Luật Pháp của Đấng Christ

“Tôi ở... dưới luật-pháp của Đấng Christ” (I CÔ-RINH-TÔ 9:21).

1, 2. a) Nhiều lầm lỗi của nhân loại đã có thể được tránh khỏi bằng cách nào? b) Các tôn giáo tự xưng theo đấng Christ đã không học được gì từ lịch sử của đạo Do Thái?

“CON NGƯỜI và các chính quyền chưa hề học được gì từ lịch sử, hay làm theo những nguyên tắc suy ra từ đó”. Một nhà triết học người Đức vào thế kỷ 19 nói như trên. Thật vậy, dòng lịch sử con người được tả như là một “chuỗi dài đầy chuyện điên rồ”, hết lỗi lầm bi thảm này đến khủng hoảng tệ hại kia. Loài người đã có thể tránh được nếu như họ chịu học từ những thất bại trong quá khứ.

² Việc con người từ chối không chịu học từ những thất bại trong quá khứ được khảo sát trong bài bình luận này về luật pháp của Đức Chúa Trời. Giê-hô-va Đức Chúa Trời thay thế Luật pháp Môi-se bằng một luật tốt hơn, đó là luật pháp của đấng Christ. Thế nhưng, lãnh tụ của các tôn giáo tự xưng theo đấng Christ, tự cho là mình dạy và sống theo luật pháp này, đã không học được gì từ cái ngu xuẩn cùng cực của người Pha-ri-si. Vì thế, tôn giáo tự xưng theo đấng Christ đã bóp méo và lạm dụng luật pháp của đấng Christ y như đạo Do Thái đã làm đối với Luật pháp Môi-se. Làm sao lại như vậy? Trước tiên chúng ta hãy bàn về luật này là gì, áp dụng cho ai và như thế nào, và điều gì đã làm luật này khác biệt với Luật pháp Môi-se. Kế đến chúng ta sẽ xem xét bằng cách nào tôn giáo tự xưng theo đấng Christ đã lạm dụng luật này. Mong sao chúng ta học được một cái gì từ lịch sử và nhận được lợi ích từ đấy!

Giao ước mới

3. Đức Giê-hô-va đã hứa gì về một giao ước mới?

³ Ngoài Đức Chúa Trời Giê-hô-va ra, ai có thể cải tiến một Luật pháp hoàn hảo? Giao ước Luật pháp Môi-se hoàn hảo (Thi-thiên 19:7). Tuy nhiên, Đức Giê-hô-va hứa: “Nầy, những ngày đến, bấy giờ ta sẽ lập một giao-ước mới với nhà Y-sơ-ra-ên và với nhà Giu-đa. Giao-ước nầy sẽ không theo giao-ước mà ta đã kết với tổ phụ chúng nó”. Mười Điều răn—trọng tâm của Luật pháp Môi-se—được viết trên bia đá. Nhưng còn về giao ước mới, Đức Giê-hô-va nói: “Ta sẽ đặt luật-pháp ta trong bụng chúng nó và chép vào lòng” (Giê-rê-mi 31:31-34).

4. a) Dân Y-sơ-ra-ên nào liên hệ đến giao ước mới này? b) Còn ai khác ngoài Y-sơ-ra-ên thiêng liêng phải phục dưới luật pháp của đấng Christ?

⁴ Ai sẽ được đưa vào giao ước mới này? Chắc chắn không phải là “nhà Y-sơ-ra-ên” theo nghĩa đen, những người đã bác bỏ đấng Trung bảo của giao ước này (Hê-bơ-rơ 9:15). Nhưng “Y-sơ-ra-ên” mới này sẽ là “Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời”, một nước gồm những người Y-sơ-ra-ên thiêng liêng (Ga-la-ti 6:16; Rô-ma 2:28, 29). Sau này có một đám đông “vô-số người” từ mọi nước cũng tìm đến để nhập với số nhỏ những tín đồ đấng Christ được thánh linh xức dầu này để thờ phượng Đức Giê-hô-va (Khải-huyền 7:9, 10; Xa-cha-ri 8:23). Dù không dự vào giao ước mới, những người này vẫn bị luật pháp ràng buộc. (So sánh Lê-vi Ký 24:22; Dân-số Ký 15:15). Với tư cách là “một bầy” do “một người chăn”, tất cả sẽ “ở dưới luật-pháp của Đấng Christ”, như sứ đồ Phao-lô viết (Giăng 10:16; I Cô-rinh-tô 9:21). Phao-lô gọi giao ước mới này là “giao-ước tốt hơn”. Tại sao? Trước nhất là vì giao ước ấy dựa trên những lời hứa đã được ứng nghiệm thay vì trên hình bóng về những điều sắp đến (Hê-bơ-rơ 8:6; 9:11-14).

