Ti-mô-thê—“Con thân yêu trong đức tin”

TI-MÔ-THÊ còn tương đối trẻ khi được sứ đồ Phao-lô của đạo Đấng Christ chọn làm bạn đồng hành. Điều này đã khiến Ti-mô-thê trở thành bạn cùng cộng tác với Phao-lô liên tục trong khoảng 15 năm. Mối quan hệ giữa hai người phát triển đến mức Phao-lô đã gọi Ti-mô-thê là “con yêu-dấu của tôi, cùng là trung-thành trong Chúa” và “con thân yêu trong đức tin”.—1 Cô-rinh-tô 4:17; 1 Ti-mô-thê 1:2, Bản Diễn Ý.

Nhân cách nào của Ti-mô-thê đã khiến Phao-lô vô cùng quí mến ông? Bằng cách nào Ti-mô-thê đã trở thành một người trợ tá quí giá như thế? Và chúng ta rút được bài học hữu ích nào qua sự tường thuật được soi dẫn về những hoạt động của Ti-mô-thê?

Được Phao-lô chọn

Phao-lô đã gặp môn đồ trẻ tuổi Ti-mô-thê khi viếng thăm thành Lít-trơ (xứ Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) trong chuyến đi truyền giáo thứ nhì của ông vào khoảng năm 50 CN. Rất có thể ngay trong tuổi đôi mươi, Ti-mô-thê đã thường được các tín đồ Đấng Christ thành Lít-trơ và Y-cô-ni khen ngợi. (Công-vụ các Sứ-đồ 16:1-3) Ông sống xứng đáng với tên gọi của mình, “Người làm vinh hiển Đức Chúa Trời”. Từ thuở thơ ấu, Ti-mô-thê đã được bà ngoại là Lô-ít và mẹ là Ơ-nít dạy dỗ Kinh Thánh. (2 Ti-mô-thê 1:5; 3:14, 15) Có lẽ họ đã theo đạo Đấng Christ trước đó vài năm, khi Phao-lô đến viếng thăm thành này lần đầu tiên. Giờ đây, qua hoạt động của thánh linh, lời tiên tri đã cho thấy trước tương lai của Ti-mô-thê. (1 Ti-mô-thê 1:18) Phù hợp với sự hướng dẫn này, Phao-lô và những trưởng lão trong hội thánh đặt tay trên người trẻ này, như vậy biệt riêng ông ra cho một thánh chức đặc biệt, và sứ đồ đã chọn ông cùng làm giáo sĩ.—1 Ti-mô-thê 4:14; 2 Ti-mô-thê 1:6.

Vì cha của Ti-mô-thê là người Hy Lạp không tin đạo, nên Ti-mô-thê đã không chịu phép cắt bì. Dĩ nhiên, đấy không phải là một đòi hỏi của đạo Đấng Christ. Dẫu vậy, để khỏi làm cớ vấp phạm cho những người Do thái mà họ có thể đến viếng thăm, Ti-mô-thê đã chấp nhận phương pháp đau đớn này.—Công-vụ các Sứ-đồ 16:3.

Trước đó, Ti-mô-thê có được xem là người Do thái không? Một số các học giả biện luận rằng, theo các nhà lãnh đạo ra-bi có thẩm quyền, “tình trạng pháp lý của đứa con trong cuộc hôn nhân giữa hai người khác chủng tộc tùy thuộc vào người mẹ, chứ không phải nơi người cha”. Có nghĩa là, “người mẹ Do thái sẽ sanh ra con Do thái”. Tuy nhiên, nhà văn Shaye Cohen nghi ngờ không biết “luật pháp của các ra-bi về pháp nhân đã xuất hiện rồi trong thế kỷ thứ nhất CN” hay chưa, và những người Do thái vùng Tiểu Á có tuân thủ luật này hay không. Sau khi xem xét dữ kiện lịch sử, ông kết luận rằng khi người ngoại kết hôn với một phụ nữ Y-sơ-ra-ên, “con cái của những cặp vợ chồng này chỉ được xem là người Y-sơ-ra-ên khi gia đình sống trong vòng những người Y-sơ-ra-ên. Dòng dõi được mang họ mẹ khi sinh sống tại đất mẹ. Khi người phụ nữ Y-sơ-ra-ên xuất ngoại theo người chồng ngoại, con cái được xem là người ngoại”. Dù sao chăng nữa, chắc hẳn dòng dõi pha trộn của Ti-mô-thê đã là một lợi thế cho ông trong công việc rao giảng. Chắc hẳn ông đã không gặp rắc rối khi tiếp xúc với người Do thái hoặc người ngoại, điều này còn có thể giúp ông vượt qua mối bất hòa giữa đôi bên.

