Thuyết “Chúa Ba Ngôi”—Có trong kinh-thánh không?

Người phụ nữ ấy đã bị hỏa thiêu tại Anh quốc vào năm 1550. Tên nàng là gì? Giô-an Bô-sê (Joan Bocher). Nàng đã phạm trọng tội nào? Cuốn «Bách-khoa Tự-điển Anh-quốc» (The Encyclopoedia Britannica, 1964) viết: “Nàng đã bị kết án về tội công khai phạm thượng vì không chấp nhận Chúa Ba Ngôi, một tội mà toàn thể giáo hội đều xem là không thể nào tha thứ được kể từ khi có sự tranh chấp với phe phái A-ri-an [vốn tin Giê-su là một tạo vật, thấp kém hơn Đức Chúa Trời]”.

Thuyết Chúa Ba Ngôi là một giáo lý căn bản của phần lớn các giáo hội theo đạo Chúa. Nhưng thuyết Chúa Ba Ngôi nói rõ ra là gì? «Bách-khoa Tự-điển Waverley» (The Waverley Encyclopedia) định nghĩa thuyết ấy là “sự huyền bí về Đức Chúa Trời gồm có ba ngôi—Cha, Con và Thánh thần, vốn ngang nhau và cùng nhau tồn tại mãi mãi trong mọi sự”. Tuy nhiên, cuốn «Tân Bách-khoa Tự-điển Anh-quốc» (The New Encyclopoedia Britannica, 1981) viết: “Không hề thấy trong Tân ước chữ Chúa Ba Ngôi hay giáo lý nào nói một cách rõ ràng về điều đó”. Điều này khiến người ta phải đặt nhiều cầu hỏi về thuyết ấy.

Lời thú nhận chân thật của «Tân Bách-khoa Tự-điển Công giáo» (New Catholic Encyclopedia) trình bày vấn đề dưới hình thức một cầu hỏi thường được các học viên tu viện nêu ra: “Nhưng làm thế nào giảng được thuyết Chúa Ba Ngôi?” Tác phẩm Công giáo này viết tiếp: “Nếu cầu hỏi bộc lộ sự bối rối của các học viên thì sự bối rối về phía các giáo sư cũng không kém gì hơn. Nếu «Chúa Ba Ngôi» ở đây có nghĩa là thần học về thuyết tam vị nhất thể thì cầu trả lời tốt nhất có lẽ là không nên giảng về điều này tí nào... vì bài giảng, nhất là bài giảng dựa vào Kinh-thánh là nơi để lời Đức Chúa Trời được trình bày, chớ không phải để thêu dệt lời Chúa theo lối thần học”.

Sự “thêu dệt theo lối thần học” này đã bắt đầu khi nào? Cuốn «Tân Bách-khoa Tự-điển Anh-quốc» (The New Encyclopoedia Britannica, 1981) trả lời: “Giáo lý được khai triển dần dần qua nhiều thế kỷ, trải qua nhiều sự tranh luận”. Như vậy giáo lý ấy có vẻ gì là được Đức Chúa Trời mặc khải cách trực tiếp, rõ ràng không? Vậy làm sao người ta dám bảo đó là một sự mặc khải của Kinh-thánh?

Để biện hộ cho thuyết Chúa Ba Ngôi các giáo sư thần học thường khai thác lời Giê-su phán với môn đồ rằng “hãy nhơn danh Cha, Con và thánh linh mà làm phép báp têm cho họ” (Ma-thi-ơ 28:19, NW). cầu Kinh-thánh quả nói đến ba thực thể nhưng không nói đó là ba đấng hoặc cả ba đều là một. Hơn nữa, chúng ta biết tên của Cha (Đức Giê-hô-va) và tên của Con (Giê-su) nhưng tên của thánh linh là gì? Việc này đưa đến cầu hỏi...

Thánh linh có phải là một đấng không?