5. Mục tiêu của giao ước mới là gì, và tại sao giao ước này lại thành công?

⁵ Mục đích của giao ước này là gì? Đó là để thành lập một nước gồm có vua và thầy tế lễ để ban ơn phước cho nhân loại (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:6; I Phi-e-rơ 2:9; Khải-huyền 5:10). Luật pháp Môi-se chưa bao giờ tạo ra nước này theo đúng nghĩa của nó, vì dân Y-sơ-ra-ên nói chung đã phản nghịch và đánh mất cơ hội đó. (So sánh Rô-ma 11:17-21). Tuy nhiên giao ước mới chắc chắn thành công, vì nó liên kết với một loại luật pháp hoàn toàn khác hẳn. Khác theo cách nào?

Luật pháp thuộc về tự do

6, 7. Luật pháp của đấng Christ ban cho nhiều tự do hơn Luật pháp Môi-se bằng cách nào?

⁶ Luật pháp của đấng Christ nhiều lần được liên kết với tự do (Giăng 8:31, 32). Luật pháp này được gọi là “luật pháp của người tự do” và “luật-pháp trọn-vẹn, là luật-pháp về sự tự-do” (Gia-cơ 1:25; 2:12, NW). Dĩ nhiên, mọi tự do của con người đều là tương đối. Tuy nhiên, so với luật trước, Luật Môi-se, thì luật pháp của đấng Christ ban cho tự do hơn rất nhiều. Bằng cách nào?

⁷ Trước nhất, không ai sanh ra dưới luật của đấng Christ. Những yếu tố như chủng tộc và nơi sanh đều không liên quan đến luật đó. Tín đồ thật của đấng Christ tự tâm quyết định chấp nhận cái ách tuân theo luật pháp này. Họ thấy quả là một ách dễ chịu và một gánh nhẹ nhàng (Ma-thi-ơ 11:28-30). Cũng nên nhớ là Luật pháp Môi-se có mục đích dạy cho loài người biết rằng họ tội lỗi và cần một sự hy sinh làm giá chuộc để chuộc họ lại (Ga-la-ti 3:19). Luật pháp của đấng Christ dạy rằng đấng Mê-si đã đến, đã trả giá chuộc bằng sự sống mình và mở đường cho chúng ta được tự do khỏi tội lỗi và sự chết! (Rô-ma 5:20, 21). Chúng ta phải “thực hành đức tin” nơi sự hy sinh đó thì mới được lợi ích (Giăng 3:16, NW).

8. Luật pháp đấng Christ gồm có gì, nhưng tại sao sống theo luật pháp ấy không cần phải thuộc lòng hàng trăm điều luật?

⁸ “Thực hành đức tin” bao hàm việc sống theo luật pháp của đấng Christ, tức là tuân theo tất cả những điều răn của ngài. Điều này có đòi hỏi chúng ta phải ghi nhớ hàng trăm điều luật và chỉ thị không? Không. Trong khi người trung bảo của giao ước cũ là Môi-se viết Luật pháp Môi-se, thì Giê-su tức là đấng Trung bảo của giao ước mới đã không hề viết ra một luật lệ nào. Thay vì thế, ngài thực hành luật pháp này. Qua cuộc sống hoàn hảo, ngài để lại một khuôn mẫu cho mọi người noi theo (I Phi-e-rơ 2:21). Có thể vì thế mà sự thờ phượng của tín đồ đấng Christ thời ban đầu được gọi là “Đường lối” (Công-vụ các Sứ-đồ 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22, NW). Đối với họ, luật pháp của đấng Christ được thể hiện qua cuộc sống của ngài. Bắt chước Giê-su tức là tuân theo luật pháp này. Tình yêu thương sâu đậm của họ đối với ngài có nghĩa là luật pháp ấy đã thật sự được khắc ghi trong lòng họ, như đã được tiên tri (Giê-rê-mi 31:33; I Phi-e-rơ 4:8). Và hễ ai vì lòng yêu thương mà vâng lời thì sẽ không bao giờ cảm thấy bị áp bức, đó là một lý do khác tại sao luật pháp của đấng Christ có thể được gọi là “luật-pháp tự-do [của người tự do, NW]”.

