“Chớ chọc cho con-cái mình giận-dữ”

“HỠI các người làm cha, chớ chọc cho con-cái mình giận-dữ”. Sứ đồ Phao-lô nói như thế (Ê-phê-sô 6:4). Tại những nước Tây phương, dưới những căng thẳng và áp lực của xã hội kỹ nghệ hóa, đối xử tử tế với con cái không phải luôn luôn là chuyện dễ đối với cha mẹ. Tại những xứ đang mở mang, nuôi cho con lớn lên cũng khó khăn chẳng kém. Đành rằng nhịp độ của đời sống tại những nước đó ít nhộn nhịp hơn tại những nước Tây phương, nhưng các tục lệ và truyền thống lâu đời có thể khiến cha mẹ đối xử với con cái theo cách gần như chắc chắn sẽ làm cho chúng chán nản và bực tức.

Tại một vài nước đang mở mang, con trẻ bị xếp vào hạng chót trong qui chế tôn ti trật tự, chúng không được nể nang gì cả. Một số nền văn hóa dạy con theo lối hăm dọa và ra lệnh, la hét và mắng nhiếc. Ít khi người ta nghe người lớn nói lời tử tế với một đứa trẻ, phương chi đề cập đến phép lịch sự gồm có những lời như “làm ơn (xin vui lòng)” và “cám ơn”. Những người cha cảm thấy họ phải làm vững chắc uy quyền mình với bàn tay cứng rắn; ngoài việc nói nặng lời, họ còn giáng thêm những đòn đau để ra oai.

Tại một số nước ở Phi châu, người ta thậm chí còn xem việc trẻ con tự ý chào hỏi người lớn trước là điều hỗn hào. Lắm khi người ta thấy trẻ con đội những gánh nặng trên đầu, kiên nhẫn đứng chờ để được phép chào hỏi một nhóm người lớn. Người lớn thì ung dung nói chuyện vớ vẩn, không màng đến các đứa trẻ đang đứng đợi cho đến khi họ chịu cho phép chúng chào hỏi. Chỉ khi nào đã chào hỏi xong xuôi, trẻ con mới được phép đi qua.

Sự nghèo khó cũng là một yếu tố khác có thể khiến cho trẻ con phải chịu thiệt thòi. Người ta bóc lột trẻ con, bắt chúng làm việc hao tổn sức khỏe và mất cơ hội đi học. Trong nhà thì trẻ con có lẽ phải làm những công việc nặng nhọc quá sức của chúng. Khi các gia đình ở thôn quê gởi con cái họ đi ở trọ nhà họ hàng tại các thành phố lớn để ăn học, họ hàng thường đối xử chúng chẳng khác nào đầy tớ. Chắc chắn tất cả các lối cư xử tàn tệ này làm cho con cái bực tức!

‘Chọc cho chúng giận-dữ’ có nghĩa gì

Một số cha mẹ đã để bị lôi cuốn bởi phong tục nuôi nấng con cái mà không màng gì đến hậu quả. Dầu sao, Lời Đức Chúa Trời khuyên nhủ cha mẹ chớ chọc cho con cái họ giận dữ là chính đáng. Nơi Rô-ma 10:19, cũng động từ này được dịch là “chọc giận”.

Bản Today’s English Version dịch: “Đừng đối đãi con cái theo cách làm cho chúng nổi giận”. Bản The Jerusalem Bible cũng nói tương tợ: “Đừng bao giờ làm cho các con mình phẫn uất”. Do đó Kinh-thánh không nói về những sự bực tức nhỏ nhặt mà một người cha mẹ vì bất toàn có thể gây ra cho con mình, và Kinh-thánh cũng không kết án việc áp dụng sự sửa trị một cách công bình. Theo sách Lange’s Commentary of the Holy Scriptures, câu Kinh-thánh này nói đến “sự sửa-phạt trẻ con một cách hấp tấp, hung bạo, tùy hứng, để rồi...chúng bực tức và đâm ra đối nghịch, khinh thường và cay đắng”.

