Bài học 1

Lời phê bình xây dựng

¹ Những người thờ phượng Đức Chúa Trời thật không hề ngần ngại tìm kiếm sự dẫn dắt của Ngài trong mọi đường lối họ. Một trong những người viết Thi-thiên trong Kinh-thánh đã viết với lòng tin cậy: “Chúa sẽ dùng sự khuyên-dạy mà dẫn-dắt tôi” (Thi-thiên 73:24). Và Giê-rê-mi nói trong một lời cầu nguyện tha thiết: “Chẳng có gì quá khó cho Ngài cả,... Đức Chúa Trời thật, là Đấng vĩ đại, Đấng quyền năng, danh Ngài là Đức Giê-hô-va vạn quân, cao cả về lời khuyên và dư dật về việc làm” (Giê-rê-mi 32:17-19, NW).

² Ngày nay, tín đồ đấng Christ nhận được sự khuyên bảo của Đức Giê-hô-va qua Lời Ngài là Kinh-thánh và tổ chức gồm các tôi tớ thật của Ngài. Vậy những ai ghi tên trong Trường Thánh Chức Thần Quyền hẳn sớm hiểu rằng những lời khuyên họ nhận được và tinh thần việc đưa ra lời khuyên đều dựa trên những nguyên tắc hữu ích của Kinh-thánh.

³ Lời phê bình tiệm tiến. Phiếu Phê Bình Bài Giảng đã được soạn sẵn để giúp cả học viên lẫn anh giám thị trường học. Phiếu này liệt kê 36 điểm, giúp học viên phát triển khả năng trình bày lẽ thật một cách hữu hiệu. Các Bài học từ 2 đến 18 trong sách này có những sự chỉ dẫn ích lợi và ngắn gọn về mỗi điểm. Mỗi điểm trên Phiếu Phê Bình có kèm theo số của bài học liên hệ. Các bài học này cốt là để dùng cùng với phiếu phê bình. Trong đa số trường hợp, hai hoặc ba điểm có liên hệ mật thiết với nhau được gộp thành một bài học, với ý niệm là nên xem xét các điểm ấy cùng một lúc.

⁴ Những người mới ghi tên vào trường học sẽ được lợi ích nếu sửa soạn kỹ lưỡng, chú tâm đến các điểm liệt kê trong Phiếu Phê Bình. Về bài giảng đầu tiên của họ trong Trường Thánh Chức Thần Quyền, anh giám thị trường học (hay một anh khác phụ trách phê bình, nếu trường có nhiều học viên) sẽ chỉ khen học viên về những điểm tốt. Về sau, anh phê bình sẽ dần dần chú trọng đến điểm nào đặc biệt cần chú ý hầu cải tiến cách trình bày của học viên, và anh sẽ chỉ định cho học viên trau dồi điểm ấy trong bài giảng tới. Anh phê bình sẽ cho mỗi học viên biết khi nào người này sẽ được tập điểm khác trong phiếu phê bình.

⁵ Một số học viên có thể tiến bộ khá nhanh, trong khi một số khác có thể cần phải trau dồi từng điểm một, thay vì luyện tập nhiều điểm trong cả bài học. Thật ra, một số học viên có thể nên được khuyên cho nhiều bài giảng để tập một điểm khó hầu thật sự thành thạo về điểm này trước khi qua điểm khác.

⁶ Anh giám thị trường học nên phê bình một cách tế nhị sau mỗi bài giảng học viên, nhằm giúp học viên tiếp tục cải tiến khả năng ăn nói của mình. Nhưng lời phê bình cho diễn giả nói bài giảng dạy dỗ hoặc bài giảng về các điểm nổi bật trong phần đọc Kinh-thánh, thì nên nói riêng, sau giờ học, đặc biệt nếu diễn giả này đi quá thời gian ấn định. Diễn giả nói bài giảng dạy dỗ nên cố gắng cho bài giảng làm gương mẫu về mọi phương diện, và lời phê bình riêng có lẽ sẽ không cần thiết.

⁷ Thường nên phê bình về những điểm mà học viên đã được báo trước cần luyện tập. Tất nhiên, nếu bài giảng xuất sắc về một khía cạnh nào khác, thì anh phê bình cũng có thể khen về điểm đó, nhưng anh sẽ không phê điểm này vào phiếu phê bình. Những ký hiệu dùng để phê là: “TD” (Trau dồi điểm này) khi học viên cần trau dồi thêm về phẩm chất nói năng đặc biệt này; “TB” (Tiến bộ) khi học viên đã luyện tập một điểm nào đó rồi, và đã chứng tỏ có tiến bộ, nhưng có thể vẫn cần tập lại điểm này một lần khác nữa thì tốt hơn; “T” (Tốt) khi học viên đã chứng tỏ làm khá tốt về điểm này, đủ để sang bài học mới về cách nói khi chuẩn bị bài giảng lần tới cho trường học. Khi học viên có một bài đọc, thì anh phê bình sẽ cho những lời khuyên thích hợp nhất cho loại bài giảng này.