9. Trọng tâm luật pháp của đấng Christ là gì, và theo cách nào luật pháp này liên hệ đến một điều răn mới?

⁹ Trong khi Luật pháp Môi-se nêu ra tầm quan trọng của tình yêu thương thì đức tính này lại là trọng tâm của luật pháp của đấng Christ. Vì thế luật pháp của đấng Christ gồm có một điều răn mới, tức là tín đồ đấng Christ phải có tình yêu thương hy sinh cho nhau. Họ phải yêu thương như Giê-su; ngài đã sẵn sàng phó sự sống mình vì bạn hữu (Giăng 13:34, 35; 15:13). Vì thế chúng ta có thể nói rằng so với Luật pháp Môi-se, luật pháp của đấng Christ phản ảnh sự cai trị thần quyền một cách cao quý hơn. Như tạp chí này đã từng cho biết: “Thần quyền là sự cai trị bởi Đức Chúa Trời; Đức Chúa Trời là sự yêu thương; do đó, thần quyền tức là sự cai trị trong yêu thương”.

Giê-su và những người Pha-ri-si

10. Sự dạy dỗ của Giê-su khác biệt với sự dạy dỗ của những người Pha-ri-si như thế nào?

¹⁰ Vậy thì không có gì ngạc nhiên khi Giê-su gặp khó khăn với những lãnh tụ tôn giáo Do Thái vào thời ngài. Các thầy thông giáo và người Pha-ri-si không hề có ý niệm gì về một “luật-pháp trọn-vẹn, là luật-pháp về sự tự-do”. Họ cố thống trị người dân qua những luật lệ do loài người đặt ra. Sự dạy dỗ của họ trở nên tiêu cực, mang tính chất áp bức và lên án. Trái ngược hẳn với điều này, sự dạy dỗ của Giê-su có tính cách xây dựng và tích cực! Ngài rất là thực tế và chú tâm đến nhu cầu và mối quan tâm thật sự của người ta. Ngài dùng những sinh hoạt hàng ngày để minh họa và lấy thẩm quyền từ Lời Đức Chúa Trời để dạy một cách đơn giản và thành thật. Vì thế, “dân chúng kinh ngạc về giáo huấn của Ngài” (Ma-thi-ơ 7:28, Nguyễn thế Thuấn). Đúng, các điều dạy dỗ của Giê-su động lòng họ!

11. Giê-su chứng tỏ rằng Luật pháp Môi-se nên được áp dụng với sự phải lẽ và lòng thương xót như thế nào?

¹¹ Thay vì thêm điều lệ vào Luật pháp Môi-se, Giê-su cho dân Do Thái thấy đáng lý bấy lâu nay họ phải thực hành Luật pháp này như thế nào—với sự phải lẽ và lòng thương xót. Chúng ta còn nhớ, chẳng hạn vào một dịp nọ khi một phụ nữ bị lưu huyết đến cùng ngài. Theo Luật pháp Môi-se, bất cứ những gì bà đụng vào đều bị xem là ô uế, vì thế đúng ra bà không được phép xen lẩn vào giữa đám đông! (Lê-vi Ký 15:25-27). Nhưng bà đã quá tuyệt vọng muốn được chữa lành nên đã lẩn vào giữa đám đông và sờ vào vạt áo Giê-su. Tức thì sự lưu huyết ngưng lại. Ngài có khiển trách bà vì bà đã vi phạm Luật pháp không? Không; thay vì thế, ngài thông hiểu hoàn cảnh tuyệt vọng của bà và ngài làm sáng tỏ giới luật quan trọng nhất của Luật pháp, tức là sự yêu thương. Ngài nói với bà một cách đầy thông cảm: “Hỡi con gái ta, đức-tin con đã cứu con; hãy đi cho bình-an và được lành bịnh” (Mác 5:25-34).

Luật pháp đấng Christ có dễ dãi không?