Sự kiện Kinh-thánh không nói là thánh linh có tên cho chúng ta hiểu đó không phải là một đấng. Chúng ta cũng có thể hỏi: «Có ai thấy thánh linh bao giờ không?» Khi Giê-su làm phép báp têm thì thánh linh đã xuất hiện dưới hình một con chim bồ cầu và vào lễ Ngũ tuần thì như ngọn lửa (Ma-thi-ơ 3:16; Công-vụ các Sứ-đồ 2:3, 4). Nếu thánh linh là một đấng thì tại sao không xuất hiện như một người? Và nếu thánh linh không phải là một đấng thì là gì? Hiển nhiên đó là sinh hoạt lực của Đức Chúa Trời vốn được đổ ra trên các môn đồ vào ngày lễ Ngũ tuần (Công-vụ các Sứ-đồ 2:17, 18). Đức Chúa Trời dùng sinh hoạt lực ấy để thực hiện các công trình sáng tạo của Ngài—“Thần Đức Chúa Trời vận-hành trên mặt nước” (Sáng-thế Ký 1:2). Cũng chính sinh hoạt lực ấy đã soi dẫn những người viết Kinh-thánh (II Ti-mô-thê 3:16).

Trong số những người được soi dẫn để viết Kinh-thánh có nhà tiên tri Đa-ni-ên. Ở đoạn 7 sách Đa-ni-ên ông có mô tả một sự hiện thấy tuyệt vời mà Đức Giê-hô-va cho ông được chứng kiến: “Đấng Thượng-cổ” ngồi trên ngôi, với vô số thiên sứ phục dịch Ngài. Đa-ni-ên cũng thấy “một người giống như con người [Giê-su]” được trao cho “quyền-thế, vinh-hiển và nước; hầu cho hết thảy các dân, các nước, các thứ tiếng đều hầu-việc người” (Đa-ni-ên 7:9, 10, 13, 14). Thế còn về thánh linh thì sao? Không thấy nói về thánh linh như một đấng trong quang cảnh này trên trời.

Quyển sách cuối cùng của Kinh-thánh—sách Khải-huyền—có mô tả về các sự hiện thấy phi thường khác trên trời. Trong đó Đấng Chí cao, Đức Giê-hô-va, được tả đãng ngự trên ngôi, và Chiên Con, Giê-su Christ (Ky-tô), ở cạnh Ngài. Một lần nữa, không thấy nói đến thánh linh như là một đấng riêng biệt (Khải-huyền, đoạn 4-6). Như vậy, chính quyển sách cuối cùng của Kinh-thánh cũng không tiết lộ là có ba đấng trong một Đức Chúa Trời. Điều này nêu ra...

Một câu hỏi quan trọng khác

Tín điều về Chúa Ba Ngôi được tả như giáo lý căn bản của đạo đấng Christ. Nếu quả đúng như thế, tại sao Giê-su không cho biết về điều ấy khi ngài ở trên thế gian? Các môn đồ ngài vì là người Do-thái nên tin rằng Đức Giê-hô-va là đơn độc. Cho đến ngày nay người Do-thái vẫn còn tiếp tục đọc cầu Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:4: “Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là [Đức] Giê-hô-va có một không hai”. Không có nơi nào trong phần Kinh-thánh viết bằng tiếng Hê-bơ-rơ cho hiểu rằng Đấng Chí cao có ba ngôi. Chúng ta có thể tự hỏi: «Nếu thuyết ấy đúng, tại sao “giáo lý căn bản” đó đã không trở thành một tín điều trước mà phải đợi đến thế kỷ thứ tư và việc ấy lại diễn ra giữa những sự tranh luận sôi nổi gây nhiều xáo trộn?»

Một số người có lẽ lập luận: «Nhưng Giê-su có nói: “Cha với ta là một”» (Giăng 10:30). Đúng vậy. Dù sao, hai đấng ấy là một theo nghĩa nào? Chính Giê-su sau đó đã làm sáng nghĩa điều ấy qua lời cầu nguyện: “Lạy Cha thánh, xin gìn-giữ họ [các môn đồ]... để họ... hiệp làm một cũng như chúng ta vẫn là một” (Giăng 17:11, 22). Vậy, sự hợp nhất của Cha và Con cũng giống sự hợp nhất giữa các môn đồ thật của Giê-su—một sự hợp nhất về mục tiêu và hợp tác hoạt động.