Cuộc viếng thăm của Phao-lô tại thành Lít-trơ đã đánh dấu một khúc quanh trong đời Ti-mô-thê. Sẵn lòng tuân theo sự hướng dẫn của thánh linh, và đồng thời khiêm nhường hợp tác với các trưởng lão tín đồ Đấng Christ, điều này đã đem lại nhiều ân phước lớn lao, cũng như nhiều đặc ân trong thánh chức cho chàng thanh niên trẻ này. Dẫu cho Ti-mô-thê lúc ấy ý thức được hay không, dưới sự dẫn dắt của Phao-lô, sau này ông đã được dùng trong các trách vụ thần quyền quan trọng, đưa ông rời xa nhà, chẳng hạn như đến Rô-ma, thủ đô của đế quốc.

Ti-mô-thê đẩy mạnh quyền lợi Nước Trời

Chúng ta chỉ có được một phần sự tường thuật về các hoạt động của Ti-mô-thê, tuy nhiên ông đã đi khắp nơi để đẩy mạnh quyền lợi Nước Trời. Cuộc hành trình đầu tiên của Ti-mô-thê với Phao-lô và Si-la vào năm 50 CN đã đưa ông đi xuyên qua vùng Tiểu Á và vào đến tận Âu Châu. Tại đây, ông đã tham gia công việc rao giảng tại thành Phi-líp, Tê-sa-lô-ni-ca, và Bê-rê. Sau những chống đối khiến Phao-lô phải chuyển đến A-thên, Ti-mô-thê và Si-la ở lại Bê-rê để chăm sóc nhóm môn đồ vừa được thành lập tại đó. (Công-vụ các Sứ-đồ 16:6–17:14) Sau đó, Phao-lô gửi Ti-mô-thê tới Tê-sa-lô-ni-ca để củng cố hội thánh mới tại thành này. Khi đến gặp Phao-lô tại thành Cô-rinh-tô, Ti-mô-thê đã mang đến cho ông nhiều tin tốt lành về sự tiến triển của hội thánh.—Công-vụ các Sứ-đồ 18:5; 1 Tê-sa-lô-ni-ca 3:1-7.

Kinh Thánh không cho biết Ti-mô-thê lưu lại thành Cô-rinh-tô bao lâu. (2 Cô-rinh-tô 1:19) Tuy nhiên, có lẽ vào khoảng năm 55 CN, Phao-lô đã nghĩ đến việc gửi Ti-mô-thê đến đấy một lần nữa vì ông đã nhận được nhiều tin không hay về tình trạng của người Cô-rinh-tô. (1 Cô-rinh-tô 4:17; 16:10) Kế đó, Ti-mô-thê được gửi từ Ê-phê-sô đến Ma-xê-đoan cùng với Ê-rát. Và khi Phao-lô viết thư cho người Rô-ma từ thành Cô-rinh-tô, Ti-mô-thê lại ở đó cùng người.—Công-vụ các Sứ-đồ 19:22; Rô-ma 16:21.