12. a) Tại sao chúng ta không nên kết luận rằng đấng Christ dễ dãi? b) Điều gì cho thấy càng có nhiều điều luật thì lại càng có nhiều kẽ hở trong luật pháp?

¹² Vậy thì chúng ta có nên kết luận rằng vì luật pháp của đấng Christ là “tự-do”, nên quá dễ dãi, trong khi đó những người Pha-ri-si, với vô số những tập quán truyền khẩu, ít ra cũng ràng buộc được hạnh kiểm của người ta trong một giới hạn chặt chẽ nào đó? Không. Hệ thống pháp lý ngày nay là bằng chứng cho thấy rằng thường thì càng có nhiều điều luật thì người ta lại càng tìm ra được nhiều kẽ hở trong luật pháp.a Vào thời của Giê-su, vô số điều luật rườm rà do người Pha-ri-si đặt ra khiến nhiều người đi tìm kẽ hở, chỉ làm chiếu lệ mà thiếu sự yêu thương, và tạo một bề ngoài cho mình là công bình và che đậy sự bại hoại ở bên trong (Ma-thi-ơ 23:23, 24).

13. Tại sao luật pháp của đấng Christ đưa đến một tiêu chuẩn cao về hạnh kiểm hơn là bất cứ một bộ luật thành văn nào?

¹³ Ngược lại, luật pháp của đấng Christ không khuyến khích những thái độ như thế. Thật ra, tuân theo luật dựa trên sự yêu thương Đức Giê-hô-va và qua cách bắt chước sự yêu thương đầy hy sinh của đấng Christ đối với người khác đem lại một tiêu chuẩn về hạnh kiểm cao hơn là khi theo một bộ luật đầy điều lệ. Sự yêu thương không đi tìm kẽ hở; nó khiến chúng ta không làm điều gì có hại mà một bộ luật có thể không rõ ràng cấm đoán. (Xem Ma-thi-ơ 5:27, 28). Vì thế, luật của đấng Christ sẽ động lòng chúng ta để làm điều tốt cho người khác—rộng lượng, hiếu khách và yêu thương—theo những cách mà không một điều luật khắt khe nào có thể bắt chúng ta làm được (Công-vụ các Sứ-đồ 20:35; II Cô-rinh-tô 9:7; Hê-bơ-rơ 13:16).

14. Sống theo luật pháp của đấng Christ đã có ảnh hưởng gì đến hội thánh vào thế kỷ thứ nhất?

¹⁴ Các môn đồ sống theo luật đấng Christ đến chừng nào, thì hội thánh thời ban đầu được vui hưởng một bầu không khí đầm ấm, yêu thương đến chừng ấy. Họ tương đối tránh được thái độ cứng rắn, hay chỉ trích và giả hình thường thấy trong các nhà hội vào thời bấy giờ. Những môn đồ thuộc các hội thánh mới hẳn đã nhận thấy được rằng họ đang sống theo “luật pháp của người tự do”!

15. Sa-tan đã cố gắng thế nào vào lúc ban đầu để làm bại hoại hội thánh đấng Christ?

¹⁵ Tuy nhiên, Sa-tan nóng lòng dùng những người bên trong để làm bại hoại hội thánh đấng Christ, giống như hắn đã từng làm như vậy cho dân Y-sơ-ra-ên. Sứ đồ Phao-lô cảnh cáo là sẽ có những người như muông sói nói “lời bội-nghịch” và đàn áp bầy chiên của Đức Chúa Trời (Công-vụ các Sứ-đồ 20:29, 30, Ghi-đê-ôn). Ông phải tranh đấu với những người theo đạo Do Thái thường tìm cách đổi sự tự do tương đối của luật pháp của đấng Christ để nhận lấy ách nô lệ của Luật pháp Môi-se, trong khi luật pháp này đã được nên trọn trong đấng Christ (Ma-thi-ơ 5:17; Công-vụ các Sứ-đồ 15:1; Rô-ma 10:4). Sau khi sứ đồ chót đã qua đời, không còn ai ngăn cản sự bội đạo như thế nữa. Vì thế sự bại hoại lan tràn (II Tê-sa-lô-ni-ca 2:6, 7).