Nhà mô phạm J. S. Farrant nhận xét: “Sự thật là trẻ con cũng là người. Chúng không phải là cây cối vô tri mà chỉ việc phản ứng với môi trường một cách thụ động. Chúng phản ứng mạnh”. Thường thì phản ứng trước sự đối đãi bất công dẫn đến tai hại về phương diện thiêng liêng và tình cảm. Truyền-đạo 7:7 nói: “Vì bức bách, khôn cũng hóa dại” (Giảng viên 7 7, Bản dịch linh mục Nguyễn thế Thuấn).

Nuôi nấng con cái theo sự sửa phạt của Đức Chúa Trời

Các cha mẹ nào mong muốn con cái mình bước đi trong lẽ thật thì chớ để cho các qui luật và truyền thống văn hóa làm tiêu chuẩn duy nhất ấn định cách họ phải nuôi nấng con cái. (So sánh III Giăng 4). Sau khi cảnh cáo cha mẹ là chớ làm cho con cái giận dữ, Phao-lô nói thêm: “Hãy dùng sự sửa-phạt khuyên-bảo của Chúa mà nuôi-nấng chúng nó” (Ê-phê-sô 6:4). Vậy thì phải coi trọng các tiêu chuẩn của Đức Giê-hô-va hơn cả các phong tục và quan điểm địa phương.

Dù tại vài nước người ta thường đối xử tệ bạc với trẻ con, xem chúng là thấp kém và giống như nô lệ, Kinh-thánh tuyên bố nơi Thi-thiên 127:3: “Kìa, con-cái là cơ-nghiệp bởi Đức Giê-hô-va mà ra; bông-trái của tử-cung là phần-thưởng”. Một cha mẹ có thể nào giữ liên lạc tốt với Đức Chúa Trời không, nếu đối xử tàn tệ với con cái? Khó có thể được. Người ta cũng không thể chấp nhận quan điểm cho rằng con cái sanh ra chỉ là để làm những gì mà cha mẹ chúng cần. Nơi II Cô-rinh-tô 12:14, Kinh-thánh nhắc nhở chúng ta: “Chẳng phải con-cái nên chứa của quí cho cha mẹ, nhưng thà cha mẹ chứa cho con-cái thì hơn”.

Đây không có nghĩa là con cái được miễn phụ một tay làm việc nhà. Tuy nhiên, phải chăng người ta nên coi trọng điều lợi ích tốt nhất của con trẻ? Thí dụ, khi người ta hỏi Yaa, một em gái tín đồ đấng Christ tại Phi châu, em thích cha mẹ làm cho em điều gì nhất, em đáp: “Em ước ao được bớt làm công chuyện nhà vào những ngày em sắp xếp để đi rao giảng”. Như vậy, nếu một con trẻ cảm thấy khó lòng đi học đúng giờ hoặc đi nhóm họp vì phải làm nhiều công chuyện trong nhà, tốt nhất là nên điều chỉnh tình thế, phải không?

Đành rằng trẻ em có thể khó dạy bảo, nhưng làm sao các cha mẹ có thể dạy bảo chúng mà không cần phải mắng nhiếc hoặc làm chúng bực tức? Châm-ngôn 19:11 nói: “Sự khôn-ngoan của người khiến cho người chậm nóng-giận”. Đúng, trước hết bạn có thể cố gắng tìm hiểu con của bạn như là một cá nhân. Mỗi đứa con là một con người đặc biệt, có sở thích riêng, khả năng riêng và nhu cầu riêng. Đó là gì? Bạn có dành thì giờ để tìm hiểu con của bạn và tìm ra lời giải đáp cho câu hỏi này không? Cùng nhau làm việc và thờ phượng Đức Chúa Trời, giải trí chung trong gia đình—những điều này tạo ra cơ hội để cha mẹ gần gũi với con cái họ nhiều hơn.