Ti-mô-thê và những người khác cùng với Phao-lô rời Cô-rinh-tô, khi Phao-lô bắt đầu lên đường đến Giê-ru-sa-lem. Họ đi cùng sứ đồ ít nhất là đến tận thành Trô-ách. Chúng ta không biết Ti-mô-thê có tiếp tục đi đến thành Giê-ru-sa-lem hay không. Tuy nhiên, tên của ông được nêu trong phần đầu của ba lá thư Phao-lô viết từ trong ngục tại Rô-ma vào khoảng 60-61 CN.a (Công-vụ các Sứ-đồ 20:4; Phi-líp 1:1; Cô-lô-se 1:1; Phi-lê-môn 1) Phao-lô dự tính gửi Ti-mô-thê từ thành Rô-ma đến thành Phi-líp. (Phi-líp 2:19) Sau khi Phao-lô được thả ra, Ti-mô-thê lưu lại thành Ê-phê-sô theo lệnh của sứ đồ.—1 Ti-mô-thê 1:3.

Dù phương tiện đi lại vào thế kỷ thứ nhất vừa khó khăn vừa thiếu tiện nghi, việc Ti-mô-thê sẵn sàng thực hiện nhiều cuộc hành trình vì lợi ích của hội thánh thật đáng khen. (Xem Tháp Canh, ngày 15-8-1996, trang 29, phần đóng khung). Hãy xem xét một trong những cuộc hành trình về sau của Ti-mô-thê để hiểu ông là người thế nào.

Làm sáng tỏ về nhân cách của Ti-mô-thê

Ti-mô-thê có mặt ở Rô-ma với Phao-lô, lúc ấy đang bị giam giữ, khi sứ đồ viết thư gửi cho những tín đồ Đấng Christ bị bắt bớ tại thành Phi-líp nói rằng: “Tôi mong rằng nhờ ơn Đức Chúa Jêsus, kíp sai Ti-mô-thê đến cùng anh em, để tới phiên tôi, tôi nghe tin anh em, mà được yên lòng. Thật vậy, tôi không có ai như người đồng-tình với tôi để thật lòng lo về việc anh em: ai nấy đều tìm lợi riêng của mình, chớ không tìm của Đức Chúa Jêsus-Christ. Nhưng anh em đã biết sự trung-tín từng-trải của người; và biết người là trung-thành với tôi về việc Tin-lành, như con ở với cha vậy”.—Phi-líp 1:1, 13, 28-30; 2:19-22.

Những lời này nhấn mạnh sự quan tâm của Ti-mô-thê đối với các anh em cùng đức tin. Trừ phi ông đi bằng tàu, một cuộc hành trình như vậy phải mất 40 ngày đường bộ, từ thành Rô-ma đến thành Phi-líp, băng ngang qua Biển Adriatic, và rồi phải mất 40 ngày nữa để trở về Rô-ma. Ti-mô-thê đã sẵn lòng làm tất cả những điều này để phục vụ các anh chị em.

Mặc dù Ti-mô-thê đi khắp đó đây, không phải lúc nào ông cũng được khỏe. Ông đã có vấn đề về bao tử và “hay đau ốm”. (1 Ti-mô-thê 5:23, Bản Diễn Ý) Tuy vậy, ông vẫn hết sức nỗ lực vì lợi ích tin mừng. Không có gì ngạc nhiên khi Phao-lô rất thân thiết với ông!

Dưới sự dạy dỗ của sứ đồ và nhờ vào các kinh nghiệm mà họ đã cùng trải qua, dường như Ti-mô-thê đã dần dần phản ảnh nhân cách của Phao-lô. Bởi thế, Phao-lô có thể nói với Ti-mô-thê: “Con đã noi theo ta trong sự dạy-dỗ, tánh hạnh, ý-muốn, đức-tin, nhịn-nhục, yêu-thương, bền-đỗ của ta, trong những sự bắt-bớ, và hoạn-nạn đã xảy đến cho ta tại thành An-ti-ốt, Y-cô-ni và Lít-trơ. Những sự bắt-bớ đó ta đều chịu cả”. Ti-mô-thê đã trào lệ cùng Phao-lô, đã được sứ đồ nhắc đến trong lời cầu nguyện, và luôn sát cánh nỗ lực bên Phao-lô để đẩy mạnh quyền lợi của Nước Trời.—2 Ti-mô-thê 1:3, 4; 3:10, 11.