Tôn giáo tự xưng theo đấng Christ làm ô uế luật của đấng Christ

16, 17. a) Sự bại hoại được thể hiện dưới những hình thức nào trong giới tôn giáo tự xưng theo đấng Christ? b) Bằng cách nào những luật lệ của Giáo hội Công giáo cổ động cho quan điểm méo mó về tình dục?

¹⁶ Giống như trường hợp đạo Do Thái, sự bại hoại thể hiện dưới nhiều dạng trong tôn giáo tự xưng theo đấng Christ. Tôn giáo này cũng rơi vào cạm bẫy của những giáo lý sai lầm và luân lý luông tuồng. Và những cố gắng của tôn giáo này nhằm che chở cho bầy chiên của mình không bị ảnh hưởng từ bên ngoài thường lại gây ra tác hại làm hao mòn bất cứ vết tích nào còn lại của sự thờ phượng thanh sạch. Những luật pháp cứng rắn và không phù hợp với Kinh-thánh đã sinh sôi nẩy nở.

¹⁷ Giáo hội Công giáo đứng đầu trong việc soạn ra bộ luật giáo hội với vô số giáo điều. Những luật này đặc biệt bóp méo những vấn đề liên quan đến tình dục. Theo sách Sexuality and Catholicism (Tình dục và Giáo hội Công giáo), giáo hội hấp thụ triết lý Khắc kỷ Hy Lạp (Stoicism), dạy phải hồ nghi mọi hình thức vui chơi. Giáo hội giảng dạy rằng mọi vui thú về tình dục, kể cả thú vui bình thường giữa vợ chồng, đều là tội lỗi. (Tương phản Châm-ngôn 5:18, 19). Tình dục được xem là để sanh sản, không hơn không kém. Vì thế luật giáo hội lên án mọi hình thức ngừa thai, coi đây là một trọng tội, đôi khi một người cần đến nhiều năm để hối cải. Thêm nữa, giới tu sĩ bị cấm đoán không được cưới vợ, một sắc lệnh đưa đến nạn tình dục bất chính ngày một gia tăng, kể cả việc sách nhiễu trẻ em (I Ti-mô-thê 4:1-3).

18. Sự nẩy sinh ra nhiều điều luật trong giáo hội có hậu quả gì?

¹⁸ Vì luật pháp của giáo hội gia tăng nên các điều luật đã được sắp xếp thành những cuốn sách. Những sách này đã làm lu mờ và thay thế Kinh-thánh. (So sánh Ma-thi-ơ 15:3, 9). Giống như đạo Do Thái, đạo Công giáo không tin vào những sách thế tục và coi phần nhiều những sách này như là một mối đe dọa. Quan niệm này đã mau chóng đi quá trớn, vượt xa hẳn những gì Kinh-thánh dặn dò về vấn đề này (Truyền-đạo 12:12; Cô-lô-se 2:8). Jerome là một ngòi bút của giáo hội Công giáo vào thế kỷ thứ tư công nguyên đã kêu lớn tiếng: “Lạy Chúa, nếu con tích lũy những sách thuộc thế gian hay đọc chúng, đó là con khước từ Chúa”. Về sau, giáo hội giành lấy cả công việc kiểm duyệt các sách—ngay cả sách có chủ đề thế tục. Vì thế vào thế kỷ 17, sách của nhà thiên văn Galileo đã bị kiểm duyệt vì ông viết rằng quả đất xoay quanh mặt trời. Việc giáo hội nhất quyết đòi phải có thẩm quyền tối hậu về tất cả mọi điều—ngay cả về thiên văn—cuối cùng đã làm hao mòn đi sự tin tưởng vào Kinh-thánh.

19. Bằng cách nào các tu viện đã cổ động một quyền hạn độc đoán cứng rắn?

¹⁹ Việc soạn ra các bộ luật của giáo hội đua nở trong các tu viện, nơi đây các thầy tu tách khỏi thế gian để sống một đời khổ hạnh. Phần đông các tu viện Công giáo tuân theo “Luật lệ của Thánh Bê-nê-đích”. Cha trưởng tu viện (“abbot”, một từ bắt nguồn từ chữ A-ram để chỉ người “cha”) cai quản với quyền uy tuyệt đối. (So sánh Ma-thi-ơ 23:9). Nếu một thầy dòng nhận được một món quà của cha mẹ mình thì tu viện trưởng sẽ quyết định là đương sự hay là người khác nhận món quà đó. Ngoài việc lên án những tư cách thô tục, nội quy còn cấm đoán không cho nói chuyện gẫu và đùa cợt, ghi rằng: “Không một tín hữu nào được nói những điều như thế”.