Tuy vậy, một số người có lẽ sẽ cho rằng, dù Giê-su không có công bố rõ rệt giáo lý về Chúa Ba Ngôi, sứ đồ Giăng có làm thế ở I Giăng 5:7, theo bản dịch của Trần Đức Huân (I Gio-an 5:7), nói: “Vì trên trời có ba Đấng làm chứng: Cha, Ngôi Lời và Thánh Linh, cả ba vị đều là một”. Tuy nhiên, các bản dịch mới hơn loại bỏ cầu này. Tại sao? Bản Kinh-thánh của Công giáo (Jerusalem Bible) giải thích ở phần phụ chú bên dưới rằng cầu này không có trong bản sao Kinh-thánh bằng tiếng Hy-lạp xưa nhất hoặc bằng tiếng La-tinh hay nhất. cầu ấy là mạo nhập, chắc hẳn đã được thêm vào để ủng hộ thuyết Chúa Ba Ngôi. (Cũng xem phần phụ chú trong bản dịch của linh mục Nguyễn thế Thuấn).

Như bạn có thể kiểm lại với chính bản Kinh-thánh của mình, sứ đồ Phao-lô, khi mở đầu các lá thư của ông, thường dùng các cầu như: “Nguyền cho anh em được ân-điển và sự bình-an từ nơi Đức Chúa Trời, Cha chúng ta, và từ nơi Đức Chúa Giê-su Christ!” (Rô-ma 1:7). Tại sao Phao-lô không nói đến thánh linh như một đấng? Bởi vì Phao-lô không biết gì về thuyết “Chúa Ba Ngôi”. Gia-cơ, Phi-e-rơ và Giăng cũng dùng những cầu văn tương tự như thế và họ cũng không có đề cập đến thánh linh. Tại sao? Bởi vì họ cũng không tin vào thuyết Chúa Ba Ngôi. Thánh linh không phải là một đấng như Đức Chúa Trời và Con Ngài. Nhưng vì Con là một đấng, nên có cầu hỏi được nêu ra là...

Giê-su có phải là Đấng Chí cao không?

Những kẻ tin thuyết Chúa Ba Ngôi nói là có. Tuy vậy bạn nên lưu ý đến lời sau đây của Giê-su: “Cha lớn hơn ta” (Giăng 14:28, NW). “Con chẳng tự mình làm việc gì được; chỉ làm [điều] chi mà Con thấy Cha làm” (Giăng 5:19). Phao-lô nói thêm: “Đức Chúa Trời là đầu đấng Christ” (I Cô-rinh-tô 11:3).

Cũng hãy xem xét kỹ các cầu hỏi sau: Có ai là Đức Chúa Trời của Đức Giê-hô-va không? Hiển nhiên là không, Ngài là Đấng Tối cao, Đấng Toàn năng. Giê-su có một Đức Chúa Trời trên ngài không? Sau khi được sống lại Giê-su nói với Ma-ri Ma-đơ-len: “Ta lên cùng Cha ta và Cha các ngươi, cùng Đức Chúa Trời ta và Đức Chúa Trời các ngươi”. Sứ đồ Phi-e-rơ viết: “Ngợi-khen Đức Chúa Trời, là Cha Đức Chúa Giê-su Christ chúng ta” (Giăng 20:17; I Phi-e-rơ 1:3).

Đức Chúa Trời có bao giờ chết không? Có lẽ bạn trả lời đúng: «Tất nhiên là không». Đức Chúa Trời bất tử. Nhà tiên tri Ha-ba-cúc có nói về Đức Giê-hô-va như sau: “Đấng Thánh của tôi, Người không thể chết” (Ha-ba-cúc 1:12, bản dịch của linh mục Nguyễn thế Thuấn). Trái lại, Giê-su đã từng chết. Vậy ai đã làm ngài sống lại từ kẻ chết? Phi-e-rơ nói: “Đức Chúa Trời đã khiến [đấng Christ] từ kẻ chết sống lại”. Như vậy, rõ ràng là Giê-su không phải là Đấng Chí cao (Công-vụ các Sứ-đồ 3:15; Rô-ma 5:8).