⁸ Anh giám thị trường học phải có óc suy xét nhiều để những lời phê bình của anh có hiệu quả tốt nhất. Nếu là một học viên còn rất mới, thì điều cần nhất là cho lời khuyến khích. Những học viên khác tham dự trường học lâu hơn, có thể đã siêng năng soạn bài giảng, chú tâm tập luyện cách nói mà họ được chỉ định, nhưng có thể khả năng họ có giới hạn. Trong những trường hợp này, nếu họ biểu lộ phẩm chất nói năng nào đó, ngay dù chỉ một chút, thì anh giám thị trường học có thể ghi “T” trên phiếu phê bình, và cho phép học viên tập luyện một điểm nào khác cần được lưu ý.

⁹ Mặt khác, một học viên có thể có nhiều kinh nghiệm hoặc nhiều năng khiếu hơn, nhưng vì có lẽ phải làm gấp một việc khác nên không có nhiều thì giờ để nghiên cứu phẩm chất nói năng mà anh được chỉ định luyện tập, vì vậy mà anh không tận dụng được khả năng của mình. Trong trường hợp như thế, nếu anh giám thị trường học ghi “T” trên phiếu phê bình và cho học viên sang một điểm khác tức là cản trở sự tiến bộ của học viên. Nếu bài giảng thuộc loại mà đáng lý học viên đã có thể ứng dụng được điểm chỉ định, thì anh phê bình sẽ để “TD” (Trau dồi điểm này) và ân cần đề nghị giúp riêng để học viên tiến bộ. Như vậy, các học viên sẽ được khuyến khích sửa soạn mỗi bài giảng, không phải chỉ để cho xong việc được chỉ định, nhưng coi đó là một bước đánh dấu sự tiến bộ của họ với tư cách diễn giả.

¹⁰ Nên nhớ rằng việc luyện tập cách cho bài giảng phải tiến dần dần. Đừng mong trở nên một diễn giả thành thạo một sớm một chiều. Việc này đến từ từ, nhưng bạn có thể tiến nhanh nếu cố gắng hết lòng. Nếu bạn suy nghĩ về những lời phê bình trong chương trình tập luyện cách cho bài giảng này và hết lòng chú ý sửa soạn bài giảng, thì chẳng bao lâu mọi người quan sát bạn sẽ thấy rõ những tiến bộ của bạn (1 Ti-mô-thê 4:15).

¹¹ Anh phê bình. Anh giám thị trường học phải nghiên cứu cẩn thận những bài trong chương trình mỗi tuần, hầu có thể xác định xem nội dung mỗi bài giảng chỉ định có được trình bày đầy đủ không và có thể sửa bất cứ những điểm nào không đúng. Tuy nhiên, anh không bao giờ nên quá khó về cách học viên trình bày bài giảng đến nỗi anh không còn thích thú nghe những bài giảng nữa. Anh cũng phải được lợi ích nhờ nghe trình bày những lẽ thật tốt lành.

¹² Khi phê bình một học viên, thường thường anh bắt đầu khen những cố gắng của học viên. Kế đó, anh bình luận về những điểm trong phiếu phê bình mà học viên đã được chỉ định luyện tập. Nếu có một điểm nào cần phải tiếp tục lưu ý thêm, thì anh sẽ nhấn mạnh, không phải những yếu kém của học viên, nhưng cách cải tiến. Như vậy, lời phê bình sẽ xây dựng được học viên và những người khác trong cử tọa.

¹³ Chỉ khen một diễn giả nói hay hoặc nói anh ấy cần phải luyện tập thêm thì không đủ. Để giúp ích cho tất cả mọi người có mặt, anh phê bình cần phải giải thích tại sao diễn giả nói hay, hoặc tại sao cần phải luyện tập thêm và làm sao để cải tiến. Ngoài ra, anh cũng nên nêu ra những lý do tại sao cách nói đó rất cần thiết trong thánh chức rao giảng hay trong các buổi nhóm họp của hội thánh. Điều ấy sẽ giúp toàn thể hội thánh nhận thức giá trị của điểm này và sẽ khuyến khích học viên tiếp tục chú ý đến điểm đó.

