Tín đồ đấng Christ thời ban đầu và thế gian

KHOẢNG hai ngàn năm trước, một biến cố kỳ diệu xảy ra tại Trung Đông. Từ trên trời, Con độc sanh của Đức Chúa Trời được sai xuống để sống một thời gian ngắn giữa thế gian loài người. Hầu hết loài người đã phản ứng thế nào? Sứ đồ Giăng trả lời: “[Giê-su] ở thế-gian, và thế-gian đã làm nên bởi Ngài; nhưng thế-gian chẳng từng nhìn biết Ngài. Ngài đã đến trong xứ mình [Y-sơ-ra-ên], song dân mình chẳng hề nhận lấy” (Giăng 1:10, 11).

Thế gian đã không chấp nhận Giê-su, Con của Đức Chúa Trời. Tại sao không? Giê-su giải thích một lý do khi ngài nói: “Thế-gian... ghét ta, vì ta làm chứng nầy về họ rằng công-việc họ là ác” (Giăng 7:7). Cuối cùng chính thế gian này—đại diện bởi những nhà lãnh đạo tôn giáo Do Thái, một vua Ê-đôm, một chính khách La Mã—đã giết Giê-su (Lu-ca 22:66–23:25; Công-vụ các Sứ-đồ 3:14, 15; 4:24-28). Còn về phần những môn đồ của Giê-su thì sao? Thế gian này có sẵn sàng chấp nhận họ không? Không. Chẳng bao lâu trước khi chết, Giê-su báo cho họ biết: “Nếu các ngươi thuộc về thế-gian, thì người đời sẽ yêu kẻ thuộc về mình; nhưng vì các ngươi không thuộc về thế-gian và ta đã lựa chọn các ngươi giữa thế-gian, bởi cớ đó người đời ghét các ngươi” (Giăng 15:19).

Trong thời các sứ đồ

Lời của Giê-su chứng tỏ là đúng. Chỉ vài tuần sau khi ngài chết, các sứ đồ đã bị bắt, đe dọa và đánh đập (Công-vụ các Sứ-đồ 4:1-3; 5:17, 18, 40). Chẳng bao lâu sau đó, môn đồ đầy lòng sốt sắng là Ê-tiên bị lôi ra trước tòa công luận Do Thái và rồi bị ném đá chết (Công-vụ các Sứ-đồ 6:8-12; 7:54, 57, 58). Sau đó, sứ đồ Gia-cơ bị Vua Hê-rốt Ạc-ríp-ba I xử tử (Công-vụ các Sứ-đồ 12:1, 2). Trong những cuộc hành trình làm giáo sĩ, Phao-lô bị bắt bớ vì sự xúi giục của những người Do Thái trong các cộng đồng rải rác ở hải ngoại (Diaspora) (Công-vụ các Sứ-đồ 13:50; 14:2, 19).

Các tín đồ đấng Christ thời ban đầu đã phản ứng thế nào trước sự chống đối thể ấy? Vào thời ban đầu, khi những nhà lãnh đạo tôn giáo cấm các sứ đồ rao giảng nhân danh Giê-su, các sứ đồ nói: “Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta” (Công-vụ các Sứ-đồ 4:19, 20; 5:29). Họ tiếp tục có thái độ này mỗi khi sự chống đối xảy ra. Tuy nhiên, sứ đồ Phao-lô khuyên bảo các tín đồ đấng Christ tại thành Rô-ma “vâng-phục các đấng cầm-quyền trên mình”. Ông cũng khuyên bảo họ: “Nếu có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa-thuận với mọi người” (Rô-ma 12:18; 13:1). Vì vậy, các tín đồ đấng Christ thời ban đầu phải khó khăn mới đạt được sự thăng bằng. Họ vâng lời Đức Chúa Trời như là Đấng Cầm quyền chính của họ. Đồng thời, họ phải vâng phục các nhà cầm quyền quốc gia và cố gắng sống hòa thuận với mọi người.