Bạn có thể đi xa hơn nữa. Có ai đã thấy Đức Chúa Trời bao giờ chưa? “Chẳng hề ai thấy Đức Chúa Trời” (Giăng 1:18). Thế mà hàng ngàn người đã từng thấy Giê-su trên đất. Đức Chúa Trời có bao giờ cầu khẩn ai không? Ngài có thể cầu nguyện ai bây giơ? Chính Ngài là “Đấng nghe lời cầu-nguyện” (Thi-thiên 65:2). Còn Giê-su thì sao? Ngài thường cầu nguyện cùng Cha ngài, có lần cầu nguyện suốt đêm. Đức Chúa Trời có phải là một thầy tế lễ không? Hiển nhiên là không. Giê-su có phải vậy không? Chúng ta đọc Kinh-thánh thấy nói: “Hãy suy kỹ đến sứ-giả và thầy tế-lễ thượng-phẩm mà chúng ta tin theo, tức là Đức Chúa Giê-su” (Hê-bơ-rơ 3:1).

Bạn có thấy rõ ràng là Giê-su không phải là Đấng Chí cao không?

Tín điều về Chúa Ba Ngôi có hại không?

Có. Tín điều phổ thông này bóp méo sự thật giản dị của Kinh-thánh vốn nói rằng chỉ Đức Giê-hô-va mới là Đấng Chí cao, rằng Giê-su là Con Ngài, và thánh linh là sinh hoạt lực của Đức Chúa Trời. Giáo lý này gây ra xáo trộn bằng cách trình bày Đức Chúa Trời qua một màn sương mù huyền bí dẫn tới sự tối tăm về thiêng liêng.

Tuy nhiên, bạn không cần ở trong sự tối tăm đó. Bạn có thể ghi nhớ trong trí một cách rõ ràng một vài sự kiện:

Tín điều về Chúa Ba Ngôi không được đề cập đến trong Kinh-thánh. Đó là một “sự thêu dệt theo lối thần học” đã xuất phát vài thế kỷ sau thời Giê-su, và người ta đã cưỡng bách người khác phải tin, kèm theo sự hăm dọa sẽ giết chết trên cây khổ hình. Tín điều này đã hạ phẩm giá sự thờ phượng Đấng Chí cao, dạy người ta tin một điều huyền bí.

Nếu bạn xưa nay vốn tin nơi thuyết Chúa Ba Ngôi này thì bạn nên làm gì bây giờ? Chúng tôi khuyến khích bạn học hỏi Lời Đức Chúa Trời và các sách báo giống như tờ tạp chí này sẽ giúp bạn hiểu Kinh-thánh. Đây là vấn đề tối quan trọng. Giê-su nói rằng sự sống đời đời tùy thuộc vào việc tìm hiểu về ngài và về Đức Giê-hô-va, “Đức Chúa Trời có một và thật” (Giăng 17:3).

[Khung/​Hình nơi trang 5]

Ngón tay Đức Chúa Trời

“Ấy là ngón tay của Đức Chúa Trời!” các thầy tế lễ kiêm thuật sĩ người Ê-díp-tô đã phải công nhận như thế sau khi họ không biến bụi thành muỗi được như Môi-sẽ đã làm (Xuất Ê-díp-tô Ký 8:18, 19). Trên núi Si-na-i Đức Giê-hô-va đã ban cho Môi-sẽ các “bảng chứng bằng đá, bở ngón tay Đức Chúa Trời viết ra” (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:18). Có phải đó là ngón tay theo nghĩa đen không? Không. Tất nhiên Đức Giê-hô-va không có những ngón tay theo nghĩa đen. Vậy thì sao? Những người viết Kinh-thánh là Lu-ca và Ma-thi-ơ cho chúng ta lời giải đáp. Một người trong họ chép lại lời nói rằng Giê-su “cậy ngón tay Đức Chúa Trời” để đuổi quỉ. Người kia giải thích là Giê-su đã “cậy thánh-linh của Đức Chúa Trời” để làm điều đó (Lu-ca 11:20; Ma-thi-ơ 12:28). Vậy thánh linh là “ngón tay Đức Chúa Trời”, tức công cụ để thực thi ý muốn của Ngài. Đó không phải là một người, nhưng là sinh hoạt lực của Đức Chúa Trời.

[Các hình nơi trang 7]

Thánh linh đã từng hiện xuống dưới dạng một con chim bồ cầu và những cái lưỡi bằng lửa—không bao giờ lấy hình người

[Nguồn tư liệu nơi trang 4]

Việc hình dung Chúa Ba Ngôi trong Nhà thờ Công giáo vào thế kỷ 14, tại Tagnon, Pháp