¹⁴ Anh phê bình không có nhiệm vụ ôn lại bài giảng của học viên. Anh nên nói vắn tắt và phê bình xác đáng, cẩn thận giới hạn lời phê bình trong hai phút sau mỗi bài giảng học viên. Như thế, những lời phê bình và đề nghị sẽ không bị vùi lấp vì quá nhiều lời. Ngoài ra, anh có thể chỉ học viên trang nào trong sách này mà học viên có thể tìm được thêm tài liệu về điểm được thảo luận.

¹⁵ Anh phê bình sẽ không để ý đến những lỗi nhỏ về cách phát âm hoặc về văn phạm. Thay vì thế, anh sẽ để ý đến hiệu quả tổng quát của bài giảng. Đề tài có giá trị xứng đáng và hữu ích không? Bài giảng có bố cục gọn ghẽ và dễ hiểu không? Cách trình bày có chân thật, sốt sắng và có sức thuyết phục không? Nét mặt và điệu bộ của học viên có cho thấy rằng anh tin những điều anh nói và quan tâm tới việc truyền đạt những lẽ thật tốt lành đến các thính giả hơn là việc gây ấn tượng tốt về mình hay không? Nếu những vấn đề quan trọng này được quan tâm chu đáo, thì cử tọa sẽ chẳng để ý tới ít lỗi lầm nhỏ về cách phát âm và về văn phạm đâu.

¹⁶ Anh phụ trách Trường Thánh Chức Thần Quyền phải luôn luôn phê bình một cách tử tế và hữu ích. Anh phải thật tình muốn giúp đỡ các học viên. Anh phải để ý tới cá tính của học viên được phê bình. Học viên có phải là người nhạy cảm không? Người đó có một trình độ học vấn giới hạn không? Có những lý do nào khiến anh nên châm chế những yếu kém của học viên không? Những lời phê bình phải làm sao cho người được phê bình có cảm tưởng được giúp đỡ, chứ không phải bị chỉ trích. Phải làm sao cho học viên hiểu rõ lời phê bình và thấy các lời đó hợp lý.

¹⁷ Hưởng lợi ích của sự phê bình. Khi được chỉ định nói một bài giảng trong Trường Thánh Chức Thần Quyền, hãy nhớ rằng sở dĩ bạn nói bài giảng không phải là chỉ trình bày một đề tài để cho hội thánh được dịp học hỏi, nhưng cũng để cải tiến khả năng ăn nói của bạn. Để thành công trong lãnh vực này, điều quan trọng là bạn phải bỏ thì giờ phân tích những phẩm chất của thuật ăn nói mà bạn được khuyến khích luyện tập. Hãy đọc kỹ bài học trong sách bàn về điểm bạn phải luyện tập, để bạn biết rõ điểm này cần ảnh hưởng thế nào đến việc sửa soạn bài giảng và làm sao bạn có thể biểu hiện khả năng này khi trình bày tài liệu. Để giúp bạn, những khía cạnh chính yếu của mỗi phẩm chất của thuật ăn nói được in đậm trong sách này. Đó là những yếu tố chính cần xem xét.

¹⁸ Sau khi nói bài giảng, bạn nên chăm chú nghe lời phê bình. Hãy chấp nhận với lòng biết ơn, rồi hãy trau dồi những điểm mà bạn cần chú ý tới. Nếu bạn muốn tiến bộ nhanh, thì đừng đợi đến khi có bài giảng tới. Hãy học lại tài liệu trong sách bàn luận đến những điểm mà bạn cần phải trau dồi. Hãy cố gắng áp dụng những lời đề nghị trong lúc nói chuyện hàng ngày. Rồi khi bạn trình bày bài giảng học viên kỳ tới, thì có lẽ bạn đã nắm vững những điểm đó.

¹⁹ Mỗi học viên nên nhắm mục tiêu là mỗi bài giảng một tiến bộ hơn trước. Đành rằng việc này có nghĩa là phải cố gắng liên tục, nhưng chắc chắn sẽ đem lại ân phước của Đức Giê-hô-va. Đối với những ai được nhiều lợi ích nhất nhờ sự huấn luyện của Trường Thánh Chức Thần Quyền, lời sau đây nơi Châm-ngôn 19:20 mang một ý nghĩa đặc biệt: “Hãy nghe lời khuyên-dạy, và tiếp-nhận sự giáo-hối, để con được khôn-ngoan trong lúc cuối-cùng”.