Tín đồ đấng Christ trong thế giới La Mã

Trong thời đế quốc La Mã ở thế kỷ thứ nhất, tín đồ đấng Christ chắc chắn hưởng được lợi ích của nền Hòa bình La Mã (Pax Romana) do đội quân La Mã duy trì. Luật lệ vững vàng, đường xá tốt và sự di chuyển bằng đường biển tương đối an toàn đã đem lại môi trường thuận lợi cho việc phát triển đạo đấng Christ. Tín đồ đấng Christ thời ban đầu rõ ràng nhận biết họ mắc nợ xã hội và nghe theo lời dạy của Giê-su là “vật gì của Sê-sa trả lại cho Sê-sa” (Mác 12:17). Viết cho hoàng đế La Mã Antoninus Pius (138-161 công nguyên), Justin Martyr cho rằng các tín đồ đấng Christ “sẵn lòng hơn tất cả các người khác” để đóng thuế (First Apology, chương 17). Vào năm 197 công nguyên, Tertullian nói với những người cầm quyền La Mã là các người thâu thuế của họ đáng lý “phải mang ơn các tín đồ đấng Christ” về việc họ tận tâm đóng thuế (Apology, chương 42). Đây là một cách mà họ đã làm theo lời khuyên của Phao-lô là phải vâng phục các bậc cầm quyền.

Hơn nữa, nếu các nguyên tắc của đạo đấng Christ cho phép, các tín đồ thời ban đầu cố gắng sống hòa thuận với người lân cận. Nhưng điều này không phải là dễ. Thế gian chung quanh họ phần đông là vô luân và đắm mình trong sự thờ hình tượng của Hy Lạp và La Mã, và lại còn có sự thờ phượng hoàng đế mới thêm vào. Đạo ngoại giáo La Mã vốn là quốc giáo, vì vậy người nào từ chối thực hành đạo ấy sẽ bị xem là kẻ thù của quốc gia. Các tín đồ đấng Christ phải làm gì?

Một giáo sư trường Oxford, E. G. Hardy đã viết: “Tertullian kể ra nhiều điều mà lương tâm của tín đồ đấng Christ không cho phép làm vì có liên hệ đến sự thờ hình tượng: thí dụ thề thốt trước khi ký giao kèo; thắp sáng nơi cửa khi có hội hè, v.v...; tất cả những nghi lễ ngoại giáo; trò chơi và xiệc; nghề dạy văn chương cổ điển ngoại giáo; quân vụ; việc hành chánh” (Christianity and the Roman Government).

Đúng vậy, sống trong thế giới La Mã mà không phản bội đức tin đạo đấng Christ rất là khó. Một tác giả Công giáo người Pháp A. Hamman viết: “Không thể nào làm một điều gì mà không đụng độ với thần thánh. Vị thế tín đồ đấng Christ làm người ấy gặp sự khó khăn hàng ngày; phải sống ngoài lề xã hội... Người gặp phải trở ngại thường xuyên tại nhà, ngoài đường, ngoài chợ... Ở ngoài đường, dù là công dân La Mã hay không, tín đồ đấng Christ phải để đầu trần (lột nón) khi đi ngang qua một đền thờ hay một pho tượng. Làm sao mà người ấy không làm mà khỏi gợi sự nghi ngờ của người khác, và làm sao mà người ấy tuân theo mà khỏi hòa giải đức tin? Nếu người ấy làm ăn và cần mượn một số tiền, chủ nợ buộc người ấy phải nhân danh các thần mà thề thốt... Nếu người ấy chấp nhận làm công chức, người ta muốn là người ấy phải dâng một của-lễ. Nếu đăng lính, làm sao người ấy có thể tránh khỏi thề thốt và khỏi tham dự vào những nghi lễ quân đội?” (“Đời sống hàng ngày của tín đồ đấng Christ thời ban đầu”, 95-197 công nguyên).

Công dân tốt, nhưng bị vu khống

Vào khoảng 60 hoặc 61 công nguyên, khi Phao-lô ở Rô-ma chờ đợi phiên xử bởi hoàng đế Nê-rô, những người cầm đầu Do Thái nói về các tín đồ đấng Christ thời ban đầu: “Về phần đạo nầy chúng ta biết người ta hay chống nghịch khắp mọi nơi” (Công-vụ các Sứ-đồ 28:22). Các sử sách cho biết rằng các tín đồ đấng Christ đã bị chống nghịch—một cách rất bất công. E. W. Barnes kể lại trong sách “Khởi nguyên đạo đấng Christ” (The Rise of Christianity): “Theo các tài liệu đáng tin cậy thời ban đầu, người ta miêu tả tín đồ đấng Christ là những người vốn theo luân lý và tuân giữ luật pháp. Các thành viên muốn làm những công dân tốt và trung thành. Họ tránh những nhược điểm và sự đồi bại của tà giáo. Trong đời sống riêng tư họ rán sức sống hòa thuận với những người lân cận và tỏ mình là người bạn đáng tin cậy. Họ được dạy phải điều độ, chăm chỉ và sống thanh sạch. Tuy sống giữa sự đồi trụy và phóng túng, họ tỏ ra lương thiện và chân thật khi trung thành đối với các nguyên tắc của họ. Tiêu chuẩn tính dục của họ cao: tôn trọng sự liên lạc hôn nhân và đời sống gia đình thanh sạch. Với những đức tính đó họ đáng lý ra không thể nào là những công dân gây phiền nhiễu. Thế mà họ từ lâu đã bị khinh bỉ, vu khống và ghen ghét”.