Nơi II Ti-mô-thê 2:22, Phao-lô đưa ra một nhận xét khác đáng lưu ý khi nói với Ti-mô-thê: “Hãy tránh khỏi tình-dục trai-trẻ”. Đúng, Phao-lô hiểu rằng tuổi trẻ có thể là một giai đoạn sôi nổi. Một thời kỳ có nhiều thay đổi về thể chất và tình cảm. Trong thời kỳ này những người trẻ chú ý nhiều hơn đến người khác phái; chúng cần có sự hướng dẫn thành thục và đầy yêu thương để tránh rơi vào cạm bẫy nguy hại. Nhưng ta không cần phải đối xử với chúng làm như là chúng vô luân. Con gái của một tín đồ đấng Christ lấy làm bực tức mà than phiền: “Nếu tôi không có phạm tội tà dâm mà cha tôi lại buộc tội oan cho tôi, có lẽ tôi cũng nên phạm tội cho rồi”. Thay vì gán cho con bạn những động lực xấu, hãy tỏ sự tin cậy nơi chúng. (So sánh II Tê-sa-lô-ni-ca 3:4). Thay vì ưa chỉ trích, hãy tỏ ra thông cảm và suy xét trong tinh thần yêu thương và trước sau như một.

Tuy nhiên người ta có thể tránh được nhiều vấn đề khó khăn nếu như cha mẹ thảo luận trước về những mối nguy hiểm về mặt luân lý mà con trẻ phải đối phó. Hãy nhớ, Đức Chúa Trời bảo cha mẹ phải huấn luyện và dạy dỗ con cái họ học Lời của Ngài (Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:6, 7). Làm điều này có thể đòi hỏi nhiều thì giờ và cố gắng. Tiếc thay, một số cha mẹ không chu toàn nhiệm vụ dạy dỗ của họ vì thiếu kiên nhẫn. Tại nhiều nước đang mở mang, nạn mù chữ là một vấn đề khó khăn trầm trọng ngăn cản các cha mẹ khác làm như thế.

Trong vài trường hợp, người ta có thể nhờ một tín đồ đấng Christ thành thục đứng ra giúp đỡ. Có lẽ chỉ cần đưa ra vài lời đề nghị cho người cha mẹ ít kinh nghiệm hơn (Châm-ngôn 27:17). Hoặc là chỉ cần giúp đỡ trong việc điều khiển cuộc học hỏi Kinh-thánh gia đình. Nhưng cha mẹ vẫn có trách nhiệm phải dạy con về Lời Đức Chúa Trời (I Ti-mô-thê 5:8). Cha mẹ có thể cố gắng đi rao giảng chung với con cái và thảo luận về những điều thiêng liêng vào các bữa ăn hoặc trong những dịp tiện khác.

Một người trẻ gần đến tuổi trưởng thành có thể tự nhiên muốn được độc lập nhiều hơn. Người ta thường tưởng lầm đó là dấu hiệu của sự bất phục tùng hoặc hỗn xược. Người trẻ sẽ bực tức biết bao nếu cha mẹ phản ứng lại bằng cách coi nó như trẻ con và không chịu cho nó nhiều tự do hơn để hành động! Một điều khác cũng gây bực tức là nếu cha mẹ định đoạt mọi khía cạnh trong đời sống của người trẻ—giáo dục, nghề nghiệp, hôn nhân—mà không chịu bàn luận với nó một cách bình tĩnh và nể nang (Châm-ngôn 15:22). Sứ đồ Phao-lô khuyên nhủ anh chị em tín đồ “về sự khôn-sáng, hãy nên như kẻ thành-nhơn” (I Cô-rinh-tô 14:20). Lẽ nào cha mẹ lại không muốn các con họ lớn lên—về phương diện tình cảm và thiêng liêng—hay sao? Thế nhưng, khả năng “phân-biệt” của một người trẻ chỉ có thể phát triển nhờ “hay dụng tâm-tư luyện-tập” (Hê-bơ-rơ 5:14). Muốn cho người trẻ dùng đến các khả năng này, người ta cần phải để cho chúng có một ít tự do lựa chọn.

Nuôi nấng con cái trong thời buổi khó khăn này không phải là dễ. Nhưng các cha mẹ nào làm theo Lời Đức Chúa Trời thì không chọc giận hay làm bực tức con cái họ, “e chúng nó ngã lòng chăng” (Cô-lô-se 3:21). Ngược lại, cha mẹ phải cố gắng đối xử nồng hậu, đầy thông cảm và tôn trọng đối với chúng. Cha mẹ hướng dẫn con cái, chứ không ép bức chúng; giáo dục chúng, chứ không thả lỏng; khuyến khích chúng yêu thương, chứ không làm cho chúng giận dữ hay chán nản.