[Câu hỏi thảo luận]

1, 2. Tại sao chúng ta tìm kiếm sự khuyên bảo, và làm sao chúng ta nhận được sự khuyên bảo đó?

3-5. Hãy giải thích cho biết Phiếu Phê Bình Bài Giảng và các Bài học từ 2 đến 18 đã được soạn để dùng chung với nhau như thế nào.

6, 7. Anh giám thị trường học sẽ phê bình về những điểm nào?

8-10. Khi ghi vào phiếu phê bình, anh giám thị trường học nên nhớ điều gì để khuyến khích học viên tiến bộ?

11-16. Anh phê bình phải cố gắng theo những quy tắc nào để có thể cho lời phê bình xây dựng?

17-19. Để tiến bộ tối đa với mỗi bài giảng, học viên phải làm gì trước khi sửa soạn mỗi bài giảng và sau khi nói bài giảng đó?

[Biểu đồ nơi trang 8, 9]

PHIẾU PHÊ BÌNH BÀI GIẢNG

Diễn giả ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

(Họ và tên)

Ghi: TD-Trau dồi điểm này

TB-Tiến bộ

T-Tốt

Ngày tháng Bài số

Tài liệu hữu ích (2)*

Rõ ràng, dễ hiểu (2)

Nhập đề gợi sự chú ý (3)

Nhập đề hợp với chủ đề (3)

Nhập đề dài vừa phải (3)

Âm lượng (4)

Sự tạm ngừng (4)

Khuyến khích thính giả dùng Kinh-thánh (5)

Khéo dẫn vào câu Kinh-thánh (5)

Đọc câu Kinh-thánh với sự nhấn mạnh (6)

Làm rõ sự áp dụng câu Kinh-thánh (6)

Lặp lại để nhấn mạnh (7)

Điệu bộ (7)

Nhấn mạnh chủ đề (8)

Làm nổi bật các điểm chính (8)

Tiếp xúc với cử tọa, dùng các ghi chép (9)

Dùng dàn bài (9)

Ghi chú: ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

* Số ghi trong ngoặc đơn là số của bài học trong sách Làm sao trau dồi khả năng ăn nói và dạy dỗ của bạn thảo luận về phẩm chất ăn nói liên hệ.

S-48-VT Printed U.S.A.

Ngày tháng Bài số

Nói lưu loát (10)

Kiểu nói chuyện (10)

Cách phát âm (10)

Mạch lạc nhờ liên từ (11)

Khai triển hợp lý, có mạch lạc (11)

Lý lẽ có sức thuyết phục (12)

Giúp cử tọa lý luận (12)

Nhấn mạnh ý nghĩa (13)

Thay đổi ngữ điệu (13)

Hăng hái (14)

Nhiệt thành, tình cảm (14)

Ví dụ hợp với tài liệu (15)

Ví dụ hợp với cử tọa (15)

Tài liệu thích hợp cho việc rao giảng (16)

Kết luận thích hợp, hữu hiệu (17)

Kết luận dài vừa phải (17)

Xong đúng giờ (17)

Tự tin và điềm đạm (18)

Ngoại diện (18)

CHÚ Ý: Người phụ trách trường học sẽ phê bình mỗi bài giảng một cách rõ ràng, không nhất thiết phải theo thứ tự ghi trên, nhưng chú trọng đến những điểm mà học viên cần cải tiến. Nếu cần, có thể dùng chỗ trống trên phiếu để phê bình về những điểm không liệt kê ở đây, chẳng hạn sự chính xác của lời phát biểu, cách đọc, tư cách, cách chọn chữ, văn phạm, thói quen kiểu cách, sự thích đáng, phương pháp dạy dỗ và phẩm chất của giọng nói, v.v... Người phê bình nên khoanh tròn điểm mà học viên cần được phê bình lần tới khi đã làm xong điểm trước đó. Nên ghi số bài học về điểm này trên Phiếu Chỉ Định Bài Giảng Trường Thánh Chức Thần Quyền (S-89-VT) cho lần tới.