Cũng như thế gian xưa không hiểu được Giê-su, nên cũng không hiểu các tín đồ đấng Christ và vì vậy ghen ghét họ. Vì họ từ chối thờ phượng hoàng đế và những thần thánh ngoại giáo, họ bị buộc tội là vô thần. Nếu tai họa xảy ra, họ bị kết án là đã làm cho các thần giận. Vì họ không xem những vở tuồng vô luân hoặc những màn đấu trường đẵm máu, họ bị cho là phản xã hội, cả đến bị gọi là ‘bọn ghét loài người’. Kẻ thù của họ cho là “môn phái” theo đấng Christ phá vỡ gia đình và vì vậy là mối nguy hại cho sự vững vàng của xã hội. Tertullian nói các người chồng ngoại giáo thích vợ họ phạm tội ngoại tình hơn là trở thành tín đồ đấng Christ.

Tín đồ đấng Christ bị chỉ trích bởi vì họ chống lại việc phá thai rất thịnh hành thời đó. Vậy mà các kẻ thù của họ buộc cho họ tội giết trẻ con. Người ta còn nói là họ uống máu các con trẻ dâng tế thần trong các buổi họp của họ. Đồng lúc ấy, kẻ thù của họ cũng cố ép họ ăn những dồi máu, biết rằng điều này trái ngược với lương tâm của họ. Vì vậy, những người chống đối đã làm cho những lời buộc tội của chính họ trở nên mâu thuẫn (Tertullian, Apology, chương 9).

Bị khinh bỉ vì là môn phái mới

Sử gia Kenneth Scott Latourette viết: “Ngoài ra người ta còn chế nhạo đạo đấng Christ là đạo mới, khác với sự lâu đời của các đạo đối nghịch [Do Thái giáo và các tà giáo Hy Lạp — La Mã]” (A History of the Expansion of Christianity, Quyển 1, trang 131). Vào đầu thế kỷ thứ hai công nguyên, sử gia La Mã Suetonius gọi đạo đấng Christ là thứ “mê tín dị đoan mới và nguy hại”. Tertullian chứng thực là chính danh nghĩa tín đồ đấng Christ đã bị người ta ghét và tín đồ đấng Christ được coi là môn phái không được ưa thích. Nói về cách mà các giới chức của Đế quốc La Mã nghĩ về tín đồ đấng Christ trong thế kỷ thứ hai, Robert M. Grant viết: “Đại khái người ta xem đạo đấng Christ là đạo không cần thiết, có thể gây nguy hại” (Early Christianity and Society).

Bị kết án là quá sốt sắng kết nạp người theo đạo

Giáo sư đại học Sorbonne là Jean Bernardi viết trong sách “Các thế kỷ đầu của Giáo hội” (Les premiers siècles de l’Eglise): “[Tín đồ đấng Christ] phải đi khắp nơi và nói với mọi người. Ngoài đường, trong thành phố, nơi công cộng và tại nhà riêng, dù được đón tiếp hay không. Họ đến với người nghèo và người giàu có đầy tài sản. Họ đến với người hèn và các tổng đốc trong lãnh thổ La Mã... Họ phải đi bằng đường bộ, bằng tàu, và đến khắp cùng trái đất”.

Họ đã làm chuyện này không? Rõ ràng là có. Giáo sư Léon Homo kể lại là các tín đồ đấng Christ thời ban đầu đã bị dư luận quần chúng chống đối họ bởi vì họ “quá sốt sắng kết nạp người theo đạo”. Giáo sư Latourette nói rằng trong khi những người Do Thái không còn sốt sắng làm việc kết nạp người theo đạo, “tín đồ đấng Christ thì ngược lại đã hăng hái làm công việc giáo sĩ và vì vậy gây nên sự oán ghét”.

