ndi ngani u lovhedzwa hawe zwi sa ambi uri o ita zwithu a songo thoma a humbula? (Vhalani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

¹⁴ Muruṅwa wa Yehova o vhudza Filipo uri a fare nḓila i bvaho Yerusalema i tshi ya Gaza. Musi Filipo a tshi ṱangana na munna wa Muetopia, we a vha a tshi khou “vhala bugu ya muporofita Yesaya,” o kona u pfesesa uri ndi ngani o vhudzwa uri a fare yeneyo nḓila. (Vhalani bogisi ḽi re na tshiṱoho tshine tsha ri “Naa O Vha E ‘Khombe Yo Fhahulwaho’ Kana E ‘Muḓinḓa Muhulwane?’” kha siaṱari 63.) Muya mukhethwa wa Yehova wo ṱuṱuwedza Filipo uri a sendele tsini na yeneyo gariki. Filipo o gidima a ya tsini na yeneyo gariki a vhudzisa munna wa Muetopia a ri: “Naa u khou zwi pfesesa zwine wa khou zwi vhala?” Muetopia a mu fhindula a ri: “Ndi ḓo zwi pfesesa hani hu si na ane a nga mpfunza?”​—Mish. 8:26-31.

¹⁵ Munna wa Muetopia a humbela Filipo uri a ṋamele gariki a dzule nae. Vha nga vha vho vha na nyambedzano yavhuḓisa. Ho vha ho no fhela tshifhinga tshilapfu vhathu vha sa ḓivhi uri ndi nnyi “nngu” kana “mushumeli,” we ha ambiwa nga hae kha vhuporofita ha Yesaya. (Yes. 53:1-12) Musi vha tshi khou bvela phanḓa na lwendo, Filipo o ṱalutshedza muḓinḓa wa Muetopia uri nngu kana mushumeli ndi Yesu Kristo. Munna wa Muetopia o vha o rembulutshela kha vhurereli ha Tshiyuda u fana na vhathu vhe vha lovhedzwa nga Pentekoste ya 33 C.E. Zwino o vha a tshi vho ḓivha zwine a fanela u ita. A vhudza Filipo a ri: “Kheḽi tivha ḽa maḓi; ndi ngani ndi sa lovhedzwi?” Filipo ho ngo zwi lengelela, o mbo ḓi mu lovhedza!c (Vhalani bogisi “U Lovhedzwa ‘Tivhani Ḽa Maḓi.’” kha siaṱari 64) Nga murahu, muya mukhethwa wo livhisa Filipo uri a ye Asidodo, he a bvela phanḓa a tshi ḓivhadza mafhungo maḓifha.—Mish. 8:32-40.

16, 17. Vharuṅwa vha livhisa hani mushumo wa u huwelela ṋamusi?

¹⁶ Vhakriste ṋamusi vha na ndugelo ya u shela mulenzhe kha mushumo u fanaho na we Filipo a u ita. Kanzhi vha a kona u huwelela nga nḓila i songo dzudzanywaho, u fana na musi vho fara lwendo. Kanzhi musi ri tshi ṱangana na muthu ane a takalela mafhungo maḓifha, zwi vha zwi songo sokou itea. Zwenezwo a zwo ngo tea u ri mangadza ngauri Bivhili i zwi bvisela khagala uri vharuṅwa vha khou livhisa mushumo wa u huwelela uri u swikelele vhathu vha “tshaka dzoṱhe, ndimi dzoṱhe na vhathu vhoṱhe.” (Nzumb. 14:6) Yesu o dzula o zwi amba uri vharuṅwa vha ḓo livhisa mushumo wa u huwelela. Kha tshifanyiso tshawe tshi ambaho nga ha goroi na tsheṋe, Yesu o amba uri nga tshifhinga tsha vhufhelo ‘vhakaṋi vha ḓo vha vharuṅwa.’ O dovha a amba uri vharuṅwa vho vha vha tshi ḓo “bvisa zwikhukhulisi zwoṱhe na vhaitazwivhi Muvhusoni wawe.” (Mat. 13:37-41) Nga tshenetsho tshifhinga, vharuṅwa vho vha vha tshi ḓo dovha vha kuvhanganya maḽaifa a Muvhuso nahone nga murahu, vha kuvhanganya vha “gogo ḽihulu” ḽa vha “dziṅwe nngu” vhane Yehova a ṱoḓa vha tshi vha ndanguloni yawe.​—Nzumb. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Vhaṅwe vhathu vhane ra ṱangana navho musi ri tshi khou huwelela, vha amba uri vho vha vha tshi khou rabela vha tshi humbela uri Mudzimu a vha thuse. Zwenezwi zwi sumbedza uri ngangoho vharuṅwa vha u khou livhisa hoyu mushumo. Ṱhogomelani zwe zwa itea musi vhahuweleli vhavhili vha tshi khou tshimbila na muṅwe ṅwana. Musi vhenevho vhahuweleli vhe tsini na u tshaisa, onoyo ṅwana o vha a tshi khou ṱoḓa uri vha ye kha muḓi u tevhelaho. O mbo ḓi ya e eṱhe a khokhonya. Musi ṋemuḓi a tshi vula muṋango, vhahuweleli vhavhili vha ya khae vha thoma u amba nae. Vho mangala musi a tshi vha vhudza uri u kha ḓi bva u rabela uri muṅwe muthu a ḓe a mu thuse uri a pfesese Bivhili. Vho mbo ḓi thoma u guda Bivhili nae.

18. Ndi ngani ri songo fanela u dzhiela fhasi mushumo washu wa u huwelela?

¹⁸ Ṋamusi, mushumo wa u huwelela u khou swikelela vhathu vhanzhi u fhira naho hu lini. Samusi ni muraḓo wa tshivhidzo tsha Vhukriste, ni na ndugelo ya u shuma na vharuṅwa. Ni songo vhuya na dzhiela fhasi yeneyo ndugelo. Musi ni tshi bvela phanḓa ni tshi ita vhuḓidini ha u “ḓivhadza mafhungo maḓifha nga ha Yesu,” ni ḓo takala nga maanḓa.​—Mish. 8:35.