[Biểu đồ nơi trang 10, 11]

TÓM TẮT CÁC PHẨM CHẤT ĂN NÓI

Tài liệu hữu ích (2)

Tài liệu rõ rệt

Hữu ích cho cử tọa

Tài liệu có giá trị thực tiễn

Phát biểu chính xác

Thêm tài liệu làm cho rõ ràng

Rõ ràng, dễ hiểu (2)

Nói giản dị

Giải thích các từ mới lạ

Không quá nhiều tài liệu

Nhập đề gợi sự chú ý (3)

Nhập đề hợp với chủ đề (3)

Nhập đề dài vừa phải (3)

Âm lượng (4)

Âm lượng vừa đủ nghe

Âm lượng hợp với hoàn cảnh

Âm lượng thích hợp với tài liệu

Sự tạm ngừng (4)

Ngừng để chấm câu

Ngừng khi chuyển sang ý tưởng khác

Ngừng để nhấn mạnh

Ngừng khi hoàn cảnh đòi hỏi

Khuyến khích thính giả dùng Kinh-thánh (5)

Bằng cách đề nghị

Bằng cách cho đủ thì giờ tìm câu Kinh-thánh

Khéo dẫn vào câu Kinh-thánh (5)

Gợi sự mong đợi câu Kinh-thánh

Hướng sự chú ý vào lý do đọc câu Kinh-thánh

Đọc câu Kinh-thánh với sự nhấn mạnh (6)

Nhấn mạnh đúng chữ

Dùng phương pháp hữu hiệu để nhấn mạnh

Đoạn văn chủ nhà đọc

Làm rõ sự áp dụng câu Kinh-thánh (6)

Tách ra những chữ cần áp dụng

Làm rõ lý do đọc câu Kinh-thánh

Lặp lại để nhấn mạnh (7)

Lặp lại các điểm chính

Lặp lại những điểm chưa hiểu rõ

Điệu bộ (7)

Điệu bộ để diễn tả

Điệu bộ để nhấn mạnh

Nhấn mạnh chủ đề (8)

Chủ đề thích hợp

Lặp lại những chữ hay ý tưởng then chốt

Làm nổi bật các điểm chính (8)

Không quá nhiều điểm chính

Khai triển riêng từng ý chính

Các điểm phụ quy tụ vào các ý chính

Tiếp xúc với cử tọa, dùng các ghi chép (9)

Tiếp xúc với cử tọa qua thị giác

Tiếp xúc bằng lời nói trực tiếp

Dùng dàn bài (9)

Nói lưu loát (10)

Phẩm chất trò chuyện (10)

Dùng văn nói

Trình bày theo cách nói chuyện

Cách phát âm (10)

Mạch lạc nhờ liên từ (11)

Dùng những từ ngữ chuyển tiếp

Mạch lạc hợp với cử tọa

Khai triển hợp lý, có mạch lạc (11)

Tài liệu theo thứ tự hợp lý

Chỉ dùng tài liệu thích đáng

Không bỏ sót ý kiến then chốt

Lý lẽ có sức thuyết phục (12)

Đặt nền tảng

Cho bằng chứng đanh thép

Tóm tắt hữu hiệu

Giúp cử tọa lý luận (12)

Giữ điểm chung

Khai triển đầy đủ các điểm

Giúp cử tọa áp dụng

Nhấn mạnh ý nghĩa (13)

Nhấn mạnh những chữ quan trọng trong câu

Nhấn mạnh những ý kiến chính trong bài giảng

Thay đổi ngữ điệu (13)

Thay đổi cường độ

Thay đổi nhịp độ

Thay đổi cao độ

Thay đổi ngữ điệu để hợp với ý tưởng hay tình cảm

Hăng hái (14)

Biểu lộ sự hăng hái qua cách nói sinh động

Hăng hái hợp với tài liệu

Nhiệt thành, tình cảm (14)

Biểu lộ sự nhiệt thành qua nét mặt

Biểu lộ sự nhiệt thành và tình cảm qua giọng nói

Nhiệt thành và tình cảm hợp với tài liệu

Ví dụ hợp với tài liệu (15)

Giản dị

Chỉ rõ sự áp dụng

Nhấn mạnh các điểm quan trọng

Ví dụ hợp với cử tọa (15)

Lấy từ những tình cảnh quen thuộc

Trang nhã

Tài liệu thích hợp cho việc rao giảng (16)

Dùng từ ngữ dễ hiểu cho công chúng

Chọn những điểm thích hợp

Làm nổi bật giá trị thực tiễn của tài liệu

Kết luận thích hợp, hữu hiệu (17)

Kết luận liên hệ trực tiếp với chủ đề bài giảng

Phần kết luận cho thính giả thấy điều phải làm

Kết luận dài vừa phải (17)

Xong đúng giờ (17)

Tự tin và điềm đạm (18)

Tỏ sự điềm đạm qua dáng điệu

Tỏ sự điềm đạm qua giọng nói có kiểm soát

Ngoại diện (18)

Ăn mặc chải chuốt thích hợp

Tư thế đúng đắn

Dụng cụ sạch sẽ

Tránh có nét mặt không thích hợp