Vào thế kỷ thứ hai công nguyên, triết gia La Mã Celsus chỉ trích các phương pháp rao giảng của tín đồ đấng Christ. Ông nói rằng đạo đấng Christ là dành cho những người thất học và chỉ có thể ‘thuyết phục người đần độn, nô lệ, đàn bà và trẻ con’. Ông tố cáo các tín đồ đấng Christ đã nhồi sọ “những người dễ mắc lừa”, làm họ “tin mà không suy nghĩ phải lẽ”. Ông cho rằng họ nói với những môn đồ mới: “Đừng đặt câu hỏi nào cả; cứ việc tin đi”. Nhưng theo Origen, chính Celsus cũng công nhận rằng “không phải chỉ những kẻ tầm thường mới theo giáo lý của Giê-su và chấp nhận đạo của Ngài”.

Không hòa đồng tôn giáo

Ngoài ra, tín đồ đấng Christ thời ban đầu còn bị chỉ trích bởi vì họ cho là họ có lẽ thật của Đức Chúa Trời có một và thật. Họ không chịu hòa đồng tôn giáo. Ông Latourette viết: “Không giống như nhiều đạo khác thời đó, họ [tín đồ đấng Christ] không thân thiện với các tôn giáo khác... Ngược lại với đặc tính tương đối dung túng của các phe phái khác, họ tuyên bố là họ có lẽ thật tối hậu”.

Vào năm 202 công nguyên, Hoàng đế Septimius Severus ban hành chỉ dụ cấm tín đồ đấng Christ đổi đạo người khác. Tuy nhiên, điều này không ngăn cản họ làm chứng về đức tin của họ. Ông Latourette miêu tả kết quả: “Đạo đấng Christ thời ban đầu từ chối hòa giải với ngoại giáo đương thời và không theo nhiều phong tục xã hội và các thực hành luân lý thời đó, họ phát triển một sự gắn bó với nhau và một tổ chức trái ngược với xã hội. Chính sự tách rời khỏi xã hội để gia nhập vào tổ chức này đã cho các môn đồ có sự tin tưởng vững chắc, nhờ đó họ có sức mạnh chịu nổi sự bắt bớ và có lòng sốt sắng trong việc đem người vào đạo”.

Vậy thì sự ghi chép của các sử sách rất rõ ràng. Nói chung, tín đồ đấng Christ thời ban đầu, trong lúc cố gắng để làm người công dân tốt và sống hòa thuận với mọi người, từ chối không “thuộc về thế-gian” (Giăng 15:19). Họ kính trọng các nhà cầm quyền. Nhưng khi Sê-sa cấm đoán họ rao giảng, họ không có cách nào khác hơn là tiếp tục rao giảng. Họ cố gắng sống hòa thuận với mọi người nhưng không chịu hòa giải về các tiêu chuẩn đạo đức và sự thờ hình tượng ngoại giáo. Vì tất cả những điều này, họ bị khinh bỉ, vu khống, ghen ghét và bắt bớ y như đấng Christ đã tiên tri là họ sẽ bị (Giăng 16:33).

Sự tách rời khỏi thế gian của họ có tiếp tục không? Hay là với thời gian, những người cho rằng họ thực hành đạo đấng Christ đã đổi thái độ của họ về vấn đề này?

[Câu nổi bật nơi trang 4]

“Vị thế tín đồ đấng Christ làm người ấy gặp sự khó khăn hàng ngày; phải sống ngoài lề xã hội”

[Câu nổi bật nơi trang 6]

“Người ta chế nhạo đạo đấng Christ là đạo mới, khác với sự lâu đời của các đạo đối nghịch”

[Nguồn tư liệu nơi trang 2]

Cover: Alinari/Art Resource, N.Y.

[Hình nơi trang 3]

Vì họ từ chối thờ phượng hoàng đế La Mã và những thần thánh ngoại giáo, họ bị buộc tội là vô thần

[Nguồn tư liệu]

Museo della Civiltà Romana, Roma

[Hình nơi trang 7]

Tín đồ đấng Christ trong thế kỷ thứ nhất có tiếng là người rao giảng sốt sắng về thông điệp Nước Trời