Phao-lô khuyên Ti-mô-thê “chớ để người ta khinh con vì trẻ tuổi’’. Điều này cho thấy có lẽ Ti-mô-thê hơi rụt rè, còn do dự trong việc thể hiện uy quyền của mình. (1 Ti-mô-thê 4:12; 1 Cô-rinh-tô 16:10, 11) Dẫu vậy, ông cũng rất vững vàng, và Phao-lô có thể yên tâm phái ông đi thực thi nhiều trọng trách. (1 Tê-sa-lô-ni-ca 3:1, 2) Khi nhận thấy hội thánh tại Ê-phê-sô cần sự giám sát thần quyền cứng rắn hơn, Phao-lô khuyên Ti-mô-thê ở lại đó để “răn-bảo những người kia đừng truyền-dạy một đạo-giáo khác”. (1 Ti-mô-thê 1:3, chúng tôi viết nghiêng) Tuy được giao phó cho nhiều trách nhiệm, nhưng Ti-mô-thê rất khiêm nhường. Mặc dù có tính rụt rè, ông vẫn là người can đảm. Chẳng hạn như ông đã đến thành Rô-ma để giúp đỡ Phao-lô, lúc ấy đang bị đưa ra tòa vì đức tin. Thật ra, chính Ti-mô-thê đã phải chịu tù đày một thời gian, rất có thể cũng cùng lý do.—Hê-bơ-rơ 13:23.

Chắc chắn Ti-mô-thê đã học hỏi được nhiều điều nơi Phao-lô. Việc Phao-lô quí trọng người cộng sự với mình được chứng minh rộng rãi qua hai lá thư được soi dẫn mà ông viết cho Ti-mô-thê trong Kinh Thánh phần tiếng Hy Lạp. Vào khoảng năm 65 CN, khi Phao-lô nhận thức được rằng mình sắp tử vì đạo, ông lại gọi Ti-mô-thê đến với ông. (2 Ti-mô-thê 4:6, 9) Kinh Thánh không nêu rõ Ti-mô-thê có kịp gặp mặt Phao-lô trước khi sứ đồ này bị hành hình hay không.

Hãy sẵn sàng phụng sự!

Chúng ta học được nhiều điều qua gương mẫu tốt lành của Ti-mô-thê. Ông đã hưởng được nhiều lợi ích qua việc kết hợp với Phao-lô, tiến bộ từ một thanh niên rụt rè thành một giám thị. Ngày nay, các anh chị tín đồ Đấng Christ trẻ tuổi có thể đạt được nhiều lợi ích nhờ vào sự kết hợp tương tự. Và nếu xem việc phụng sự Đức Giê-hô-va là sự nghiệp của mình, họ sẽ có được nhiều việc làm xứng đáng. (1 Cô-rinh-tô 15:58) Họ có thể trở thành người tiên phong, hay người rao giảng trọn thời gian, tại hội thánh địa phương, hoặc phụng sự tại nơi khác có nhu cầu lớn hơn. Trong số những khả năng này, có cả công việc giáo sĩ tại một xứ khác, hoặc phục vụ tại trụ sở trung ương Hội Tháp Canh, hoặc tại một trong những chi nhánh của Hội. Và dĩ nhiên, mọi tín đồ Đấng Christ đều có thể biểu lộ cùng một tinh thần như Ti-mô-thê, bằng cách phụng sự Đức Giê-hô-va hết linh hồn.

Bạn có muốn tiếp tục phát triển về thiêng liêng, giúp ích cho tổ chức của Đức Giê-hô-va bằng bất cứ nhiệm vụ nào mà Ngài xét thấy là thích hợp với bạn không? Vậy, hãy noi theo gương của Ti-mô-thê. Hãy sẵn sàng phụng sự hết mực. Ai biết được những đặc ân phụng sự tương lai nào sẽ mở ra cho bạn?

[Chú thích]

[Hình nơi trang 31]

“Tôi không có ai như người đồng-tình với tôi”