20. Điều gì chứng tỏ rằng đạo Tin lành cũng khuyến khích học thuyết độc đoán đi ngược lại với Kinh-thánh?

²⁰ Đạo Tin lành tìm cách cải tổ những thái quá không phù hợp với Kinh-thánh của đạo Công giáo, nhưng chẳng bao lâu họ cũng thông thạo không kém trong việc soạn ra những luật lệ độc đoán không căn cứ trên luật pháp của đấng Christ. Chẳng hạn như John Calvin, người đứng đầu trong việc cải cách, được gán cho danh hiệu “người viết luật cho Giáo hội phục hưng”. Ông cai quản giáo hội Tin Lành tại Geneva với vô số luật lệ nghiêm khắc. Những luật lệ này được giao cho các “Trưởng lão” thi hành. Như Calvin ghi lại họ có “chức... trông nom cuộc sống của từng người”. (Tương phản II Cô-rinh-tô 1:24). Giáo hội kiểm soát các quán trọ và quy định người ta được phép nói về những đề tài nào. Có những hình phạt gắt gao cho những tội phạm như hát những bài hát thiếu nghiêm trang hay khiêu vũ.b

Rút tỉa những lỗi lầm của tôn giáo tự xưng theo đấng Christ

21. Khuynh hướng “vượt qua lời đã chép” của tôn giáo tự xưng theo đấng Christ đã đem đến hậu quả chung nào?

²¹ Phải chăng phần đông những luật lệ này đã có tác dụng che chở tôn giáo tự xưng theo đấng Christ không bị bại hoại? Hoàn toàn trái hẳn! Ngày nay tôn giáo tự xưng theo đấng Christ đã tách ra thành hàng trăm giáo phái, từ loại cực kỳ khắt khe cho đến cho đến loại phóng khoáng đến độ thô lỗ. Tất cả các đạo này, bằng cách này hay cách khác, đã “vượt qua lời đã chép”, dùng lối suy nghĩ của loài người để cai trị bầy chiên và làm cản trở luật pháp của Đức Chúa Trời (I Cô-rinh-tô 4:6).

22. Tại sao việc tôn giáo tự xưng theo đấng Christ phản bội không có nghĩa là luật pháp của đấng Christ không còn nữa?

²² Tuy nhiên, lịch sử về luật pháp của đấng Christ không là một chuyện bi thảm. Giê-hô-va Đức Chúa Trời sẽ không bao giờ để cho loài người hèn mọn xóa bỏ luật pháp của ngài. Luật pháp của đấng Christ vẫn còn có ảnh hưởng mạnh mẽ giữa các tín đồ đấng Christ, và những người này có một vinh dự lớn là sống theo luật pháp ấy. Nhưng, sau khi xem xét đạo Do Thái và các tôn giáo tự xưng theo đấng Christ đã biến đổi luật pháp của Đức Chúa Trời như thế nào, chúng ta cũng nên tự hỏi: ‘Trong khi tránh rơi vào cạm bẫy làm ô uế Lời Đức Chúa Trời bằng lối suy luận và các điều lệ của con người vì chúng làm sai lệch đi ý nghĩa của luật pháp của Đức Chúa Trời, chúng ta có thể sống theo luật pháp của đấng Christ như thế nào? Ngày nay luật pháp của đấng Christ cho chúng ta một quan điểm thăng bằng nào?’ Bài kế tiếp sẽ bàn luận về những câu hỏi này.

[Chú thích]

Bạn sẽ trả lời thế nào?

◻ Trọng tâm luật pháp của đấng Christ là gì?

◻ Cách dạy của Giê-su khác với cách dạy của những người Pha-ri-si như thế nào?

◻ Bằng cách nào Sa-tan đã dùng khuynh hướng thích làm ra điều luật cứng rắn để làm bại hoại các tôn giáo tự xưng theo đấng Christ?

◻ Sống theo luật pháp của đấng Christ dẫn đến những kết quả khả quan nào?

[Hình nơi trang 16]

Giê-su áp dụng Luật pháp Môi-se một cách phải lẽ và với lòng thương xót